حجت الاسلام کاشانی روز دوشنبه دهم مردادماه ۱۴۰۱، مصادف با شب چهارم محرم الحرام، به سخنرانی با موضوع «کدام حسین (علیه السلام)؟ کدام کربلا؟» پرداختند که مشروح این جلسه تقدیم می شود.
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم»
«أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِبادِ».[۱]
«رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْری * وَ یَسِّرْ لی أَمْری * وَ احْلُلْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی * یَفْقَهُوا قَوْلی».[۲]
«اللَّهُمَّ وَ أَنْطِقْنِی بِالْهُدَى وَ أَلْهِمْنِی التَّقْوَى».[۳]
مقدّمه
هدیه به پیشگاه با عظمت حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه صلواتی هدیه بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم
عرض ادب به ساحتِ مقدّس و مبارکِ حضرت بقیه الله اعظم روحی و ارواح العالمین له الفداه و عجّل الله تعالی فرجه الشریف وَ رَزَقَنا الله تعالی رؤیَتَهُ وَ زِیارَتَهُ و الشَّهادَهَ بَینَ یَدَیه صلوات دیگری محبّت بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم
مرور جلسات گذشته
عرض کردیم که هیچ کدام از ما شاهد ماجرای شهادت حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه نبودیم، حتّی با شاهد مستقیمِ واقعه هم ارتباطی نداشته‌ایم، این ما هستیم و روایتِ از کربلا و روایتِ از حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه، منظور بنده در اینجا از «روایت» صرفاً حدیث نیست، اینکه آیا حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه نستجیربالله فریب خورده بودند و ایشان را برای تشکیل حکومت فریب داده بودند یا ماجراجویی کرده بودند یا می‌خواستند امّت را نجات دهند، نجات از این جهت که می‌خواستند با شهادت خود شفیع دیگران بشوند، یا حکومت تشکیل بدهند، یا فرار کنند که کشته نشوند، یا مسئله ایشان پُررویی عبیدالله زیاد بود؛ ما با کدام حسین بن علی علیه السلام طرف هستیم و با کدام کربلا و عاشورا؟ این موضوعی است که باید کم کم به آن برسیم.
این را هم کنار این موضوع عرض کردیم که وقتی حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه قیام کردند یا حداقل بیعت نکردند، خللی در اسلامیّت آن اسلامی دیدند که اکثریت جامعه اسلامی در آن نقص جدّی نمی‌دیدند، حال باید دید که چه چیزی نبود؟ آیا نماز نبود؟ آیا روزه نبود؟ آیا حج نبود؟ آیا زکات نبود؟ چه چیزی نبود که اسلامی نبود؟ قوام اسلامیّت به چه چیزی است؟
این دو مسئله‌ای است که بعداً می‌خواهیم به آن برسیم، ولی برای حل این موضوع عرض کردیم که باید از ابتدا شروع کنیم.
اگر ما بخواهیم کربلا را تحلیل کنیم که مثلاً چطور عده‌ای اینقدر بی‌ادب بودند که بیایند حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه را نهی از منکر کنند که به سمت عراق یا کربلا حرکت نکن، تحلیل سخت می‌شود، اما اگر بدانیم که زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هم همین اتفاق افتاده بوده است، آنوقت دسته‌بندی‌ها را راحت‌تر می‌شناسیم، بعداً نگاه می‌کنیم این کسانی که آمدند و با حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه صحبت کردند برای کدام جریان فکری هستند.
مثلاً آن زمانی که برجام رونقی داشت و موافق و مخالف داشت، اگر شما آدمی را نشناسید بیاید و راجع به اف ای تی اف و برجام و اثرات آن روی یکدیگر حرف بزند با دقّتی گوش می‌دهید، اما اگر از قبل بدانید که این شخص دلواپس است یا دلشاد است، یعنی طرفدار کدام جریان فکری است، آنوقت دیگر هرچه توضیح بدهد می‌دانی که این شخص در حال توضیح دادنِ فکر خود است، دیگر آن حرف‌ها برای شما آنقدر جذاب نیست که این شخص از یک موضع علمیِ کارشناسانه حرف می‌زند یا نه اینطور نیست و این شخص وابسته به یک جریان الف یا وابسته به جریان ب است.
اگر ما ناگهان به کربلا برویم و نفهمیم که «عمره بنت عبدالرحمن» کیست و برای کجاست که این حرف را زده است، آنوقت تحلیل برای ما سخت می‌شود، در گزارش‌های تاریخیِ کربلا پُر از تناقض است، اما وقتی از عقب شروع کنیم و آرام آرام جلو بیاییم معلوم می‌شود کجاها افتراق و دوتایی و دوگانه پیش می‌آید.
عرض کردیم که قرآن کریم روی این موضوع سرمایه‌گذاری جدّی کرده است که اگر کسی چیزی را بداند ولی زیر بار نرود، این شخص وارد وادی کفر شده است که در آخرت هیچ نجاتی نخواهد داشت.
اینجا مسئله با گنهکاران نیست، آدمی که گناه می‌کند لزوماً مستکبر نیست، گاهی شهوت غلبه می‌کند، گاهی یک لحظه خشمگین شده است، گاهی یک لحظه خون جلوی چشم او را گرفته است، گاهی یک لحظه فریب خورده است، الحمدلله خیلی از اوقات از سرِ پُرروبازی و ابراز قدرت به خدای متعال نیست، انسان بلافاصله هم منفعل است و می‌گوید غلط کردم، اینطور نیست که بگوید این کار را کردم و خوب کردم و باز هم انجام می‌دهم، الحمدلله طغیان و استکبار نیست.
اگر کسی یک حقیقتی را بفهمد و زیر آن حقیقت بزند، این آدم نجات ندارد، و اتفاقاً خیلی هم از ما دور نیست.
اگر کسی یک نعمتی را انکار کند به کار او «کفران نعمت» می‌گویند، گاهی یک مرد نعمتِ وجود همسر خود در خانه را ندید می‌گیرد، یا همسری حق شوهر خود را ندید می‌گیرد، یا فرزندی حق پدر و مادر خود را ندید می‌گیرد، یا کسی حق همسایه را ندید می‌گیرد، یا کسی حق همکار را ندید می‌گیرد، هرچه بالاتر بروید و حق بزرگتر باشد خطر آن بیشتر است، ولی کوچک آن هم خطرناک است، وادی کفر دیگر وادی نجات نیست. لجبازی و عناد برای نپذیرفتن حق خیلی خطرناک است، انسان تا وقتی که خطا کند، اصلاً غرق گناه و خطا باشد، ولی ملتفت نیست، امیدِ نجاتِ این شخص هست، یک سنّی که نمی‌داند حق با امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است، یک بت‌پرست که نمی‌داند گاو خدا نیست، یک یهودی که نمی‌داند چه شده است، امید نجات این شخص هست، اما امید نجات برای آن کسی که حق را می‌داند و قبول نمی‌کند وجود ندارد، جای توجیه هم ندارد، روح کفر هم همین است.
روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به خانه یکی از همسران خود اشاره کردند و فرمودند: «رَأْسُ الْکُفْرِ هُنَا»[۴] سرِ کفر اینجاست، «مِنْ حَیْثُ یَطْلُعُ قَرْنُ الشَّیْطَانِ» شاخِ شیطان اینجاست، نماد کفر این است. بعداً بعضی‌ها نمی‌توانستند این موضوع را تحلیل کنند و گفتند منظور پیغمبر این بوده است که «أشَارَ نَحْوَ الْمَشْرِقِ» مشرق را گفته‌اند، خورشید از مشرق طلوع می‌کند!
معنای روایت طوری برگشته است که دیگر مفهوم ندارد، یعنی مشرق رأس الکفر است؟ مثلاً مشرق با مغرب چه تفاوتی دارد؟ بالاخره مجبور بودند چیزی بگویند.
اما اینکه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به آنجا اشاره کردند و فرمودند: «رَأْسُ الْکُفْرِ هُنَا»، چون کسی که در خانه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بوده است، او التفات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را می‌دانسته است. کمااینکه روزی برای دیدن حضرت ام سلمه سلام الله علیها به مکه رفتند که ایام حج بود، ایشان پذیرفتند ولی اخمشان در هم بود، از ایشان پرسیدند: ظاهراً خیلی ناراحت هستید، ایشان فرمودند: بله! ناراحت هستم. گفتند: چرا؟ فرمودند: «انکّم تلعنون رسول الله على المنابر» شما پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را روی منبر لعن می‌کنید، شما چه مسلمان‌‌هایی هستید؟
در نقل دیگری فرمودند: «أیسب رسول الله علی المنابر؟» آیا روی منبر به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فحش می‌دهید؟
گفتند: ما چنین غلطی نمی‌کنیم!
حضرت ام سلمه سلام الله علیها فرمودند: خودم از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم شنیدم که هرکسی علی [علیه السلام] را سَبّ کند مرا سَبّ کرده است، لعنِ او لعن من است، توهین به او توهین به من است، اطاعت از او اطاعت از من است، گوشت و خون او از گوشت و خون من است، اگر او را صدا بزنید مرا صدا زده‌اید، اگر او را یاری کنید مرا یاری کرده‌اید.
قسمتی از آن که خیلی روحبخش است این است که همه‌ی این‌ها ذیل آیه مباهله است، چون امیرالمؤمنین صلوات الله علیه نفسِ پیغمبر هستند این ویژگی‌ها را دارند، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در احد جنگ می‌کردند و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم جانباز شده بودند و به پیشانی ایشان سنگ اصابت کرده بود و نشسته بودند، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه شمشیر می‌زدند و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم رجز می‌خواندند، انگار یک نفر هستند.
فرمایش پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم خیلی زیباست، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم چند رجز خوانده‌اند که یکی از آن‌ها این است، وقتی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه شمشیر می‌زدند…
این موضوع آنقدر در ذهن امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بزرگ بوده است که خودشان نقل کرده‌اند که «أَنَا أَضْرِبُ قُدَّامَهُ بِسَیْفِی»[۵] من در محضر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم از پیغمبر دفاع می‌کردم و پیغمبر اینطور می‌فرمودند: «حَیَاتُکَ حَیَاتِی وَ مَوْتُکَ مَوْتِی»، تا زمانی که تو زنده هستی من زنده هستم و اگر تو بمیری من مرده‌ام.
آن کسی که در خانه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بوده است و این‌ها را دیده است، معنی ندارد که بعداً کارهای دیگری کند.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: «رَأْسُ الْکُفْرِ هُنَا» رأس کفر اینجاست.
یعنی مانند روز برای تو روشن است اما به هر دلیلی نمی‌خواهی بپذیری، کمااینکه وقتی از شیطان پرسیدند: چرا سجده نکردی؟ گفت: چون من بهتر هستم. من شنیدم که گفتی سجده کن ولی نمی‌خواهم سجده کنم.
بحث از اینجا شروع شد و زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم یک دوگانه‌ی جدی پیش آمد.
هر مسئله‌ی مهمی در اسلام اتفاق افتاد این دو گروه در مقابل هم جبهه‌گیری کردند، رأس یک گروه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و ائمه هدی صلوات الله علیهم أجمعین و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و حضرت خدیجه سلام الله علیها و حضرت ام سلمه سلام الله علیها و حضرت مَیمُونه سلام الله علیها که همسران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بودند، حضرت صفیّه سلام الله علیها تا حدّی اینطور بودند، سلمان و ابوذر و مقداد بودند، پایین‌تر ابورافع و حذیفه و… بودند، همینطور تا پایین‌تر طیف داشت.
آن طرف هم منافقان بودند و فی قلوبهم مرض‌ها و تحت تأثیرِ آن‌ها. «تحت تأثیر آن‌ها» که در این طرف اکثریت بودند، خودشان را مسلمان می‌دانستند، پیغمبریِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را هم قبول داشتند، ولی مانند آدم‌هایی که نظرشان تحت تأثیر حرف‌های دیگران زود عوض می‌شود و زود دچار شبهه می‌شوند.
اهمیّت حبّ
هر کسی هر چرندی بگوید دچار شبهه می‌شوند، راه درمان این‌ها پاسخ به شبهاتشان نیست، راه درمان این‌ها این است که باید مشکل کمبود محبّتشان را جبران کنند، یعنی علّتِ این بیماریِ «زود دچار شبهه شدن» نداشتنِ محبّت است، باید محبّت خود را درست کند. وگرنه اگر الآن شما راجع به پدر من هرچه بگویید، من اگر بتوانم شما را می‌زنم، اگر نتوانم هم مجلس را ترک می‌کنم، نمیگویم عجب پدری داشتم! دچار شبهه شدم! می‌گویم به پدرم توهین نکن، دفاع می‌کنم، نمیگویم صبر کن بروم تا بپرسم و بیایم.
انسان راجع به پدر و مادر خود به این راحتی دچار شبهه نمی‌شود، چون محبّت دارد.
اگر کسی نسبت به امام مدام دچار شبهه می‌شود برای این است که محبّت ندارد، محبّت او کم است، نود و نه درصد مشکلات جامعه بخاطر این است که محبّت کم است، ما بشدّت دچار کمبود محبّت هستیم، اصلاً باید از محبّت پُر باشیم.
مدام می‌گوییم «هَلِ اَلدِّینُ إِلاَّ اَلْحُبُّ وَ اَلْبُغْضُ»،[۶] ولی پُر نیستیم، اگر انسان از جایی بیش از حد بیزار باشد اصلاً به سمت او نمی‌رود، اگر شما خواب باشید هم دست خودتان را به سمت جایی که بیش از حد داغ است نمی‌برید، بالاخره انسان در خواب دست خود را می‌کشد، مگر اینکه بیهوش شده باشد، یعنی برای انسان صیانت و حفاظت ایجاد می‌کند.
مسئله در جایی گِل‌آلود می‌شود، بچه با پدر خود دعوا کند، اگر پدر خود را واقعاً دوست داشته باشد از حد به در نمی‌رود، یعنی اگر حبّ داشته باشد برای خودش ترمز دارد، اگر کسی را خیلی دوست داشته باشد خودش را کنترل می‌کند، از او دفاع می‌کند، نسبت به او غیرت پیدا می‌کند، نمی‌تواند دشمن او را تحمّل کند، نمی‌تواند ببیند کسی او را اذیّت می‌کند.
جامعه‌ای که خدای متعال را دوست داشته باشد نمی‌تواند مظاهر نافرمانی خدا را تحمّل کند، اینکه می‌گویند «اولین قدمِ نهی از منکر انزجار قلبی است» در اثر محبّت قلبی بوجود می‌آید.
وقتی شما کسی را خیلی دوست دارید، اگر کسی به او فحش بدهد، اگر به هر دلیلی بترسی، درون خودت نسبت به آن طرف انزجار داری. ولی فرمان خدا زیر پا می‌رود ولی جامعه ناراحت نیست، این موضوع برای این است که محبّت وجود ندارد، باید مشکل محبّت را حل کرد، بجای گشت ارشاد (نمیگویم نباید باشد و وارد آن موضوع نمی‌شوم) گشت محبّت لازم است، آمپول محبّت لازم است، باید ببینیم باید چکار کنیم که جامعه یکدیگر را دوست بدارند؟
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم قسم خوردند و فرمودند: «وَ اَلَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ»[۷] قسم به آن خدایی که جان من در دست اوست ایمان در قلب هیچکدام از شما نمی‌رود تا اینکه یکدیگر را دوست داشته باشید.
جامعه‌ای که بر سر یک جای پارک با یکدیگر می‌جنگند، مشکل کمبود محبّت دارد، در این جامعه سبک زندگی اسلامی پیدا نمی‌شود.
این بحث چه ربطی به جلسات گذشته دارد؟ آن کسی که نگاه او به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم آنقدر سخیف است، آن کسی که جان خودش را نسبت به جان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم مقدّم می‌داند، مسلّماً پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را دوست ندارد.
عاشق اگر واقعاً عاشق باشد، در یک فضای آلوده، مثلاً ماسک شیمیایی در دست داشته باشد، قبل از اینکه بخواهد فکر کند که ببیند به خودم بزنم یا او، به او زده است! مادری در زلزله، فرزند خود را در شکم خود جمع کرده بود و خودش از دنیا رفته بود، اصلاً قطعاً آن مادر در آن لحظه‌ی سقوط ساختمان در زلزله فکر کرده باشد، بچه را حفظ کرده است، چون بچه را دوست دارد، اصلاً اگر به بزنگاه برسد ملتفت نمی‌شود که به دو راهی رسیده است، برای آن کسی که دوست دارد هیچ وقت دوراهی وجود ندارد، همیشه به سمت محبوب می‌رود.
آن‌هایی که در نماز حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه خود را سپر حضرت کردند، اینطور نبود که فکر کنند و تصمیم بگیرند که در برابر تیر خودشان را حفظ کنند یا امام را، اصلاً نیازی به فکر کردن نیست، خیلی روشن است، مانند غریزه می‌شود، همانطور که وقتی انسان می‌خواهد بیفتد بصورت غریزی دست خود را جلو می‌آورد.
اگر محبّت باشد فراموشی نیست، مثلاً مادر اگر مادر باشد کسی به او نمی‌گوید که فراموش نکنی به فرزند خودت غذا بدهی. اصلاً مگر چنین چیزی می‌شود؟ اگر خدای نکرده مادری فرزند خود را گم کند کسی به او نمی‌گوید وقتی بازار می‌روی سری هم به کلانتری بزن! چون وقتی محبّتِ مادر پُر است، اگر هم قرار به یادآوری باشد این مادر است که به دیگران یادآوری می‌کند.
ما امام زمان ارواحنا فداه را دوست نداریم!
ما امام زمان ارواحنا فداه را دوست نداریم، برای اینکه دیگران به ما می‌گویند که در یاد داشته باشد که در قنوت نمازت برای امام زمان ارواحنا فداه هم دعا کن، اگر ما امام زمان ارواحنا فداه را دوست داشتیم فراموش نمی‌کردیم، نباید به ما تذکّر می‌دادند، مشکل ما «کمبود محبّت» است، ما کمبود محبّت داریم.
مرحوم آیت الله بهجت اعلی الله مقامه الشّریف نقل کردند که بزرگی به محضر امام زمان ارواحنا فداه مشرّف شده بود و عرض کرده بود: الحمدلله دوستان شما، شما را دوست دارند. حضرت فرمودند: نه! دوستان ما ما را دوست ندارند، دوستان ما تا زمانی که گرفتار نشوند ما را دوست ندارند.
در روایت هست که امام زمان ارواحنا فداه می‌فرمایند من به سر بازارهای شما می‌آیم، به خانه‌های شما سر می‌زنم، می‌بینم قسمِ دروغ خورد و گفت به امام زمان قسم من این را اینقدر خریدم… امام زمان ارواحنا فداه فرمودند: ما لحظه‌ای شما را فراموش نمی‌کنیم… اصلاً چون در مسیر معیّت قیّومیّه، اگر او اراده‌ی خود را بردارد که ما هیچ هستیم، ذهن او لحظه‌ای از ما منصرف نمی‌شود، ولی باید به ما تذکّر بدهد، باید یک نفر به ما بگوید که ای مردم! امام زمانتان را دعا کنید. این برای این است که محبّت نیست.
این طنز تلخ را هم داریم که ما… فرض کنید سال ۶۱ باشد و امام در کربلا محاصره باشند و آب را هم بسته باشند، بعد بگویند شیخ فلانی می‌خواهد در مسجد کوفه فضائل امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بگوید! ببینید چقدر مسخره است!
وقتی حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه در حصر هستند می‌خواهی چه فضیلتی بگویی؟
اگر در مجلس اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین توجّه به امام زمان ارواحنا فداه ایجاد نشود، مانند همان مثال مسخره است، یعنی چه که از امام حسین علیه السلام بگوییم که بی‌خیالِ امام حیّ خودمان هستیم؟
این برای کمبود محبّت است، اگر محبّت باشد با خود «غیرت» بهمراه دارد و اصلاً کسی را مقایسه نمی‌کنیم.
مانند هوای تنفّس است، در روایت از «ماء مَعین» تعبیر شده است، نیازی نیست به انسانی که در حال مردن از تشنگی است یادآوری کنند که آب بخور. می‌گوید امام «ماء مَعین» در وسط بیابان تابستان است، یعنی باید بصورت غریزی به دنبال امام زمان ارواحنا فداه برود.
مشکل ما کمبود محبّت است.
تمام کسانی هم که در آن طیف دوم منافقین بودند محبّت نداشتند…
اصلاً فریبکاری و عصیان و عدم فرمان رخ نمی‌دهد…
اینکه عشق نیست، ولی به فرض، دختر و پسری که با هم آشنا می‌شوند، هنوز دختر لب تر نکرده است که پسر تهیّه می‌کند، این برای یک سر سوزن محبّت است که ممکن است یک هفته هم دوام نداشته باشد و در آن خیانت و سوء استفاده هم باشد، ولی گاهی بالاخره کمی محبّت هم هست، ولو آلوده و آغشته به شهوت.
من چقدر امام زمان ارواحنا فداه یا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم یا امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را دوست دارم؟
دو سبک زندگی
این‌ها را عرض می‌کنم تا شما فکر نکنید من در این شب‌ها می‌خواهم بگویم شیعیان اینطور گفتند و اهل سنّت اینطور گفتند، بلکه این دو مسیر فکری است، این دو سبک زندگی است.
مشکل آن‌ها کمبود محبّت بود، برخلاف این طرفی‌ها که می‌گفتند جانم فدای خوابِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم، نمازم فدای خوابِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هم فرمودند: «اللَّهُمَّ اِنَّ عَلِیّاً کَانَ فِی طَاعَتِکَ وَ طَاعَهِ رَسُولِکَ»[۸].
گاهی نماز نخواندن طاعت است، چون سرِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در آغوش امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است.
وقتی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه از احد با شصت ضربه کاریِ شمشیر برگشتند، بدنِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه مانند گوشتِ کوبیده شده بود، سپر فقط پیش داشت، سپر را باز کردند، در انحنای سپر آب ریختند، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها دستمال آوردند و با آب داخل سپر خیس می‌کردند و به پیشانی مبارک پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم که با سنگ شکسته بود می‌کشیدند، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه حداقل شصت ضربه شمشیر خورده‌اند، دست راست امیرالمؤمنین صلوات الله علیه افتاده است و آویزان است، شانزده ضربه‌ی کاری خورده بودند که چنان زمین خوردند که گفتند کار تمام شد، ولی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه از عشقی که نسبت به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم داشتند دوباره ایستادند، ولی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه سپر را نگه داشتند و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها دستمال را داخل آب می‌زدند و خونِ پیشانی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را می‌شستند و با امیرالمؤمنین صلوات الله علیه گریه می‌کردند که یک سنگ از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه گذشته است. این محبّت است.
درواقع تفاوت این دو گروه در محبّت است، گروه دوم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را دوست نداشتند، کمااینکه خلیفه دوم صراحتاً گفت که من بعد از خودم شما را از همه بیشتر دوست دارم.
عاشقی که معشوق را بعد از خودش دوست دارد یعنی درواقع عاشق خودش است، یعنی معشوق این عاشق ذاتِ خودش است، آن معشوق دیگر درواقع معشوق نیست، عاشق معشوق را فراموش نمی‌کند، عاشق نسبت به معشوق غیرت دارد، اگر کسی به معشوق چپ نگاه کند عاشق می‌خواهد او را بکشد.
مشکلِ کمبودِ محبّت
لذا در آن تشرّفی که آقای بهجت اعلی الله مقامه الشّریف از شخصی نقل کردند، آن شخص به امام زمان ارواحنا فداه عرض کرد: الحمدلله دوستان شما شما را دوست دارند، حضرت فرمودند: نه! دوستان ما، ما را دوست ندارند.
یعنی محبّت نیست.
به امامی دلخوش و سرگرم هستیم که در قبال آن امام وظیفه آنچنانی نداریم، وظیفه ما نسبت به امام حیّ‌مان خیلی متفاوت است، در محضر او هستیم.
مشکل این دو گروه محبّت بود، اینکه آیا محبّت دارد یا ندارد.
چون مشکل محبّت است، اگر کسی یک نفر را خیلی دوست داشته باشد، اگر کسی پشت سر او حرف بزند یقه‌ی طرف را پاره می‌کند، مدام دچار شبهه نمی‌شود.
مردی که بیست سال است با خانمی زندگی می‌کند و یک زندگی متوسط اسلامی دارد، اگر راجع به همسر او حرف بزنید اصلاً تحمل نمی‌کند که جمله را تمام کنید، درست هم همین است، انسان که به این راحتی به کسی بدبین نمی‌شود.
اما هر کسی هر حرفی می‌زند من دچار شبهه می‌شوم، چون دوست نداشتم، اصلاً چه کسی را می‌شناختی؟
لذا مسیر اعتقادی «پاسخ به شبهه» نیست، نمیگویم هیچ کسی شبهه را جواب ندهد، اگر کسی سؤال کند و انسان بلد باشد باید پاسخ بدهد، اما مسیر اعتقاد با شبهه‌محوری نیست، اول باید حبّ درست بشود.
این «النَّبِیُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ»[۹] که به زور نیست، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در همه‌ی امور مقدّم است، آن کسی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را دوست ندارد می‌گوید برای چه اینطور است؟ اصلاً من خودم مقدّم هستم!
اگر شما تمام رفتارهای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را نگاه کنید، در آن عشقِ پُر می‌بینید.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به بیرون شهر می‌رفتند و از چاه باغ یک یهودی آب بیرون می‌کشیدند، ظرف آنقدر بزرگ بود که هر یک مرتبه که این ظرف را با آن طناب از لیف خرما بالا می‌کشیدند دست‌های مبارکشان پاره پاره می‌شد، به ازای هر یک مرتبه که آن ظرف بزرگ را می‌کشیدند و در باغچه آب می‌ریختند، یک دانه خرما می‌گرفتند. وقتی شانزده مرتبه این کار را کردند دیگر دست‌های امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که خیبرشکن بودند طاقت نداشت، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه شانزده عدد خرما گرفتند، قبل از اینکه به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها تعارف کنند به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم عرض کردند: یا رسول الله!…
برای چه خیلی از ما در خیابان بر سر یک جای پارک کوتاه نمی‌آییم؟ چون می‌گوییم چرا من به دنبال یک جای پارک دیگر بگردم؟ دیگری برود و بگردد!
اما اگر دو ماشین در خیابان باشند و یک ماشین برای امام زمان ارواحنا فداه باشد و شما بشناسید، اصلاً آنجا از این کارها نمی‌کنید، اگر ببینید می‌روید، می‌گویید اصلاً جای پارک چیست؟ جانم فدای شما!
منتها چون کمبود محبّت دارم حتماً باید حضرت را حسّی ببینم، مانند حرم رفتن من است!
من الآن در محضر امام زمان ارواحنا فداه می‌گویم و شما هم در محضر امام زمان ارواحنا فداه می‌شنوید، ولی چون دقّت ندارم… وقتی محبّت زیاد باشد فراموشی کم می‌شود.
از مادر شهیدی که هنوز شهید ایشان را نیاورده‌اند پرسیدم: وقتی دل شما می‌گیرد چکار می‌کنید؟ گفت: با محمدم حرف می‌زنم!
آن کسی که مملو از محبّت است که اصلاً تنها نیست.
ما مشکل کمبود محبّت داریم، و آن بیچاره‌هایی که منافق بودند هم این مشکل را داشتند، اصلاً محبّت نداشتند.
بروید و سوره مبارکه توبه را نگاه کنید، وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در جنگی شکست می‌خوردند این‌ها خوشحال می‌شدند، وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم پیروز می‌شدند این‌ها ناراحت می‌شدند.
آیا ما نسبت به دستگاه امام حسین علیه السلام و خود حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه محبّت داریم؟ اگر داریم، باید در دلمان این باشد که ان شاء الله همه‌ی مجالس حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه از مجلس ما بهتر باشد، ولی چون مشکل کمبود محبّت داریم با یکدیگر رقابت می‌کنیم. وقتی می‌شنوم فلان مجلس خوب نیست از درون خوشحال می‌شوم! خاک بر سر من! محبّت نیست، همه‌ی مشکل ما از محبّت است، «هَلِ اَلدِّینُ إِلاَّ اَلْحُبُّ وَ اَلْبُغْضُ»، درواقع بغض هم نتیجه‌ی محبّت است، خودی بغض که اهمیّت ندارد، اصلاً بعضی‌ها که ما نسبت به آن‌ها بغض داریم ارزش بغض هم ندارند، به جهت حبّمان به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از آن‌ها بدمان می‌آید، وگرنه اینقدر بیکار نیستیم که وقتمان را بر سر بعضی چیزها تلف کنیم.
اگر در این دهه اول خدای متعال روزی کند یک نفر از ما سنگ‌هایش را با خودش وابکند و یک قدم در وادی محبّت جلو برود، در روایت هست که همه‌ی ما را تکان می‌دهند، چون وادی محبّت است، آن هم همینطور است، مجلسی که در آن مجلس یک نفر یک قدم جلو برود محبوب است و آن را به همه می‌دهند، کلاً مدل خدا اینطور است، مثلاً در طول عمری که داری یازده هزار رکعت نماز می‌خوانی، اگر دو رکعت را بپسندد مابقی را ضرب در قیمت همین دو رکعتی که پسندیده است می‌کند، خدا کند که دو رکعت را بپسندد.
خمس غنائم در اختیار پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است، تحت مدیریت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است. اصحاب به نحوه‌ی خرج کردن آن اعتراض کردند، گفتند ما به مدینه آمدیم و به تو جا دادیم و از تو حفاظت کردیم…
ما هم این کار را می‌کنیم، می‌گوییم ده مرتبه به حرم آمده‌ام و فلان کار را کرده‌ام و حاجت خود را نگرفته‌ام!
اگر ما هر چیزی از معصوم می‌خواستیم، معصوم هم بلافاصله به همان شکل به ما می‌داد که او معصوم نبود، چون قطعاً ما خیلی از اوقات چیزی را می‌خواهیم که مورد خیر ما نیست. اگر بچه ضجه بزند و به مادر خود بگوید نفت بریز و من را آتش بزن، مسلّماً مادر این کار را نمی‌کند. امام «الوالد الشّفیق» است، ما هرچه بخواهیم به ما نمی‌دهد، منتها جواب می‌دهد، چیزی به تو می‌دهد که بیش از آن است.
حکایت ما با اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین حکایت آن کسی است که یک سفره‌ی سلف سرویس به قاعده همه‌ی کره‌ی زمین انداخته است و در آن فقط مثلاً نان و پنیر و سبزی نیست، ما در نهایت هم می‌گوییم دیدید نان و پنیر و سبزی نداد!
این هم برای کم محبّتی است!
اگر شما به خانه‌ی دوست خودتان بروید و غذا شور باشد می‌گویید خیلی هم خوب است و اتفاقاً من خوش‌نمک می‌خواستم.
من محبّت نداریم، آن چیزهایی که کمبود خدا و اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین نیست را در روی آن‌ها می‌زنم، اگر محبّت باشد انسان کمبود را هم ندید می‌گیرد، اگر انسان همسر خود را دوست داشته باشد از غذای او عیب و ایراد نمی‌گیرد، اگر خانم مردِ خود را دوست داشته باشد به او زخم زبان نمی‌زند، محبّت نیست.
محبّت ما نسبت به اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین هم کم است، دو ماه مشکی می‌پوشیم که نباید غرّه بشویم، هر کسی شیرینی را بخورد می‌فهمد شیرین است، این که هنر نیست، آن لذّتی که ما در جلسه‌ی اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین می‌بریم، هر کسی ببرد می‌فهمد! اگر فکر می‌کنی هنر کرده‌ای نیا! در کجای این عالم با نبودِ کاشانی خللی ایجاد می‌شود؟ اما او…
گفت: آقا جان! لطفاً گاهی من را هم یاد کنید، حضرت فرمودند: گاهی یاد کنم؟ «لَسْتَ تَدْرِی کَیْفَ جَعَلَکَ اَللَّهُ عِنْدِی»[۱۰] تو نمی‌دانی من چقدر تو را دوست دارم، لحظه‌ای نیست که تو را فراموش کنم.
اگر ما فقط به این موضوع ملتفت باشیم که لحظه‌ای از ذهن امام خارج نمی‌شویم، امام به ما محبّت دارد نه ما به او، در ورود به جلسه باید اول از او تشکّر کنیم، برای همین هم هست که وقتی گناه می‌کنیم اول می‌گوییم: «یا وَلِیَّ اللّهِ ! إنّ بَیْنى وَ بَیْنَ اللّهِ عز و جل ذُنُوبا لا یَأْتى عَلَیْها إلّا رِضاکُمْ»،[۱۱] اول از او عذرخواهی می‌کنیم، می‌گوییم اینقدر از من مراقبت کردید اما من باز هم زمین خوردم. او نگران است…
امام صادق علیه السلام فرمودند: اینقدر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را اذیت نکنید، گفتند: ما؟ ما پیغمبر را اذیت نکنیم؟ حضرت فرمودند: مگر نمی‌دانید «قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَى اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ»[۱۲] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم اعمال شما را می‌بیند و غصه‌ی شما را می‌خورد. آن‌ها محبّت دارند، ما محبّتی نداریم، ما کمبود محبّتی هستیم.
نسبت به امام زمان ارواحنا فداه که اصلاً گیج هستم، مدام به تذکّر نیاز دارم.
وقتی دختر و پسری به یکدیگر کمی محبّت دارند، هر فرصت خلوتی که بدست بیاورند با یکدیگر تماس می‌گیرند، آن هم با محبّتی که اصلاً معلوم نیست خالص است یا نیست و شهوت است یا نه.
ما محبّت نداریم و باید این موضوع را درست کنیم.
آن کسی که به فرمان الهی مانند حجاب غیرت ندارد محبّت ندارد، آن کسی هم که ناموس امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را نگاه می‌کند، اگر دختر امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بیاید آیا جرأت می‌کند به او نگاه کند؟ در روایات هست که همه‌ی شیعیان ناموس اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین هستند.
محبّت نداریم، اگر محبّت باشد انسان روی عشقی که دارد به دختر حبیب خود نگاه نمی‌کند، چه او در رعایت حجاب، چه این در رعایت عفّتِ دیدن. مشکل محبّت است.
روضه و توسّل به حضرت حرّ سلام الله علیه
خدا رحم کرده است که آن‌ها ما را خیلی دوست دارند، وگرنه زود ناامید می‌شدند، یکی از جاهایی که انسان زود می‌بُرَد «کمبود محبّت» است، پدر و مادر به این راحتی از بچه‌ی ناتو دست نمی‌کشند، ولی اگر همسایه بد باشد قطع ارتباط می‌کنند، ان شاء الله قیامت خواهید دید که حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه برای شهادت و نجات هیچ کسی به اندازه‌ی حرّ خوشحال نشدند، چون برای او بیش از بقیه نگران بودند، وضع حبیب که معلوم بود، حبیب خودی بود، حبیب شهید زنده بود، خیال حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه از حبیب راحت بود، خیال حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه از مسلم بن عوسجه و بریر و عابس و سعید بن عبدالله راحت بود.
وقتی مادر چند بچه داشته باشد، مدام نگران بچه‌ای است که گاهی مستقیم نمی‌رود، مدام برای او دعا می‌کند.
امام پُر از محبّت است، امام منشأ محبّت است، امام مخزن محبّت است، برای همین مدام زمینه فراهم می‌کند.
چون من ضعیف و بیچاره هستم اصلاً تنزاع قوای نفس خود را احساس نمی‌کنم، ما جنود عقل داریم و جنود جهل، یعنی عقل یک لشگر و سپاه دارد که می‌گوید نافرمانی خدا نکن، نه آخرت دارد و نه دنیا، آن طرف هم جنود جهل است، مانند شهوت که می‌گوید فعلاً خوش باش و بگذران. چون من بدبخت هستم هیچوقت درگیری بین این دو را متوجّه نشدم، چون همیشه جنود جهل پیروز است، جنود عقل بیچاره است، اصلاً فرصت نمی‌شود که ببینم چه زمانی دوراهی شد که من آن طرفی رفتم.
برای اینطور موارد امام می‌گردد و نگاه می‌کند که کجا را کمک بدهد ممکن است یک لحظه بین این جنود عقل و جهل تنازع قدری طول بکشد، تا بهانه پیدا کند و بیاید و از پشت او را کمک کند. می‌گردد و پیدا می‌کند، نگران است، اصلاً چون مهربان است آن روایت را گفته‌اند که خدای متعال فرمود «لَو عَلِمَ المُدبِرونَ کَیفَ اشتیاقی بِهِم لَماتوا شَوقاً» اگر آن‌هایی که با من قهر کرده‌اند می‌دانستند که من چقدر شوق دارم این‌ها برگردند از شدّت شوق می‌مردند.
خدای متعال که نگرانی عرفی ندارد، اگر بخواهم با زبان عرف حرف بزنم، اگر بنا بر نگرانی باشد نگرانِ حبیب نیست، نگران قمر بنی هاشم سلام الله علیه که نیست، نگران حضرت علی اکبر علیه السلام که نیست، نگران حضرت زینب کبری سلام الله علیها که نیست، ولی نگران حرّ هست، برای او بیشتر مایه می‌گذارد، حرّ اصلاً اینطور نبود که جنود عقلش یک مرتبه در زندگی جلو بزند، خودش روز عاشورا نقل کرده است که در حال بیرون آمدن از کوفه بودم، کسی پشت سر من به من گفت: «یَا حُرُّ أَبْشِرْ بِالْجَنَّهِ»،[۱۳] ای حرّ! بهشت بر تو بشارت باد.
برگشتم و پشت سر خود را نگاه کردم و به خودم گفتم: آیا دیوانه شده‌ای؟ در حال رفتن هستی که مزاحم پسر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بشوی، برای پول و فرماندهی! ولی آمدم، چون دوست داشتم.
آن آدمی که خمس نمی‌دهد و بعد برای بهانه‌اش می‌گوید من در وجوب خمس شبهه دارم؛ چطور در ذکر نماز شبهه نداری؟ چطور اینجاها هرچه می‌گویند عمل می‌کنی؟ عیبی ندارد و هر کسی بخواهد در هر یک از امور دینی کار کند راه باز است، برود و تحقیق کند، اما اگر من فقط در جاهایی که به ضررم هست شبهه دارم، این مشکوک است، وگرنه برو و تحقیق کن و درس بخوان.
چرا می‌روی؟
شیخ صدوق می‌گوید که آن ملعون در شام غریبان آمده بود گوشواره را بکشد اما گریه می‌کرد! دخترِ امام فرمود: ملعون! چرا گریه می‌کنی؟ عرض کرده بود: چون شما دختران پیغمبر هستید! گفتم: خب این کار را نکن، گفت: اگر من نبرم کس دیگری می‌برد!
پناه بر خدا از اینکه سربازان جهل بر سربازان عقل چیره بشوند، اگر ملتفت بشود می‌فهمد غلط است، ولی او را می‌کشند و می‌برند، شهوت انسان را از جای خود جدا می‌کند، ما هیچ ترمزی نداریم…
المستغاث بک یا صاحب الزّمان!
مگر اینکه امام معصوم بیاید و سربازان عقل را تقویت کند، امام معصوم می‌داند که چکار کند.
حرّ در حال آمدن بود و می‌گفت «یَا حُرُّ أَبْشِرْ بِالْجَنَّهِ» یعنی چه؟
آمد و مقابل حضرت ایستاد و لُغُز هم خواند، حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه فرمودند: با ما هستی یا بر ما؟ عرض کرد: بخدا بر علیه شما هستم، تحت فرمان امیر عبیدالله بن زیاد هستم، دستور داده است «جَعْجِعْ بِالْحُسَیْنِ»،[۱۴] نمی‌گذارم فرزندان تو به سایه بروند…
یا رحمه الله الواسعه…
اگر کس دیگری بود همانجا کاری می‌کرد که دشمن در همانجا مسخ بشود، قدرت این امر را هم داشت، اما مادر دلسوز حتّی اگر فرزندش بدی هم کند، اولین نماز او را دعا می‌کند، محبّت اجازه نمی‌دهد زود او را رد کند.
حرّ به ظاهر مخالفت و نافرمانی می‌کرد و حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه در سیر بود که من تو را بالاخره چطور جذب کنم، تو حیف هستی…
یک یا دو روز با هم بودند، حرّ خیلی اذیت کرد، جالب بود که نمازها را پشت سر حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه می‌خواند! ولی می‌گفت دستور این است که نمی‌توانی در سایه بایستی، نمی‌توانی نزدیک آب بایستی که نتوانی ذخیره آب زیادی برداری، فقط در حدی باشد که فعلا سیراب بشوی، می‌خواستند ببینند چقدر آب رد و بدل می‌شود که بدانند ذخیره آب کاروان چقدر است.
یک جایی که حضرت می‌خواستند برگردند و حرّ سپاه را آورد و حضرت مدام سپاه خود را جابجا می‌کردند…
کارگردانی حرّ هم بدست حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه بود، حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه دیدند فرصت زیادی نمانده است و این حرّ باید کاری کند، چون هدایت اختیاری است…
حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه چند مرتبه خواستند کاروان را جابجا کنند، دوباره او سپاه را محاصره کرد و گفت: نمی‌شود از اینجا بروید! باید به آفتاب بروید و نمی‌شود کنار آب بمانید.
نگاه حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه تربیتی بود، حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه می‌توانستند مثلاً بفرمایند «بر پدرت لعنت»، شاید او هم بخاطر فضای اجتماع که راحت به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فحش می‌دادند جوابی می‌داد، حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه کاری کردند که حرّ چیزی از خود نشان بدهد، فرمودند: «ثَکَلَتْکَ اُمُّکَ»[۱۵] مادرت به عزایت بنشیند! این چه تربیتی است که در مقابل من می‌ایستی؟
تنها نقطه‌ای که ممکن بود جنود عقل حرّ لحظه‌ای ترمز بگیرد اینجا بود، گفت: وقتی نام مادرم را بردی من هم باید جبران می‌کردم، ولی مادرِ شما حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها هستند!
اگر حرّ بر سر سفره‌ی حبّ حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه نبود که اینطور نمی‌شد.
به کربلا رسیدند و گفت: دیگر باید اینجا بایستیم…
حرّ ادامه داد، اینطور نبود که فکر کنید ناگهان زیر و رو شد، اما بهانه را داد!… دیگر اجازه نمی‌دهم بی‌خیال بخوابی! یک قدم برداشت و دل او قدری آباد شد.
حرّ مدام نگاه می‌کرد و می‌دید از این طرف لشگر می‌آید، مدام می‌گفت کاری کنید که موضوع زودتر با مذاکره یا تعهدی حل شود، نکند جنگ بشود، من بودم که حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه را اینجا نگه داشتم…
روز هفتم شد، حرّ دید که آب را بستند، نگرانی او بیشتر شد…
ان شاء الله خدا نیاورد، گاهی وقتی انسان به یک گناهی آلوده می‌شود به وادی‌ای می‌افتد که دیگر نمی‌تواند برگردد…
شب نهم رسید، «یَومٌ حوصِرَ فیهِ الحُسَینُ علیه السلام وَ اَصحابُهُ بِکربلاء»،[۱۶] دیگر از این موضوع ناامید شدند که کسی به کاروان حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه اضافه شود، مگر اینکه توبه کند و از سپاه دشمن بیاید.
صدای «العطش» بلند شد، حرّ دیگر شب نتوانست بخوابد، «وإنَّ الرّاحِلَ إلَیکَ قَریبُ المَسافَهِ»، چشم این آدم گنهکار به حقایق باز شد…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در مورد متّقین دارد که «هُمْ وَ الْجَنَّهُ کَمَنْ قَدْ رَآهَا، فَهُمْ فِیهَا مُنَعَّمُونَ»،[۱۷] اهل تقوا اینطور هستند که انگار الآن در وسط بهشت ایستاده‌اند، «هُمْ وَ النَّارُ کَمَنْ قَدْ رَآهَا، فَهُمْ فِیهَا مُعَذَّبُونَ» انگار که همین الآن وسط آتش ایستاده‌اند.
آدمی که در حال دیدن جهنّم است که گناه نمی‌کند، وقتی ببیند که یک سیلی زدن چه آتشی ایجاد می‌کند یا اینکه هزار تومان دزدی چه آتشی ایجاد می‌کند، مسلّماً این کار را نمی‌کند. متّقین اینطور هستند.
حرّ به مدد حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه در میان آن گناه اینطور شده بود، گفت: خودم را بین بهشت و جهنّم می‌بینم…
بعد کار جناب حرّ سلام الله علیه مردانگی می‌خواهد…
یکی از همسایگان ما با ماشین دنده‌عقب آمده بود و بچه‌ی همسایه‌ی دیگری را زیر گرفته بود، می‌گفت: دلم می‌خواست خودم و زن و بچه‌ام می‌مردیم اما من به درِ خانه‌ی این مادر نمی‌رفتم که بگویم مرا ببخشید. قتل هم عمدی نبود که بخواهند مرا قصاص کنند.
جناب حرّ سلام الله علیه مرد بود، کافر نبود، گفت: خودم را بین بهشت و جهنّم می‌بینم، آیا من الآن بروم و عذرخواهی کنم؟ الآن که او را محاصره کرده‌اند و زن و بچه‌ی او تشنه و در معرض اسارت هستند، چه چیزی را ببخشند؟ چه چیزی را جبران کنم؟
ناامید از پذیرش بود، راه افتاد و آسمان را نگاه کرد و گفت: «اللَّهُمَّ إِلَیْکَ أَنَبْتُ فَتُبْ عَلَیَّ فَقَدْ أَرْعَبْتُ قُلُوبَ أَوْلِیَائِکَ»،[۱۸] خدایا! من دلِ فرزندان او را لرزانده‌ام…
با یک ناامیدی راه افتاد و به محضر حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه رفت، با سرِ پایین گفت: «عَلَیکَ مِنِّی السَّلَام یَا أباعَبدالله، هَل لِیَ مِن تَوبَه؟»، نگفت: «أتوبُ إلَی الله» یعنی توبه کردم، گفت: آیا برای من هم توبه هست؟
ان شاء الله روز قیامت خواهید دید که شعف حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه در آن جمع برای حرّ بیش از بقیّه بود، چون نگرانی حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه برای حرّ بیش از بقیه بود، حضرت با آغوش باز فرمودند: «نَعَمْ یَتُوبُ اللَّهُ عَلَیْکَ فَانْزِل، إرفَع رأسَکَ یَا شیخ» خدا از تو گذشت، سر بلند کن، خیلی وقت است که منتظر هستم…
جناب حرّ حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه به میدان رفتند، ایشان از معدود شهدایی هستند که برای رفتن به میدان اصرار نکردند، چون ایستادن او در آنجا برایش سخت بود، جنب و جوش خیام را می‌دید، می‌دید که شیرخوار را دست به دست می‌کنند، برای همین حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه حرّ سلام الله علیه را زود فرستاد و او را معطّل نکرد، به وسط میدان رفت و او را دوره کردند؛ این موضوع برای دشمن خیلی تلخ بود که فرماندهی اولیه‌ی لشگر به آن طرف رفته است، برای همین ایشان را دوره کردند و تیرباران کردند.
حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه خود را به جناب حرّ سلام الله علیه رساندند، شاید وقتی جناب حرّ علیه السلام روی زمین افتاد برای اینکه آمدنِ حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه به میدان برای حضرت خطر داشت، دیگر به حضرت سلام هم نکرد، ولی حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه قبل از اینکه جان از بدن حرّ بیرون برود خود را به بالین او رساندند، سر حرّ را به بالین گرفتند، در آنجا چند جمله فرمودند، یکی اینکه حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه برای حرّ سلام الله علیه مداحی کردند…
محبّتِ حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه را ببینید… آقایی که هیچ کدام از شهدای کربلا به اندازه‌ی خودش آسیب ندیدند، وقتی جناب حرّ سلام الله علیه را تیرباران کردند حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه به بدن او نگاه کردند و فرمودند:
«لَنِعْمَ اَلْحُرُّ حُرُّ بَنِی رِیَاحٍ وَ حُرٌّ عِنْدَ مُخْتَلَفَ اَلرِّمَاحِ»[۱۹]
بهترین آزادمرد، آزادمردِ قبیله‌ی بنی‌ریاح است، حرِّ من را تیرباران کردند…
حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه نتوانستند نگاه کنند…
بخدا قسم که در روایت هست که وقتی شما سرما می‌خورید انگار امام سرما می‌خورد، اگر سیلی ناحقی به شیعه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بزنید صورت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه درد می‌گیرد، اگر ما محبّتی هم داریم یک مو از محبّتِ آن بزرگواران است…
حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه نتوانستند بدن حرّ را تحمّل کنند، بعد دیدند هنوز رمقی در جان حرّ هست. حرّ در جایی آقایی کرد و جسارت نکرد، ولی در دل او این موضوع بود که حسین بن علی علیهما السلام در بین این همه مرد و زن نام مادر من را بردند و فرمودند: مادرِ تو، تو را درست تربیت نکرده است…
فدای لطافت شما یا اباعبدالله….
حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه سر حرّ را به دامان گرفتند و فرمودند: «أَنْتَ اَلْحُرُّ کَمَا سَمَّتْکَ أُمُّکَ»،[۲۰] مادرِ تو نام درستی برای تو انتخاب کرده است…
یعنی از من دلگیر نباش! من خواستم تو را برگردانم…
بعد جمله‌ی دیگر هم فرمودند که بفرمایند در این عالم کار به دست ماست.
این متن را چند جای مختلف نقل کرده‌اند، از امام سجاد علیه السلام یا از حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه نقل کرده‌اند، مقرّم می‌گوید اینجا نقل کرده‌اند، می‌گوید: وقتی حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه حرّ را (یا در مقتل یا در خیمه دارالحرب) در آغوش گرفته بودند و به او نگاه کردند و فرمودند: مانند انبیاء شهید شدی… روسیاه آمده‌ای اما مانند انبیاء رفتی… یا مُبَدّلَ السَیّئات بالحَسَنات…
حسین جان! یا رحمه الله الواسعه و یا بابَ نجاه الاُمَّه، شما را به اضطرار جناب حرّ، به آن لحظه‌ی پشیمانی حرّ سلام الله علیه، بین ما و فرزندت حضرت ولی‌عصر ارواحنا فداه یک خط ارتباط و عذرخواهیِ قبول و محبّتِ ویژه‌ای، روزیِ ما بگردان.
[۱]– سوره مبارکه غافر، آیه ۴۴٫
[۲]– سوره مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸٫
[۳]– الصّحیفه السّجّادیّه، ص ۹۸٫
[۴] صحیح مسلم ، جلد ۴ ، صفحه ۲۲۲۹ (وَحَدَّثَنِی حَرْمَلَهُ بْنُ یَحْیَى، أَخْبَرَنَا ابْنُ وَهْبٍ، أَخْبَرَنِی یُونُسُ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ سَالِمِ بْنِ عَبْدِ اللهِ، عَنْ أَبِیهِ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ وَهُوَ مُسْتَقْبِلُ الْمَشْرِقِ: «هَا إِنَّ الْفِتْنَهَ هَاهُنَا، هَا إِنَّ الْفِتْنَهَ هَاهُنَا، هَا إِنَّ الْفِتْنَهَ هَاهُنَا، مِنْ حَیْثُ یَطْلُعُ قَرْنُ الشَّیْطَانِ»)
[۵] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام ، جلد ۳۸ ، صفحه ۲۶۹ (وَ قَالَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ : قَبْلَ لَیْلَهِ اَلْهَرِیرِ بِیَوْمٍ وَ هُوَ یُحَرِّضُ اَلنَّاسَ عَلَى أَهْلِ اَلشَّامِ أَنَا أَوَّلُ ذَکَرٍ صَلَّى مَعَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ لَقَدْ رَأَیْتُنِی أَضْرِبُ بِسَیْفِی قُدَّامَهُ وَ هُوَ یَقُولُ لاَ سَیْفَ إِلاَّ ذُو اَلْفَقَارِ وَ لاَ فَتَى إِلاَّ عَلِیٌّ حَیَاتُکَ حَیَاتِی وَ مَوْتُکَ مَوْتِی .)
[۶] تفسیر فرات الکوفی ، جلد ۱ ، صفحه ۴۲۸ (قَالَ حَدَّثَنِی أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عُمَرَ اَلزُّهْرِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ اَلْحُسَیْنِ بْنِ اَلْمُفَلَّسِ عَنْ زَکَرِیَّا بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ وَ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَهَ اَلْعِجْلِیِّ وَ إِبْرَاهِیمَ اَلْأَحْمَرِیِّ قَالاَ: دَخَلْنَا عَلَى أَبِی جَعْفَرٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ عِنْدَهُ زِیَادٌ اَلْأَحْلاَمُ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ یَا زِیَادُ مَا لِی أَرَى رِجْلَیْکَ مُتَعَلِّقَیْنِ قَالَ جُعِلْتُ لَکَ اَلْفِدَاءَ جِئْتُ عَلَى نِضْوٍ لِی عَامَّهَ اَلطَّرِیقِ وَ مَا حَمَلَنِی عَلَى ذَلِکَ إِلاَّ حُبِّی لَکُمْ وَ شَوْقِی إِلَیْکُمْ ثُمَّ أَطْرَقَ زِیَادٌ مَلِیّاً ثُمَّ قَالَ جُعِلْتُ لَکَ اَلْفِدَاءَ إِنِّی رُبَّمَا خَلَوْتُ فَأَتَانِی اَلشَّیْطَانُ فَیُذَکِّرُنِی مَا قَدْ سَلَفَ مِنَ اَلذُّنُوبِ وَ اَلْمَعَاصِی فَکَأَنِّی آیِسٌ ثُمَّ أَذْکُرُ حُبِّی لَکُمْ وَ اِنْقِطَاعِی [إِلَیْکُمْ] وَ کَانَ مُتَّکِئاً لکم قَالَ یَا زِیَادُ وَ هَلِ اَلدِّینُ إِلاَّ اَلْحُبُّ وَ اَلْبُغْضُ ثُمَّ تَلاَ هَذِهِ اَلْآیَاتِ اَلثَّلاَثَ کَأَنَّهَا فِی کَفِّهِ « وَ لٰکِنَّ اَللّٰهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ اَلْإِیمٰانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ وَ کَرَّهَ إِلَیْکُمُ اَلْکُفْرَ وَ اَلْفُسُوقَ وَ اَلْعِصْیٰانَ أُولٰئِکَ هُمُ اَلرّٰاشِدُونَ. `فَضْلاً مِنَ اَللّٰهِ وَ نِعْمَهً وَ اَللّٰهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ » وَ قَالَ« یُحِبُّونَ مَنْ هٰاجَرَ إِلَیْهِمْ » وَ قَالَ« إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اَللّٰهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اَللّٰهُ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ اَللّٰهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ » أَتَى رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ إِنِّی أُحِبُّ اَلصَّوَّامِینَ وَ لاَ أَصُومُ وَ أُحِبُّ اَلْمُصَلِّینَ وَ لاَ أُصَلِّی وَ أُحِبُّ اَلْمُتَصَدِّقِینَ وَ لاَ أَتَصَدَّقُ [أَصَّدَّقُ] فَقَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَنْتَ مَعَ مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لَکَ مَا اِکْتَسَبْتَ أَ مَا تَرْضَوْنَ أَنْ لَوْ کَانَتْ فَزْعَهٌ مِنَ اَلسَّمَاءِ فَزِعَ کُلُّ قَوْمٍ إِلَى مَأْمَنِهِمْ وَ فَزِعْنَا إِلَى رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ فَزِعْتُمْ إِلَیْنَا .)
[۷] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام ، جلد ۱۷ ، صفحه ۳۹۴
[۸] من لا یحضره الفقیه، جلد ۱، صفحه ۲۰۳، حدیث ۶۱۰ (عَنْ اَسْمَاءَ بِنْتِ عُمَیْسٍ اَنَّهَا قَالَتْ بَیْنَمَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نَائِمٌ ذَاتَ یَوْمٍ وَ رَاْسُهُ فِی حَجْرِ عَلِیٍّ (علیه‌السّلام) فَفَاتَتْهُ الْعَصْرُ حَتَّی غَابَتِ الشَّمْسُ فَقَالَ اللَّهُمَّ اِنَّ عَلِیّاً کَانَ فِی طَاعَتِکَ وَ طَاعَهِ رَسُولِکَ فَارْدُدْ عَلَیْهِ الشَّمْسَ- قَالَتْ اَسْمَاءُ فَرَاَیْتُهَا وَ اللَّهِ غَرَبَتْ ثُمَّ طَلَعَتْ بَعْدَ مَا غَرَبَتْ وَ لَمْ یَبْقَ جَبَلٌ وَ لَا اَرْضٌ اِلَّا طَلَعَتْ عَلَیْهِ حَتَّی قَامَ عَلِیٌّ (علیه‌السّلام) فَتَوَضَّاَ وَ صَلَّی ثُمَّ غَرَبَت)
[۹] سوره مبارکه احزاب، آیه ۶ (النَّبِیُّ أَوْلَىٰ بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ۖ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ ۗ وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَىٰ بِبَعْضٍ فِی کِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُهَاجِرِینَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلَىٰ أَوْلِیَائِکُمْ مَعْرُوفًا ۚ کَانَ ذَٰلِکَ فِی الْکِتَابِ مَسْطُورًا)
[۱۰] اختیار معرفه الرجال (رجال الکشی) ، جلد ۱ ، صفحه ۵۵۱ (سَأَلْتُهُ اَلدُّعَاءَ فَکَتَبَ إِلَیَّ : وَ أَمَّا مَا سَأَلْتَ مِنَ اَلدُّعَاءِ فَإِنَّکَ بَعْدُ لَسْتَ تَدْرِی کَیْفَ جَعَلَکَ اَللَّهُ عِنْدِی، وَ رُبَّمَا سَمَّیْتُکَ بِاسْمِکَ وَ نَسَبِکَ، کَثْرَهُ عِنَایَتِی بِکَ وَ مَحَبَّتِی لَکَ وَ مَعْرِفَتِی بِمَا أَنْتَ إِلَیْهِ، فَأَدَامَ اَللَّهُ لَکَ أَفْضَلَ مَا رَزَقَکَ مِنْ ذَلِکَ، وَ رَضِیَ عَنْکَ بِرِضَایَ عَنْکَ، وَ بَلَّغَکَ أَفْضَلَ نِیَّتِکَ، وَ أَنْزَلَکَ اَلْفِرْدَوْسَ اَلْأَعْلَى بِرَحْمَتِهِ! إِنَّهُ سَمِیعُ اَلدُّعَاءِ، حَفِظَکَ اَللَّهُ وَ تَوَلاَّکَ وَ دَفَعَ اَلشَّرَّ عَنْکَ بِرَحْمَتِهِ، وَ کَتَبْتُ بِخَطِّی.)
[۱۱] زیارت جامعه کبیره
[۱۲] سوره مبارکه توبه، آیه ۱۰۵ (وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَى اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ ۖ وَسَتُرَدُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَهِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِمَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ)
[۱۳] الأمالی (للصدوق) ، جلد ۱ ، صفحه ۱۵۰ (فَلَمَّا خَرَجْتُ مِنْ مَنْزِلِی مُتَوَجِّهاً نَحْوَ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ نُودِیتُ ثَلاَثاً یَا حُرُّ أَبْشِرْ بِالْجَنَّهِ فَالْتَفَتُّ فَلَمْ أَرَ أَحَداً فَقُلْتُ ثَکِلَتِ اَلْحُرَّ أُمُّهُ یَخْرُجُ إِلَى قِتَالِ اِبْنِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ یُبَشَّرُ بِالْجَنَّهِ فَرَهِقَهُ عِنْدَ صَلاَهِ اَلظُّهْرِ فَأَمَرَ اَلْحُسَیْنُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ اِبْنَهُ فَأَذَّنَ وَ أَقَامَ وَ قَامَ اَلْحُسَیْنُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَصَلَّى بِالْفَرِیقَیْنِ جَمِیعاً فَلَمَّا سَلَّمَ وَثَبَ اَلْحُرُّ بْنُ یَزِیدَ فَقَالَ اَلسَّلاَمُ عَلَیْکَ یَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ وَ رَحْمَهُ اَللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ فَقَالَ اَلْحُسَیْنُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ عَلَیْکَ اَلسَّلاَمُ مَنْ أَنْتَ یَا عَبْدَ اَللَّهِ فَقَالَ أَنَا اَلْحُرُّ بْنُ یَزِیدَ فَقَالَ یَا حُرُّ أَ عَلَیْنَا أَمْ لَنَا فَقَالَ اَلْحُرُّ وَ اَللَّهِ یَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ لَقَدْ بُعِثْتُ لِقِتَالِکَ وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أُحْشَرَ مِنْ قَبْرِی وَ نَاصِیَتِی مَشْدُودَهٌ إِلَى رِجْلِی وَ یَدَیَّ مَغْلُولَهٌ إِلَى عُنُقِی وَ أُکَبَّ عَلَى حُرِّ وَجْهِی فِی اَلنَّارِ یَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ أَیْنَ تَذْهَبُ اِرْجِعْ إِلَى حَرَمِ جَدِّکَ فَإِنَّکَ مَقْتُولٌ)
[۱۴] مثیر الأحزان ، جلد ۱ ، صفحه ۴۸ (قَالَ جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ سِمْعَانَ : وَ مَضَیْنَا حَتَّى إِذَا قَرُبْنَا مِنْ نَیْنَوَى وَ إِذَا رَجُلٌ مِنْ کِنْدَهَ اِسْمُهُ مَالِکُ بْنُ بَشِیرٍ مَعَهُ کِتَابٌ مِنْ عُبَیْدِ اَللَّهِ بْنِ زِیَادٍ إِلَى اَلْحُرِّ أَنْ جَعْجِعْ بِالْحُسَیْنِ وَ لاَ تُنْزِلْهُ إِلاَّ بِالْعَرَاءِ فِی غَیْرِ خَصْبٍ وَ لاَ نَهَرٍ. فَقَرَأَ اَلْکِتَابَ .)
[۱۵] عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال ، جلد ۱۷ ، صفحه ۲۲۹ (و قال المفید «ره»: فلمّا سمع الحرّ ذلک تنحّى عنه، و کان یسیر بأصحابه ناحیه، و الحسین علیه السّلام فی ناحیه [اخرى] حتّى انتهوا إلى عذیب الهجانات، ثمّ مضى الحسین علیه السّلام حتّى انتهى إلى قصر بنی مقاتل فنزل به فاذا هو بفسطاط مضروب، فقال: لمن هذا؟ فقیل لعبید اللّه بن الحرّ الجعفیّ، قال: ادعوه [إلیّ]، فلمّا أتاه الرسول، قال له: هذا الحسین بن علیّ بن أبی طالب علیهما السّلام یدعوک، فقال عبید اللّه: إنّا للّه و إنّا إلیه راجعون، و اللّه ما خرجت من الکوفه إلاّ کراهیّه أن یدخلها الحسین علیه السّلام و أنا بها ،و اللّه ما ارید أن أراه و لا یرانی. فأتاه الرسول فأخبره، فقام [إلیه] الحسین علیه السّلام فجاء حتّى دخل علیه و سلّم و جلس، ثمّ دعاه إلى الخروج معه، فأعاد علیه عبید اللّه بن الحرّ تلک المقاله و استقاله ممّا دعاه إلیه، فقال له الحسین علیه السّلام: فإن لم تکن تنصرنا فاتّق اللّه أن لا تکون ممّن یقاتلنا، فو اللّه لا یسمع واعیتنا أحد ثمّ لم ینصرنا إلاّ هلک، فقال له: أمّا هذا فلا یکون أبدا إن شاء اللّه تعالى، ثمّ قام الحسین علیه السّلام من عنده حتّى دخل رحله. و لمّا کان فی آخر اللیل أمر فتیانه بالاستقاء من الماء، ثمّ أمر بالرحیل، فارتحل من قصر بنی مقاتل، فقال عاقبه بن سمعان: فسرنا معه ساعه فخفق علیه السّلام و هو على ظهر فرسه خفقه ثمّ انتبه و هو یقول:«إنّا للّه و إنّا إلیه راجعون»[و] الحمد للّه ربّ العالمین، ففعل ذلک مرّتین أو ثلاثا، فأقبل إلیه ابنه علیّ بن الحسین فقال: ممّ حمدت اللّه و استرجعت؟(ف) قال: یا بنیّ إنّی خفقت خفقه فعنّ لی فارس على فرس و هو یقول: القوم یسیرون و المنایا تسیر إلیهم، فعلمت أنّها أنفسنا نعیت إلینا، فقال له: یا أبت لا أراک اللّه سوءا، أ لسنا على الحقّ؟ قال: بلى و اللّه الذی إلیه مرجع العباد، فقال: فإننا إذا ما نبالی أن نموت محقّین، فقال له الحسین علیه السّلام: جزاک اللّه من ولد خیر ما جزى ولدا عن والده. فلمّا أصبح نزل و صلّى بهم الغداه، ثمّ عجّل الرکوب و أخذ یتیاسر بأصحابه یرید أن یفرّقهم فیأتیه الحرّ بن یزید فیردّه و أصحابه، فجعل إذا ردّهم نحو الکوفه ردّا شدیدا امتنعوا علیه فارتفعوا، فلم یزالوا یتسایرون کذلک حتّى انتهوا إلى نینوى بالمکان الذی نزل به الحسین علیه السّلام، فإذا راکب على نجیب له علیه سلاح متنکّبا قوسا مقبلا من الکوفه فوقفوا جمیعا ینتظرونه، فلمّا انتهى إلیهم سلّم على الحرّ و أصحابه و لم یسلّم على الحسین علیه السّلام و أصحابه، و دفع إلى الحرّ کتابا من عبید اللّه بن زیاد لعنه اللّه فإذا فیه: أمّا بعد فجعجع بالحسین حین [ی] بلغک کتابی [هذا] و یقدم علیک رسولی و لا تنزله إلاّ بالعراء فی غیر خضر و على غیر ماء، و قد أمرت رسولی أن یلزمک و لا یفارقک حتى یأتینی بإنفاذک أمری و السلام. فلما قرأ الکتاب قال لهم الحرّ: هذا کتاب الأمیر عبید اللّه یأمرنی أن اجعجع بکم فی المکان الذی یأتینی کتابه، و هذا رسوله و قد أمره أن لا یفارقنی حتى أنفذ أمره فیکم، فنظر یزید بن مهاجر الکندیّ – و کان مع الحسین علیه السّلام – إلى رسول ابن زیاد فعرفه، فقال له: ثکلتک امّک ما ذا جئت فیه قال: أطعت إمامی و وفیت ببیعتی، فقال له ابن المهاجر: بل عصیت ربّک و أطعت إمامک فی هلاک نفسک و کسبت العار و النار و بئس الإمام إمامک، قال اللّه تعالى «وَ جَعَلْنٰاهُمْ أَئِمَّهً یَدْعُونَ إِلَى اَلنّٰارِ وَ یَوْمَ اَلْقِیٰامَهِ لاٰ یُنْصَرُونَ» فإمامک منهم، و أخذهم الحرّ بالنزول فی ذلک المکان على غیر ماء و لا فی قریه، فقال له الحسین علیه السّلام: دعنا ویحک ننزل [فی] هذه القریه أو هذه – یعنی نینوى و الغاضریه – أو هذه یعنی شفیّه ،قال: لا و اللّه ما أستطیع ذلک، هذا رجل قد بعث إلیّ عینا علیّ، فقال له زهیر بن القین: إنّی و اللّه لا أرى أن یکون بعد الّذی ترون إلاّ أشدّ ممّا ترون، یا ابن رسول اللّه إنّ قتال هؤلاء القوم الساعه أهون علینا من قتال من یأتینا من بعدهم، فلعمری لیأتینا من بعدهم مالا قبل لنا به، فقال الحسین علیه السّلام: ما کنت لأبدأهم بالقتال، ثم نزل و ذلک الیوم یوم الخمیس و هو الیوم الثانی من المحرّم سنه إحدى و ستّین .)
[۱۶] الکافی ، جلد ۴ ، صفحه ۱۴۷ (وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ عَبْدِ اَلْمَلِکِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ عَنْ صَوْمِ تَاسُوعَاءَ وَ عَاشُورَاءَ مِنْ شَهْرِ اَلْمُحَرَّمِ فَقَالَ تَاسُوعَاءُ یَوْمٌ حُوصِرَ فِیهِ اَلْحُسَیْنُ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ وَ أَصْحَابُهُ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُمْ بِکَرْبَلاَءَ وَ اِجْتَمَعَ عَلَیْهِ خَیْلُ أَهْلِ اَلشَّامِ وَ أَنَاخُوا عَلَیْهِ وَ فَرِحَ اِبْنُ مَرْجَانَهَ وَ عُمَرُ بْنُ سَعْدٍ بِتَوَافُرِ اَلْخَیْلِ وَ کَثْرَتِهَا وَ اِسْتَضْعَفُوا فِیهِ اَلْحُسَیْنَ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَیْهِ وَ أَصْحَابَهُ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُمْ وَ أَیْقَنُوا أَنْ لاَ یَأْتِیَ اَلْحُسَیْنَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ نَاصِرٌ وَ لاَ یُمِدَّهُ أَهْلُ اَلْعِرَاقِ بِأَبِی اَلْمُسْتَضْعَفُ اَلْغَرِیبُ ثُمَّ قَالَ وَ أَمَّا یَوْمُ عَاشُورَاءَ فَیَوْمٌ أُصِیبَ فِیهِ اَلْحُسَیْنُ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ صَرِیعاً بَیْنَ أَصْحَابِهِ وَ أَصْحَابُهُ صَرْعَى حَوْلَهُ عُرَاهً أَ فَصَوْمٌ یَکُونُ فِی ذَلِکَ اَلْیَوْمِ کَلاَّ وَ رَبِّ اَلْبَیْتِ اَلْحَرَامِ مَا هُوَ یَوْمَ صَوْمٍ وَ مَا هُوَ إِلاَّ یَوْمُ حُزْنٍ وَ مُصِیبَهٍ دَخَلَتْ عَلَى أَهْلِ اَلسَّمَاءِ وَ أَهْلِ اَلْأَرْضِ وَ جَمِیعِ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ یَوْمُ فَرَحٍ وَ سُرُورٍ لاِبْنِ مَرْجَانَهَ وَ آلِ زِیَادٍ وَ أَهْلِ اَلشَّامِ غَضِبَ اَللَّهُ عَلَیْهِمْ وَ عَلَى ذُرِّیَّاتِهِمْ وَ ذَلِکَ یَوْمٌ بَکَتْ عَلَیْهِ جَمِیعُ بِقَاعِ اَلْأَرْضِ خَلاَ بُقْعَهِ اَلشَّامِ فَمَنْ صَامَهُ أَوْ تَبَرَّکَ بِهِ حَشَرَهُ اَللَّهُ مَعَ آلِ زِیَادٍ مَمْسُوخُ اَلْقَلْبِ مَسْخُوطٌ عَلَیْهِ وَ مَنِ اِدَّخَرَ إِلَى مَنْزِلِهِ ذَخِیرَهً أَعْقَبَهُ اَللَّهُ تَعَالَى نِفَاقاً فِی قَلْبِهِ إِلَى یَوْمِ یَلْقَاهُ وَ اِنْتَزَعَ اَلْبَرَکَهَ عَنْهُ وَ عَنْ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ وُلْدِهِ وَ شَارَکَهُ اَلشَّیْطَانُ فِی جَمِیعِ ذَلِکَ .)
[۱۷] نهج البلاغه، خطبه ۱۹۳
[۱۸] اللهوف علی قتلی الطفوف ، صفحه ۹۵
[۱۹] الإرشاد فی معرفه حجج الله على العباد ، جلد ۲ ، صفحه ۹۵ (فَأَقْبَلَ اَلْحُرُّ حَتَّى وَقَفَ مِنَ اَلنَّاسِ مَوْقِفاً وَ مَعَهُ رَجُلٌ مِنْ قَوْمِهِ یُقَالُ لَهُ قُرَّهُ بْنُ قَیْسٍ فَقَالَ لَهُ یَا قُرَّهُ هَلْ سَقَیْتَ فَرَسَکَ اَلْیَوْمَ قَالَ لاَ قَالَ فَمَا تُرِیدُ أَنْ تَسْقِیَهُ قَالَ قُرَّهُ فَظَنَنْتُ وَ اَللَّهِ أَنَّهُ یُرِیدُ أَنْ یَتَنَحَّى فَلاَ یَشْهَدَ اَلْقِتَالَ وَ یَکْرَهُ أَنْ أَرَاهُ حِینَ یَصْنَعُ ذَلِکَ فَقُلْتُ لَهُ لَمْ أَسْقِهِ وَ أَنَا مُنْطَلِقٌ فَأَسْقِیهِ فَاعْتَزَلَ ذَلِکَ اَلْمَکَانَ اَلَّذِی کَانَ فِیهِ فَوَ اَللَّهِ لَوْ أَنَّهُ أَطْلَعَنِی عَلَى اَلَّذِی یُرِیدُ لَخَرَجْتُ مَعَهُ إِلَى اَلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَأَخَذَ یَدْنُو مِنَ اَلْحُسَیْنِ قَلِیلاً قَلِیلاً فَقَالَ لَهُ اَلْمُهَاجِرُ بْنُ أَوْسٍ مَا تُرِیدُ یَا اِبْنَ یَزِیدَ أَ تُرِیدُ أَنْ تَحْمِلَ فَلَمْ یُجِبْهُ وَ أَخَذَهُ مِثْلُ اَلْأَفْکَلِ وَ هِیَ اَلرِّعْدَهُ فَقَالَ لَهُ اَلْمُهَاجِرُ إِنَّ أَمْرَکَ لَمُرِیبٌ وَ اَللَّهِ مَا رَأَیْتُ مِنْکَ فِی مَوْقِفٍ قَطُّ مِثْلَ هَذَا وَ لَوْ قِیلَ لِی مَنْ أَشْجَعُ أَهْلِ اَلْکُوفَهِ مَا عَدَوْتُکَ فَمَا هَذَا اَلَّذِی أَرَى مِنْکَ فَقَالَ لَهُ اَلْحُرُّ إِنِّی وَ اَللَّهِ أُخَیِّرُ نَفْسِی بَیْنَ اَلْجَنَّهِ وَ اَلنَّارِ فَوَ اَللَّهِ لاَ أَخْتَارُ عَلَى اَلْجَنَّهِ شَیْئاً وَ لَوْ قُطِّعْتُ وَ حُرِّقْتُ. ثُمَّ ضَرَبَ فَرَسَهُ فَلَحِقَ بِالْحُسَیْنِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ یَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ أَنَا صَاحِبُکَ اَلَّذِی حَبَسْتُکَ عَنِ اَلرُّجُوعِ وَ سَایَرْتُکَ فِی اَلطَّرِیقِ وَ جَعْجَعْتُ بِکَ فِی هَذَا اَلْمَکَانِ وَ مَا ظَنَنْتُ أَنَّ اَلْقَوْمَ یَرُدُّونَ عَلَیْکَ مَا عَرَضْتَهُ عَلَیْهِمْ وَ لاَ یَبْلُغُونَ مِنْکَ هَذِهِ اَلْمَنْزِلَهَ وَ اَللَّهِ لَوْ عَلِمْتُ أَنَّهُمْ یَنْتَهُونَ بِکَ إِلَى مَا أَرَى مَا رَکِبْتُ مِنْکَ اَلَّذِی رَکِبْتُ وَ إِنِّی تَائِبٌ إِلَى اَللَّهِ تَعَالَى مِمَّا صَنَعْتُ فَتَرَى لِی مِنْ ذَلِکَ تَوْبَهً فَقَالَ لَهُ اَلْحُسَیْنُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ نَعَمْ یَتُوبُ اَللَّهُ عَلَیْکَ فَانْزِلْ قَالَ فَأَنَا لَکَ فَارِساً خَیْرٌ مِنِّی رَاجِلاً أُقَاتِلُهُمْ عَلَى فَرَسِی سَاعَهً وَ إِلَى اَلنُّزُولِ مَا یَصِیرُ آخِرُ أَمْرِی فَقَالَ لَهُ اَلْحُسَیْنُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَاصْنَعْ یَرْحَمُکَ اَللَّهُ مَا بَدَا لَکَ. فَاسْتَقْدَمَ أَمَامَ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ ثُمَّ أَنْشَأَ رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ یَقُولُ – لَنِعْمَ اَلْحُرُّ حُرُّ بَنِی رِیَاحٍ وَ حُرٌّ عِنْدَ مُخْتَلَفَ اَلرِّمَاحِ وَ نِعْمَ اَلْحُرُّ إِذْ نَادَى حُسَیْنٌ وَ جَادَ بِنَفْسِهِ عِنْدَ اَلصَّبَاحِ. ثُمَّ قَالَ یَا أَهْلَ اَلْکُوفَهِ لِأُمِّکُمُ اَلْهَبَلُ وَ اَلْعَبَرُ أَ دَعَوْتُمْ هَذَا اَلْعَبْدَ اَلصَّالِحَ حَتَّى إِذَا أَتَاکُمْ أَسْلَمْتُمُوهُ وَ زَعَمْتُمْ أَنَّکُمْ قَاتِلُو أَنْفُسِکُمْ دُونَهُ ثُمَّ عَدَوْتُمْ عَلَیْهِ لَتَقْتُلُوهُ أَمْسَکْتُمْ بِنَفْسِهِ وَ أَخَذْتُمْ بِکَظْمِهِ وَ أَحَطْتُمْ بِهِ مِنْ کُلِّ جَانِبٍ لِتَمْنَعُوهُ اَلتَّوَجُّهَ فِی بِلاَدِ اَللَّهِ اَلْعَرِیضَهِ فَصَارَ کَالْأَسِیرِ فِی أَیْدِیکُمْ لاَ یَمْلِکُ لِنَفْسِهِ نَفْعاً وَ لاَ یَدْفَعُ عَنْهَا ضَرّاً وَ حَلَأْتُمُوهُ وَ نِسَاءَهُ وَ صِبْیَتَهُ وَ أَهْلَهُ – عَنْ مَاءِ اَلْفُرَاتِ اَلْجَارِی یَشْرَبُهُ اَلْیَهُودُ وَ اَلنَّصَارَى وَ اَلْمَجُوسُ وَ تَمَرَّغُ فِیهِ خَنَازِیرُ اَلسَّوَادِ وَ کِلاَبُهُ فَهَا هُمْ قَدْ صَرَعَهُمُ اَلْعَطَشُ بِئْسَ مَا خَلَّفْتُمْ مُحَمَّداً فِی ذُرِّیَّتِهِ لاَ سَقَاکُمُ اَللَّهُ یَوْمَ اَلظَّمَإِ اَلْأَکْبَرِ فَحَمَلَ عَلَیْهِ رِجَالٌ یَرْمُونَ بِالنَّبْلِ فَأَقْبَلَ حَتَّى وَقَفَ أَمَامَ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ .)
[۲۰] وقعه الطف ، جلد ۱ ، صفحه ۲۱۳ (لَمَّا زَحَفَ عُمَرُ بْنُ سَعْدٍ قَالَ لَهُ اَلْحُرُّ بْنُ یَزِیدَ: أَصْلَحَکَ اَللَّهُ! مُقَاتِلٌ أَنْتَ هَذَا اَلرَّجُلَ؟ قَالَ: إِی وَ اَللَّهِ قِتَالاً أَیْسَرُهُ أَنْ تَسْقُطَ اَلرُّءُوسُ وَ تَطِیحَ اَلْأَیْدِی! قَالَ: أَ فَمَا لَکُمْ فِی وَاحِدَهٍ مِنَ اَلْخِصَالِ اَلَّتِی عُرِضَ عَلَیْکُمْ رِضًا؟ قَالَ عُمَرُ بْنُ سَعْدٍ: أَمَا وَ اَللَّهِ لَوْ کَانَ اَلْأَمْرُ إِلَیَّ لَفَعَلْتُ، وَ لَکِنْ أَمِیرُکَ قَدْ أَبَى ذَلِکَ! فَأَقْبَلَ [اَلْحُرُّ] حَتَّى وَقَفَ مِنَ اَلنَّاسِ مَوْقِفاً، وَ مَعَهُ رَجُلٌ مِنْ قَوْمِهِ یُقَالُ لَهُ: قُرَّهُ بْنُ قَیْسٍ فَقَالَ: یَا قُرَّهُ! هَلْ سَقَیْتَ فَرَسَکَ اَلْیَوْمَ؟ قَالَ: لاَ، قَالَ: إِنَّمَا تُرِیدُ أَنْ تَسْقِیَهُ؟ قَالَ (قُرَّهُ): فَظَنَنْتُ – وَ اَللَّهِ – أَنَّهُ یُرِیدُ أَنْ یَتَنَحَّى فَلاَ یَشْهَدَ اَلْقِتَالَ، وَ کَرِهَ أَنْ أَرَاهُ حِینَ یَصْنَعُ ذَلِکَ فَیَخَافُ أَنْ أَرْفَعَهُ عَلَیْهِ، فَقُلْتُ لَهُ: لَمْ أَسْقِهِ وَ أَنَا مُنْطَلِقٌ فَسَاقِیهِ. فَاعْتَزَلْتُ ذَلِکَ اَلْمَکَانَ اَلَّذِی کَانَ فِیهِ، فَوَ اَللَّهِ لَوْ أَنَّهُ أَطْلَعَنِی عَلَى اَلَّذِی یُرِیدُ لَخَرَجْتُ مَعَهُ إِلَى اَلْحُسَیْنِ [عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ]. [وَ أَمَّا اَلْحُرُّ فَإِنَّهُ] أَخَذَ یَدْنُو مِنَ حُسَیْنٍ [عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ] قَلِیلاً قَلِیلاً، فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ مِنْ قَوْمِهِ یُقَالُ لَهُ: اَلْمُهَاجِرُ بْنُ أَوْسٍ : مَا تُرِیدُ یَا اِبْنَ یَزِیدَ؟ أَ تُرِیدُ أَنْ تَحْمِلَ؟ فَسَکَتَ وَ أَخَذَهُ مِثْلُ اَلْعُرَوَاءِ فَقَالَ لَهُ: یَا اِبْنَ یَزِیدَ؟ وَ اَللَّهِ إِنَّ أَمْرَکَ لَمُرِیبٌ، وَ اَللَّهِ مَا رَأَیْتُ مِنْکَ فِی مَوْقِفٍ قَطُّ مِثْلَ شَیْءٍ أَرَاهُ اَلْآنَ، وَ لَوْ قِیلَ لِی: مَنْ أَشْجَعُ أَهْلِ اَلْکُوفَهِ رَجُلاً مَا عَدَوْتُکَ، فَمَا هَذَا اَلَّذِی أَرَى مِنْکَ!؟ قَالَ: إِنِّی – وَ اَللَّهِ – أُخَیِّرُ نَفْسِی بَیْنَ اَلْجَنَّهِ وَ اَلنَّارِ، وَ وَ اَللَّهِ لاَ أَخْتَارُ عَلَى اَلْجَنَّهِ شَیْئاً وَ لَوْ قُطِّعْتُ وَ حُرِّقْتُ! ثُمَّ ضَرَبَ فَرَسَهُ فَلَحِقَ بِحُسَیْنٍ [عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ] فَقَالَ لَهُ: جَعَلَنِیَ اَللَّهُ فِدَاکَ یَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ! أَنَا صَاحِبُکَ اَلَّذِی حَبَسْتُکَ عَنِ اَلرُّجُوعِ وَ سَایَرْتُکَ فِی اَلطَّرِیقِ، وَ جَعْجَعْتُ بِکَ فِی هَذَا اَلْمَکَانِ، وَ اَللَّهِ اَلَّذِی لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ مَا ظَنَنْتُ أَنَّ اَلْقَوْمَ یَرُدُّونَ عَلَیْکَ مَا عَرَضْتَ عَلَیْهِمْ أَبَداً، وَ لاَ یَبْلُغُونَ مِنْکَ هَذِهِ اَلْمَنْزِلَهَ فَقُلْتُ فِی نَفْسِی: لاَ أُبَالِی أَنْ أُطِیعَ اَلْقَوْمَ فِی بَعْضِ أَمْرِهِمْ، وَ لاَ یَرَوْنَ أَنِّی خَرَجْتُ مِنْ طَاعَتِهِمْ، وَ أَمَّا هُمْ فَسَیَقْبَلُونَ مِنْ حُسَیْنٍ هَذِهِ اَلْخِصَالَ اَلَّتِی یَعْرِضُ عَلَیْهِمْ، وَ وَ اَللَّهِ لَوْ ظَنَنْتُ أَنَّهُمْ لاَ یَقْبَلُونَهَا مِنْکَ مَا رَکِبْتُهَا مِنْکَ، وَ إِنِّی قَدْ جِئْتُکَ تَائِباً مِمَّا کَانَ مِنِّی إِلَى رَبِّی وَ مُوَاسِیاً لَکَ بِنَفْسِی حَتَّى أَمُوتَ بَیْنَ یَدَیْکَ، أَ فَتَرَى ذَلِکَ لِی تَوْبَهً؟! قَالَ [اَلْإِمَامُ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ]: نَعَمْ، یَتُوبُ اَللَّهُ عَلَیْکَ، وَ یَغْفِرُ لَکَ، مَا اِسْمُکَ؟ قَالَ: أَنَا اَلْحُرُّ بْنُ یَزِیدَ قَالَ: أَنْتَ اَلْحُرُّ کَمَا سَمَّتْکَ أُمُّکَ، أَنْتَ اَلْحُرُّ إِنْ شَاءَ اَللَّهُ فِی اَلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَهِ. اِنْزِلْ. قَالَ: أَنَا لَکَ فَارِساً خَیْرٌ مِنِّی لَکَ رَاجِلاً، أُقَاتِلُهُمْ عَلَى فَرَسِی سَاعَهً وَ إِلَى اَلنُّزُولِ مَا یَصِیرُ آخِرُ أَمْرِی! قَالَ اَلْحُسَیْنُ [عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ]: فَاصْنَعْ مَا بَدَا لَکَ.)
پاسخ دهید