حجت الاسلام کاشانی روز چهارشنبه مورخ ۱۴ آذر ۱۴۰۳ در هیئت محترم عبدالله بن الحسن علیهما السلام تهران به ادامه سخنرانی با موضوع “بزرگترین تبلیغ سلبی در عظیم ترین بلا” پرداختند که مشروح این جلسه تقدیم می گردد.
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم»
«أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِبادِ».[۱]
«رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْری * وَ یَسِّرْ لی أَمْری * وَ احْلُلْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی * یَفْقَهُوا قَوْلی».[۲]
«اللَّهُمَّ وَ أَنْطِقْنِی بِالْهُدَى وَ أَلْهِمْنِی التَّقْوَى».[۳]
مقدّمه
هدیه به پیشگاه باعظمت حضرت صدرالخلائق خاتم الأنبیاء صلی الله علیه و آله و سلّم و اهل بیت مکرّم ایشان، علی الخصوص امیرالمؤمنین علیه أفضل صلوات المصلّین و صدیقه طاهره سلام الله علیها صلواتی هدیه بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم
عرض ادب و ارادت و خاکساری و التجاء و استغاثه، عرض تسلیت به ساحت ملکوتی حضرت بقیه الله اعظم روحی و ارواحُ مَن سِواهُ فِداه و عجّل الله تعالی فرجه الشریف صلوات دیگری محبّت بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم
مرور جلسات گذشته
عرض کردیم بعد از اینکه باید پاسخ دهیم که چرا دیندار هستیم و دین را برای چه چیزی می‌خواهیم و دین به چه دردی می‌خورد، و با فاصله‌ای به اینجا می‌رسیم که «برای اینکه عبد شویم و بفهمیم»، یعنی با انتخاب خودمان عبد شویم، عبد شویم که غنی شویم، عبد شویم که یدالله شویم.
جهاتی لازم است که این مسیر طی شود.
چون حدس می‌زدم که در پنج جلسه بیش از این امکانپذیر نباشد، دو مورد را عرض کردیم، که حتّی مورد دوم هم ناقص می‌ماند.
یکی نقشه‌ی راه است، ما به نقشه‌ی راه نیاز داریم، که باید حقیقت را خوب و واضح بیان کند، باید حق و باطل را بیان کند، باید مظاهر حق و مظاهر باطل را بیان کند، باید حقیقت حق و مجاز بودن باطل را بیان کند، باید وهم و خیال و واقعیت و حقیقت را بیان کند، باید سراب و دریای آب گوارا را بیان کند، باید ابر باران‌زا را در برابر رعد و برق بی‌بارش معرفی کند، باید عروه وثقی را در برابر حبل عریً معرفی کند، و همچنین انواع مثال‌هایی که می‌شود بیان کرد.
عرض کردیم بایستی هم حق را بیان کند و هم باطل را؛ این نقشه‌ی راه است که هم متن لازم دارد و هم الگوی عملیِ پیاده‌شده؛ مراجعه به سیره‌ی اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین که اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین یک مرتبه این الگو را پیاده کرده‌اند.
تأسّی چه فایده‌ای دارد؟
تأسی همین است، اصل ریشه‌ی تأسی برای الگوگیری در سختی‌ها و مصائب است، منتها بعداً معنای عام هم پیدا کرده است.
زمانی اگر من در یک گرفتاری و مصیبتی گیر بیفتم، ناگهان فکر می‌کنم که من بدبختِ عالم هستم. اما وقتی انسان برود و سیره‌ی معصوم را نگاه کند، اصلاً خجالت می‌کشد که به مشکلات خود «مشکل» بگوید، وقتی برود و زندگی اولیای خدا را ببیند…
زمانی ما یک دانش‌آموز خوبی در مدرسه داشتیم که مشکلاتی داشت و قدری به او فشار می‌آمد، خیال می‌کرد بعضی از مشکلات خیلی بزرگ است و فقط مخصوص اوست. من به او کتاب «ستاره‌ای از شرق» را پیشنهاد کردم که زندگی‌نامه‌ی مرحوم آیت الله آسید محمدباقر درچه‌ای است که استاد آقای بروجردی رضوان الله تعالی علیهما در اصفهان بوده است، یعنی برای قبل از زمانی است که آقای بروجردی به نجف مشرف شوند. او طوری در مصیبت و سختی بوده است که اصلاً انسان خجالت می‌کشد که بگوید من سختی دارم.
بعضی از بزرگان ما زندگی عجیب سختی دارند.
مرحوم آیت الله شیخ حسن آل یاسین و مرحوم آسید محمدباقر درچه‌ای و… اینطور هستند.
حال این دانش‌آموز با خواندن این کتاب خیلی خوب شد، البته نه اینکه از سختی‌های آن بزرگوار خوشحال باشد، بلکه دید او با آن همه سختی‌ها و مشکلات اینقدر بالندگی پیدا کرده است، پس مشکل من خیلی بزرگ نیست.
وقتی انسان کربلا را می‌بیند اصلاً خجالت می‌کشد که بگوید من مشکل دارم!
تأسّیِ اولیه این بوده است، بعداً الگو گرفتن از اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین شده است.
«نقشه‌ی راه» الگو می‌خواهد، آن هم یک الگوی پیاده‌شده و عملی.
خیر و شرّ ظاهری، یا خیر و شرّ حقیقی
ما برای سیر کردن مرکب نیاز داریم، مرکب ما بلاست، تا زمانی که در بلا نیفتیم رشد نمی‌کنیم.
این مثال را تکرار کردیم که اگر کسی کنار استخر بایستد و دست و پا بزند، شناگر نمی‌شود، وقتی کسی آموزش رانندگی می‌بیند، تا زمانی که به یک خیابانی نیفتد که تمرین کند، راننده نمی‌شود. بقیه‌ی کارها هم همینطور است.
بلا مرکب حرکت ماست، البته توضیحی عرض کردیم، بلا یا ابتلا از دو جهت خیر و شر دارد، یک خیر و شر ظاهری و یک خیر و شر حقیقی.
خیر و شر ظاهری این است که اگر وضع مالی من خوب است می‌گویم معلوم است که خدای متعال مرا دوست دارد، در حالی که این‌ها امتحانات سختی است؛ گاهی هم مشکلات است.
بجای «آنچه گذشت» یک فرمایش از وجود مبارک سیّدالسّاجدین حضرت علی بن الحسین سلام الله علیه می‌خوانم، چند جمله از دعای پانزدهم صحیفه سجّادیه می‌خوانم تا ببینید که این بلا فقط سختی نیست، گاهی ظاهر امر آسودگی است ولی بلا و ابتلاست، قیامت معلوم می‌شود کدامیک خیر است و کدامیک شرّ.
یک خیر و شرّ را ما متوجه می‌شویم، «وَنَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَیْرِ»،[۴] ما فقر را شرّ می‌پنداریم و غنا و ثروت را خیر، اما قیامت معلوم می‌شود که کدامیک به نفع ما بود و ما در کدامیک درست عمل کردیم.
بیماری و سلامتی، در نگاه امام سجّاد علیه السلام
لذا بیماری یا سلامتی؟
حضرت سجّاد سلام الله علیه در دعای پانزدهم صحیفه سجّادیه اینطور به محضر خدای متعال عرض می‌کند: «اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَى مَا لَمْ أَزَلْ أَتَصَرَّفُ فِیهِ مِنْ سَلَامَهِ بَدَنِی»، اول خدای متعال را حمد می‌کند که به من سلامتی ارزانی داشتی…
امام سجّاد علیه السلام وقتی بیمار می‌شدند این دعا را می‌خواندند…
«وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلَى مَا أَحْدَثْتَ بِی مِنْ عِلَّهٍ فِی جَسَدِی»، خدایا! حمد و سپاس تو را که تا لحظاتی قبل سالم بودم، بعد تو را سپاس که الآن بیمار شدم.
«فَمَا أَدْرِی ، یَا إِلَهِی» خدای من! نمی‌دانم «أَیُّ الْحَالَیْنِ أَحَقُّ بِالشُّکْرِ لَکَ» باید کدامیک را بیشتر شکر کنم!
اگر ما تا قیامت سر از سجده برنداریم کم است، چه کسانی را بر سر راه ما گذاشته است، ما با عینک چه کسانی عالم را می‌بینیم…
«فَمَا أَدْرِی ، یَا إِلَهِی ، أَیُّ الْحَالَیْنِ أَحَقُّ بِالشُّکْرِ لَکَ ، وَ أَیُّ الْوَقْتَیْنِ أَوْلَى بِالْحَمْدِ لَکَ»، نمی‌دانم کدام زمان زمانِ بهتری است، نمی‌دانم در کدام زمان غرق لطف تو هستم، نمی‌دانم در کدام زمان می‌خواهی مرا سیر و رشد بدهید و مرا به سوی کمال حرکت دهی، نمی‌دانم باید کدامیک را بیشتر شکر کنم.
«أَ وَقْتُ الصِّحَّهِ الَّتِی هَنَّأْتَنِی فِیهَا طَیِّبَاتِ رِزْقِکَ»، آن زمانی که حال من خوب است و براحتی غذا می‌خورم، «وَ نَشَّطْتَنِی بِهَا لِابْتِغَاءِ مَرْضَاتِکَ وَ فَضْلِکَ»، نشاط دارم و حال من خوب است و تلاش می‌کنم و کار خیر می‌کنم و کمک می‌کنم و عبادت می‌کنم، «وَ قَوَّیْتَنِی مَعَهَا عَلَى مَا وَفَّقْتَنِی لَهُ مِنْ طَاعَتِکَ» توان دارم و عبادت می‌کنم و کار خیر می‌کنم، «أَمْ وَقْتُ الْعِلَّهِ الَّتِی مَحَّصْتَنِی بِهَا» یا آن زمانی که مرا با بیماری امتحان می‌کنی، «وَ النِّعَمِ الَّتِی أَتْحَفْتَنِی بِهَا» و نعمتِ بیماری که به من هدیه فرمودی، «تَخْفِیفاً لِمَا ثَقُلَ بِهِ عَلَیَّ ظَهْرِی مِنَ الْخَطِیئَاتِ»، این موضوع را بجای توبه و استغفار من حساب می‌کنی، «وَ تَطْهِیراً لِمَا انْغَمَسْتُ فِیهِ مِنَ السَّیِّئَاتِ»، مرا با این موضوع پاک می‌کنی، «وَ تَنْبِیهاً لِتَنَاوُلِ التَّوْبَهِ»، به یاد این موضوع می‌افتم که باید توبه کنم و نفس خود را کنترل کنم، «وَ تَذْکِیراً لِمحْوِ الْحَوْبَهِ بِقَدِیمِ النِّعْمَهِ»، به یاد این موضوع می‌افتم که پرونده‌ی من سنگین است و لطف تو بیکران.
ما هر لحظه غرق بلا و ابتلا هستیم و نباید از این موضوع فرار کنیم، مؤمن برای خدا پرروبازی درنمی‌آورد، اما می‌داند که این عالم فقط ابتلاست، یا با ظاهر خوش و یا با ظاهر تلخ، اما همه‌ی این عالم ابتلاست و در عالم اوقات فراغت وجود ندارد، آن لحظه‌ای که اوقات فراغت ماست، ثانیه به ثانیه و بلکه لحظه به لحظه‌ی آن حساب و کتاب دارد؛ در این عالم حقایق و وظایف و تکالیف و حقوقی هست، اوقات فراغت ندارد؛ و ما در همین امور حرکت می‌کنیم.
ابتلای جناب حرّ سلام الله علیه
اصلاً گاهی خود خدا فضایی ایجاد می‌کند که من قدمی بردارم، این است که بارها به محضر شما بر اساس تحلیل عرض کرده‌ایم که سیّدالشّهداء صلوات الله علیه پرونده‌ی حرّ را نگاه کرد و دید هیچ چیزی در پرونده‌ی او نیست، سردار مورد اعتماد عبیدالله زیاد است! اما امام که دست از هدایت برنمی‌دارد، امام فقط هم صحبت نمی‌فرماید، آن زمانی که دید قدری مرکب نفسِ حرّ جولان می‌دهد و با هزار نفر مقابل حضرت قرار گرفت، چون سپاه حضرت می‌خواست به جایی برود که بچه‌ها قدری نفس بگیرند و پیاده شوند، سپاه حرّ شمشیر کشیدند.
اگر امام حسین علیه السلام امام نبود که او را لعن و نفرین می‌کرد که چرا مقابل زن و بچه‌ی من شمشیر می‌کشی؟ اما نگاه کرد و دید این شخص بالاخره محبّت نچشیده است ولی ارزش دارد، برای همین فرمود «ثَکَلَتْکَ اُمُّکَ»[۵] مادرت به عزایت بنشیند.
این ابتلا بود، ممکن بود حرّ بلافاصله پاسخ بدهد.
اصلاً خیلی اوقات ابتلائات را در سطح ما قرار می‌دهند.
شما تصوّر کنید که جلوی هزار نفر به کسی بگویند مادرت تو را بد تربیت کرده است؛ اصلاً خیلی اوقات انسان‌ها وقتی می‌شنوند، هنوز نشنیده‌اند که جواب می‌دهند.
حرّ آمد جواب بدهد، تکانی خورد، بعد گفت: هر کسی چنین حرفی به من زده بود به او پاسخی می‌دادم، ولی چون مادر تو حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است، من جواب نمی‌دهم.
این ابتلاست.
همه‌ی لحظات ما ابتلاست، حال ناگهان کسی در یکی از این ابتلائات ناگهان سیر پیدا می‌کند.
در پرونده‌ی اعمال جناب حرّ سلام الله علیه «حفظ حرمت صدیقه طاهره سلام الله علیها» نوشته شد، آن هم در جایی که غضب او کمک می‌کرد که چیزی بگوید، ولی او روی غضب خود پا گذاشت.
حال سیّدالشّهداء صلوات الله علیه بهانه‌ای برای دست‌گیری دارد.
سیّدالشّهداء صلوات الله علیه تیر خود را زد، حال دیگر برو! شکار تیر خورده است! بالاخره جایی می‌ایستد.
حرّ رفت، آن موقع هم ادامه داد و هنوز هم تندی کرد، فقط به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بی‌احترامی نکرد، اما تیر را خورده بود.
رفتند و آب را بستند و تاسوعا شد و شب عاشورا شد و صبح عاشورا شد و دید جنگ در حال شروع شدن است یا جنگ شروع شده است، تیر محبّتی که خورده بود او را به زمین زد، تازه احساس پشیمانی کرد.
با اینکه اگر بخواهی حساب کنی می‌گوید تو چیزی گفتی و من جواب ندادم، برای چه پشیمان باشم؟
جناب حرّ سلام الله علیه سرشکسته و ناامید از خودش، آمد و عرض کرد: «اللَّهُمَّ إِلَیْکَ أَنَبْتُ فَتُبْ عَلَیَّ فَقَدْ أَرْعَبْتُ قُلُوبَ أَوْلِیَائِکَ»،[۶] خدایا! من دلِ دختران پیغمبر را لرزانده‌ام، حال بروم و چه بگویم، آن هم الآن که راه جبران هم نیست!
امام حسین علیه السلام کار خود را کرده بود، وقتی حرّ عرض کرد که «عَلَیکَ مِنِّی السَّلَام یَا أباعَبدالله، هَل لِیَ مِن تَوبَه؟»، حضرت نفرمود بله خدا می‌بخشد، بلکه فرمود: «نَعَمْ یَتُوبُ اللَّهُ عَلَیْکَ»، خدا آن زمانی که می‌خواستی راه بیفتی تو را بخشیده است.
آقای فاطمی‌نیا رضوان الله تعالی علیه مطلبی هم اضافه می‌فرمودند، می‌فرمودند امام اینجا به حرّ فرمود: «إنزِل». به میهمانی که چند وقت است منتظر او هستند و سرزده نیست «إنزِل» می‌گویند؛ یعنی چند روز است که من منتظر تو هستم، خوش آمدی.
درنگی در خطبه ۱۵۶ نهج البلاغه
ابتلائات پیک حق است، ابتلائات و بلاهای بزرگ را هم خودشان کشیده‌اند، هم کشیده‌اند و هم اینکه ما ببینیم چه بلاهایی کشیده‌اند.
یکی از آن چیزهایی که فهم آن برای ما مشکل است همین است که این بزرگواران برای هدایت ما چه بلاهایی کشیده‌اند.
یک جمله هم از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بخوانم که بحث خیلی ناقص نشود، البته نمی‌شود این بحث را در این جلسه کامل کرد.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در خطبه ۱۵۶ نهج البلاغه، در ماجرای جمل با مردم صحبت می‌کرد. اول آن خطبه تبلیغ سلبی است، حضرت به این بصری‌ها که در جمل خیانت کردند، بعد از جنگ فرمود: «فَإِنْ أَطَعْتُمُونِی»[۷] اگر از من اطاعت کنید «فَإِنِّی حَامِلُکُمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ عَلَى سَبِیلِ الْجَنَّهِ» من شما را تا بهشت می‌برم و شما را رها نمی‌کنم، «وَ إِنْ کَانَ ذَا مَشَقَّهٍ شَدِیدَهٍ وَ مَذَاقَهٍ مَرِیرَهٍ» شاید در راه کمی سختی و تلخی هم داشته باشد، اما در نهایت من شما را بهشتی می‌کنم.
این «کمی سختی» همان بلاها و ابتلائات است.
«وَ أَمَّا فُلَانَهُ» اما آن خانم، «فَأَدْرَکَهَا رَأْیُ النِّسَاءِ» یک لحظه زنانگی و احساسات او بر او غلبه کرد، مهم‌تر از آن «وَ ضِغْنٌ غَلَا فِی صَدْرِهَا کَمِرْجَلِ الْقَیْنِ» کینه‌ای که از من در دل او بود که فوران می‌کرد، «وَ لَوْ دُعِیَتْ لِتَنَالَ مِنْ غَیْرِی مَا أَتَتْ إِلَیَّ لَمْ تَفْعَلْ»، اگر در حالت عادی می‌گفتند با کسی این کار را کن، برای حفظ خودش هم شده بود این کار را نمی‌کرد، اما چون کینه‌ی شدید داشت، عقل او نرسید و این کینه غلبه کرد.
البته امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بعد از آن فرمود: «وَ لَهَا بَعْدُ حُرْمَتُهَا الْأُولَى» به مدینه برود و زندگی خود را کند و حقوق او را هم از بیت المال می‌دهم.
همینطور که می‌بینید امیرالمؤمنین صلوات الله علیه اول می‌فرمایند من شما را به بهشت می‌بروم، از آن طرف هم او لیاقت رهبری ندارد و کینه‌توز است. یعنی حضرت دو طرف را می‌فرمایند.
بعد فرمود: «لَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ قَوْلَهُ: الم- أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ» مردم خیال کردند اگر «ایمان آوردیم» بگویند دیگر خبری از ابتلا نیست؟
بنای خدا بر تمحیص است، مدام این گردونه‌ی عالم را می‌گرداند، چون ناپاکی و ناخالصی به درد نمی‌خورد، می‌خواهد خالص دربیاید.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: «عَلِمْتُ أَنَّ الْفِتْنَهَ لَا تَنْزِلُ بِنَا»، این فتنه یعنی فتنه‌ی ویژه‌ای که امّت را به زمین می‌زند… من یقین داشتم که این فتنه زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به برکت وجود پیامبر رخ نمی‌دهد، «عَلِمْتُ أَنَّ الْفِتْنَهَ لَا تَنْزِلُ بِنَا وَ رَسُولُ اللَّهِ بَیْنَ أَظْهُرِنَا»، که ابتلای همه‌ی امّت باشد. به محضر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم رفتم، عرض کردم: «یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا هَذِهِ الْفِتْنَهُ الَّتِی أَخْبَرَکَ اللَّهُ تَعَالَى بِهَا؟» این چه فتنه‌ای است که خدای متعال مؤمنین را رها نمی‌کند؟ «فَقَالَ یَا عَلِیُّ إِنَّ أُمَّتِی سَیُفْتَنُونَ بَعْدِی» پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: بعد از من امّت سقوط می‌کند و دچار فتنه می‌شود.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم راجع به فتنه‌ی امّت صحبت می‌کند، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه معصوم است، اما با این حال بلافاصله منکسر شد، یعنی به خودش گرفت، «فَلَا یَأْمَنُ مَکْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخَاسِرُونَ»،[۸] کسی خودش را ایمن نمی‌پندارد، مگر اینکه حتماً ضرر می‌کند.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌فرماید که به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم عرض کردم: «یَا رَسُولَ اللَّهِ أَوَ لَیْسَ قَدْ قُلْتَ لِی یَوْمَ أُحُدٍ حَیْثُ اسْتُشْهِدَ مَنِ اسْتُشْهِدَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ حِیزَتْ عَنِّی الشَّهَادَهُ فَشَقَّ ذَلِکَ عَلَیَّ، فَقُلْتَ لِی أَبْشِرْ، فَإِنَّ الشَّهَادَهَ مِنْ وَرَائِکَ؟»، مگر شما به من نفرمودید که من شهید می‌شوم؟
یعنی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به خودش گرفت! مؤمن اینطور است.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: «إِنَّ ذَلِکَ لَکَذَلِکَ»، بله! «فَکَیْفَ صَبْرُکَ إِذاً؟»، علی جان! در آن فتنه تو را اذیت می‌کنند، چطور صبر می‌کنی؟
اینجا امیرالمؤمنین صلوات الله علیه چون از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بشارت گرفت که تو در مسیر هدایت هست، دیگر انگار نشنید که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود چه بلایی بر سر تو می‌آورند!
اینجا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: علی جان! وقتی فتنه می‌شود، موضوع تو هستی، تو را اذیت می‌کنند.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: «فَکَیْفَ صَبْرُکَ إِذاً؟»، علی جان! آن زمان چطور صبر می‌کنی؟
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرموید: «فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ لَیْسَ هَذَا مِنْ مَوَاطِنِ الصَّبْرِ»، وقتی شما به من بشارت دهید که من در مسیر هدایت هستم، این که صبر ندارد! «وَ لَکِنْ مِنْ مَوَاطِنِ الْبُشْرَى وَ الشُّکْرِ»، خدای متعال را شکر می‌کنم، از اینکه در این مسیر سختی که پیش می‌آید مرا حفظ می‌کند، حال صدمه هم می‌خورم!
برای کسی که مسیر ابتلا را بداند، دردسر و اذیت و آزار و سختی و… هست، خود امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هم ابتدای خطبه فرمود، اما این‌ها را نسبت به هدایت خودش، در آن مسیری که می‌رود، کوچک می‌بیند.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در برابرِ مشکلات
وقتی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به خانه آمد…
این ایام خانه آمدن برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه سخت بود، این ایام بچه‌ها بالای سر مادر هستند اما امیرالمؤمنین صلوات الله علیه مدام به مسجد می‌رفت که عبادت کند، تقریباً هیچ گزارشی ندارد که لحظه‌ی شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها امیرالمؤمنین صلوات الله علیه حضور داشته باشند.
ما اصلاً خبر از غم فراق این بزرگواران از یکدیگر نداریم، اینکه چه بلایی بر سرشان می‌آمد و چه فشار سنگینی بود.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به مسجد می‌رفت و عبادت می‌کرد.
دیدنِ اینکه شما بالای سرِ بیماری بایستید که روح بین دو پهلوی شماست، جگر و چشم و همه چیز شماست، اینکه ببینی در حال درد کشیدن است و کاری هم از دست شما ساخته نیست… برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه سخت بود… امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بیشتر در مسجد بود و بچه‌ها دور مادر نشسته بودند.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به خانه آمد، صدیقه طاهره سلام الله علیها صدا که نداشت، بدن هم از بین رفته بود و آب شده بود، ولی دید که انگار حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در حال گریه کردن است.
برای کسی که وقایع را می‌داند…
اگر کسی بخاطر ما یک صدمه‌ی کوچک بخورد، هر وقت چهره‌ی او کمی بهم بریزد، می‌پرسیم آیا درد داری؟ انسان خود را مدیون می‌داند.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌داند که صدیقه کبری سلام الله علیها ایشان را از زیر تیغ نجات داد، شمشیر روی سرِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه گذاشته بودند…
وقتی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه دید که حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در حال گریه کردن است، دوید و آمد و سر ایشان را به دامان گرفت و عرض کرد: «یَا سَیِّدَتِی مَا یُبْکِیکِ»،[۹]…
این «یَا سَیِّدَتِی» تعبیر خیلی عجیبی است، چطور می‌خواهیم ترجمه کنیم؟ این دو بزرگوار با یکدیگر زندگی زناشویی داشتند، با یکدیگر عادی بودند، با یکدیگر رفیق بودند، ولی باعث نمی‌شد که در صدا زدن حرمت‌ها را کنار بگذارند.
اگر کسی شیعه‌ی حضرت زهرا سلام الله علیها باشد هم دیگر نهایتاً همین را می‌گوید.
«یَا سَیِّدَتِی مَا یُبْکِیکِ»… صدیقه طاهره سلام الله علیها می‌خواست اینطور بفرماید که علی جان! من هر کاری که از دستم برمی‌آمد انجام دادم ولی دیگر عمر من رو به پایان است، فرمود: «أَبْکِی لِمَا تَلْقَى بَعْدِی یَا أبَالحَسَن» برای غربت تو گریه می‌کنم.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هم برای اینکه صدیقه طاهره سلام الله علیها اذیت نشود، فرمود: «إِنَّ ذَلِکِ لَصَغِیرٌ عِنْدِی فِی ذَاتِ اَللَّهِ»، این‌ها چیزی نیست، تو خودت را اذیت نکن و نگران من نباشد.
محبّت این‌ها عجیب بود، ابتلای اصلی فراقی بود که بین این دو حبیب و حبیبه بود.
روضه و توسّل
امشب فقط شب یتیمی امام حسن و امام حسین علیهما السلام نیست، اصلاً تعبیری ندارم که بگویم چه بلایی بر سرِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه آمد، تعبیرِ خودِ حضرت این است که رکنِ من شکست… اصلاً نمی‌شود ترجمه کرد، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه کلماتی دارند که انسان می‌ترسد در صورت ترجمه کردن، اهانت محسوب شود، برای همین نمی‌گویم.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بالای قبر مطهّر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها هم دوباره خدای متعال را شکر کرد.
بزرگترین تبلیغ سلبی را در بزرگترین بلا انجام داد.
اگر مالِ آدمی که مال خود را خیلی دوست دارد را سرقت کنند، خیلی به او فشار می‌آید. هر کسی هم به چیزی علاقه دارد، دغدغه‌ی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه این است که وقتی آمد تا سرِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را به دامان بگیرد، از اولین فرمایشات حضرت این بود که نگرانم عمرم بعد از تو زیاد شود… یعنی فراق برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه سخت بود.
ما هرچه داغ ببینیم، بعد از مدّتی سرد می‌شویم، اما محاسن امیرالمؤمنین صلوات الله علیه سپید شده بود و سی سال گذشته بود، کسی آمد و عرض کرد: آقای من! فدای شما شوم! شما مرد جنگ هستید و مدام در میدان نبرد حضور دارید، خضاب بفرمایید که نشاط داشته باشید تا دشمن بترسد، چرا خضاب نمی‌کنید؟
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: چون من عزادار هستم…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه تا زنده بود داغدار بود. هنگام دفن حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها هم فرمود: «أمَّا حُزنِی فَسَرمَد» دیگر این جگر خنک نخواهد شد، فرمود: «هَذِهِ وَ اللَّهِ مُصِیبَهٌ لَا عَزَاءَ عَنْهَا»،[۱۰] من دیگر از این مصیبت بیرون نمی‌آیم…
کسی در طول عمر خود چنین بلایی ندیده است.
حضرت خدیجه غرّاء سلام الله علیها که مادر ماست و الحمدلله که امّ المؤمنین هستند و ان شاء الله که سایه‌ی مادری ایشان در دنیا و آخرت بالای سر ما باشد، که ایشان عظیم الشأن هستند، ولی قابل قیاس با صدیقه طاهره سلام الله علیها نیستند، وقتی نام ایشان می‌آمد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم زار می‌زد. تازه حضرت خدیجه سلام الله علیها از دنیا رفت و بالاخره حداقل پنجاه سال سن داشت و اینطور زیر دست و پا نرفته بود…
لج بعضی از همسران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم درمی‌آمد و می‌گفتند همینکه چیزی به خدیجه ربط پیدا می‌کند گریه می‌کنی!
هر کسی که می‌خواست دلِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم که نرم بود را نرم‌تر کند، می‌دانستند اگر اسم حضرت خدیجه سلام الله علیها را ببرند، به احترام حضرت خدیجه سلام الله علیها کوتاه می‌آیند.
آن حبّ که نسبت به این حبّ چیزی نبود، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم تا زمانی که زنده بود، همینکه نام حضرت خدیجه سلام الله علیها می‌آمد گریه می‌کرد.
ان شاء الله خدای متعال نیاورد در هیچ خانه‌ای مریض بدحال به شکلی باشد که هر تماسی برقرار شد، دلِ انسان به هزار راه برود…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در مسجد نشسته بود، یک نقل این است که ناگهان دیدند خادمه‌ها در حال دویدن هستند، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: «مَا الْخَبَرُ وَ مَا لِی أَرَاکُنَّ مُتَغَیَّرَاتِ الْوُجُوهِ وَ الصُّوَرِ»[۱۱] چه اتفاقی افتاده است؟ چرا اینطور بهم ریخته‌اید؟
گفتند: «یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ أَدْرِکْ اِبْنَهَ عَمِّکَ اَلزَّهْرَاءَ عَلَیْهَا السَّلاَمُ» یا امیرالمؤمنین! اگر می‌خواهی یک مرتبه‌ی دیگر فاطمه را ببینی، عجله کن…
اینجا چند نقل دارد، می‌گوید برگشتم و او را نگاه کردم، دیدم «فَوَقَعَ عَلِیٌ عَلَی وَجهِهِ» روی زمین افتاد… فرمود: «بِمَنِ الْعَزَاءُ یَا بِنْتَ رَسُولُ الله»… درد خود را به چه کسی بگویم؟…
به هر سختی که بود امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را آوردند و بالای سرِ زهرای مرضیه سلام الله علیها نشست و روبند را کنار زد، با او حرف زد، «کَلِّمِینِی یَا بِنتَ رَسُولِ الله، کَلِّمِینِی یَا اُمَّ الحَسَنِ وَالحُسَین»، از اینکه جواب بدهد ناامید شد، انکسار همه‌ی وجودِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را گرفت، اشک از چشمان حضرت جاری شد، صدا زد «کَلِّمِینِی یَا فَاطِمَه! فَأنَا إبنُ عَمِّکَ عَلِی!»…
با اینکه قبل از این، چند مرتبه امام حسن مجتبی صلوات الله علیه و امام حسین صلوات الله علیه آمده بودند و گریه کرده بودند، اینجا معلوم است که حال امیرالمؤمنین صلوات الله علیه وخیم‌تر بود، چون اینجا دارد «فَفَتَحَت عَینَیهَا» چشمان خود را باز کرد، «فَفَتَحَت عَینَیهَا»… اینجا خیلی عجیب است، «ثُمَّ بَکَیَا سَاعَهً» هر دو باهم شروع کردند به گریه کردن…
صدیقه طاهره سلام الله علیها عبارتی دارند که خیلی جانسوز است، فرمود: «ابْکِنِی وَ ابْکِ لِلْیَتَامَی»،[۱۲] علی جان! برای من هم گریه کن، فقط برای فراق من گریه نکن، یعنی من هم که در حال از دست دادن تو هستم، برای من هم سختی هست…
وقتی تیغ روی سرِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بود و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها می‌خواست نفرین کند، سلمان آمد و گفت: بی‌بی جان! شما دخترِ رحمه للعالمین هستید، نفرین نکنید… حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمود: نگاه کن! می‌خواهند علی را بکشند، «وَمَا عَلَی عَلیٍ صَبرٌ» من نمی‌توانم داغِ علی را تحمّل کنم…
علی جان! فکر نکن اگر من نزد پدرم در بهشت بروم، برای من آسان است، علی جان! «ابْکِنِی» من هم ناکام از تو می‌روم، فکر نکن که فقط تو غربت داری… «ابْکِنِی وَ ابْکِ لِلْیَتَامَی»، برای این حسنم هم گریه کن… «ابْکِنِی وَ ابْکِ لِلْیَتَامَی وَ لَا تَنْسَ قَتِیلَ الْعِدَی بِطَفِّ الْعِرَاقِ»…
[۱]– سوره مبارکه غافر، آیه ۴۴٫
[۲]– سوره مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸٫
[۳]– الصّحیفه السّجّادیّه، ص ۹۸٫
[۴] سوره مبارکه انبیاء، آیه ۳۵ (کُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَهُ الْمَوْتِ ۗ وَنَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَیْرِ فِتْنَهً ۖ وَإِلَیْنَا تُرْجَعُونَ)
[۵] عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال ، جلد ۱۷ ، صفحه ۲۲۹ (و قال المفید «ره»: فلمّا سمع الحرّ ذلک تنحّى عنه، و کان یسیر بأصحابه ناحیه، و الحسین علیه السّلام فی ناحیه [اخرى] حتّى انتهوا إلى عذیب الهجانات، ثمّ مضى الحسین علیه السّلام حتّى انتهى إلى قصر بنی مقاتل فنزل به فاذا هو بفسطاط مضروب، فقال: لمن هذا؟ فقیل لعبید اللّه بن الحرّ الجعفیّ، قال: ادعوه [إلیّ]، فلمّا أتاه الرسول، قال له: هذا الحسین بن علیّ بن أبی طالب علیهما السّلام یدعوک، فقال عبید اللّه: إنّا للّه و إنّا إلیه راجعون، و اللّه ما خرجت من الکوفه إلاّ کراهیّه أن یدخلها الحسین علیه السّلام و أنا بها ،و اللّه ما ارید أن أراه و لا یرانی. فأتاه الرسول فأخبره، فقام [إلیه] الحسین علیه السّلام فجاء حتّى دخل علیه و سلّم و جلس، ثمّ دعاه إلى الخروج معه، فأعاد علیه عبید اللّه بن الحرّ تلک المقاله و استقاله ممّا دعاه إلیه، فقال له الحسین علیه السّلام: فإن لم تکن تنصرنا فاتّق اللّه أن لا تکون ممّن یقاتلنا، فو اللّه لا یسمع واعیتنا أحد ثمّ لم ینصرنا إلاّ هلک، فقال له: أمّا هذا فلا یکون أبدا إن شاء اللّه تعالى، ثمّ قام الحسین علیه السّلام من عنده حتّى دخل رحله. و لمّا کان فی آخر اللیل أمر فتیانه بالاستقاء من الماء، ثمّ أمر بالرحیل، فارتحل من قصر بنی مقاتل، فقال عاقبه بن سمعان: فسرنا معه ساعه فخفق علیه السّلام و هو على ظهر فرسه خفقه ثمّ انتبه و هو یقول:«إنّا للّه و إنّا إلیه راجعون»[و] الحمد للّه ربّ العالمین، ففعل ذلک مرّتین أو ثلاثا، فأقبل إلیه ابنه علیّ بن الحسین فقال: ممّ حمدت اللّه و استرجعت؟(ف) قال: یا بنیّ إنّی خفقت خفقه فعنّ لی فارس على فرس و هو یقول: القوم یسیرون و المنایا تسیر إلیهم، فعلمت أنّها أنفسنا نعیت إلینا، فقال له: یا أبت لا أراک اللّه سوءا، أ لسنا على الحقّ؟ قال: بلى و اللّه الذی إلیه مرجع العباد، فقال: فإننا إذا ما نبالی أن نموت محقّین، فقال له الحسین علیه السّلام: جزاک اللّه من ولد خیر ما جزى ولدا عن والده. فلمّا أصبح نزل و صلّى بهم الغداه، ثمّ عجّل الرکوب و أخذ یتیاسر بأصحابه یرید أن یفرّقهم فیأتیه الحرّ بن یزید فیردّه و أصحابه، فجعل إذا ردّهم نحو الکوفه ردّا شدیدا امتنعوا علیه فارتفعوا، فلم یزالوا یتسایرون کذلک حتّى انتهوا إلى نینوى بالمکان الذی نزل به الحسین علیه السّلام، فإذا راکب على نجیب له علیه سلاح متنکّبا قوسا مقبلا من الکوفه فوقفوا جمیعا ینتظرونه، فلمّا انتهى إلیهم سلّم على الحرّ و أصحابه و لم یسلّم على الحسین علیه السّلام و أصحابه، و دفع إلى الحرّ کتابا من عبید اللّه بن زیاد لعنه اللّه فإذا فیه: أمّا بعد فجعجع بالحسین حین [ی] بلغک کتابی [هذا] و یقدم علیک رسولی و لا تنزله إلاّ بالعراء فی غیر خضر و على غیر ماء، و قد أمرت رسولی أن یلزمک و لا یفارقک حتى یأتینی بإنفاذک أمری و السلام. فلما قرأ الکتاب قال لهم الحرّ: هذا کتاب الأمیر عبید اللّه یأمرنی أن اجعجع بکم فی المکان الذی یأتینی کتابه، و هذا رسوله و قد أمره أن لا یفارقنی حتى أنفذ أمره فیکم، فنظر یزید بن مهاجر الکندیّ – و کان مع الحسین علیه السّلام – إلى رسول ابن زیاد فعرفه، فقال له: ثکلتک امّک ما ذا جئت فیه قال: أطعت إمامی و وفیت ببیعتی، فقال له ابن المهاجر: بل عصیت ربّک و أطعت إمامک فی هلاک نفسک و کسبت العار و النار و بئس الإمام إمامک، قال اللّه تعالى «وَ جَعَلْنٰاهُمْ أَئِمَّهً یَدْعُونَ إِلَى اَلنّٰارِ وَ یَوْمَ اَلْقِیٰامَهِ لاٰ یُنْصَرُونَ» فإمامک منهم، و أخذهم الحرّ بالنزول فی ذلک المکان على غیر ماء و لا فی قریه، فقال له الحسین علیه السّلام: دعنا ویحک ننزل [فی] هذه القریه أو هذه – یعنی نینوى و الغاضریه – أو هذه یعنی شفیّه ،قال: لا و اللّه ما أستطیع ذلک، هذا رجل قد بعث إلیّ عینا علیّ، فقال له زهیر بن القین: إنّی و اللّه لا أرى أن یکون بعد الّذی ترون إلاّ أشدّ ممّا ترون، یا ابن رسول اللّه إنّ قتال هؤلاء القوم الساعه أهون علینا من قتال من یأتینا من بعدهم، فلعمری لیأتینا من بعدهم مالا قبل لنا به، فقال الحسین علیه السّلام: ما کنت لأبدأهم بالقتال، ثم نزل و ذلک الیوم یوم الخمیس و هو الیوم الثانی من المحرّم سنه إحدى و ستّین .)
[۶] اللهوف علی قتلی الطفوف ، صفحه ۹۵
[۷] نهج البلاغه، خطبه ۱۵۶ (و من کلام له (علیه السلام) خاطَبَ به أهلَ البصره على جهه اقتصاص المَلاحم: فَمَنِ اسْتَطَاعَ عِنْدَ ذَلِکَ أَنْ یَعْتَقِلَ نَفْسَهُ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلْیَفْعَلْ، فَإِنْ أَطَعْتُمُونِی فَإِنِّی حَامِلُکُمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ عَلَى سَبِیلِ الْجَنَّهِ، وَ إِنْ کَانَ ذَا مَشَقَّهٍ شَدِیدَهٍ وَ مَذَاقَهٍ مَرِیرَهٍ. وَ أَمَّا فُلَانَهُ فَأَدْرَکَهَا رَأْیُ النِّسَاءِ، وَ ضِغْنٌ غَلَا فِی صَدْرِهَا کَمِرْجَلِ الْقَیْنِ، وَ لَوْ دُعِیَتْ لِتَنَالَ مِنْ غَیْرِی مَا أَتَتْ إِلَیَّ لَمْ تَفْعَلْ؛ وَ لَهَا بَعْدُ حُرْمَتُهَا الْأُولَى وَ الْحِسَابُ عَلَى اللَّهِ تَعَالَى.)
[۸] سوره مبارکه اعراف، آیه ۹۹ (أَفَأَمِنُوا مَکْرَ اللَّهِ ۚ فَلَا یَأْمَنُ مَکْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخَاسِرُونَ)
[۹] عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال، جلد ۱۱، صفحه ۱۰۶۳ (وَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ عَلَیْهِمُ السَّلاَمُ قَالَ: لَمَّا حَضَرَتْ فَاطِمَهَ اَلْوَفَاهُ بَکَتْ فَقَالَ لَهَا أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ یَا سَیِّدَتِی مَا یُبْکِیکِ قَالَتْ أَبْکِی لِمَا تَلْقَى بَعْدِی فَقَالَ لَهَا لاَ تَبْکِی فَوَ اَللَّهِ إِنَّ ذَلِکِ لَصَغِیرٌ عِنْدِی فِی ذَاتِ اَللَّهِ قَالَ وَ أَوْصَتْهُ أَنْ لاَ یُؤْذِنَ بِهَا اَلشَّیْخَیْنِ فَفَعَلَ .)
[۱۰] روضه الواعظین و بصیره المتعظین، جلد ۱، صفحات ۱۵۰-۱۵۱ (ثُمَّ مَرِضَتْ مَرَضاً شَدِیداً فَلَمَّا نُعِیَتْ إِلَیْهَا نَفْسُهَا دَعَتْ أُمَّ أَیْمَنَ وَ أَسْمَاءَ بِنْتَ عُمَیْسٍ وَ وَجَّهَتْ خَلْفَ عَلِیٍّ وَ أَحْضَرَتْهُ فَقَالَتْ یَا ابْنَ عَمِّ إِنَّهُ قَدْ نُعِیَتْ إِلَیَّ نَفْسِی وَ إِنَّنِی لَأَرَى مَا بِی لَا أَشُکُّ إِلَّا أَنَّنِی لَاحِقَهٌ بِأَبِی سَاعَهً بَعْدَ سَاعَهٍ وَ أَنَا أُوصِیکَ بِأَشْیَاءَ فِی قَلْبِی قَالَ لَهَا عَلِیٌّ أَوْصِینِی بِمَا أَحْبَبْتِ یَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ فَجَلَسَ عِنْدَ رَأْسِهَا وَ أَخْرَجَ مَنْ کَانَ فِی الْبَیْتِ ثُمَّ قَالَتْ یَا ابْنَ عَمِّ مَا عَهِدْتَنِی کَاذِبَهً وَ لَا خَائِنَهً وَ لَا خَالَفْتُکَ مُنْذُ عَاشَرْتَنِی فَقَالَ مَعَاذَ اللَّهِ أَنْتِ أَعْلَمُ بِاللَّهِ وَ أَبَرُّ وَ أَتْقَى وَ أَکْرَمُ وَ أَشَدُّ خَوْفاً مِنَ اللَّهِ أَنْ أُوَبِّخَکِ غَداً بِمُخَالَفَتِی فَقَدْ عَزَّ عَلَیَّ بِمُفَارَقَتِکِ وَ بِفَقْدِکِ إِلَّا أَنَّهُ أَمْرٌ لَا بُدَّ مِنْهُ وَ اللَّهُ جَدَّدَ عَلَیَّ مُصِیبَهَ رَسُولِ اللَّهِ وَ قَدْ عَظُمَتْ وَفَاتُکَ وَ فَقْدُکَ فَإِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ مِنْ مُصِیبَهٍ مَا أَفْجَعَهَا وَ آلَمَهَا وَ أَمَضَّهَا وَ أَحْزَنَهَا هَذِهِ وَ اللَّهِ مُصِیبَهٌ لَا عَزَاءَ عَنْهَا وَ رَزِیَّهٌ لَا خَلَفَ لَهَا ثُمَّ بَکَیَا جَمِیعاً سَاعَهً وَ أَخَذَ عَلِیٌّ رَأْسَهَا وَ ضَمَّهَا إِلَى صَدْرِهِ ثُمَّ قَالَ أَوْصِینِی بِمَا شِئْتِ فَإِنَّکِ تَجِدِینِی وَفِیّاً أُمْضِی کُلَّ مَا أَمَرْتِنِی بِهِ وَ أَخْتَارُ أَمْرَکِ عَلَى أَمْرِی ثُمَّ قَالَتْ جَزَاکَ اللَّهُ عَنِّی خَیْرَ الْجَزَاءِ یَا ابْنَ عَمِّ …. أُوصِیکَ یَا ابْنَ عَمِّ أَنْ تَتَّخِذَ لِی نَعْشاً فَقَدْ رَأَیْتُ الْمَلَائِکَهَ صَوَّرُوا صُورَتَهُ فَقَالَ لَهَا صِفِیهِ إِلَیَّ فَوَصَفَتْهُ فَاتَّخَذَهُ لَهَا فَأَوَّلُ نَعْشٍ عُمِلَ فِی وَجْهِ الْأَرْضِ ذَلِکَ وَ مَا رَأَى أَحَدٌ قَبْلَهُ وَ لَا عَمِلَ أَحَدٌ ثُمَّ قَالَتْ أُوصِیکَ أَنْ لَا یَشْهَدَ أَحَدٌ جِنَازَتِی مِنْ هَؤُلَاءِ الَّذِینَ ظَلَمُونِی وَ أَخَذُوا حَقِّی فَإِنَّهُمْ أَعْدَائِی وَ أَعْدَاءُ رَسُولِ اللَّهِ وَ أَنْ لَا یُصَلِّیَ عَلَیَّ أَحَدٌ مِنْهُمْ وَ لَا مِنْ أَتْبَاعِهِمْ وَ ادْفِنِّی فِی اللَّیْلِ إِذَا هَدَأَتِ الْعُیُونُ وَ نَامَتِ الْأَبْصَارُ ثُمَّ تُوُفِّیَتْ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهَا وَ عَلَى أَبِیهَا وَ بَعْلِهَا وَ بَنِیهَا))
[۱۱] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام، جلد ۴۳، صفحه ۱۷۴ (وَ قَدْ صَلَّى أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع صَلَاهَ الظُّهْرِ وَ أَقْبَلَ یُرِیدُ الْمَنْزِلَ إِذَا اسْتَقْبَلَتْهُ الْجَوَارِی بَاکِیَاتٍ حَزِینَاتٍ فَقَالَ لَهُنَّ مَا الْخَبَرُ وَ مَا لِی أَرَاکُنَّ مُتَغَیَّرَاتِ الْوُجُوهِ وَ الصُّوَرِ فَقُلْنَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَدْرِکْ ابْنَهَ عَمِّکَ الزَّهْرَاءَ ع وَ مَا نَظُنُّکَ تُدْرِکُهَا فَأَقْبَلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مُسْرِعاً حَتَّى دَخَلَ عَلَیْهَا وَ إِذَا بِهَا مُلْقَاهٌ عَلَى فِرَاشِهَا … وَ هِیَ تَقْبِضُ یَمِیناً وَ تَمُدُّ شِمَالًا فَأَلْقَى الرِّدَاءَ عَنْ عَاتِقِهِ وَ الْعِمَامَهَ عَنْ رَأْسِهِ وَ حَلَّ أَزْرَارَهُ وَ أَقْبَلَ حَتَّى أَخَذَ رَأْسَهَا وَ تَرَکَهُ فِی حَجْرِهِ وَ نَادَاهَا یَا زَهْرَاءُ فَلَمْ تُکَلِّمْهُ فَنَادَاهَا یَا بِنْتَ مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفَى فَلَمْ تُکَلِّمْهُ فَنَادَاهَا یَا بِنْتَ مَنْ حَمَلَ الزَّکَاهَ فِی طَرَفِ رِدَائِهِ وَ بَذَلَهَا عَلَى الْفُقَرَاءِ فَلَمْ تُکَلِّمْهُ فَنَادَاهَا یَا ابْنَهَ مَنْ صَلَّى بِالْمَلَائِکَهِ فِی السَّمَاءِ مَثْنَى مَثْنَى فَلَمْ تُکَلِّمْهُ فَنَادَاهَا یَا فَاطِمَهُ کَلِّمِینِی فَأَنَا ابْنُ عَمِّکَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ قَالَ فَفَتَحَتْ عَیْنَیْهَا فِی وَجْهِهِ وَ نَظَرَتْ إِلَیْهِ وَ بَکَتْ وَ بَکَى وَ قَالَ مَا الَّذِی تَجِدِینَهُ فَأَنَا ابْنُ عَمِّکِ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ فَقَالَتْ یَا ابْنَ الْعَمِّ إِنِّی أَجِدُ الْمَوْتَ الَّذِی لَا بُدَّ مِنْهُ وَ لَا مَحِیصَ عَنْهُ …. ثُمَّ أَنْشَأَتْ تَقُولُ ابْکِنِی إِنْ بَکَیْتَ یَا خَیْرَ هَادٍ وَ اسْبِلِ الدَّمْعَ فَهُوَ یَوْمُ الْفِرَاقِ یَا قَرِینَ الْبَتُولِ أُوصِیکَ بِالنَّسْلِ فَقَدْ أَصْبَحَا حَلِیفَ اشْتِیَاقٍ ابْکِنِی وَ ابْکِ لِلْیَتَامَى وَ لَا تَنْسَ قَتِیلَ الْعِدَى بِطَفِّ الْعِرَاقِ فَارَقُوا فَأَصْبَحُوا یَتَامَى حَیَارَى یَحْلِفُ اللَّهَ فَهُوَ یَوْمُ الْفِرَاقِ قَالَتْ فَقَالَ لَهَا عَلِیٌّ ع مِنْ أَیْنَ لَکِ یَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ هَذَا الْخَبَرُ وَ الْوَحْیُ قَدِ انْقَطَعَ عَنَّا فَقَالَتْ یَا أَبَا الْحَسَنِ رَقَدْتُ السَّاعَهَ فَرَأَیْتُ حَبِیبِی رَسُولَ اللَّهِ ص … قَالَ هَلُمِّی إِلَیَّ یَا بُنَیَّهِ فَإِنِّی إِلَیْکِ مُشْتَاقٌ فَقُلْتُ وَ اللَّهِ إِنِّی لَأَشَدُّ شَوْقاً مِنْکَ إِلَى لِقَائِکَ فَقَالَ أَنْتِ اللَّیْلَهَ عِنْدِی وَ هُوَ الصَّادِقُ لِمَا وَعَدَ وَ الْمُوفِی لِمَا عَاهَدَ فَإِذَا أَنْتَ قَرَأْتَ یس فَاعْلَمْ أَنِّی قَدْ قَضَیْتُ نَحْبِی فَغَسِّلْنِی وَ لَا تَکْشِفْ عَنِّی فَإِنِّی طَاهِرَهٌ مُطَهَّرَهٌ وَ لْیُصَلِّ عَلَیَّ مَعَکَ مِنْ أَهْلِیَ الْأَدْنَى فَالْأَدْنَى وَ مَنْ رُزِقَ أَجْرِی وَ ادْفِنِّی لَیْلًا فِی قَبْرِی بِهَذَا أَخْبَرَنِی حَبِیبِی رَسُولُ اللَّهِ.)
[۱۲] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام، جلد ۴۳، صفحه ۱۷۸ (وَ قَدْ صَلَّی أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع صَلَاهَ الظُّهْرِ وَ أَقْبَلَ یُرِیدُ الْمَنْزِلَ إِذَا اسْتَقْبَلَتْهُ الْجَوَارِی بَاکِیَاتٍ حَزِینَاتٍ فَقَالَ لَهُنَّ مَا الْخَبَرُ وَ مَا لِی أَرَاکُنَّ مُتَغَیَّرَاتِ الْوُجُوهِ وَ الصُّوَرِ فَقُلْنَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَدْرِکْ ابْنَهَ عَمِّکَ الزَّهْرَاءَ ع وَ مَا نَظُنُّکَ تُدْرِکُهَا فَأَقْبَلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مُسْرِعاً حَتَّی دَخَلَ عَلَیْهَا وَ إِذَا بِهَا مُلْقَاهٌ عَلَی فِرَاشِهَا … وَ هِیَ تَقْبِضُ یَمِیناً وَ تَمُدُّ شِمَالًا فَأَلْقَی الرِّدَاءَ عَنْ عَاتِقِهِ وَ الْعِمَامَهَ عَنْ رَأْسِهِ وَ حَلَّ أَزْرَارَهُ وَ أَقْبَلَ حَتَّی أَخَذَ رَأْسَهَا وَ تَرَکَهُ فِی حَجْرِهِ وَ نَادَاهَا یَا زَهْرَاءُ فَلَمْ تُکَلِّمْهُ فَنَادَاهَا یَا بِنْتَ مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفَی فَلَمْ تُکَلِّمْهُ فَنَادَاهَا یَا بِنْتَ مَنْ حَمَلَ الزَّکَاهَ فِی طَرَفِ رِدَائِهِ وَ بَذَلَهَا عَلَی الْفُقَرَاءِ فَلَمْ تُکَلِّمْهُ فَنَادَاهَا یَا ابْنَهَ مَنْ صَلَّی بِالْمَلَائِکَهِ فِی السَّمَاءِ مَثْنَی مَثْنَی فَلَمْ تُکَلِّمْهُ فَنَادَاهَا یَا فَاطِمَهُ کَلِّمِینِی فَأَنَا ابْنُ عَمِّکَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ قَالَ فَفَتَحَتْ عَیْنَیْهَا فِی وَجْهِهِ وَ نَظَرَتْ إِلَیْهِ وَ بَکَتْ وَ بَکَی وَ قَالَ مَا الَّذِی تَجِدِینَهُ فَأَنَا ابْنُ عَمِّکِ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ فَقَالَتْ یَا ابْنَ الْعَمِّ إِنِّی أَجِدُ الْمَوْتَ الَّذِی لَا بُدَّ مِنْهُ وَ لَا مَحِیصَ عَنْهُ …. ثُمَّ أَنْشَأَتْ تَقُولُ: ابْکِنِی إِنْ بَکَیْتَ یَا خَیْرَ هَادٍ وَ اسْبِلِ الدَّمْعَ فَهُوَ یَوْمُ الْفِرَاقِ یَا قَرِینَ الْبَتُولِ أُوصِیکَ بِالنَّسْلِ فَقَدْ أَصْبَحَا حَلِیفَ اشْتِیَاقٍ ابْکِنِی وَ ابْکِ لِلْیَتَامَی وَ لَا تَنْسَ قَتِیلَ الْعِدَی بِطَفِّ الْعِرَاقِ فَارَقُوا فَأَصْبَحُوا یَتَامَی حَیَارَی یَحْلِفُ اللَّهَ فَهُوَ یَوْمُ الْفِرَاقِ قَالَتْ فَقَالَ لَهَا عَلِیٌّ ع مِنْ أَیْنَ لَکِ یَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ هَذَا الْخَبَرُ وَ الْوَحْیُ قَدِ انْقَطَعَ عَنَّا فَقَالَتْ یَا أَبَا الْحَسَنِ رَقَدْتُ السَّاعَهَ فَرَأَیْتُ حَبِیبِی رَسُولَ اللَّهِ ص … قَالَ هَلُمِّی إِلَیَّ یَا بُنَیَّهِ فَإِنِّی إِلَیْکِ مُشْتَاقٌ فَقُلْتُ وَ اللَّهِ إِنِّی لَأَشَدُّ شَوْقاً مِنْکَ إِلَی لِقَائِکَ فَقَالَ أَنْتِ اللَّیْلَهَ عِنْدِی وَ هُوَ الصَّادِقُ لِمَا وَعَدَ وَ الْمُوفِی لِمَا عَاهَدَ فَإِذَا أَنْتَ قَرَأْتَ یس فَاعْلَمْ أَنِّی قَدْ قَضَیْتُ نَحْبِی فَغَسِّلْنِی وَ لَا تَکْشِفْ عَنِّی فَإِنِّی طَاهِرَهٌ مُطَهَّرَهٌ وَ لْیُصَلِّ عَلَیَّ مَعَکَ مِنْ أَهْلِیَ الْأَدْنَی فَالْأَدْنَی وَ مَنْ رُزِقَ أَجْرِی وَ ادْفِنِّی لَیْلًا فِی قَبْرِی بِهَذَا أَخْبَرَنِی حَبِیبِی رَسُولُ اللَّهِ.)
پاسخ دهید