شکلهای استدلال

الف. استدلال تمثیلی

این استدلال ضعیف است چون براساس تشبیه و تمثیل استواراست.

دو راه برای نقضِ آن وجود دارد:

۱ – تاکید بر عدم مشابهت، که چه شباهتی بین مشبّه ومشبّه به وجود دارد.

۲ – نقضی مشبّه به.

ب. استدلا ل استقرائی

اشکال این نحو استدلال، این است که تنها، استقراءِ تام یا استقرایی که در آن به علتِ حکم رسیده باشیم حجیت دارند و موارد اندکی از استقراء ها چنین   شرایطی را دارند.

ج. استدلال براساس بهترینِ تبیین

روش پلیس ها ، کارآگاهان و مورخان ، معمولا همین روش است.

مثلا استدلال به اینکه مسلمانان، عرفانِ خود را از هرمسِ یونانی گرفته اند چون در عرفان اسلامی، سخن از تضادِ روح و جسم ، پستی دنیا و بالایی آخرت و مانند آنها است، تبیین درستی نیست زیرا  برای پذیرشِ مواردِ ذکر شده،  خودِ قرآن، کافی است و نیازی به رجوع به یونانیان نیست.

البته لازم به ذکر است که رسیدن به بهترین تبیین، معمولا آسان نیست، چون نیاز به اطلاعات کامل دارد. و ما زمانی، سراغِ بهترین تبیین می رویم که دلیل و استدلالِ محکم، نداشته باشیم.

د.  قیاس منطقی که به صورت قیاسِ حملیه یا قیاس استثنایی است و بهترین نوع استدلال است.

 آفاتِ نقد

۱ – شخصی شدن نقد که به جای نقدِ متن، به نقدِ شخص پرداخته شود.

۲ – عمومی سازی، مثلا: مقاله ای را درفصل نامه نقد و نظر ببینید ولی نقدِ آن را در روزنامه چاپ کنید.

۳ – عدم تعیینِ سطحِ نقد                   

اگر نقد محتوایی داریم، نباید بگوییم که البته این کتاب چاپ بدی هم دارد. گاهی نقد، زبانی است و به واژه ها می پردازد، گاهی هم نقد محتوایی است.

درنقد، باید مدیریت بر معلومات خود داشته باشیم و ازین شاخه به آن شاخه نپریم.

۴ – زبان نقد، باید مودبانه باشد نه آنکه به شخص اهانت کنیم.