«بِسْمِ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ الصَّلَاۀُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ وَ عَلَی آلِهِ الطَّاهِرینَ و لَعْنَهُ اللهِ عَلَی أَعْدائِهِمْ أَجْمَعِینَ مِنَ الآنِ إلی یَوْمِ الدِّینِ».

راز گسترش روزی

یک جمله راجع به ادامه‌ی مسئله‌ی روزی بگویم. یک جایی خواندم که حضرت امام (قدّس الله سرّه) شاید با جناب آقای لواسانی که دوست خیلی قدیمی ایشان بودند و با هم مأنوس بودند -شاید اشتباه کنم آقای لواسانی نبوده است- پیش آقای مرحوم حاج شیخ حسن علی نخودکی در مشهد می‌روند و می‌خواهند که به آن‌ها علم کیمیا یاد دهد. ایشان می‌فرمایند که اگر من به شما کیمیا یاد دهم قول می‌دهید که جز در راه رضای خدا آن را مصرف نکنید. گفتند نمی‌دانیم شاید نتوانیم قول دهیم. می‌گوید حالا من چیزی به شما می‌گویم که خیلی بهتر از کیمیا است و آن این است که بعد از نماز در تعقیب هر نمازی آیه الکرسی را بخوانید، بعد تسبیح حضرت زهرا (سلام الله علیها) بعد سه قل هو الله را بخوانید که سه عمل شد، و بعد این آیه‌ی مبارکه‌ی «وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً* وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدْراً»[۱] حالا خوب است که ما این را بخوانیم برای این‌که روزی فراخ و وسیع خیلی خوب است، نعمت بسیار خوبی است که آدم فکر روزی خود نباشد، فکر زندگی دنیا نباشد، فراغت فکری داشته باشد. خیلی اوقات شما می‌خواهید داشته باشید ولی به خاطر تنگی معیشت، زن و بچّه شما را تحت فشار قرار می‌دهند، ولی وقتی وضع آدم خوب باشد دیگر این مشکلات را ندارد و بیشتر می‌تواند به درس و به عبادت و برای حفظ دین خود آن را مراقبت کند و انجام دهد.

نکاتی راجع به زیارت

معلوم شد که یک عدّه از دوستان می‌خواهند به زیارت مشرّف شوند من گفتم که خوب است چند نکته راجع به زیارت بگویم تا فردا إن‌شاء‌الله آن حدیث امام هشتم را ادامه دهیم. حالا ما تا آخر ماه رمضان برای آن حدیث وقت داریم ولی چون شنیدم که دوستان می‌خواهند زود تشریف ببرند گفتم این چند نکته را عرض کنم.

زیارت به نیّت نیابت

یکی این‌که از اوّل به نیابت نیّت کنید، حالا می‌توانید به نیابت از حضرت ولی عصر، به نیابت از والده‌ی ایشان به نیابت از هر کس یا می‌شود به طور کلّی این‌طور نیّت کنید خدایا من به نیابت از تمام انبیاء، اولیاء، شهداء، صالحین زیارت می‌کنم. در بعضی از روایات ما آمده است که منظور از صالحین که در قرآن آمده است، شیعیان هستند. به نیابت از آن‌ها باشد، این ثواب عمل شما را به قدری مضاعف می‌کند که عقل شما به آن نخواهد رسید. «إِنَّمَا الْأَعْمَالُ‏ بِالنِّیَّاتِ»[۲] آدم نیّت جدی داشته باشد که این عمل که من انجام می‌دهم به نیابت از همه‌ باشد، بعد هم ثواب این نیابت را به امام زمان (صلوات الله علیه) هدیه می‌کنم و ثواب این هدیه را به والدین هدیه می‌کنم. انسان باید همیشه در هر عملی یاد پدر و مادر خود باشد و یک جایی ثواب اعمال خود را یا مستقیم هدیه کند یا بعد از قصد نیابتی که عرض کردم. هر کار خیری که انجام می‌دهد ثواب آن را به پدر و مادر خود هدیه کند.

 این برای خود او خیلی خوب است «أَنِ اشْکُرْ لی‏ وَ لِوالِدَیْکَ»[۳] اوّلین اطاعت فرمان خدا است «أَنِ اشْکُرْ لی» اطاعت کرده است بعد هم «وَ لِوالِدَیْکَ» اطاعت کرده است. و رضایت والدین در موفّقیّت انسان و روان بودن زندگی او خیلی مؤثر است. پس اوّل نیّت است.

تأثیر پذیرفتن از دریای نور

دوّم این‌که ما می‌خواهیم در یک دریای نور برویم، خدا مرحوم آقای آخوند همدانی را رحمت کند. یک دفعه‌ی دیگر من اسم ایشان را آوردم و عرض کردم که در یک تشرّفی آقای نمازی مشهد می‌گوید من در آن‌جا اسم آقای مرحوم آخوند را که بردم، آن وقت در حال حیات آقای آخوند بود. حضرت فرمودند که آخوند ملّا علی از دوستان ما است.

چون آخوند از شاگردان آقای ملّا حسین قلی همدانی بود، می‌فرمود: ملّا حسین قلی همدانی می‌فرمود که هر وقت به حرم مشرّف شدید و بعد به بیرون می‌‌آیید هیچ تغییری در خود احساس نمی‌کنید، هیچ صفای جدیدی، نورانیّت جدیدی احساس نمی‌کنید به فکر خود باشید که بدانید چقدر شما حجاب دارید که وارد دریای نور و برکت و رحمت خدا شدید ولی هیچ تأثیری نپذیرفتید.

قلب انسان زنگار می‌گیرد

حالا چه کار کنیم که از این زیارت بیشتر بهره‌مند شوید. استغفار خیلی مهم است، رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله) طبق آن روایاتی که وجود دارد می‌فرمایند که «إِنَّهُ‏ لَیُغَانُ‏ عَلَى‏ قَلْبِی‏»[۴] قلب من هم زنگار می‌گیرد. از حضرت امام (قدّس الله سرّه) پرسیدند که چطور؟ مگر قلب حضرت هم می‌شود که زنگار بگیرد، فرمود: بله، به تعبیر حضرت امام معاشرت با آن کسانی که منافق بودند، اطراف حضرت بودند، بله زنگار می‌آورد. حتّی اگر معاشرت نباشد، شما کنار یک بی‌نماز باشید قلب شما فرق می‌کند با آن زمانی که از کنار امام زمان عبور می‌کنی، از کنار یک انسان خوب عبور کنی، قلب که از سنگ سخت‌تر نیست، خیلی لطیف است، لطیفه‌ی الهی است، خیلی شدید تحت تأثیر قرار می‌گیرد. لذا باید در رفاقت‌ها و معاشرت‌های خود خیلی مراقب باشند.

استغفار زنگارها را پاک می‌کند

بله، این زنگارها باید پاک شود و استغفارها زنگارها را پاک می‌کند. از همان وقتی که تصمیم گرفتید که به زیارت بروید، در هر فرصتی، فراغتی که دارید استغفار کنید.

همسفران خود را میهمان امام ببینید

نکته‌ی بعد این است که همسفران خود را میهمانان آن امامی ببینید که دارید برای زیارت او می‌روید. شما اگر منزل کسی باشید آن کسانی که آن‌جا دعوت هستند به خود آن‌ها از آن جهت که خود آن‌ها هستند نگاه نمی‌کنید بلکه به آن‌ها از جهت آن‌که میهمان آن صاحب خانه هستند نگاه می‌کنید و لذا برای آن‌ها در آن منزل یک احترام دیگری قائل هستید. همین‌طور است ما هم وقتی می‌رویم همه‌ی کسانی که با ما همراه هستند باید نگاه ما به آن‌ها نگاه میهمانان آن امام معصوم باشد و حُرمت امام معصوم را در میهمانان ایشان حفظ کنیم. حتّی آن‌هایی که خدمت می‌کنند، حتّی آن راننده که در این راه دارد کار می‌کند این یک سعادتی داشته است، یک چیزی پیش خدا داشته است که در این راه آمده است و إلّا راننده می‌تواند راه دیگری برود، راه آلمان و ترکیه را برود ولی در این راه آمده است.

زیارت به تنهایی

هر وقت که آدم می‌خواهد حرم مشرّف شود اگر می‌تواند خدمتی به کسی کند که هیچ، در حال خدمت او با او باش، امّا اگر بنا نیست به کسی خدمتی کند، کسی به او نیازی ندارد سعی کند به تنهایی مشرّف شود، خود او تنها راه بیفتد برای این‌که بتواند توجّه کند و برای این‌که قلب بیشتر آماده شود از همان منزل که راه می‌افتد تا در حرم مطهّر استغفار کند، بعد از آن‌که آن‌جا سلام داد صلوات ختم کند منتها صلوات با خصوصیّات کامل آن یعنی (اللَّهُمَ‏ صَلَّى‏ عَلَى‏ مُحَمَّدٍ وَ آلِ‏ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ‏ فَرَجَهُم وَ العَن أعدائَهُم‏َ) صلواتی که تبرّی در آن نباشد ناقص است، باید کفّه‌‌ی تبرّی ما به اندازه‌ی کفّه‌ی تولّی ما سنگین باشد. منتها تبرّی باید اخفاء شود در روایات ما سفارش شده است که در درون خود آدم باشد. صلوات می‌فرستد تا بیاید و بخواهد وارد حرم مطهر شود.

شرط ورود به حرم مطهر

اگر موقعی که می‌خواهد وارد حرم مطهر شود همان‌طور که مرحوم حاج شیخ عبّاس قمی نوشتند موقعی که اذن دخول را می‌خواند، حال او منقلب شد و اشک در چشمان او حلقه زد به این معنا است که به او اذن دادند که وارد شود ولی اگر نشد وارد نشود. حالا اگر وارد نشود چه کاری انجام دهد؟ خدا جناب آقای اختری را حفظ کند. آقای اختری امام جمعه‌ی سمنان بودند بعد هم امام جمعه‌ی حضرت عبد العظیم بودند، الآن هم امام جماعت یک مسجدی نزدیک دفتر حضرت آقا هستند، ما یک روز ظهر دیدیم که ایشان در آن‌جا امام جماعت هستند. آدم خوش‌بیان و ناطقی است. می‌گفت من این مشکل را داشتم زمانی که می‌خواستم وارد حرم شوم دیدم آن حالی که باید داشته باشم، آن انقلابی که باید در من، در حین اذن دخول پیدا شود، پیدا نشد. بعد از یک بزرگی که شاگرد آقای میلانی بود شاید نمی‌خواست اسم آقای میلانی را ببرد شاید کس دیگری بود بالاخره نگفتند چه کسی بود به من گفت که هر وقت این حالت برای تو پیش آمد یک عمل عبادی انجام بده و به خوبان عالم، هر کسی که خود تو می‌خواهی هدیه کن. مثلاً برای همه‌ی شیعیان یا همان‌طور که عرض کردم به همه‌ی انبیاء و اولیاء، شهداء، صلحا هدیه کن. دو رکعت نماز، یک سوره‌ی قرآن، یک تسبیح صلوات کامل، آن وقت آن حال پیدا می‌شود، دوباره آن وقت اذن دخول بخوان.

چگونگی زیارت کردن در حرم

باید احساس آدم در حرم مطهر این باشد که امام او را تحت نظر دارد. خیلی با وقار و هم آن‌جا بخصوص مراقب دیگران باشد، به کسی طعنه نزند، برخورد نکند. مکروه است که آدم صدای خود را بلند کند. طرف به آن‌جا می‌رسد، وقتی جمعیّت را می‌بیند، دوست دارد و شعار می‌‌دهد. مکروه است علاوه بر این‌که اگر ایذاء باشد حرام است، طرف دارد نماز می‌خواند حواس او پرت می‌شود، طرف دارد زیارت می‌خواند حواس او پرت می‌شود.

زمانی که زیارت‌نامه می‌خوانیم طوری بخوانیم که کسی که کنار ما است اذیّت نشود. آهسته بخوانیم، برای خود بخوانیم، لازم نیست که آدم صدای خود را بلند کند.

هر دفعه‌ای که مشرّف می‌شوید یک نوع زیارت را انتخاب کنید، هر دفعه یک زیارت نباشد، تنوع باشد. معمولاً امامان زیارت‌های متعدد دارند برای این‌که زیارت‌های مطلق است، زیارت‌های خاص است. یک دفعه زیارت جامعه را بخوانید، یک دفعه زیارت امین الله را بخوانید. یک دفعه زیارت جامعه‌ی صغیره را بخوانید. زیارت‌های مختلف.

نکات مهم بعد از زیارت

 یکی از چیزهایی که بسیار مهم است این است که بعد از زیارت تبرّی داشته باشید، در آن‌جا بنشینید و یک تسبیح یا کمتر لعن کنید، در درون خود باشید، البتّه به طور مخفی و صدای خود را بلند نکنید. هر جا که هستید چه در حرم حصرت رسول (صلّی الله علیه و آله) باشد و یا می‌خواهد در حرم امام هشتم باشد. نکند که با نادانی‌های خود ما در خون شیعیان شریک باشیم.

 حضرت آیت الله یزدی می‌فرمودند، پدرم فرمود که یک کوری بود ما هر وقت به حرم می‌رفتیم می‌‌دیدیم که در کنار ضریح مطهر که آن وقت‌ها این‌قدر شلوغ نبود، در کنار ضریح مطهر حضرت معصومه (سلام الله علیها) نشسته است و دارد روضه‌ی آتش زدن در خانه‌ی صدیقه‌ی طاهره را می‌خواند.

آیت ‌الله یزدی فرمودند، پدرم گفت که من حساس شدم به نزدیک او رفتم و گفتم که آقا شما فقط همین یک روضه را بلد هستید؟ گفت که حاج آقا نه، من همه نوع روضه بلد هستم. گفتم چطور ما هر وقت دیدیم شما این روضه را می‌خوانید؟ گفت برای این‌که یک بانی دارم. ما مراقب شدیم که ببینیم که این بانی که می‌آید و این پول را می‌دهد چه کسی است. وقت گذاشتیم تا این را شناختیم. بعد دنبال کردیم که این پول‌هایی که می‌‌آورد و می‌دهد برای خود او است، پی‌جویی کردیم که بالاخره از سفارت انگلیس به این پول می‌دهند که این روضه را بخواند. باید خیلی مراقب باشیم ولی تبرّی را هم فراموش نکنیم.

دعا برای دیگران

بعد هم که نوبت دعا می‌شود برای دیگران دعا کنیم، هر که به ذهن ما آمد این لطف خدا به او بوده است و سعادت شما بوده است که برای او دعا کنید برای این‌که در روایات است که وقتی شما برای دیگران دعا کردید ملکی است که همان دعا را برای شما می‌کند. دعای خودشما در حق شما معلوم نیست که مستجاب شود ولی دعای ملک آن‌طور که در بعضی روایات وجود دارد مستجاب می‌شود.

یکی از دوستان ما آیت الله عبداللهی که نماینده‌ی خبرگان اصفهان هستند و عضو جهاد مدرّسین هستند ایشان می‌فرمودند که از حضرت آیت الله بهجت، یک نفر که می‌خواست به زیارت مشرّف شود پرسیدند که چه کار کنیم؟ گفت شما که می‌خواهید به زیارت مشرّف شوید برای دیگران دعا کنید خدا خود می‌داند که با شما چه کاری انجام دهد.

وقتی یک انسان این‌قدر کریم است که خود را فراموش می‌کند و برای دیگران دعا می‌کند آن وقت دیگ کرم خدای متعال به جوش می‌‌آید.

زیارت باید تمرین عبودیّت باشد

وقتی هم که برمی‌گردید این لعن را ادامه دهید تا به خانه بیایید. و به این توجّه داشته باشید که این زیارت‌ها یک اردوی تربیتی است یا به فرمایش علّامه‌‌ی طباطبایی (قدّس الله سرّه) در المیزان دارد که این ایّام حج یک دوره‌ی تمرین عبودیّت است. این تمرین بندگی است یعنی چه؟ یعنی سعی کنید آن روحیّه و آن حال را برای بعد هم حفظ کنید. نه این‌که آدم برود و وقتی که برمی‌گردد هیچ فرقی نکرده باشد، نه، یک عهدی با خدا داشته باشید که خدایا من دیگر از این به بعد که به زیارت مشرّف شدم فلان کار را انجام می‌دهم یا فلان کار مکروه یا حرامی که نعوذبالله مرتکب می‌شدم دیگر انجام نمی‌دهم. اگر به این کار موفّق شدید إن‌شاء‌الله این علامت قبولی زیارت است. حیف است که این فرصت‌های به این بزرگی برای انسان پیش بیاید ولی آن حداکثر استفاده را نکند.

غنیمت شمردن فرصت در زیارت

یکی از دوستان از من پرسید که فلانی از زیارت که برمی‌گشتی به حال ما چه کار می‌کردی؟ من گفتم دو کار، یکی این‌که خیلی وقت خود را تلف کردم، کنار دوستان در حجره نشستم و حرف زدیم، دیگر از این کارها نمی‌کردم، یکی هم این‌که بعضی فرصت‌های زیارت برای من پیش آمد و مشرّف نشدم دیگر نمی‌گذارم این فرصت‌ها از دست برود.

پایان

پی نوشت ها

[۱]– سوره‌ی طلاق، آیات‌ ۲ و ۳٫

[۲]– تهذیب الأحکام، ج‏۴، ص۱۸٫

[۳]– سوره‌ی لقمان، آیه ۱۴٫

[۴]– بحار الأنوار، ج‏۶۰، ص ۱۸۳٫