برای دانلود فایل با کیفیت با حجم ۶MB، اینجا کلیک نمایید.

برای دانلود فایل قابل چاپ با حجم ۳۳MB، اینجا کلیک نمایید.

قدر زر، زرگر شناسد!

پس از نگارش مجمع البیان که جهان اسلام را شگفت زده کرد، تفسیر کشاف زمخشری به دست طبرسی، مفسیر کبیر رسید. این عالم شیعه دو تفسیر دیگر، تلخیص کشّاف و جوامع الجامع را نوشت و علت را اینگونه توصیف کرد: یکی از انگیزه های من برای این دو تفسیر این بود که می خواستم از لطائف کلام علامه زمخشری، مجاور بیت الله یاری طلبم، زیرا تفسیر او مشحون از نوآوری، نکات و مسائل دقیق با عباراتی موجز و اشاراتی معجِز می باشد، که با حق و حقیقت مناسب و مطابق است.

عظمت مجمع البیان از نگاه شیخ أزهر!

شیخ الأزهر، عبدالمجید سلیم پس از مطالعه ی مجمع البیان می نویسد:

بیشتر کتاب را خواندم و دیدم این تفسیر، حلّال معضلات و کشاف مبهمات است و صاحب آن که رحمت خدا بر او باد، دارای تفکری عمیق، تدبری عظیم، علمی سرشار و اسلوبی قوی است؛ و برای آموزش و فهم مسلمین به شدت حریص می باشد.

انتشار این تفسیر جلیل القدر قطعاً برای نویسنده و ناشر، باقیات صالحات محسوب می گردد.

ادب در دفاع از مکتب

مرحوم علامه کبیر، جمال السالکین، جناب سید بن طاووس در کتابی که در نقد بر عثمانیه ی جاحظ نوشته، درباره ی ابن عبدالبر مالکی صاحب الإستیعاب می فرماید:

این روایتی است از شیخِ فاضل، کبیر ِمعظّم، عارفِ حافظ، خبیر ِناقد، ابوعمر یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبر …

احترام به عالم ولو اینکه کافر باشد

مرحوم آیت الله بهجت می فرماید:

وقتی به ابوحنیفه مطلبی سخیف نسبت داده می شود، علامه ی حلی از او دفاع می کند و می گوید: شأن ابوحنیفه این نیست که چنین کلامی گفته باشد. (این مطلب در جواهر و مفتاح الکرامه نیز به علامه نسبت داده شده؛ اما در چاپ های کتاب علامه حذف شده است!) و باز مرحوم آیت الله بهجت می فرماید: وقتی یک عالم کافر از دنیا می رود مرحوم سید رضی برای تجلیل از علم او شعری در وصفش می سراید.

شرح بر کتاب عالم سنی

علامه حلی در مقدمه شرحی که بر مختصر ابن حاجب ( در علم اصول ) نوشته، می فرماید: این کتاب که از مصنفات امامِ علامه، جمال الدین، مَلِکُ المُناظرین، جناب ابن حاجب می باشد؛ محتوی مسائل شریفه، مباحث لطیفه،کلمات نورانی و پاسخ های روشن است.گرچه مختصر و موجز است، مطالبی دارد که در مبسوطات و مطولات پیدا نمی شود.

(شگفت اینکه ابن حجر عسقلانی هم، درباره شرح علامه به مختصر ابن حاجب میگوید: شرح او در غایت حسن است.)

حیرت عالم سنی از کتاب خواجه طوسی

ملا علی قوشجی عالم برجسته اهل سنت در مقدمه شرحی که بر تجرید العقائد خواجه طوسی نوشته ، در کمال تواضع می گوید: این کتاب که از تألیفات پیشوای علمای راسخ و اسوه ی حکمای متأله است، گنجینه عجائب و مشحون شگفتی ها می باشد. گرچه کم حجم است و مختصر، ولی حاوی علمی کثیر، بیانی جلیل، مکانی رفیع و ساختاری زیبا می باشد؛ که مقبول طبع علمای عظام گشته و در بین کتب دانشمندان اسلام از ابتدا تا کنون مثل آن نیامده است.

انصاف در نقد مخالفین

انصاف شیخ عبدالجلیل قزوینی در سراسر ِکتابِ النقض (در دفاع از مکتب تشیع)ستودنی است، از جمله درصفحه ۲۵۴ می نویسد:

ما مخالفین خود را مخطئ می نامیم، نه کافر و ضالّ.

و نیز در صفحه ی ۳۱۸ می فرماید: صد هزار لعنت خدا و لعنت اهل زمین و آسمان و همه ی فرشتگان و آدمیان و جنیان بر آن کس که معتقد است غبار فواحش بر دامن زنان مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم نشسته است.

محبت به مخالف

شیخ طوسی می فرماید : گاهی بین علمای ما در فروعِ مسائل چنان اختلاف است، که از اختلاف بین ابوحنیفه و شافعی و مالک نیز بیشتر است؛ اما با وجود این اختلاف زیاد، علمای ما هرگز از محبت و ابراز دوستی به یکدیگر دریغ نمی کنند و زبان به تضلیل و تفسیق و برائت از مخالفشان نمی گشایند.

تواضع شگفتِ شیخ أزهر!

شیخ سلیم البِشری در ۸۱ سالگی و اوج شهرت و ریاست ازهر مصر، به علامه شرف الدین دانشمند ۳۹ ساله شیعه می نویسد: من تا به حال با شیعیان مواجه نشده بودم و اخلاقشان را نمی شناختم، تا اینکه خدا به من توفیق داد در ساحل دریای علم تو بنشینم و جرعه نوش جام دانش تو گردم، تا عطشم از تو که دست پرورده ی مکتب جدت مصطفی شهر علم، و پدرت علی مرتضی باب آن هستی، سیراب گردد؛ که در طول عمرم شرابی گواراتر از آن نچشیده ام.

نتیجه ی ادب علامه شرف الدین

علامه شرف الدین در پاسخ میگوید: سلام بر مولای ما شیخ الاسلام و رحمه الله؛ در نامه ات بر من چنان منت نهادی که زبان شکر از ادای حقش عاجز است و تا پایان عمرِ دهر، رهینِ منّت!

 تو قبله ی امیدواران و پناهگاه بی پناهانی! از سوریه به مصر آمدم تا آرزوهایم برآورده شود، به درگاه تو بیفتم و از علمت بهره بگیرم. (لازم به ذکر است با معرفی صحیح مکتب اهل البیت علیهم السلام توسط ایشان شیخ سلیم قبل از مرگ شیعه شد.)

ادب عالمِ وَلَویِ علوی

علامه ی متتبع آیت الله خوانساری (که در ابراز محبت و ولایت به امیرمؤمنان علیه السلام و دفاع از تشیع گوی سبقت از همگنان ربوده) وقتی از نواده ی تفتازانی یاد میکند، میگوید: مولی فاضل، فرهیخته، سیف الدین، احمد بن یحیی مشهور به شیخ الاسلام نواده ی محقق تفتازانی؛ او در اکثر علوم، یگانه ی زمان و سرآمد دوران خود بود؛ اما متأسفانه توسط سربازان شاه اسماعیل کشته شد. 

یک عمر تأسف

وقتی محقق ثانی (صاحب جامع المقاصد) بر شاه طهماسب وارد شد، بخاطر قتل شیخ الاسلام ، نوه ی تفتازانی اعتراض کرد و فرمود: اگر او کشته نمی شد و برایش حجت و برهان قوی ارائه می کردیم، قطعا به حقانیت مذهب امامیه اذعان می کرد و به این طریق خیل کثیری از پیروان او در شهرهای مختلف نیز هدایت می شدند؛ از این رو محقق ثانی تا پایان عمر شریفش از این واقعه متأسف و متأثر بود.