هم فضیلتِ بسیار مهمّی و هم یک غربتِ خیلی خیلی عجیبی درباره‌ی شهادتِ حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه هست.

شاید اگر عزیزانِ ما کتاب «مفاتیح الجنان» یا سایرِ کتبِ ادعیه را ببینند خواهند دید که یکی از اعمالِ واردِ امشب این است که بگویند: «اَللّـهُمَّ الْعَنْ قَتَلَهَ اَمیرِ الْمُؤْمِنینَ» خدایا! قاتلانِ حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه را از رحمتِ خودت دور کن.

در حالی که شاید این دو سؤالِ کلیشه‌ای در ذهن باشد که چه کسانی حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه را کشتند؟ و چه چیزی کشت؟ بگویند: ابن ملجم ملعون و جمودِ فکری؛ این جوابِ کلیشه‌ای است، ولی آن روایت چیزِ دیگری می‌گوید، بگوییم خدایا «قاتلانِ» حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه را از رحمتِ خودت دور کن.

برای اینکه این بحث درست تبیین شود آیاتی از سوره مبارکه شمس را که حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه تفسیر نموده‌اند را عرض می‌کنم، هم غربتِ عجیبی است و هم فضیلتِ مهمّی.

عزیزانِ ما می‌دانند که قومِ ثمود پیغمبری به نامِ صالح علی نبیّنا و آله و علیه السلام داشت که ایشان بیش از صد سال قومِ خویش را هدایت کردند و هر چه تلاش کردند این‌ها نیامدند، در نهایت ایشان فرمودند: از من معجزه‌ای طلب کنید، آن‌ها گفتند: یک شترِ مادّه‌ای (یا همان ناقه، که من امشب هر کجا واژه‌ی ناقه را بکار بردم منظورم همین شترِ مادّه است)، از میانِ این کوه بیرون بیاید تا ما بفهمیم تو پیغمبرِ خدا هستی، ایشان پرسیدند می‌خواهید چه ویژگی‌های دیگری داشته باشد؟ آن‌ها ویژگی‌هایی را گفتند و حضرت صالح علیه السلام این معجزه را انجام دادند و این ناقه آمد.

در آیه ۷۳ سوره مبارکه اعراف فرمود: «هَذِهِ نَاقَهُ اللَّهِ لَکُمْ آیَهً»[۱] حضرت صالح فرمودند که این آیتِ الهی است، معجزه‌ی الهی است، حال که دیدید حواسِ خودتان را جمع کنید، برای اینکه معلوم بشود حواسِ خودتان را جمع می‌کنید باید یک روز شما از این آب استفاده کنید و یک روز هم این آیتِ الهی، یعنی آب را برای خودتان ذخیره کنید، برای اینکه آن‌هایی که اهلِ ایمان هستند آزمایش بشوند.

می‌دانید که بالاخره این قوم با یکدیگر متّحد شدند و بعضی دسیسه کردند و یک نفر هم این ناقه را کُشت.

قرآن کریم در آیات ۱۱ تا ۱۴ سوره مبارکه شمس اینطور می‌فرماید: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم * کَذَّبَتْ ثَمُودُ بِطَغْوَاهَا * إِذِ انْبَعَثَ أَشْقَاهَا * فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ نَاقَهَ اللَّهِ وَسُقْیَاهَا * فَکَذَّبُوهُ فَعَقَرُوهَا فَدَمْدَمَ عَلَیْهِمْ رَبُّهُمْ بِذَنْبِهِمْ فَسَوَّاهَا».

«کَذَّبَتْ ثَمُودُ بِطَغْوَاهَا» قومِ صمود با تکذیبِ خودشان طغیان کردند، چه زمانی؟ «إِذِ انْبَعَثَ أَشْقَاهَا»، زمانی که شقی‌ترین و بدبخت‌ترین بدسعادت‌ترین فردِ خود را برانگیختند، «فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ نَاقَهَ اللَّهِ وَسُقْیَاهَا» رسول خدا به این‌ها فرمود: حواسِ شما به زمان و مکانِ آبشخورِ این ناقه‌ی خدا که آیتِ خداست باشد، «فَکَذَّبُوهُ فَعَقَرُوهَا»! یک نفر کشت ولی قرآن کریم می‌فرماید: «فَکَذَّبُوهُ فَعَقَرُوهَا» آن‌ها تکذیب کردند و همگی ناقه را کشتند! «فَدَمْدَمَ عَلَیْهِمْ رَبُّهُمْ بِذَنْبِهِمْ فَسَوَّاهَا» حضرت حق هم این‌ها را نابود کرد و عذاب نازل شد.

این آیتِ الهی چه بود؟ «ناقه»، یک معجزه بود، گاهی معجزه عصای حضرت موسی علیه السلام است، یک وقتی هم ناقه‌ی صالح، یک وقتی معجزه بزرگترین معجزه‌ی خدای متعال و بزرگترین آیتِ خدای متعال بدستِ مبارکِ حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است که حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه هستند.

اگر کسی در آن قوم به قتلِ آن ناقه راضی بود، یعنی راضی بود که به آن آیتِ الهی جسارت بشود، آیا می‌شود به آن شخص «مسلمان» گفت؟ مسلّماً نه! اگر یک نفر پیدا بشود که بگوید دَمِ آن کسی که آن ناقه را کشت گَرم، آیا می‌شود گفت او خدای متعال را قبول دارد؟ خیلی روشن است که نه!

اینجا قبل از اینکه من ورود کنم و فرمایشِ حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه را در تفسیرِ آن بخوانم یک روایتِ مشهوری را عرض می‌کنم که عزیزانِ ما زیاد شنیده‌اند و موثق است، چون امشب بحث دقیق است همه‌ی روایاتی که انتخاب کرده‌ایم یا نزدِ ما معتبر است یا نزدِ برادرانِ غیرشیعه، یعنی روایاتِ معتبر می‌خوانیم.

شنیده‌اید که اواخرِ ماه شعبان یک روزی حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: «قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَهِ وَ الرَّحْمَهِ وَ الْمَغْفِرَهِ»[۲] ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت آمد، اگر در این ماه نفس بکشید تسبیح است، اگر در این ماه بخوابید عبادت است، و بیچاره و بدبخت و شقی کسی است که این ماه از مغفرتِ خدای متعال محروم بشود.

از خدای متعال می‌خواهیم شب قدر به حرمتِ امام زمان ارواحنا فداه و حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه ما را موردِ رحمت و مغفرتِ خود قرار بدهد.

اواخرِ خطبه حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه عرض کردند: یا رسول الله! بهترین کار چیست؟ حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: وَرَع.

بعد ناگهان حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم شروع کردند به گریه کردن، حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه عرض کردند: یا رسول الله! برای چه گریه می‌کنید؟ فرمودند: بخاطرِ کاری که با تو در این ماه می‌کنند. یعنی بیش از سی سال قبل از شهادتِ حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم مثلِ امشبی را در سال چهل هجری دیدند و شروع کردند به گریه کردن، بعد اینطور فرمودند: علی جان! «کأَنِّی بِک وَ أَنْتَ تُصَلِّی لِرَبِّک» در حالِ دیدنِ آن جایی هستم که تو ایستاده‌ای و نماز می‌خوانی «وَ قَدِ انْبَعَثَ أَشْقَی الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ»، شقی‌ترین، بدبخت‌ترین، بدفرجام‌ترین فرد از اولین و آخرین، یعنی بدفرجام‌ترین شخصِ عالَمِ وجود، از «شَقِیقُ عَاقِرِ نَاقَهِ» ، از جهتِ عملی شبیه و برادرِ آن کسی که آیتِ خدا یعنی آن ناقه را کشت می‌آید و فرقِ سرِ تو را می‌شکند و محاسنِ تو را به خونِ سرِ تو خضاب می‌کند.

حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه تا آخرِ عمر محاسنِ خویش را خضاب نمی‌کردند و دو علّت بیان می‌کردند، یکی اینکه می‌فرمودند ما هنوز عزادار هستیم و دیگری اینکه می‌فرمودند منتظرِ آن معجزه‌ی حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هستم، ایشان سی سالِ قبل فرمودند که این محاسن به خونِ سر تو خضاب می‌شود و من به دنبالِ شهادتِ خویش می‌گردم. حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه به شهادت عشق داشتند و محاسنِ شریفِ خویش را خضاب نکرده بودند که به خونِ سرِ ایشان خضاب بشود.

حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه چقدر ادب دارند! حضرت اینجا عرض کردند: یا رسول الله! آیا دینِ من آن زمان سالم است؟ حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: بله علی جان! بعد فرمودند: «یا عَلی! مَن قَتَلَکَ فَقَد قَتَلَنی»، قاتلِ تو قاتلِ من است، منکرِ تو منکرِ من است، تو نفسِ من هستی.

فرض کنید بیایند و بگویند اسنادی پیدا شده است که یک نفر قاتلِ حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است، آیا شما می‌گویید او مسلمان است؟ آیا در این موضوع شک می‌کنید که او بدترین آدمِ روی زمین است؟ چون حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم افضلِ افرادِ بشر هستند درنتیجه قاتلِ ایشان بدترینِ افراد روی زمین است.

حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم می‌فرمایند: علی جان! قاتلِ تو بدترینِ شخص از اولین تا آخرین است. پس این نشان می‌دهد حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه بزرگترین آیتِ خدای متعال هستند و قاتلِ ایشان بدترین است، و اینکه حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب صلوات الله علیه افضل از انبیاء علیهم السلام هستند، هم فضائلِ خیلی عجیبی دارند.

[۱] وَإِلَىٰ ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا ۗ قَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَکُمْ مِنْ إِلَٰهٍ غَیْرُهُ ۖ قَدْ جَاءَتْکُمْ بَیِّنَهٌ مِنْ رَبِّکُمْ ۖ هَٰذِهِ نَاقَهُ اللَّهِ لَکُمْ آیَهً ۖ فَذَرُوهَا تَأْکُلْ فِی أَرْضِ اللَّهِ ۖ وَلَا تَمَسُّوهَا بِسُوءٍ فَیَأْخُذَکُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ

[۲] خطبه شعبانیه