«أَعُوذُ بِاللَّهِ‏ مِنَ‏ الشَّیْطَانِ‏ الرَّجِیمِ»

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ صَلَّی اللهُ عَلَی مُحمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ».

نکاتی در مورد تعطیلات نوروز

ما در جلسات سه‌شنبه به لطف خدا چهار جلسه در ارتباط با مسئله‌ی صله‌ی رحم صحبت کردیم. در ایّام نوروز هم ظرف مناسبی برای تحقّق آن فراهم می‌شود. این جلسه که یک تک جلسه قبل از تعطیلات داریم چند نکته را در ارتباط با همین مسئله‌ی تعطیلات عرض می‌کنم اگرچه به طور کامل و مستوفی الحمدلله دوستان و اساتید بزرگوار حاج آقای جانباز در جلسات مختلفی تبیین کردند. حالا چند نکات ریز و موردی را من فقط خدمت شما عرض می‌کنم.

استراحت روحی، روانی در ایّام تعطیلات

نکته‌ی اوّل این‌که توجّه داشته باشیم بالاخره ما یک چیزی حدود ده روز تعطیلی داریم حالا پایه‌های یک تا شش. کسانی که پایه‌های بالاتر هستند که بیشتر. باید توجّه کنیم که در این ده روز یک اصل باید روی کلّ ده روز ما سایه بیندازد و آن این‌که قرار است ما در این ده روز یک تنفسی داشته باشیم، یک استراحت روحی و روانی و جسمی برای ما حاصل شود. این یک اصل است. چون گاهی طلبه‌های خیلی خوب به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کنند که اصلاً ایّام تعطیل نوروز بیش از ایّام عادی سال کار می‌کنند. یک عدّه هم هیچ برنامه‌ریزی ندارند. یک حد وسطی را إن‌شاء‌الله باید تنظیم کنیم. پس یکی این‌که فراموش نکنیم ما قرار است استراحت هم داشته باشیم.

تبریک سال جدید از طریق پیامک به دوستان

نکته‌ی دیگر این‌که إن‌شاء‌الله همان روز اوّل سال جدید که شنبه می‌شود حالا با این امکانات موبایل و پیامک که است حتماً مد نظر داشته باشیم همان روز اوّل به یک سری از بزرگ‌ترها پیام‌های حلول سال جدید را بفرستیم. حالا یک نکته بحث تبریک است. تبریک بگوییم یا نه؟ می‌توانیم نگوییم با توجّه به این‌که ایّام فاطمیّه است می‌توانیم بگوییم سال خوبی داشته باشید، می‌توانیم بگوییم زیر سایه‌ی امام زمان باشید، در پناه امیر المؤمنین باشید. می‌شود کلمه‌ی تبریک را نیاوریم. امّا این را برای بزرگ‌ترها در نظر داشته باشیم این بزرگ‌ترها که می‌گویم از بزرگ‌ترهای فامیل حالا ولو این‌که جزو ارحامی که بحث وجوب فقهی هم داشت نباشد. یک شوهر خاله‌ای داریم، عموی همسر ما است، یک نسبت دوری دارد. معلّم‌های خوبی که احیاناً در دوره‌ی قبل از حوزه، در دبیرستان با آن‌ها ارتباط داشتیم، خیلی خوشحال کننده است. این‌که ادخال سرور می‌گوییم گاهی ما فکر می‌کنیم تمام لودگی و مسخره بازی ادخال سرور می‌شود. نه گاهی یک پیام تبریک کسی را واقعاً خوشحال می‌کند، می‌گوید او بعد از پنج سال هنوز به یاد ما است. باز خود این خیلی مفید است. اساتید خود شما در حوزه و کسانی که فکر می‌کنید با آن‌ها یک ارتباطی دارید به نظر من این یکی از کارهای بسیار خوب و مفید روز اوّل است.

پرداختن به برنامه‌های عبادی در ایّام تعطیل

نکته‌ی دیگر این‌که ما سه ساحت را در نظر بگیریم که حدود ده روز یک برنامه‌ی عبادی، یک برنامه‌ی علمی، تفریحی ورزشی به چه شکل داشته باشیم. در بحث عبادت با توجّه به این‌که وقت ما بیشتر می‌شود، چون ما طلبه هستیم و در طول سال مشغول تحصیل هستیم شاید خیلی فرصت بعضی از مستحبات را نداشته باشیم، امّا در ایّام تعطیلات می‌توانیم یک مقدار کمیّت عبادت خود را بیشتر کنیم. به طور مثال شاید بعضی از دوستان ما مقیّد باشند روزانه به توصیه‌ی ائمّه‌ی اطهار که مرحوم آقای خوشبخت هم مکرّر تکرار می‌کردند روزی ۵۰ آیه قرآن بخوانند. می‌شود در ایّام تعطیل این ۵۰ آیه را به روزی یک جزء رساند. روزی شما بخواهید یک جزء بخوانید حدود نیم ساعت وقت می‌گیرد، اگر دیدید مقدور نیست روزی مثلاً نیم جزء بخوانیم. به هر حال می‌شود حجم آن را یک مقدار بیشتر کرد.

حضور در نماز جماعت‌ها

مسئله‌ی دیگر در بحث عبادت بحث نماز جماعت است. به هر حال من و شما در این فضای حوزه هستیم ظهرها این‌جا نماز جماعت می‌خوانیم، شب‌ها مسجد نماز جماعت می‌خوانیم. خود این یک اثر سازندگی خیلی خوبی دارد. امّا حالا که وسط جامعه هستیم و از این فضای معنوی فاصله می‌گیریم یک مقدار از آن لنگرهایی که می‌تواند ما را حفظ کند مسئله‌ی حضور در نماز جماعت‌های هر جایی که هستیم است. حالا ممکن است شما مسافرت تشریف ببرید اتّفاقاً نماز جماعت در مساجد شهرها خیلی لذّت دارد. چرا؟ چون گاهی می‌بینید یک مسجد خیلی خراب است، بعد آسیب‌شناسی شما نسبت به سازمان روحانیّت بیشتر می‌شود. گاهی هم یک مسجد خیلی آباد است، اصلاً در این مساجد شهرستان‌ها آدم یک اکتشافات جدیدی می‌کند. گاهی یک سری ائمّه‌ی جماعت نورانی، یک عدّه آدم‌های صالح را می‌بینید خیلی برکات دارد. گاهی به مسجد می‌روید می‌بینید عکس یک عالم بزرگی را آن‌جا زدند، آرام از کسی می‌پرسید او چه کسی است؟ می‌گوید او فلان آقا بود. خود این برای شما یک سرنخ می‌شود و می‌روید مطالعه می‌کنید. ضمن این‌که اثر اصلی آن اثر معنوی است که شما در جمع مؤمنین حضور پیدا کردید و بهره بردید.

رعایت قیودات و شرایط توصیه‌های اسلامی

یک اصل را فراموش نکنیم ما در اسلام هر توصیه‌ای داریم با قیودات و شرایط آن است. آقا برای نماز وضو بگیرید به شرطی که وضو برای شما ضرر نداشته باشد، اگر ضرر داشت تیمّم کنید. همیشه راست بگویید به شرطی که صدق شما مقدّمه‌ی یک مفسده‌ای نباشد، این هم که مسجد می‌گوییم این‌طور نباشد که یک مهمانی را به هم نزنیم یا یک سفری را به هم بزنیم، اوقات یک عدّه را تلخ کنیم بگوییم ما می‌خواهیم به مسجد برویم. اگر دیدید محذور خاصّی ندارد از این فرصت إن‌شاء‌الله استفاده کنیم.

بلند شدن برای خواندن نماز شب

بحث دیگر بحث نماز شب است. باز ممکن است به خاطر ایّام درسی و کلاس‌های اوّل وقت شاید فرصت کمتری برای نماز شب داشته باشیم. امّا در این ایّام می‌شود حداقل بعضی از کارها را تجربه کرد مثلاً سیره‌ی بعضی از علما بود که یک ساعت و نیم قبل از اذان صبح بلند می‌شدند. ما هم چند بار تجربه کنیم که دو ساعت قبل از اذان صبح بیدار شویم. حالا یک پیامی را در فضای مجازی منتشر می‌کنند که ۲:۱۵ سحر شنبه تحویل سال است، همه مشغول نماز شب باشیم و برای فرج امام زمان دعا کنیم. این هم چیز خوبی است امّا کلّاً می‌شود بعضی چیزها را تجربه کرد ببینیم چطور است. حالا دو ساعت هم نشد، یک ساعت می‌شود یک مقدار می‌شود کمیّت آن را افزایش داد.

روزه نگرفتن در ایّام تعطیلات نوروز

نکته‌ی بعدی روزه است. به نظر من در این ایّام روزه ممنوع است. مناسبت نیست حالا پنج‌شنبه‌ی آینده پنج‌شنبه‌ی اوّل ماه می‌شود ممکن است فضیلتی هم داشته باشد که حتماً است، اگر مجرّد را نگاه کنید امّا با توجّه به تزاحمی که با این ایّام رفت و آمدها پیدا می‌کند، به نظر می‌رسد ممدوح نیست. بالاخره دهان آدم بو می‌دهد، فردا می‌خواهد با یک نفر رو بوسی کند، همه‌ دافعه پیدا می‌کند یعنی طرف یک سال است شما را ندیده است بعد از یک سال که می‌بیند با این وضعیّت ببیند شاید خیلی مناسب نباشد. قصد قربت کنیم و روزه نگیریم.

افزایش کمیّت عبادت‌ها با ذکر گفتن

نکته‌ی دیگر مسئله‌ی ذکر است. ذکر به همان معنایی که در آیات و روایات است. ما در آیات و روایات فراوان بحث ذکر را داریم. ذکر به معنای یاد قلبی است نه به معنای ورد زبانی. تمرین کنیم ببینیم می‌توانیم مثلاً روزی نیم ساعتی حالت ذکر داشته باشیم یعنی قرار است در آن نیم ساعت نه نماز بخوانیم، نه قرآن بخوانیم و نه ورد خاصّی بگوییم. حالت، حالت توجّه است. ببینیم می‌توانیم یک چنین حالتی را در خود داشته باشیم یا خیر. با توجّه به این‌که وقت بیشتر می‌شود، می‌توان کمیّت عبادت‌ها را افزایش داد.

مشغول شدن به مطالعات حدیثی در ایام تعطیل

حالا این‌ها را باید با حاج آقای جانباز مشاوره کنید، روزی یک الی سه ساعت شاید مناسب باشد، خیلی نباید سنگین باشد، روزی ۱۵ ساعت علّامه‌ی طباطبایی را این‌جا آزمایش نکنید الآن وقت آن نیست. روزی یک الی سه ساعت آن هم فعّالیّت علمی به اصطلاح حوزوی جنبی. فقه و اصول به نظر من نباشد، ادبیّات عرب نباشد. ولی مثلاً فرض بفرمایید مطالعات قرآنی غیر از قرائت قرآن باشد. آن هم باز نگوییم من می‌خواهم تفسیر کلّ جزء یک را در این چند روز بخوانم، نه بگوییم یک سوره‌ی کوچک یا یک آیه‌ای که خیلی برای ما دلبری می‌کند «إِنَّ وَلِیِّیَ اللَّهُ الَّذی نَزَّلَ الْکِتابَ وَ هُوَ یَتَوَلَّى الصَّالِحینَ»[۱]‏ می‌خواهیم این را ببینم. یا مثلاً می‌فرماید: مؤمنین چه کسانی هستند؟ «الَّذینَ إِذا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إیماناً»[۲] این‌ها را بررسی کنیم، ببینیم چه می‌گویند. وقت بسیار مناسبی برای این تیپ مطالعات است یا مطالعات حدیثی. این کتاب شریف و ارزشمند کافی که اصول دارد، فروع دارد، روضه دارد، ابواب مختلف دارد مگر کلّ آن چند حدیث است ممکن است یک باب ۲۰ حدیث، ۳۰ حدیث، ۴۰ حدیث داشته باشید، ما بگوییم می‌خواهیم آن را در تعطیلات بخوانیم. یا مطالعاتی که در حوزه‌ی دفاع مقدّس است. رمان‌های خاطراتی که نوشته شده است بسیار خوب و مفید و جذاب است، بستگی به روحیّه‌ی افراد دارد.

ریبه نداشتن تفریحات و پرداختن به آن‌ها

بحث بعدی بحث تفریحات است. آیا سریال تماشا کنیم یا خیر؟ ببینید در درجه‌ی اوّل سریال به لحاظ فقهی اگر برای شما ریبه دارد نگاه نکنید، حرام است. ولی اگر ریبه ندارد طنزگونه است یک تفریح و نشاطی برای شما می‌شود قصد قربت کنید و نگاه کنید. چرا قصد قربت می‌گوییم؟ چون به هر حال ما جوان هستیم، جمع، جمع جوان است. احتیاج داریم می‌خواهیم یک مقدار بخندیم، اگر پول حلال را نگیرید فردا پول حرام می‌گیرید. اگر تفریح حلال نداشته باشید فردا گرفتار تفریح حرام می‌شوید. اگر می‌بینید ریبه‌ای ندارد اشکالی ندارد با خانواده بنشین یک چایی هم می‌خورید و یک سریالی می‌بینید و یک فضای گرم و شادی هم ایجاد می‌شود. منوط به این‌که محل ریبه نباشد.

کوهنوردی فرصت استثنایی برای طلبه‌ها در ایام نوروز

نکته‌ی دیگر بحث کوهنوردی است کسانی که در تهران هستند ولو در شمیرانات نیستند، فاصله دارند ایّام نوروز تردّد صبح‌ها مخصوصاً راحت است، فاصله کم است کوه‌های شمال تهران که بارها مقام معظّم رهبری تأکید کردند یک فرصت استثنایی است. ما ایّام تحصیل در قم همان سال‌های اوّل یک موقعی بعضی دوستان گفتند به کوه برویم. شاید در عمر خود من در قم یک بار به کوه رفتم گفتم برویم. گفتند کوه دو برادران کوه خوبی است. به آن‌جا رفتیم دیدیم چند تپّه خاکی را کوه می‌گویند. امّا این‌جا شما در فضای شمال تهران کوه‌های بسیار خوب و چشمه‌هایی که چشمه‌های فصلی است همین الآن فصل آن است. اگر شما یک ماه، دو ماه بعد از عید بروید این‌ها نیستند. بروید از آن‌ها استفاده کنید هم تفریح است و هم نشاط روحی است.

انس و ارتباط گرفتن با اقوام و خویشان

اگر توانستید فوتبال بازی کنید، برای گرم کردن فضا با بچّه‌های فامیل هم خیلی خوب است. در طول روز فضای خالی زیاد پیدا می‌شود و یک جا جمع شوید و فوتبال بازی کنید. هم برای خود ما خوب است و هم برای جمع خوب است. گپ و گفت با والدین فراموش نشود، قصد قربت و با وضو در جمع والدین بنشینید، قرار نیست حدیث بگوییم، حرف‌های راحت بزنید. غرض پشت صحنه ارتباط گرفتن است و برقرار کردن انس است. این حرف‌ها همه طریقیت دارد، هیچ کدام موضوعیّت ندارد.

توصیه‌هایی برای پوشیدن لباس مشکی در روز شهادت

مسئله‌ی عزاداری هم که روز چهارم سال جدید است که روز سه‌شنبه می‌شود. دیدید دوستانی که بودند به یاد دارند حاج آقا صدیقی فرمودند: روزهای قبل از آن شاید مناسب نباشد که حتّی ما پیراهن مشکی بپوشیم، توصیه‌ی حاج آقا صدیقی این بود که همان روز شهادت ما پیراهن مشکی بپوشیم و در مجالس عزاداری شرکت کنیم. حالا در نهایت شما شب را هم می‌توانید اضافه کنید.

برنامه‌ی عزاداری در روز شهادت

 کسانی که تهران هستند منزل حاج آقا صدیقی سه روز روضه دارند تشریف بیاورید، حاج آقای میرباقری برای منبر تشریف می‌آورند. آقای سیّد مهدی میرباقری بسیار قابل استفاده است و صبح شهادت هم منزل ما هم روضه‌ای است اگر دوستان توانستند تشریف بیاورند، خود حاج آقا صدیقی هم برای افاضه تشریف می‌آورند. این هم برنامه‌ی عزاداری ما برای آن روز خاص است که إن‌شاء‌الله از آن فیض هم بهره ببریم و استفاده کنیم.

رفتن به امام‌زاده‌ها در ایام تعطیل

فرصت‌هایی هم که در تهران است مثلاً فرض بفرمایید موزه‌ی دفاع مقدّس در تهران است، من تا به الآن نرفتم نیّت کردم اگر شد در نوروز بروم. به نظر من وقت خوبی است حالا قاعدتاً باید باز باشد یا امام‌زاده‌های فراوانی در تهران است به آن‌جا برویم. سیّد الکریم را حتماً برویم و امام‌زاده‌های اطراف هم به تعبیر مرحوم آقای بهجت هر کدام یک ویتامینی دارند إن‌شاء‌الله از همه استفاده کنیم.

پذیرفتن قطع‌نامه و نوشیدن جام زهر از دید امام (رضوان الله علیه)

مرحوم امام وقتی که قطع‌نامه را پذیرفتند فرمودند: من جام زهر نوشیدم. همه‌ی کسانی که به امام نزدیک بودند گفتند واقعاً ما می‌دیدیم مثل این‌که امام یک جام زهر خورد، آثار در او پیدا می‌شد. امام شاگرد مکتب اهل بیت است، آن‌ها گزاف نمی‌گویند.

بیان واقع از زبان امیرالمؤمنین (علیه السّلام)

وقتی حضرت زهرا (سلام الله علیها) می‌فرماید:

«صُبَّتْ عَلَیَّ مَصَائِبُ لَوْ أَنَّهَا                  صُبَّتْ‏ عَلَى‏ الْأَیَّامِ‏ صِرْنَ‏ لَیَالِیَا»[۳]

این نه مجاز است، نه گزاف است، نه تعارف است. این بیان واقع و حقیقت است. یا وجود مبارک  امیر المؤمنین کنار قبر مطهّر حضرت زهرا (سلام الله علیها) فرمود: «أَمَّا حُزْنِی‏ فَسَرْمَدٌ»[۴] فاطمه جان دیگر داغ دل علی خاموش نخواهد شد. امیر المؤمنین باز بیان واقع می‌کند، می‌گوید «فَصَبَرْتُ وَ فِی الْعَیْنِ قَذًى وَ فِی‏ الْحَلْقِ‏ شَجًى‏»[۵] آن امیر المؤمنینی که استوانه‌ی صبر است، دریای صبر است یک مرتبه کنار قبر فاطمه راوی می‌گوید: دیدیم دست‌های خود را روی هم گذاشته است و می‌گوید: «قَلَ‏ یَا رَسُولَ‏ اللَّهِ‏ عَنْ صَفِیَّتِکَ صَبْرِی».[۶]

[۱]– سوره‌ی اعراف، آیه‌ ۱۹۶٫

[۲]– سوره‌ی انفال، آیه‌ ۲٫

[۳]– بحار الأنوار، ج ‏۷۹، ص ۱۰۶٫

[۴]– الکافی، ج‏ ۱، ص ۴۵۹٫

[۵]– علل الشرائع، ج ‏۱، ص ۱۵۱٫

[۶]– الکافی، ج ‏۱، ص ۴۵۹٫