متن فارسی

برای دریافت فایل PDF تصاویر اسناد به همراه توضیحات فارسی اینجا کلیک نمایید.

بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحیم

«یأیّها الذین ءامنوا لا تدخلوا بیوت النبیّ إلّا أن یؤذن لکم »[۱]

حادثه ی هجوم غاصبان خلافت به خانه ی امیرالمؤمنین –علیه السلام- از جمله حوادثی است که علی رغم سعی علمای عامّه در کتمان وقایع مهم تاریخی صدر اسلام[۲]، در بعضی از مصادر تاریخی و حدیثی آنها نقل شده است.

از جمله مصادر تاریخی که این واقعه ی تلخ را –هر چند سر بسته و مختصر- نقل کرده است، کتاب «روض[۳] المناظر فی علم الأوائل و الأواخر» تألیف «محب الدین أبو الولید  محمّد بن محمّد بن محمّد بن الشحنه الحلبی الحنفی[۴]» (۷۴۹ق-۸۱۵ق) می باشد که از مصادر تاریخی مهم قرن هشتم یا نهم است.

مؤلّف در وقایع سال یازدهم هجری و در بیان وقایع سقیفه این عبارت مهم را نقل میکند:

«…ثمّ إنّ عمر جاء بیت علیّ فلقیته فاطمه رضی الله عنها فقال: ادخلوا فیما دخلت فیه الأمّه».

علت پرداختن به این نوشتار این بود که اخیراً نسخه ای خطی از این کتاب که در «دار الکتب الوطنیه» تونس نگهداری می شود به دستم رسید و در کمال تعجب دیدم  که ناسخ کتاب این عبارت مهم یعنی:

« لیحرّقه علی من فیه »

را از وسط کلام ابن شحنه ساقط کرده است.

پس به جمع نسخ خطی و چاپی این کتاب پرداختم و بحمد الله موفق به یافتن ۱۰ نسخه خطی و ۲ نسخه چاپی شدم  که مشخصات هر کدام از این نسخه ها در متن عربی این نوشتار، مکتوب می باشد.

در همه ی این نسخه ها عبارت به صورت کامل نقل شده است به جز سه نسخه که دو  نسخه ی آن عبارت را به صورت :

«…ثمّ إنّ عمر جاء بیت علیّ فلقیه[۵] فقال: ادخلوا فیما دخلت فیه الأمّه»

همان طور که ملاحظه می شود ناسخ کتاب-با حذف نام حضرت فاطمه زهرا –سلام الله علیها- و از آوردن فعل مذکر “فلقیه” به جای “فلقیته”- خواسته از حساسیت مطلب بکاهد اما در هر حال عبارت «لیحرّقه علی من فیه» را ذکر کرده است.

امّا در نسخه «دار الکتب الوطنیه» عبارت حسّاس و مهمّ «لیحرّقه علی من فیه» توسّط ناسخ کتاب اسقاط شده است.

برای اطلاع بیشتر به متن عربی رجوع شود.

در انتها تصاویر نسخ خطی و چاپی این کتاب را میتوان مشاهده کرد.

متن عربی

برای دریافت فایل PDF تصاویر اسناد به همراه توضیحات عربی اینجا کلیک نمایید.

بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحیم

«یأیّها الذین ءامنوا لا تدخلوا بیوت النبیّ إلّا أن یؤذن لکم »[۱]

إنّ الحمد لله نحمده ونستعینه ونستغفره ونعوذ بالله من شرور أنفسنا ومن سیئات أعمالنا.من یهد الله فلا مضلّ له ومن یضلل الله فلا هادی له وأشهد أن لا إله إلّا الله وحده لا شریک له وأشهد أنّ محمّداً عبده ورسوله.

والحمد لله الذی جعلنا من المتمسّکین بولایه مولانا أمیرالمؤمنین وأولاده المعصومین علیهم السلام والحمد لله الذی رزقنا محبّه أهل بیت النبیّ ومودّتهم والحمد لله الذی جعلنا من المتبرّئین من أعدائهم الذین خالفوا أمر الرسول-صلّی الله علیه وآله وسلّم-ونکثوا عهده وهتکوا حرمته وأحرقوا بیت بضعته الطاهره -سلام الله علیها-.

فثبّتنا الله أبداً ما حیینا علی ذلک المحبّه والبراءه.

ثمّ الصلاه والسلام علی سیّدنا سیّد العرب والعجم محمّد بن عبد الله المبعوث بشیراً ونذیراً وداعیاً إلی الله بإذنه وسراجاً منیراً وعلی آله الطیّبین الطاهرین.

أمّا بعد فکتاب «روض[۲] المناظر فی علم الأوائل والأواخر» تصنیف «محبّ الدین أبو الولید محمّد بن محمّد بن محمّد بن الشحنه الحلبی الحنفی (۷۴۹ق-۱۵۸ق)الشهیر «بابن الشحنه» من أهمّ الکتب التاریخیه التی صنّف فی القرن الثامن أو التاسع وهو -مع اختصاره- دقیق الألفاظ یحوی کثیراً من الفوائد، فهو قد زاد بعض الأحداث التاریخیه التی لم یوجد فی الکتب التاریخیه غیره.[۳]

ترجمه المؤلّف

وفی بدایه الأمر نذکر مختصراً من ترجمه المؤلّف وثناء العلماء علیه:

ولد المؤلّف سنه ۷۴۹هـ ق کما ذکر ذلک هو نفسه فی هذا الکتاب[۴] وتوفّی بحلب سنه ۸۱۵٫[۵]

قال السخاوی فی ترجمته:

«وقد وصفه شیخنا[۶] فی ترجمه أبیه من «الدرر» بالإمام العلّامه[۷] وفی إنبائه بالعلّامه[۸] بل ترجم له هو فیه وقال إنّه اشتغل قدیماً ونبغ وتمیّز فی الفقه والأدب والفنون[۹]»[۱۰]

قال ابن خطیب الناصریه:

«شیخنا وشیخ الإسلام کان إنساناً حسناً عاقلاً دمث الأخلاق حلو النادره عالی الهمّه إماماً عالماً فاضلاً زکیّاً له الأدب الجیّد والنظم والنثر الفائقان والید الطولی فی جمیع العلوم»[۱۱]

وقال ابن العماد الحنبلی:

«حفظ القرآن العظیم وعدّه متون وتفقّه وبرع فی الفقه والأصول والنحو والأدب»[۱۲]

ابن الشحنه و قضیه الهجوم

إنّ من الحوادث الهامّه فی تاریخ صدر الإسلام التی همّ القوم بکتمانها وحذفها من مصادر التاریخیه والحدیثیه-کما هو دیدنهم-[۱۳]هی قضیه هجوم الـخلیفه الثانی وتهدیده لبیت مولانا أمیرالمؤمنین -علیه الصلاه والسلام- وهذه الحادثه الخطیره قد نقلها قوم من مورّخی العامّه ومحدّثیهم، منهم صاحب هذا الکتاب فی وقائع سنه إحدی عشره بعد الهجره النبویه المبارکه.

والکلام حول قضیه السقیفه والهجوم علی بیت مولانا وغیر ذلک من الوقائع الهامّه فی تلک الفتره الزمنیه أعنی بعد وفاه الرسول -صلّی الله علیه وآله وسلّم- یحتاج إلی بحث طویل ولسنا بصدد بیانه فی هذه الرساله الموجزه.

وبعد هذا، فاعلم أنّ ابن الشحنه ذکر تلک القضیه، فی البحث عن کیفیه المبایعه علی أبی بکر فقال:

«…ثمّ إنّ عمر جاء بیت علیّ لیحرّقه علی من فیه فلقیته فاطمه -رضی الله عنها- فقال: ادخلوا فیما دخلت فیه الأمّه».

ففی السنه الماضیه أرسل إلیّ أحد الأفاضل صوره من نسخه هذا الکتاب المحفوظه فی مجلس إیران.

فبعد عدّه أشهر حصل لی نسخه أخری علی میکروفیلم المحفوظه فی الجامعه الإسلامیه بالمدینه المنوّره أصلها فی دار الکتب الوطنیه بتونس؛فبینما تصفّحت صفحاتها إذ رأیت فیها تحریفاً من ناسخ الکتاب فی ذلک الموضع الـخطیر فاجتهدت علی جمع نسخه علی قدر وسعی واستطاعتی لأری هل ذکر هذه القضیه فی تلک النسخ أم لا؟

فوفّقنی الله تعالی للحصول علی عدّه نسخ منه فوجدت هذه العباره مذکور فیها إلّا نسختین منها ولکنّهما أقلّ تحریفاً من نسخه دار الکتب الوطنیه بتونس وسیأتی بیانه إن شاء الله تعالی.

وصف النسخ الخطیه:

۱ – هی النسخه المحفوظه بمکتبه نور عثمانیه بترکیا تحت رقم ۳۰۷۷

اسم الناسخ: أحمد بن محمّد بن إلیاس

تاریخ النسخ: رجب ۹۶۲ هـ ق

2 – هی النسخه المحفوظه بمکتبه نور عثمانیه بترکیا تحت رقم ۳۱۱۴

اسم الناسخ: خلیل بن الشیخ خالد بن خلیل

تاریخ النسخ: ۱۰۰۲ هـ ق

۳ – هی النسخه المحفوظه بمکتبه نور عثمانیه بترکیا تحت رقم ۳۲۹۷

اسم الناسخ: محمّد بن عبد الرحمن بن حبیب الدلجی الوفای

تاریخ النسخ: ۹۸۹ هـ ق

4 – هی النسخه المحفوظه بمکتبه فیض الله أفندی بترکیا تحت رقم ۱۴۵۸:

5 – هی النسخه المحفوظه بمکتبه رئیس الکتّاب تحت بترکیا رقم ۶۵۳:

اسم الناسخ: محمّد بن عبد الرحمن بن حبیب الدلجی الوفای

تاریخ النسخ: ۹۹۶ هـ ق

6 – هی النسخه المحفوظه بمکتبه أیا صوفیا بترکیا تحت رقم ۳۲۳۳

اسم الناسخ: محمّد بن کاتب

تاریخ النسخ: ۱۰۰۶ هـ ق

۷ – هی النسخه المحفوظه بمکتبه أیا صوفیا بترکیا تحت رقم ۳۲۳۴

اسم الناسخ: محمّد بن یوسف الحموی

تاریخ النسخ: ۸۶۶ هـ ق

۸ – هی النسخه المحفوظه بمکتبه مجلس الشوری إیران تحت رقم ۵۱۰۴۴۷:

تاریخ النسخ: ۸۱۲ هـ ق.

9 – هی النسخه المحفوظه بمکتبه عارف حکمت بالمدینه المنوّره تحت رقم ۱۱۵/۹۰۰ ومیکروفیلم رقم ۶۴۲۴ للجامعه الإسلامیه بالمدینه المنوّره:

اسم الناسخ: محمّد بن عبد الرحمن بن حبیب الرفاعی

تاریخ النسخ: ۹۸۲ هـ ق[۱۴]

10 – هی النسخه المحفوظه بمکتبه دار الکتب الوطنیه بتونس تحت رقم۴۳۷۸ ومیکروفیلم رقم ۴۳۴۴ للجامعه الإسلامیه بالمدینه المنوّره:

اسم الناسخ: أحمد بن یوسف الحمّادی المالکی

تاریخ النسخ: ۱۰۸۲ هـ ق.[۱۵]

الطبعتین من الکتاب

وقد طبع هذا الکتاب مرّتین:

إحداها: فی هامش کتاب «الکامل فی التاریخ» لابن الأثیر وهو طبع بالقاهره علی الحجر سنه ۱۳۰۳ هـ ق.

والثانیه: فی بیروت سنه ۱۴۱۷هـ ق-۱۹۹۷م-دار الکتب العلمیه-تحقیق سیّد محمّد مهنّی.

وقد اعتمد المحقّق علی الصوره الموجوده فی معهد المخطوطات عن نسخه مصوّره من مکتبه أحمد ثالث بترکیا تحت رقم ۵۷۰

تحریفات نسّاخ هذا الکتاب

وبعد هذا کلّه فاعلم أنّ العباره المذکوره فی ذلک النسخ وهاتین الطبعتین موجوده إلّا فی ثلاث نسخ:

۱ – النسخه المحفوظه بمکتبه «عارف حکمت»

۲ – والنسخه المحفوظه بمکتبه «رئیس الکتّاب»

حیث ورد فیهما:

«ثمّ إنّ عمر جاء بیت علیّ لیحرّقه علی من فیه فلقیه[۱۶] فقال: ادخلوا…»

فحذفت کلمه «فاطمه» من وسط الکلام وجاء الفعل علی صیغه التذکیر. فعلی هذا مرجع الضمیر هو کلمه «علیّ» علیه الصلاه والسلام.

وممّا ینبغی أن یلاحظ -أظنّ- أنّ ناسخ نسخه «رئیس الکتّاب» کتب فعل«فلقیته» علی صیغه التأنیث ثمّ حذف «تاء» من الفعل ثمّ حذف کلمه «فاطمه». والله أعلم. فراجع إلی تصویر هذه النسخه.

وفی هذا الصنیع غرض هامّ لتحریف الحقائق کما لا یخفی.

3 – والنسخه المحفوظه بمکتبه دار الکتب الوطنیه فحذف الناسخ عباره: «لیحرّقه علی من فیه» والعباره هکذا:

«ثمّ إنّ عمر جاء بیت علی فلقیته فاطمه…»

فـأنت تری أنّها حـُذفت تلک العباره الهامّه الخطیره من وسط الکلام وهذه خیانه علمیه صدر من بعض الناسخین فی القرون المتتالیه وفی زماننا هذا نجد کثیراً من أمثال هذه الخیانات من بعض المحقّقین الذی نقصوا وغیّروا وزادوا فی التراث الإسلامی  بما یتوافق مع أفکارهم.

نسأل الله السلامه فی الدین والدنیا

والــحـمـد لله ربّ العــالـمـین

مــحـمــود نـــوروزی-طـهـران

۲ جمادی الأولی سنـه ۱۴۳۹

المدرسه العلمیه الإمام الـخمینی رحمه الله علیه

وفی الخاتمه نعرض صوره تلک الصفحات التی وقع هذه العباره فیها

منابع متن فارسی

[۱] .سوره الأحزاب الآیه ۵۳

[۲] . برای اطلاع از تصریح علمای عامّه به کتمان اختلافات صحابه ر.ک: سیر أعلام النبلاء،ذهبی،۱۰/۹۲؛منهاج السنّه النبویه،ابن تیمیه،۴/۴۴۹؛لمعه الاعتقاد،ابن قدامه المقدسی، ص ۴۰

[۳] .در بعضی از نسخ «روضه المناظر…» آمده است.

[۴] .برای اطلاع از شرح حال وی، ر.ک: إنباء الغمر،ابن حجر العسقلانی،۲/۵۳۴؛الضوء اللامع،السخاوی،۱۰/۳؛ شذرات الذهب،ابن العماد الحنبلی،۹/۱۶۹؛البدر الطالع،الشوکانی،۲/۲۶۴

[۵] .ظاهراً در نسخه «عارف حکمت» فعل به صورت «فلقته» آمده است. ولی کلمه «فاطمه حذف شده است»

منابع متن عربی

[۱] .سوره الأحزاب الآیه ۵۳

[۲] .فی بعض النسخ: روضه المناظر

[۳] .مقتبس من مقدّمه تحقیق کتاب «روض المناظر» لسیّد محمّد مهنّی علی، ص ۵

[۴] .انظر: روض المناظر ص ۳۰۱

[۵] .انظر ترجمته فی إنباء الغمر،ابن حجر العسقلانی،۲/۵۳۴؛الضوء اللامع،السخاوی،۱۰/۳؛ شذرات الذهب،ابن العماد الحنبلی،۹/۱۶۹؛البدر الطالع،الشوکانی،۲/۲۶۴

[۶] .أی الحافظ ابن حجر

[۷] .انظر: الدرر الکامنه،ابن حجر العسقلانی،۴/۲۳۸ رقم ۶۳۱

[۸] .انظر: إنباء الغمر،ابن حجر العسقلانی،۳/۳۸۹ ضمن ترجمه أخیه عبد الرحمن بن محمّد

[۹] .انظر: إنباء الغمر،۲/۵۳۴

[۱۰] .الضوء اللامع،السخاوی،۱۰/۴

[۱۱] .الضوء اللامع،السخاوی،۱۰/۵

[۱۲] .شذرات الذهب،ابن العماد الحنبلی،۹/۱۶۹

[۱۳] .فقد صرّح کثیر من أکابرهم بکتمان ما شجر بین الصحابه؛ انظر: سیر أعلام النبلاء،الذهبی،۱۰/۹۲؛منهاج السنّه النبویه،ابن تیمیه،۴/۴۴۹؛لمعه الاعتقاد،ابن قدامه المقدسی، ص ۴۰

[۱۴] . .فهرس کتب التاریخ والرحلات والجغرافیا والبلدان فی مکتبه المصغّرات الفیلمیه فی قسم المخطوطات فی عماده شؤون المکتبات فی الجامعه الإسلامیه،ص ۱۵۵ رقم ۱۸۶

[۱۵] .فهرس کتب التاریخ والرحلات والجغرافیا والبلدان فی مکتبه المصغّرات الفیلمیه فی قسم المخطوطات فی عماده شؤون المکتبات فی الجامعه الإسلامیه،ص ۱۵۵ رقم ۱۸۷

[۱۶] .فی عارف حکمت: فلقته! فعلی أیّ حال حذفت کلمه «فاطمه»