حجت الاسلام کاشانی روز پنجشنبه مورخ ۱۷ آذرماه ۱۴۰۱ در هیئت حضرت عبدالله بن الحسن علیه السلام به ادامه سخنرانی با موضوع “تدابیر نبوی برای حفظ رسالت الهی” پرداختند که مشروح این جلسه تقدیم می شود.
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم»
«أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِبادِ».[۱]
«رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْری * وَ یَسِّرْ لی أَمْری * وَ احْلُلْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی * یَفْقَهُوا قَوْلی».[۲]
«اللَّهُمَّ وَ أَنْطِقْنِی بِالْهُدَى وَ أَلْهِمْنِی التَّقْوَى».[۳]
مقدّمه
هدیه به پیشگاه باعظمت حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها صلواتی هدیه بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم
عرض ادب و تسلیت به پیشگاه مقدّس و منوّر حضرت بقیّه الله الأعظم روحی و ارواح العالمین له الفداه و عجّل الله تعالی فرجه الشّریف و رزقنا الله رؤیته و زیارته و الشّهاده بین الیَدَیه صلوات دیگری محبّت بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم
مرور جلسات گذشته
عرض کردیم که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم چون نبیّ آخرالزّمان بودند و ختمی مرتبت، باید وضع امّت تا قیامت را روشن می‌کردند، بنا نبود نبیّ دیگری بیاید. لذا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم تمهیداتی کردند و تدابیری اندیشیدند، هم بصورت عملی و هم بصورت علمی. اقدامات فراوانی کردند، نقش‌هایی تعریف کردند، بخشی را بعد از خودشان به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و بخشی را به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها سپردند. خیلی هم گسترده سعی کردند برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها مقام اثبات ایجاد کنند، یعنی دیگران امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را بشناسند و مقاماتشان را بفهمند.
نمونه‌ی آن برای حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها که می‌شود چند جلسه راجع به آن صحبت کرد، اقدامات فراوانی انجام دادند. معرّفی کردند. به اوصافی معرّفی کردند که بعضی از آن‌ها در انسان خلجان ذهنی ایجاد می‌کند که حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از همه‌ی عالم وجود برتر هستند. حال ما در صدد این موضوع نیستیم که چه کسی از چه کسی برتر است، چون اصلاً ما را چه به این حرف‌ها، ما اندازه‌ای نداریم که ما بخواهیم مثلاً بین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها مفاضله ایجاد کنیم. اما آنچه فرمودند در سطحی هست که بعضی چیزها به ذهن انسان خطور کند و برای انسان سؤال پیش بیاید. خیلی هم متکثّر و متنوّع و متعدّد است. میخواستند این جایگاه شناخته بشود.
وقتی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها تشریف می‌آورند پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم طوری ایشان را تحویل می‌گرفتند که انگار یک سال است که ایشان را ندیده‌اند. این موضوع عجیب بود و مردم تعجّب می‌کردند و حیرت‌زده می‌شدند. این موضوع خیلی هم متعدد و باتکرار بود. عبارات عباراتِ عجیبی است، کلمات کلماتِ سنگینی است.
اینکه تمام سران قبایل و افراد قابل ملاحظه برای خواستگاری حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها می‌آمدند که به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم نزدیک بشوند، بدین جهت بود که جایگاه و مقامات حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را می‌شناختند. این تبیین جزوِ تدابیرِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بود.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم کنار این موضوع، در مورد فتنه‌های آینده سخنان فراوانی فرمودند.
اوضاع مدینه در اواخر عمر شریف پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم اوضاع مدینه را هم کاملاً می‌شناختند و رصد کرده بودند و می‌دانستند. حتّی اگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم پیامبر نبودند و یک انسان عادی هم بودند، اوضاع شهر را می‌دانستند. همانطور که یک آدم متوسط امروز اوضاع تهران را می‌داند، می‌داند که مانند یک سال قبل نیست. اوضاع شهر معلوم بود.
آیات قرآن کریم را ببینید، وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در جنگ‌ها پیروز می‌شدند، عدّه‌ای به ظاهر مسلمان ناراحت می‌شدند، وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در جنگی شکست می‌خوردند آن‌ها خوشحال می‌شدند. یعنی یک شقاق پنهانی وجود داشت که جرأتِ بروزِ آن را نداشتند.
زمانی یکی از کسانی که بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم حاکم شد و کشته بود، بعضی از احکام را دستکاری کرد. از او پرسیدند: این موضوع که زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بود، چرا نظر خودت را آن زمان نگفتی؟ گفت: بله! آن زمان می‌ترسیدیم.
حذیفه می‌گفت: «إِنَّ اَلْمُنَافِقِینَ اَلْیَوْمَ شَرٌّ مِنْهُمْ عَلَى عَهْدِ اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کَانُوا یَوْمَئِذٍ یُسِرُّونَ وَ اَلْیَوْمَ یَجْهَرُونَ»،[۴] منافقین در زمان پیامبر پنهانی کار می‌کردند و امروز علنی کار می‌کنند.
یعنی زیرپوستی بود، چون از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم می‌ترسیدند. منافقین می‌ترسیدند که نکند سوره یا آیه‌ای بر علیه‌شان نازل بشود. می‌ترسیدند که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم با این‌ها وارد مقابله به مثل بشوند.
اگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به سمت افشاءگری می‌رفت، آن‌ها در جامعه انتحاری می‌زدند و جامعه را بهم می‌ریختند.
«یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ جَاهِدِ الْکُفَّارَ وَالْمُنَافِقِینَ وَاغْلُظْ عَلَیْهِمْ»،[۵] ای پیامبر من! با غلظت و شدّت با کفّار و منافقین برخورد کن. منافقین نمی‌دانستند که این تهدید است یا عملی می‌شود. «وَلْیَجِدُوا فِیکُمْ غِلْظَهً»[۶] با این‌ها با شدّت برخورد کنید. منافقین نمی‌دانستند که این تهدید است یا عملی می‌شود. از اینکه علنی بشود می‌ترسیدند. لذا بکوب عمل نمی‌کردند.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هم نمی‌خواستند این موضوع علنی بشود و وارد مرحله‌ی درگیری فیزیکی بشود. چون برای تمام حکومت‌های حق، نابسامانی و ناامنی و بهم‌ریختگی و اختلاف و شقاق ضرر است، برای باطل‌ها هم ضرر است.
جمعیت منافقین هم کم نبود، لشگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم کاملاً تحت تأثیر این منافقین است. در جایی عدّه‌ای از آن‌ها آمدند و از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم اجازه گرفتند که در جنگ تبوک شرکت نکنند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هم اجازه دادند.
به ظاهر خدا پیامبر را توبیخ کرد، چون خدای متعال پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را توبیخ نکرد، این از این باب بود که به آن‌ها خبر برسد. آیات بعدی نشان می‌دهد که خدای متعال خودِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را توبیخ نکرد. خدای متعال فرمود: چرا اجازه دادی این‌ها نیایند که معلوم نشود آیا راست می‌گویند یا دروغ؟ این‌ها دروغ گفتند که ما به جنگ می‌آییم. جنگ در تبوک، جنگ با روم شرقی است، چون روم شرقی قدرت دارد این‌ها می‌ترسند شکست بخورند و برای همین می‌گویند نمی‌آیند، چرا اجازه دادی؟
اگر کسی نداند خیال می‌کند که خدای متعال به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود که خطا کردی. در حالی که درواقع خدای متعال می‌خواهد به آن منافقین بفرماید که من می‌دانم چرا شما نیامدید، «لَوْ أَرَادُوا الْخُرُوجَ لَأَعَدُّوا لَهُ عُدَّهً»،[۷] این‌ها اگر میخواستند به جنگ بیایند آماده می‌شدند و می‌آمدند و بعد می‌گفتند اگر معاف کنید برمی‌گردیم. چرا به آن‌ها فرجه دادی که بگویند ما از پیامبر اجازه گرفتیم؟
انسان خیال می‌کند که خدا می‌خواهد بگوید که می‌گذاشتی بیایند. بعد می‌فرماید: «لَوْ خَرَجُوا فِیکُمْ مَا زَادُوکُمْ إِلَّا خَبَالًا»[۸] اگر می‌آمدند هم لشگر را از بین می‌بردند.
یعنی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم درست عمل کردند که فرمودند نیایند، اما خدای متعال می‌خواهد به آن‌ها بگوید که فکر نکنید فرار کردید.
ادبیات آیات در فضای جنگ‌های پایانی عمر مبارک پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در جبهه باطل چند چیز است، رسوب فکر جاهلی، شدّت عمل منافقین است.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم این اوضاع را می‌دیدند.
هر کسی در آن جامعه نسبتِ رابطه‌ی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم و امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را می‌دانست. امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در میدان نبرد شمشیر می‌زدند و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم رجز می‌خواندند. انگار که خود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم شمشیر می‌زدند. «انگار» هم بیخود است، چون درواقع خود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم شمشیر می‌زد. امیرالمؤمنین صلوات الله علیه وسط میدان شمشیر می‌زد، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم می‌فرمودند: «أَنْتَ مِنِّی وَ أَنَا مِنْکَ»، «أنتَ مِنّی بِمَنزلهِ هارونَ مِنْ مُوسی، اِلّاأنـّه لانَبیّ بَعدی»، «حَیَاتُکَ حَیَاتِی، مَوتُکَ مَوتِی»، مرگ تو مرگ من است و حیات تو حیات من است. این برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه خطر داشت، چون دشمن می‌گفت که پس ما رگ حیات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را قطع کنیم، ولی نمی‌توانستند.
تا اینکه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در تبوک فرمودند که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در مدینه بمانند.
منافقین دور یکدیگر نشستند و می‌گفتند پیامبر از داماد خود خسته شده است و می‌خواهد مدّتی او را نبیند!
این حرف خیلی مسخره است.
بنده در جلسه‌ای عرض کردم که یکی از دلایلی که گاهی عدّه‌ای حرف‌های بعضی از شبکه‌های چرندگو را باور می‌کنند، مسئله‌ی علم نیست.
دیگر چه حرفی چرندتر از این که «پیامبر از داماد خود خسته شده است و می‌خواهد مدّتی او را نبیند!»، چقدر این حرف مسخره است!
پس چرا عده‌ای این حرف را می‌زدند؟ عدّه‌ای از منافقین به دنبال تخریب امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بودند، عدّه‌ای هم باور می‌کردند. چه کسانی باور می‌کردند؟ حسودها، کسانی که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه قهرمان قوم‌شان را در جنگ‌های قبلی کشته بود، این‌ها از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بدشان می‌آمد…
طرف آنقدر از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بغض داشت که نزد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم آمد، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: بغض او را نداشته باش. او گفت: بغض او در اختیار خودم نیست، وقتی علی را می‌بینم بدم می‌آید!
این‌ها چیزهایی بود که احتیاج به وحی نبود، مردم این‌ها را می‌دیدند. اوضاع خیلی معلوم بود. دسته‌بندی بود. اگر در یاد داشته باشید در مباحث محرّم هم عرض کردم که بین همسران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هم دو حزب بود، دائماً دعوا بود.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هم شروع کردند به اقدام کردن، آن‌ها هم همینطور.
دیگر روزهای پایانی به این سمت رفتند که نمی‌گذاریم پیامبر حکومت را به علی بدهد.
روزی فاعل اصلی این ماجرا به ابن عباس گفت: قریش زیر بار علی نمی‌رود.
این‌ها روزهای آخر دیگر در روی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هم می‌ایستادند، همین بخاری را نگاه کنید که ذیل آیه «لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ»،[۹] کدام دو نفر با یکدیگر دعوا کردند و در مقابل پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم داد می‌زدند.
کم کم از قالب خودشان بیرون آمدند، دیگر در این چند سال پایانی این موضوع شدّت گرفت. خود خلیفه دوم نقل کرده است که در ماجرای صلح حدیبیه یقه‌ی پیامبر را گرفتم و او را به دیوار زدم! خودم از جرأت خودم و گستاخی خودم تعجّب کردم.
دیگر دائماً کنترل می‌کردند که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در هر جایی هر حرفی را نفرمایند، تا اینکه در آن پنجشنبه‌ی پایانی رسماً مجلس را بهم زدند و به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فحش دادند.
«شِبلی نُعمانی» در بین فقهای حنفی معاصر جایگاه خاصّی دارد، می‌گوید: به نظر من این روایت جعلی است. مگر می‌شود کسی چنین فحشی به پیامبر بدهد.
البته جواب ایشان این است که این روایت در منابع خودتان نقل شده است. مگر آن کس قبلاً خیلی مؤدّب بود و الآن ناگهان اینطور شده است؟
اما این حرفِ «شِبلی نُعمانی» یک نکته دارد، اینکه بعضی از او دفاع می‌کنند و می‌گویند «کار خوبی کرده است که نگذاشته است پیامبر وصیت کند، این کار هم برای مصلحت‌اندیشی او بود»، ما می‌گوییم این کار جسارت است، «شِبلی نُعمانی» می‌گوید: این کار فحاشی به پیامبر است، مگر می‌شود کسی این حرف را بزند؟ ما هم می‌گوییم: الحمدلله که بالاخره یک نفر پیدا شد که فهمید این کار فحش است.
آن‌ها هم می‌فهمیدند، اما باعثه‌ی بیرونی نمی‌گذارد که اقرار کنند. «ابن بَطّال» می‌گوید که این از فقه عمر بود که نگذاشت پیامبر حرف بزند!!!
شرحی سخیف از «ابن حجر عسقلانی»!
در یاد دارید که روایتی را از صحیح بخاری درباره حوض خواندم که در آن روایات می‌گفت عده‌ای نزدیک حوض می‌شوند و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم آن‌ها را می‌شناسد، «فَیَقُولُ: لاَ تَدْرِی مَا أَحْدَثُوا بَعْدَکَ»[۱۰] می‌گویند: نمی‌دانی این‌ها بعد از تو چه کرده‌اند… بعد آن‌ها را به جهنّم پرت می‌کنند.
این مسئله زلزله درست کرده است، باید ببینید که شارحان صحیح بخاری در اینجا چکار کرده‌اند. بنده فقط یکی از آن‌ها را آورده‌ام تا اشاره کنم و شما ببینید. گاهی طرف چنان پرت می‌گوید که خود این موضوع نشان می‌دهد که ضربه سنگین است. مهمترین شرح به صحیح بخاری را «ابن حجر عسقلانی» نوشته است، بعضی از اهل سنّت می‌گویند اعظم نعمت خدا، بعد از هدایت ما به اسلام، این است که ابن حجر عسقلانی آمده است و برای ما حدیث توضیح داده است. حال شما ببینید حدیث را چطور توضیح داده است، می‌گوید: قبلاً توضیح دادم… چند صفحه قبل از این، به بهانه‌ای جمله‌ای گفته است، که بعداً بگوید قبلاً گفته‌ام. در صورتی که جای آن در اینجا بود که ده روایت دارد. آنجا آورده است که این‌ها مرتد شدند و عقب‌گرد کردند… اما نمی‌گوید این‌ها چه کسانی بودند و چکار کردند و چطور مرتد شدند؟ آیا از اسلام خارج شده بودند یا بدعت کرده بودند؟ با توجه به آن روایت، یعنی عایشه هم مرتد شده بود؟
بعد چند صفحه‌ای راجع به خودِ حوض صحبت کرده است، گفته است که هر پیامبری حوضی دارد، «إِنَّ لِکُلِّ نَبِیٍّ حَوْضًا»،[۱۱] هر پیامبری حوضی دارد، بالاخره اگر مسیحی‌ها هم بخواهند به بهشت برود باید حضرت عیسی علیه السلام این‌ها را به بهشت بفرستد…
بالاخره این اهل بدعت چه شد؟ این روایت که می‌گوید اصحاب من می‌آیند و آن‌ها را می‌بینم و می‌شناسم، آن‌ها چه کسانی هستند؟
می‌گوید: آنجایی که این‌ها را از حوض دور می‌کنند و من هم می‌گویم اصحاب من… «یُرِیدُ أَنْ یُرْشِدُ کُلَّ أَحَدٍ إِلَى حَوْضِ نَبِیِّهِ»،[۱۲] می‌گویند به حوض پیامبر خودتان رجوع کنید!!!
چرا اینطور مسخره صحبت می‌کنی؟ حدیث می‌گوید: «أَصْحَابِی»، «حَتَّى عَرَفْتُهُمْ»، آن‌ها را شناختم.
آیا این شرح حدیث است؟ بیش از ده پانزده روایت در این زمینه وجود دارد. اگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم این روایت را نمی‌فرمودند چه تفاوتی به حال شما داشت؟ بسیاری از اوقات طوری با روایت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم برخورد کرده‌اند که آن روایت را بشنوی یا نشنوی، تفاوتی ندارد.
چهار صفحه راجع به حوض حرف می‌زند، ولی آنجایی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم می‌فرمایند این‌ها را از حوض بیرون می‌کنند، حرفی نمی‌زند! این‌ها چکار کرده‌اند که از حوض بیرون شده‌اند؟ ما چکار کنیم که ما را از حوض بیرون نکنند؟ آن‌ها چه غلطی کرده‌اند؟ احداث آن‌ها چه بوده است؟
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم تمهید و تدبیر و بیان نموده‌اند. گاهی وجدان‌های سالمی هم پیدا می‌شود که بفهمند.
این تجربه‌ی بنده است که وقتی مسئله به جایی می‌رسد که مانند روز روشن است، از روی روایت می‌پرند.
کودتای سقیفه، طراحی‌شده بود
روشن بود که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم تدبیر کرده بودند، این‌ها آماده‌ی تعارض بودند، ولی دوست نداشتند این تعارض زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم رخ بدهد، برای همین مدام به عقب می‌انداختند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هم نمی‌خواستند این امر زمان خودش رخ بدهد، چون در اینصورت کار خطرناک می‌شد.
تا بالاخره شد آنچه شد. به صریح قرآن کریم در خانه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم جاسوس داشتند. اخبار می‌آمد و می‌رفت. آماده بودند. تا اینکه اتفاقاتی افتاد.
ما همه‌ی این مقدّمات را گفتیم تا بگوییم تاریخ سقیفه یک مسئله دارد و آن مسئله این است که آیا سقیفه مولود طبیعیِ حادثه‌هاست؟ یا از قبل طراحی شده است؟
اصحاب سقیفه دائماً به دنبال این هستند که بگویند ناگهان رخ داد، اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین به دنبال این هستند که بفرمایند طراحی شده بود.
بروید و تاریخ را نگاه کنید تا ببینید که ناگهان پیش آمد یا طراحی بود.
از نظر تاریخی مسئله‌ی اول در سقیفه این است که این مسئله ناگهان رخ داد یا طراحی شده بود.
اگر جلوی این جلسه درگیری پیش بیاید، همه‌ی شما به بیرون می‌روید. با اینکه همه‌ی شما عزادار هستید و خیلی از شما پیراهن سیاه به تن دارید، شلوارهای شما همرنگ نیست. یعنی لباس متحدالشکل ندارید. ابزاری هم که در دست شما هست یکسان نیست. وسایل دفاع شما مشترک نیست. چرا؟ چون فکر نمی‌کردید برای دفاع کردن باید به بیرون بروید.
اما اگر شما به جایی بروید و ببینید همه شلوار شش‌جیب دارند، می‌فهمید که قبلاً خبری به این‌ها داده‌اند. وقتی می‌بینید همه یک ابزار در دست دارند، می‌فهمید که این‌ها ناغافل نیامده‌اند.
حال تعدادی از اخبار را می‌خوانم تا شما ببینید. یکی از آن‌ها در منابع قدیمی آمده است و ابن ابی الحدید نقل کرده است.
«بَراءِ بن عازِب» می‌گوید در آن روزهای پایانی، وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم از دنیا رفته بود، خیلی بحران شد، «کُنْتُ أَتَرَدَّدُ إِلَى بَنِی هَاشِمٍ»[۱۳] مدام به سراغ بنی‌هاشم و اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین می‌رفتم و کنار پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بودم، «وَ هُمْ عِنْدَ اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی اَلْحُجْرَهِ».
بقیه کجا بودند؟ کارهای مهم‌تر داشتند و به دنبال مدیریت بودند!!!
«دیک‌الجِن» می‌گوید: یا امیرالمؤمنین!
وَ عَلَی الخِلَافَهَ سَابَقُوکَ وَ مَا سَبَقُوکَ فِی اُحُدٍ وَ لَا بَدرِی
این‌ها در موضوع خلاف می‌دویدند؟ در بدر و احد کجا بودند؟ آنجا به سمت دیگری می‌دویدند! اگر دلسوز بودی آنجا که باید خون می‌دادی کجا بودی؟
«بَراءِ بن عازِب» می‌گوید: می‌رفتم و می‌دیدم که اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین دور پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هستند، «أَتَفَقَّدُ وُجُوهَ قُرَیْشٍ» بزرگان قریش کجا هستند؟ نیستند! «فَاِنِّی کَذَلِکَ إِذْ فَقَدْتُ أَبَا بَکْرٍ وَ عُمَرَ» ابوبکر و عمر هم نبودند، یک نفر گفت: «اَلْقَوْمُ فِی سَقِیفَهِ بَنِی سَاعِدَهَ» به سقیفه بنی ساعده رفته‌اند. یک نفر گفت: «قَدْ بُویِعَ أَبَا بَکْرٍ» با ابوبکر بیعت شد.
من هم بند شدم تا بروم و ببینم چه خبر است، «إِذَا أَنَا بِأَبِی بَکْرٍ» دیدم ابوبکر در حال آمدن به سمت من است، «مَعَهُ عُمَرُ وَ أَبُو عُبَیْدَهَ وَ جَمَاعَهٌ مِنْ أَصْحَابِ اَلسَّقِیفَهِ» عمر و ابوعبیده و جماعتی از اصحاب سقیفه با او راه افتاده بودند، «وَ هُمْ مُحْتَجِزُونَ بِالْأُزُرِ اَلصَّنْعَانِیَّهِ» لباس‌های صَنعانی به تن داشتند.
اگر الآن کسی به اینجا بیاید می‌گوید: خیلی‌ها سیاه پوشیده بودند. شما هم می‌فهمید که مجلس برای عزاداری بوده است. اما اگر بگوید مثلاً همه صندل به پا داشتند، دیگر این اتفاقی نیست، یعنی یک هماهنگی وجود دارد. این هماهنگی هم آنقدر هست که کسی که نگاه می‌کند، این هماهنگی را متوجّه می‌شود.
«بَراءِ بن عازِب» می‌گوید: «وَ هُمْ مُحْتَجِزُونَ بِالْأُزُرِ اَلصَّنْعَانِیَّهِ» لباس‌های صنعانی به تن داشتند، «لاَ یَمُرُّونَ بِأَحَدٍ إِلاَّ خَبَطُوهُ وَ قَدَّمُوهُ» از کنار هیچ کسی رد نمی‌شدند الا اینکه او را می‌گرفتند و می‌کشیدند و به جلو می‌انداختند و با خودشان می‌بردند، «فَمَدُّوا یَدَهُ فَمَسَحُوهَا عَلَى یَدِ أَبِی بَکْرٍ یُبَایِعُهُ» او را نزد ابوبکر می‌کردند و به دست او می‌زدند و می‌گفتند بیعت شد، «شَاءَ ذَلِکَ أَوْ أَبَى» چه می‌خواست و چه نمی‌خواست.
گروهی پرجمعیت مردم را در مسیر می‌گرفتند و به سمت ابوبکر می‌بردند تا به زور بیعت کنند.
خشونت و زور در کودتای سقیفه
شیخ مفید در «الجمل»، ذیل این موضوعی که می‌گویند «علی بن ابیطالب از عده‌ای به زور بیعت گرفته است»… حال اینکه خیلی از مسلمین، چه شیعیان و چه غیرشیعیان، بحث کرده‌اند که اصلاً این موضوع نبوده است، منتها شیخ مفید اعلی الله مقامه الشّریف می‌فرماید: حتّی اگر این باشد، مگر سقیفه چگونه بوده است؟ بعد می‌فرماید: روایات خیلی زیادی در این زمینه داریم، من این یک روایت را نقل می‌کنم.
اگر شیخ مفید اعلی الله مقامه الشّریف می‌دانست که ما امروز به دنبال این روایات می‌گردیم، ده روایت دیگر را هم نقل می‌کرد.
البته این روایات با روایاتی که از سیّد مرتضی اعلی الله مقامه الشّریف می‌خوانم، که این دو بزرگوار هم‌دوره هستند، سیّد مرتضی اعلی الله مقامه الشّریف شاگرد شیخ مفید اعلی الله مقامه الشّریف هستند، ولی مطالبی که در کتبشان هست با هم تفاوت دارد، چون هر دو فرموده‌اند زیاد است، پس یکی از آن‌ها را می‌گویم. یعنی متنوع بوده است و نخواسته‌اند همه‌ی روایات را بیاورند. شاید فکر نمی‌کردند روزی بعضی‌ها این‌ها را از بین می‌برند.
شیخ مفید از ابومخنف اینطور نقل می‌کند: «کان جماعه من الاعراب قد دخلوا المدینه لیتماروا»،[۱۴] عده‌ای از اعراب…
«اعراب» یعنی قبایل بادیه‌نشین که بیرون از شهر زندگی می‌کردند، پرجمعیت بودند. مدینه هم که شهر بزرگی نیست، نهایتاً یک شهرک کوچک است یا یک ده بزرگ.
شیخ مفید می‌فرماید: جماعتی از اعراب به مدینه آمدند «لیتماروا منها» که غذای سالشان را بخرند. رفتند و دیدند مغازه‌ها بسته هستند. «فشغل الناس عنهم بموت رسول الله صلى الله علیه وآله» دیدند مردم مغازه‌ها را بسته‌اند، «فشهدوا البیعه» آمدند تا ببینند چه خبر است، دیدند در حال بیعت گرفتن هستند، «وحضروا الامر» و حاضر شدند، «فأنفذ إلیهم عمر واستدعاهم» عمر به سراغ این‌ها آمد و این‌ها را دعوت کرد «وقال لهم خذوا بالحظ من المعونه على بیعه خلیفه رسول الله» به آن‌ها گفت من همه‌ی مایحتاج یک سال شما را می‌دهم، شما بروید و برای خلیفه رسول خدا بیعت بگیرید، «واخرجوا إلى الناس» بین مردم بروید و «واحشروهم» این‌ها را بِکشید و بیاورید «لیبایعوا» تا بیایند و بیعت کنند، «فمن امتنع فاضربوا رأسه وجبینه» اگر کسی نخواست بر سر و صورت او بزنید و او را بِکِشانید و بیاورید.
در ادامه می‌گوید: «والله لقد رأیت الاعراب تحزموا ، واتشحوا بالازر الصنعانیه» بخدا من این اعراب بادیه‌نشین را با لباس صنعانی دیدم.
این‌ها برای یکجا بودند که ناگهان این‌ها را آوردند، این‌ها لباس متحدالشکل داشتند…
«وأخذوا بأیدیهم الخشب» چماق به دست بودند، «وخرجوا حتى خبطوا الناس خبطا» مردم را با زور کشیدند «وجاؤا بهم مکرهین إلى البیعه» و به زور بیعت می‌گرفتد.
بعداً می‌گویند همه بیعت کرده‌اند!
بعضی از این کشورها بودند، انتخابات با یک نامزد و صد در صد آراء برگزار شد. اینجا هم صد در صد بیعت کردند. صدای بیعت بیعتِ آن‌ها هم به فلک رسیده بود.
روایت بعدی را طبری در تاریخ خودش از ابومخنف نقل می‌کند. این مرتبه اسم را می‌گوید، می‌گوید «قبیله‌ی أسلَم»، اما نمی‌دانیم که آیا یک قبیله بود، یا قبیله‌ی أسلَم جزو این قبایلی بود که آمدند و بیعت را به زور گرفتند.
می‌گوید: «أن أسلم أقبلت بجماعتها»[۱۵] قبیله‌ی أسلم به داخل شهر ریختند «حَتَّى تضایق بهم السکک» تا اینکه کوچه‌ها پُر شد، «فبایعوا أبا بکر، فکان عمر یقول:» وقتی بیعت کردند آمد و گفت: «ما هو إلا أن رأیت أسلم، فأیقنت بالنصر» من دیدم أسلمی‌ها آمدند، یقین کردم که ما پیروز هستیم.
از کجا یقین کردی؟ مگر علم غیب داشتی؟ نخیر! حاصل مذاکرات قبلی بود!
واضحِ این امر این است که بیعت با خشونت گرفته شد. اینجا بیعت گرفتن از مردم است. در مورد این آقایان هم ما قبلاً به محضر شما عرض کرده بودیم که استراتژی‌شان خشونت بود و این استراتژی را به صراحت می‌گفتند، می‌گفتند مصلحت این است که ما مخالف خودمان را از سر راه خودمان برداریم. این حرف را در مورد مخالف فکری خود می‌گفتند، نه مخالف عملی. لذا کوچکترین مخالفان را هم می‌کشتند یا آن‌ها را تهدید به قتل می‌کردند، بلکه کنار بکشد.
این موضوع در «المختصر فی أخبار البشر» ابوالفداء هست که وقتی میخواستند به درِ خانه‌ی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بروند گفت: بروید و آن‌ها را بیرون بکشید و اگر ابا کردند با آن‌ها بجنگید.
سیّد مرتضی رضوان الله تعالی علیه چند گزارش آورده است، من به چند گزارش اشاره می‌کنم تا شما ببینید.
بعضی‌ها از دموکراسی حرف می‌زنند!!! کودتا شده است! فکر کنید یک انتخابات برگزار شود و به خانه‌های مردم هجوم ببرند و بگویند باید در انتخابات شرکت کنید و به همان کسی که ما می‌گوییم رأی بدهید و بروید. بعد بگویند انتخابات برگزار شده است!
این مطلب برای «بلاذری» است که حوالی سال ۲۷۰ از دنیا رفته است، سیّد مرتضی رضوان الله تعالی علیه از او نقل می‌کند و می‌گوید: وقتی کارها قدری سر و سامان گرفت «بَعَثَ أَبُو بَکْرٍ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ إِلَى عَلِیٍّ رَضِیَ اللَّه عَنْهُمْ حِینَ قَعَدَ عَنْ بَیْعَتِهِ»،[۱۶] وقتی بیعت نکرده بود «وَقَالَ» به او گفت… ابوبکر به عمر گفت که به سراغ علی برو و «ائْتِنِی بِهِ بِأَعْنَفِ الْعُنْفِ» به شدیدترین وضع ممکن او را بِکِش و بیاور.
گفتند اگر بیعت نکنید خانه را روی سر شما آتش می‌زنیم، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها به او فرمودند: «یا ابن الْخَطَّابِ، أَتُرَاکَ مُحَرِّقًا عَلَیَّ بَابِی؟»[۱۷] می‌خواهی خانه‌ی من را آتش بزنی؟ گفت: «نَعَمْ، وَذَلِکَ أَقْوَى فِیمَا جَاءَ بِهِ أَبُوکِ» بله! این برای تقویت دین پدرت هست!
سیّد مرتضی اعلی الله مقامه الشّریف می‌فرماید: بعداً می‌گویند بیعت کرده است، کسی که می‌خواهند خانه‌ی او را آتش بزنند، چه اختیاری دارد؟
کتابی به نام «المعرفه» هست، دعا کنید که نسخه‌ی این کتاب پیدا بشود، این کتاب برای «ثقفی» است، صاحبِ کتاب «الغارات». کتاب «المعرفه» به مراتب مهم‌تر از «الغارات» است، این کتاب به موضوع سقیفه پرداخته است. کتاب بسیار مهمّی است، نویسنده برای سال حوالی ۲۸۰ است. چند قطعه از این کتاب باقی مانده است، بخشی از آن را سیّد مرتضی اعلی الله مقامه الشّریف با «الشافی» برای ما نگه داشته‌اند. الآن ما جایی را نمی‌شناسیم که کسی نسخه‌ی «المعرفه» ثقفی را داشته باشد. این امر هم طبیعی است که نباید این کتاب می‌ماند. سیّد مرتضی اعلی الله مقامه الشّریف چند نقل از این کتاب دارند. ما هم امید داریم که زمانی در این کتابخانه‌های شخصی در اقطار عالَم پیدا بشود، امکان و احتمال این موضوع وجود دارد.
سیّد مرتضی اعلی الله مقامه الشّریف از «المعرفه» ثقفی نقل می‌کند، او به سلسله سند به امام صادق علیه السلام می‌رسد، می‌گوید: امام صادق علیه السلام فرمودند که والله امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بیعت نکردند تا اینکه دیدند دود از خانه‌ی ایشان به آسمان رفت.
بعد روایاتی وجود دارد که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بعد از حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها به اکراه بیعت کردند و فرمودند: دیدم جنگ بیرونی هست و با مُسَیلَمه‌ی کذاب می‌جنگند و مردم برای جنگیدن نمی‌روند و دین در خطر است و دشمن بیرونی در حال حمله کردن است. این بیعت به معنای بیعت واقعی نیست، یعنی بخاطر یک بحرانی کوتاه آمدم، نخواستم رخنه و شکافی در اسلام پیش بیاید که نشود آن را کنترل کرد.
خودشان ذیل این موضوع نقل کرده‌اند، مدائنی می‌گوید: عثمان نزد امیرالمؤمنین صلوات الله علیه آمد و گفت: «یا ابن عم إنه لا یخرج أحد إلى قتال هؤلاء»،[۱۸] وقتی به مردم می‌گوییم به جنگ با دشمن بروید، انگیزه ندارند. دیده‌اند با خانه‌ی تو چه کرده‌اند. تو آن حالت درگیری را کنار بگذار.
یعنی مصالحی بعد از حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها وجود داشت. نقل‌ها فراوان است.
تا اینکه ناگهان عدّه‌ای به شهر می‌آمدند و می‌گفتند ما در غدیر دیدیم چه شد، ناگهان چه اتفاقی افتاد که اینطور شده است؟ «بُرَیده» از همان قبیله‌ی «أسلَم» سفر بود، آمد و دید چه شده است، رفت و پرچم خود را میان قبیله کوبید و گفت: تا زمانی که علی بیعت نکند ما بیعت نمی‌کنیم. ما حرف‌های دیگری با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم زده بودیم.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه او را صدا زدند و فرمودند: دیگر کار تمام شده است (یعنی دیگر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها کشته شده‌اند)، برو و بیعت کن.
«مالک بن نویره» آمد و گفت: چرا اینطور شده است؟ پس وصی پیامبر چه شد؟ مغیره گفت: نبودی، کار عوض شده است. دوباره انتخابات را برگزار کرده‌ایم. «مالک بن نویره» گفت: امری حاصل نشده است، ولکن شما به خدا و رسول خیانت کردید.
بر سر «مالک بن نویره» ریختند و او را کتک زدند و بعداً هم او را به بهانه‌ی زکات کشتند و او را تکفیر کردند.
این آن فضایی بود که رخ داده بود.
اگر ما از اینکه خدای متعال از ما خواسته است که مدافع امیرالمؤمنین صلوات الله علیه باشیم تا روز قیامت شکر کنیم کم است، فرض کنید ما فکر می‌کردیم که خدا ما، ما را ملزم کرده است که نعوذبالله از فردی اطاعت کنیم که در خطرات فراری است، در مواجهه با پیامبر عصبانی و فحاش است، دائم خطا می‌کند و ما باید دائم توجیه کنیم. ان شاء الله خدای متعال ما را به این امر مبتلا نکند. دفاع از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که کاری ندارد، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که عیبی ندارند. این بنده‌های خدا علم و استعداد خودشان را در کجاها خرج کرده‌اند!
در محرّم عرض کردیم که اول کار منکر می‌شوند.
ما چیزی را انکار نمی‌کنیم، ما همه‌ی اتفاقات صدر اسلام را که در مورد امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است را به یاد بیاوریم افتخار می‌کنیم، احد، بدر، خیبر، حنین، تبوک، جمل، صفین، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که معاذالله خطایی نکرده‌اند، همه‌ی موضوع سلحشوری و پهلوانی است، این دیگران هستند که اگر احد را بشنوند به یاد فرار می‌افتند، اگر خیبر را بشنوند به یاد این موضوع می‌افتند که پرچم توحید را به زمین انداختند، اگر جمل را بشنوند به یاد این موضوع می‌افتند که بر خلاف آیات قرآن کریم عمل شد، پشیمانی پشتِ پشیمانی. «لیتنی لم اکشف بیت فاطمه، ولو أعلن علی الحرب»…
ما مشکلی با تاریخ نداریم که بخواهیم جابجا کنیم، برای ما همه‌ی تاریخ، خاطرات خوشِ اطاعت است، حتّی آنجاهایی که تلخ است و مصیبت است، سلحشوری و عزّت است، ولو حضرت زینب کبری سلام الله علیها در زندان و اسارت باشند، ایشان معاذالله خطا نکرده‌اند، ولو اینکه مصیبت وارد شده است.
این بنده‌های خدا باید چیزهایی را توجیه کنند، لذا آنجا «ابن صلاح» می‌گویند اصلاً یزید امر و قتل نکرده است، بعد که طرف را مجبور کنید و او را به مبنا ببرید، می‌گوید: اگر این کار را هم کرده باشد، اگر قاتل هم باشد، حق ندارید به او اهانت کنید!
اینجا هم همین است، ببینید، «قاضی عبدالجبار معتزلی» سال ۴۱۵ مرده است… عقل این‌ها کار می‌کرده است، این‌ها اهل عقل و فکر هستند، ولی وقتی به موضوع شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها رسیده است می‌گوید: «ابوعلی جُبایی» صد سال قبل گفت…
اگر تو استدلال داری بگو، مگر «ابوعلی جُبایی» پیامبر است؟ مگر اینکه او استدلالی کرده باشد، وگرنه گفت که گفت. دیگران (بجز معصومین) گفتند که گفتند، باید استدلال بیاورند.
می‌گوید: «ابوعلی جُبایی» صد سال قبل گفت: «أما ما ذکروه من حدیث عمر فی باب الاحراق»،[۱۹] در موضوع احراق و سوزاندن خانه‌ی حضرت زهرا، «فلو صح لم یکن طعنا على عمر» اگر درست باشد طعنی به عمر نیست، «لأن له أن یهدد من امتنع عن المبایعه» چون عمر حق داشته است آن کسانی که بیعت نکرده‌اند را تهدید کند، «إراده للخلاف على المسلمین» چون این‌ها بر خلاف مصلحت مسلمین عمل می‌کردند.
او چه چیزی بیشتر از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌فهمیده است که فعل او درست باشد و فعل امیرالمؤمنین صلوات الله علیه غلط؟
سیّد مرتضی می‌گوید: اگر با این استدلال حق داشته است که تهدید کند، پس با همین استدلال حق سوزاندن هم داشته است، پس چرا مدام انکار می‌کنید؟ با این استدلال حق کشتن هم داشته است! چرا انکار می‌کنید؟
منتها شما دقیقاً از کجا می‌گویید که حق داشته است؟ پس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم برای چه اینقدر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را معرّفی کرده‌اند؟ برای اینکه او هم بگوید حق داشته است که بیاید و خانه‌ی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را آتش بزند؟ آیا حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها معاذالله فتنه‌گر بوده‌اند؟ آیا آنجا معاذالله خانه‌ی اراذل و اوباش بوده است؟ چطور از دهان تو درمی‌آید که بگویی حق داشته است که برود و آن خانه را آتش بزند؟
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که نقل شده است خانه‌ی چند نفر را آتش زده‌اند، خانه‌ی چه کسانی را آتش زدند؟ خائنین به مسلمین.
آیا خانه‌ی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها معاذالله خانه‌ی خائنین به مسلمین بود؟ پس این همه روایت از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم چه شد؟
«ابوعلی جُبایی» این موضوع را از کجا آورده است؟ این چه استدلالی است که تو می‌گویی «ابوعلی جُبایی» است؟ آیا این استدلال است؟
آنجایی که گیر کند، دیگر مجبور است که خودِ واقعی‌اش را نشان بدهد. این جمله یعنی «من ناصبی» هستم.
همان «شِبلی نُعمانی» که عرض کردم از فقهای بزرگ حنفیّه است، کتابی به نام «الفاروق» دارد، آن حرف قبلی را هم در همین «الفاروق» گفته بود، می‌گوید: اگر بگویند به خانه‌ی علی هجوم بردند و آنجا را آتش زدند، این از سیاستمداری خلیفه بود، برای این بود که می‌خواست مانند صفین کار به جایی نرسد که دو لشگر با هم بجنگند، خواستند فتنه را در نطفه خفه کنند!!!
پس نتیجه می‌گیریم در سقیفه چیزی به نام رضایت عمومی وجود ندارد.
آن پُررویی که حرف از دموکراسی می‌زند، نمی‌دانم باید چه چیزی به او گفت.
این نشان می‌دهد که ما با منطقی طرف هستیم که این همه روایاتِ قطعیِ فضائلی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرموده‌اند را ندید می‌گیرد.
چرا اینطور به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها توهین می‌کنند؟ برای اینکه مجبور هستند، می‌بینند ساختمان فکری‌ای که برای آن‌ها ساخته‌اند، با وجود حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فرو می‌ریزد. مجبور هستند، ما فشار را بر این‌ها درک می‌کنیم، دعا می‌کنیم که خدا فشارشان را کم کند. ولی این نشان می‌دهد که هزار و چهارصد و چهل سال از مسئله گذشته است اما موضوع روشن است، بعضی چیزها باید دائم یادآوری بشود.
موضوع فاطمیّه «نجات انسان‌ها» است
در فاطمیه می‌شود حرف‌های زیادی زد، ولی من اینکه از موضوع فاطمیه بیرون بروم را خیانت می‌دانم. موضوع فاطمیه هم مسئله‌ی شیعه و سنّی نیست، مسئله‌ی نجات انسان‌هاست.
ما یک مادری داریم که می‌خواست بشر را نجات بدهد.
کجا یک آدم عادی غذا را از امام حسن مجتبی صلوات الله علیه می‌گیرد و به کافر حربی می‌دهد؟ او مادری بود که در حقیقت همه‌ی عالم فرزند او هستند. یک بچه‌ی ناخلف او را که کافر حربی است گرفته‌اند و آورده‌اند، می‌داند امام حسن مجتبی صلوات الله علیه بر گرسنگی تحمّل می‌کند، می‌گوید: حسن جان! غذای تو را می‌گیرم و به کافر حربی می‌دهم، شاید او هم برگشت.
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها برای عالم وجود مادری کرده‌اند.
اگر «محور وحدت» می‌خواهید حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها محور وحدت هستند که به دنبال نفع شخصی نبودند، از دارایی‌های خود گذشته‌اند، آیا فکر می‌کردید حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها نمی‌دانستند قرار است چه اتفاقی رخ بدهد؟
شیعه و سنّی این روایت را نقل کرده‌اند که روزهای پایان عمر شریف پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم چیزی در گوش حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمودند، بعد حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها گریه کردند، سپس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم چیز دیگری فرمودند، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها لبخند زدند.
عایشه آمد و گفت: پدرت چه گفت؟
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمودند: من مانند بعضی‌ها سِرّ فاش نمی‌کنم.
بعد که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم شهید شدند، از حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها پرسیدند: پدرتان چه فرموده بودند؟ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمودند: پیامبر فرمود بزودی من از دنیا می‌روم، من گریه کردم، البته تو زودتر از همه به من ملحق می‌شوی، من خندیدم.
اگر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها سیّده‌ی نساء اهل الجنّه نبودند، اگر معصوم نبودند هم می‌دانستند اگر وارد این درگیری بشوند، نهایتِ این امر «قتل» است.
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها طفل خردسال داشتند، غرضی داشتند که وارد این معرکه شدند. ان شاء الله جلسه‌ی بعدی بعضی از جملات حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را می‌خوانم، دل حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها به حال امّت و بشریت سوخت، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها میخواستند حداقل ما به این موضوع مبتلا نشویم که از هر آدمی دفاع کنیم. یاد بگیریم در جاهایی که حق زیر پا می‌رود، ما سینه سپر کنیم، وگرنه فرصت می‌گذرد، خدای متعال هم برای ما گیر نکرده است، خدای متعال صبورتر از آن است که حادثه هجوم به خانه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و کربلا رخ بدهد، اتفاقی برای خدایی خدا نمی‌افتد، این فرصت ماست که از دست می‌رود.
اگر زبان و عمل و استعداد و پول و جان و فرزندمان را در جای دیگری خرج کنیم فرصت ما از دست می‌رود.
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها همه‌ی وجود خود را برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه خرج کردند، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها می‌دانستند چه اتفاقی رخ خواهد داد.
روضه و توسّل به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: فاطمه جان! تو را می‌کشتند، «أَ مَا تَرْضَیْنَ أَنْ تَکُونِی سَیِّدَهَ نِسَاءِ أَهْلِ اَلْجَنَّهِ»،[۲۰] تو یک باری برمی‌داری، دفاعی از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌کنی که سیّده‌ی نساء اهل الجنّه هستی.
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها خیلی روشن به میدان آمدند.
درگیر شدند، اتفاقاتی افتاد… مانند حوالی امروز عصر به مردم مدینه خبر رسید که حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از دنیا رفت، مردم به جلوی خانه آمدند و شلوغ شد.
در یاد دارید که روزی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را ترور کردند، بچه‌ها به درِ خانه‌ی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه آمدند، امام حسن مجتبی صلوات الله علیه بیرون آمدند و فرمودند: حال امیرالمؤمنین صلوات الله علیه وخیم است و نمی‌توانیم میهمان بپذیریم. این‌ها رفتند.
امام حسن مجتبی صلوات الله علیه به داخل خانه رفتند و دقایقی بعد بیرون آمدند و دیدند همه رفته‌اند و فقط «أصبَغ بن نُباته» نشسته است… امام حسن مجتبی صلوات الله علیه میخواستند ببینند با همین یک جمله، چه کسی می‌ماند… امام حسن مجتبی صلوات الله علیه فرمودند: أصبغ! مگر نشنیدی چه گفتم؟ «أصبَغ بن نُباته» عرض کرد: آقا! شنیدم، ولی پاهای من یاری نمی‌کند که بروم، یعنی دیگر ما امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را نمی‌بینیم؟ امام حسن مجتبی صلوات الله علیه فرمودند: بیا داخل…
اینجا گفتند که تشییع به تأخیر افتاده است. مردم به خانه‌های خود رفتند. همه‌ی مدینه خوابیدند. چند نفر دیدند درِ خانه‌هایشان می‌خورد، امام حسن مجتبی صلوات الله علیه و امام حسین علیه السلام بودند، فرمودند: مادر ما به تو هم اجازه داده است که در نماز شرکت کنی…
به نقلی امام باقر صلوات الله علیه فرموده‌اند که «خُلِقَتِ اَلْأَرْضُ لِسَبْعَهٍ»[۲۱] زمین را برای هفت نفر خلق کردم، «بِهِمْ یُرْزَقُونَ وَ بِهِمْ یُمْطَرُونَ وَ بِهِمْ یُنْصَرُونَ» خلایق به برکت این‌ها روزی می‌خورند و به برکت این‌ها باران می‌آید. پرسیدند: این‌ها چه کسانی هستند؟ حضرت فرمودند: «هُمُ اَلَّذِینَ شَهِدُوا اَلصَّلاَهَ عَلَى فَاطِمَهَ عَلَیْهَا السَّلاَمُ» این‌ها کسانی هستند که به مادر ما نماز خوانده‌اند.
چند نفر آمدند، برداشت بنده این است که این‌ها بعد از نماز رفتند، تشییع و دفن فقط در حضور امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و فرزندان بود، قبر مخفی بود.
اگر مادر جوان در خانه‌ای از دنیا برود، اولین کاری که می‌کنند این است که بچه‌ها را به جای دیگری می‌برند، ولی اینجا همه‌ی اتفاقات در مقابل چشم بچه‌ها رخ داد، چون این امر باید مخفیانه باشد و نباید کسی باخبر بشود. امیرالمؤمنین صلوات الله علیه مقابل چشم بچه‌ها تابوت ساختند، مقابل چشم بچه‌ها مغتسل درست کردند، جلوی چشم بچه‌ها بی‌بی را روی مغتسل قرار دادند…
خدا نیاورد که این صحنه را از نزدیک ببینید، اگر مادر جوان از دنیا برود مگر می‌شود بچه‌ی کوچک را از رو بدن جدا کنید؟
اما آنقدر دل این بچه‌ها برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌سوخت که آستین به دهان، عقب ایستاده بودند…
لحظه‌ای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه ملتفت شدند و برگشتند، دیدند بر این کودکان خیلی سخت می‌گذرد…
شما با این امام طرف هستید، دیگر فشاری شدیدتر از این وجود ندارد، پیامبر فرموده بودند که فاطمه رُکنِ تو است و بزودی رُکنِ تو می‌شکند…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه دیدند این بچه‌ها گریه‌ی بی‌صدا می‌کنند، فضّه هم گریه می‌کرد، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فضّه را هم جزو بچه‌ها حساب کردند، فرمودند: «یَا أُمَّ کُلْثُومٍ یَا زَیْنَبُ یَا سُکَینَهُ یَا فِضَّهُ یَا حَسَنُ یَا حُسَیْنُ هَلُمُّوا تَزَوَّدُوا مِنْ أُمِّکُمْ»،[۲۲] بیایید و با مادرتان وداع کنید، «فَهَذَا اَلْفِرَاقُ وَ اَللِّقَاءُ فِی اَلْجَنَّهِ»…
بچه‌ها آمدند، خیلی مراعاتِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را کردند…
خودِ صاحب عزا قبر کَند، دیدند امیرالمؤمنین صلوات الله علیه خود را کنترل می‌کنند، بدن نحیف حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را داخل قبر گذاشت، روی کفن را باز کرد، قدری خاک زیر سر را بلند کرد، بعد از مدّتی صورت فاطمه‌اش را دید… ولی دیدند امیرالمؤمنین صلوات الله علیه خود را نگه داشته‌اند و بی‌صدا اشک می‌ریزد… لحد چید، خاک ریخت، طوری صاف کرد که معلوم نشود اینجا قبری هست… امیرالمؤمنین صلوات الله علیه تا اینجا خود را نگه داشته بودند، همینکه دست خود را از روی خاک برداشتند، «فَلَمَّا نَفَضَ یَدَهُ مِنْ تُرَابِ اَلْقَبْرِ»[۲۳] وقتی دست خود را از خاک برداشت بهم زد، «هَاجَ بِهِ اَلْحُزْنُ» غم به او حمله برد… دیدند گریه از چشمان مبارک امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فوّاره می‌زند…
اینجا حضرت زینب کبری سلام الله علیها ایستاده بودند و از پدر یاد گرفتند، ناگهان دیدند امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌گویند: «اَلسَّلاَمُ عَلَیْکَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ مِنِّی وَ اَلسَّلاَمُ عَلَیْکَ مِنِ اِبْنَتِکَ وَ حَبِیبَتِکَ» از طرف خودم و از طرف این دختر شما به شما سلام می‌کنم…
«قَلَّ یَا رَسُولَ اَللَّهِ عَنْ صَفِیَّتِکَ صَبْرِی» یا رسول الله! صبرم کم شده است… یعنی بی‌تاب شدم و انگار نمی‌توانم تحمّل کنم… «وَ ضَعُفَ عَنْ سَیِّدَهِ اَلنِّسَاءِ تَجَلُّدِی»…
در این روزهای آخر، روزی وقتی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه وارد خانه شدند دیدند حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در حال گریه کردن هستند، دویدند و سر ایشان را به دامان گرفتند و عرض کردند: «یَا سَیِّدَتِی مَا یُبْکِیکِ؟»،[۲۴] سیّده‌ی من! چرا اینطور گریه می‌کنی؟ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمودند: «أَبْکِی لِمَا تَلْقَى بَعْدِی» برای غربت تو بعد از خودم گریه می‌کنم…
آنجا امیرالمؤمنین صلوات الله علیه چیزی فرمودند که انگار اینجا خلافِ آن رخ داد، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه همینکه دیدند حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها نگران ایشان هستند، فرمودند: «فَوَ اَللَّهِ إِنَّ ذَلِکِ لَصَغِیرٌ عِنْدِی فِی ذَاتِ اَللَّهِ»، من تحمّل می‌کنم، تو نگران نباش…
اما امیرالمؤمنین صلوات الله علیه اینجا به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم عرض کردند: «وَ ضَعُفَ عَنْ سَیِّدَهِ اَلنِّسَاءِ تَجَلُّدِی»… اگر بخواهم ساده بگویم یعنی یا رسول الله! دیگر نمی‌توانم روی پای خود بایستم…
در ادامه عرض کردند: «لَقَدِ اُسْتُرْجِعَتِ اَلْوَدِیعَهُ» ودیعه بازگردانده شد… «وَ أُخِذَتِ اَلرَّهِینَهُ وَ اُخْتُلِسَتِ اَلزَّهْرَاءُ» زهرا را از چنگ من ربودند…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه نگاهی کردند، دوست داشتند همانجا سر روی قبر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بگذارند تا از دنیا بروند، فرمودند: «أَمَّا حُزْنِی فَسَرْمَدٌ وَ أَمَّا لَیْلِی فَمُسَهَّدٌ» فاطمه‌ی من! این جگر دگر سرد نخواهد شد، دیگر تا آخر عمرم امشب را فراموش نمی‌کنم…
باید بروم… «لَوْ لاَ غَلَبَهُ اَلْمُسْتَوْلِینَ عَلَیْنَا» اگر این‌ها به ما مستولی نشده بودند…
خودت فرمان داده‌ای و باید تا صبح چهل صورت قبر درست کنم… «لَجَعَلْتُ اَلْمُقَامَ عِنْدَ قَبْرِکَ لِزَاماً» آنقدر سرم را روی قبر تو می‌گذاشتم و گریه می‌کردم تا به تو بپیوندم… ولی مجبور هستم که بروم…
من که خیلی دلم برای حرم امام رضا علیه السلام و حرم امیرالمؤمنین صلوات الله علیه تنگ شده است، وقتی به حرم امام رضا علیه السلام می‌رویم، چند روز بعد بخاطر کار و زندگی مجبور هستیم که باید برگردیم، دل ما در حرم است اما مجبور هستیم بیاییم، می‌گوید جلوی در اینطور بگو: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ سَلامَ مُوَدِّعٍ لا سَئْمٍ وَلا قالٍ» سلام می‌کنم، مانند آن کسی که می‌خواهد وداع کند، خسته و دلزده نشده‌ام، دلم اینجاست، اما مجبور هستم…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به قبر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها نگاه کردند و فرمودند: «اَلسَّلامُ عَلَیْکِ سَلامَ مُوَدِّعٍ لا سَئْمٍ وَلا قالٍ» مجبور هستم و باید بلند شوم… نگاهی به آن قبر کردند و فرمودند: «سَرْعَانَ مَا فَرَّقَ بَیْنَنَا» خیلی زود تو را از من گرفتند…
[۱]– سوره مبارکه غافر، آیه ۴۴٫
[۲]– سوره مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸٫
[۳]– الصّحیفه السّجّادیّه، ص ۹۸٫
[۴] عمده عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار ، جلد ۱ ، صفحه ۴۵۵ (وَ یَلِیهِ بِلاَ فَاصِلَهٍ مِنَ اَلْکِتَابِ اَلْمَذْکُورِ أَیْضاً: فِی بَابِ إِذَا قَالَ عِنْدَ قَوْمٍ شَیْئاً ثُمَّ خَرَجَ فَقَالَ بِخِلاَفِهِ لَمَا وَقَعَ اَلاِخْتِلاَفُ بَیْنَ اِبْنِ زِیَادٍ وَ مَرْوَانَ وَ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلزُّبَیْرِ وَ بِالْإِسْنَادِ اَلْمُقَدَّمِ قَالَ حَدَّثَنَا آدَمُ بْنُ أَبِی إِیَاسِ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَهُ عَنْ وَاصِلٍ اَلْأَحْدَبِ عَنْ أَبِی وَائِلٍ عَنْ حُذَیْفَهَ بْنِ اَلْیَمَانِ قَالَ إِنَّ اَلْمُنَافِقِینَ اَلْیَوْمَ شَرٌّ مِنْهُمْ عَلَى عَهْدِ اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کَانُوا یَوْمَئِذٍ یُسِرُّونَ وَ اَلْیَوْمَ یَجْهَرُونَ .)
[۵] سوره مبارکه توبه، آیه ۷۳ (یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ جَاهِدِ الْکُفَّارَ وَالْمُنَافِقِینَ وَاغْلُظْ عَلَیْهِمْ ۚ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ ۖ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ)
[۶] سوره مبارکه توبه، آیه ۱۲۳ (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قَاتِلُوا الَّذِینَ یَلُونَکُمْ مِنَ الْکُفَّارِ وَلْیَجِدُوا فِیکُمْ غِلْظَهً ۚ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ)
[۷] سوره مبارکه توبه، آیه ۴۶ (وَلَوْ أَرَادُوا الْخُرُوجَ لَأَعَدُّوا لَهُ عُدَّهً وَلَٰکِنْ کَرِهَ اللَّهُ انْبِعَاثَهُمْ فَثَبَّطَهُمْ وَقِیلَ اقْعُدُوا مَعَ الْقَاعِدِینَ)
[۸] سوره مبارکه توبه، آیه ۴۷ (لَوْ خَرَجُوا فِیکُمْ مَا زَادُوکُمْ إِلَّا خَبَالًا وَلَأَوْضَعُوا خِلَالَکُمْ یَبْغُونَکُمُ الْفِتْنَهَ وَفِیکُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِیمٌ بِالظَّالِمِینَ)
[۹] سوره مبارکه حجرات، آیه ۲ (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ وَلَا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ کَجَهْرِ بَعْضِکُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمَالُکُمْ وَأَنْتُمْ لَا تَشْعُرُونَ)
[۱۰] صحیح بخاری، جلد ۸، صفحه ۱۲۰ (حَدَّثَنَا مُسْلِمُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، حَدَّثَنَا وُهَیْبٌ، حَدَّثَنَا عَبْدُ العَزِیزِ، عَنْ أَنَسٍ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: ” لَیَرِدَنَّ عَلَیَّ نَاسٌ مِنْ أَصْحَابِی الحَوْضَ، حَتَّى عَرَفْتُهُمْ اخْتُلِجُوا دُونِی، فَأَقُولُ: أَصْحَابِی، فَیَقُولُ: لاَ تَدْرِی مَا أَحْدَثُوا بَعْدَکَ “)
[۱۱] فتح الباری ، جلد ۱۱ ، صفحه ۴۶۷ (أَیْ حَوْضُ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَجَمْعُ الْحَوْضِ حِیَاضٌ وَأَحْوَاضٌ وَهُوَ مَجْمَعُ الْمَاءِ وَإِیرَادُ الْبُخَارِیِّ لِأَحَادِیثِ الْحَوْضِ بَعْدَ أَحَادِیثِ الشَّفَاعَهِ وَبَعْدَ نَصْبِ الصِّرَاطِ إِشَارَهٌ مِنْهُ إِلَى أَنَّ الْوُرُودَ عَلَى الْحَوْضِ یَکُونُ بَعْدَ نَصْبِ الصِّرَاطِ وَالْمُرُورِ عَلَیْهِ وَقَدْ أَخْرَجَ أَحْمَدُ وَالتِّرْمِذِیُّ مِنْ حَدِیثِ النَّضْرِ بْنِ أَنَسٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَنْ یَشْفَعَ لِی فَقَالَ أَنَا فَاعِلٌ فَقُلْتُ أَیْنَ أَطْلُبُکَ قَالَ اطْلُبْنِی أَوَّلَ مَا تَطْلُبُنِی عَلَى الصِّرَاطِ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ أَلْقَکَ قَالَ أَنَا عِنْدَ الْمِیزَانِ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ أَلْقَکَ قَالَ أَنَا عِنْدَ الْحَوْضِ وَقَدِ اسْتُشْکِلَ کَوْنُ الْحَوْضِ بَعْدَ الصِّرَاطِ بِمَا سَیَأْتِی فِی بَعْضِ أَحَادِیثِ هَذَا الْبَابِ أَنَّ جَمَاعَهً یُدْفَعُونَ عَنِ الْحَوْضِ بَعْدَ أَنْ یَکَادُوا یَرِدُونَ وَیُذْهَبُ بِهِمْ إِلَى النَّارِ وَوَجْهُ الْإِشْکَالِ أَنَّ الَّذِی یَمُرُّ عَلَى الصِّرَاطِ إِلَى أَنْ یَصِلَ إِلَى الْحَوْضِ یَکُونُ قَدْ نَجَا مِنَ النَّارِ فَکَیْفَ یُرَدُّ إِلَیْهَا وَیُمْکِنُ أَنْ یُحْمَلَ عَلَى أَنَّهُمْ یُقَرَّبُونَ مِنَ الْحَوْضِ بِحَیْثُ یَرَوْنَهُ وَیَرَوْنَ النَّارَ فَیُدْفَعُونَ إِلَى النَّارِ قَبْلَ أَنْ یَخْلُصُوا مِنْ بَقِیَّهِ الصِّرَاطِ وَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْقُرْطُبِیُّ فِی التَّذْکِرَهِ ذَهَبَ صَاحِبُ الْقُوتِ وَغَیْرُهُ إِلَى أَنَّ الْحَوْضَ یَکُونُ بَعْدَ الصِّرَاطِ وَذَهَبَ آخَرُونَ إِلَى الْعَکْسِ وَالصَّحِیحُ أَنَّ لِلنَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ حَوْضَیْنِ أَحَدُهُمَا فِی الْمَوْقِفِ قَبْلَ الصِّرَاطِ وَالْآخَرُ دَاخِلَ الْجَنَّهِ وَکُلٌّ مِنْهُمَا یُسَمَّى کَوْثَرًا قُلْتُ وَفِیهِ نَظَرٌ لِأَنَّ الْکَوْثَرَ نَهَرٌ دَاخِلَ الْجَنَّهِ کَمَا تَقَدَّمَ وَیَأْتِی وَمَاؤُهُ یُصَبُّ فِی الْحَوْضِ وَیُطْلَقُ عَلَى الْحَوْضِ کَوْثَرٌ لِکَوْنِهِ یُمَدُّ مِنْهُ فَغَایَهُ مَا یُؤْخَذُ مِنْ کَلَامِ الْقُرْطُبِیِّ أَنَّ الْحَوْضَ یَکُونُ قَبْلَ الصِّرَاطِ فَإِنَّ النَّاسَ یَرِدُونَ الْمَوْقِفَ عَطَاشَى فَیَرِدُ الْمُؤْمِنُونَ الْحَوْضَ وَتَتَسَاقَطُ الْکُفَّارُ فِی النَّارِ بَعْدَ أَنْ یَقُولَوا رَبَّنَا عَطِشْنَا فَتُرْفَعُ لَهُمْ جَهَنَّمُ کَأَنَّهَا سَرَابٌ فَیُقَالُ أَلَا تَرِدُونَ فَیَظُنُّونَهَا مَاءً فَیَتَسَاقَطُونَ فِیهَا وَقَدْ أَخْرَجَ مُسْلِمٌ مِنْ حَدِیثِ أَبِی ذَرٍّ أَنَّ الْحَوْضَ یَشْخَبُ فِیهِ مِیزَابَانِ مِنَ الْجَنَّهِ وَلَهُ شَاهِدٌ مِنْ حَدِیثِ ثَوْبَانَ وَهُوَ حُجَّهٌ عَلَى الْقُرْطُبِیِّ لَا لَهُ لِأَنَّهُ قَدْ تَقَدَّمَ أَنَّ الصِّرَاطَ جِسْرُ جَهَنَّمَ وَأَنَّهُ بَیْنَ الْمَوْقِفِ وَالْجَنَّهِ وَأَنَّ الْمُؤْمِنِینَ یَمُرُّونَ عَلَیْهِ لِدُخُولِ الْجَنَّهِ فَلَوْ کَانَ الْحَوْضُ دُونَهُ لَحَالَتِ النَّارُ بَیْنَهُ وَبَیْنَ الْمَاءِ الَّذِی یُصَبُّ مِنَ الْکَوْثَرِ فِی الْحَوْضِ وَظَاهِرُ الْحَدِیثِ أَنَّ الْحَوْضَ بِجَانِبِ الْجَنَّهِ لِیَنْصَبَّ فِیهِ الْمَاءُ مِنَ النَّهر الَّذِی داخلها وَفِی حَدِیث بن مَسْعُودٍ عِنْدَ أَحْمَدَ وَیُفْتَحُ نَهَرُ الْکَوْثَرِ إِلَى الْحَوْضِ وَقَدْ قَالَ الْقَاضِی عِیَاضٌ ظَاهِرُ قَوْلِهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فِی حَدِیثِ الْحَوْضِ مَنْ شَرِبَ مِنْهُ لَمْ یَظْمَأْ بَعْدَهَا أَبَدًا یَدُلُّ عَلَى أَنَّ الشُّرْبَ مِنْهُ یَقَعُ بَعْدَ الْحِسَابِ وَالنَّجَاهِ مِنَ النَّارِ لِأَنَّ ظَاهِرَ حَالِ مَنْ لَا یَظْمَأُ أَنْ لَا یُعَذَّبَ بِالنَّارِ وَلَکِنْ یَحْتَمِلُ أَنَّ مَنْ قُدِّرَ عَلَیْهِ التَّعْذِیبُ مِنْهُمْ أَنْ لَا یُعَذَّبَ فِیهَا بِالظَّمَأِ بَلْ بِغَیْرِهِ قُلْتُ وَیَدْفَعُ هَذَا الِاحْتِمَالَ أَنَّهُ وَقَعَ فِی حَدِیث أبی بن کَعْب عِنْد بن أَبِی عَاصِمٍ فِی ذِکْرِ الْحَوْضِ وَمَنْ لَمْ یَشْرَبْ مِنْهُ لَمْ یُرْوَ أَبَدًا وَعِنْدَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَحْمَدَ فِی زِیَادَاتِ الْمُسْنَدِ فِی الْحَدِیثِ الطَّوِیلِ عَنْ لَقِیطِ بْنِ عَامِرٍ أَنَّهُ وَفَدَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ هُوَ وَنَهِیکُ بْنُ عَاصِمٍ قَالَ فَقَدِمْنَا الْمَدِینَهَ عِنْدَ انْسِلَاخِ رَجَبٍ فَلَقِینَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ حِینَ انْصَرَفَ مِنْ صَلَاهِ الْغَدَاهِ الْحَدِیثَ بِطُولِهِ فِی صِفَهِ الْجَنَّهِ وَالْبَعْثِ وَفِیهِ تُعْرَضُونَ عَلَیْهِ بادیه لَهُ صفاحکم لَا تَخْفَى عَلَیْهِ مِنْکُمْ خَافِیَهٌ فَیَأْخُذُ غَرْفَهً مِنْ مَاءٍ فَیَنْضَحُ بِهَا قِبَلَکُمْ فَلَعَمْرُ إِلَهِکَ مَا یُخْطِئُ وَجْهَ أَحَدِکُمْ قَطْرَهٌ فَأَمَّا الْمُسْلِمُ فَتَدَعُ وَجْهَهُ مِثْلَ الرَّیْطَهِ الْبَیْضَاءِ وَأَمَّا الْکَافِرُ فَتَخْطِمُهُ مِثْلَ الْخِطَامِ الْأَسْوَدِ ثُمَّ یَنْصَرِفُ نَبِیُّکُمْ وَیَنْصَرِفُ عَلَى أَثَرِهِ الصَّالِحُونَ فَیَسْلُکُونَ جِسْرًا مِنَ النَّارِ یَطَأُ أَحَدُکُمُ الْجَمْرَهَ فَیَقُولُ حَسِّ فَیَقُولُ رَبُّکَ أَوَانُهُ إِلَا فَیَطَّلِعُونَ عَلَى حَوْضِ الرَّسُولِ على إظماء وَالله ناهله رَأَیْتهَا ابدا مَا یَبْسُطُ أَحَدٌ مِنْکُمْ یَدَهُ إِلَّا وَقَعَ على قدح الحَدِیث وَأخرجه بن أَبِی عَاصِمٍ فِی السُّنَّهِ وَالطَّبَرَانِیُّ وَالْحَاکِمُ وَهُوَ صَرِیحٌ فِی أَنَّ الْحَوْضَ قَبْلَ الصِّرَاطِ قَوْلُهُ وَقَول الله تَعَالَى انا اعطیناک الْکَوْثَر أَشَارَ إِلَى أَنَّ الْمُرَادَ بِالْکَوْثَرِ النَّهَرُ الَّذِی یَصُبُّ فِی الْحَوْضِ فَهُوَ مَادَّهُ الْحَوْضِ کَمَا جَاءَ صَرِیحًا فِی سَابِعِ أَحَادِیثِ الْبَابِ وَمَضَى فِی تَفْسِیرِ سُورَهِ الْکَوْثَرِ مِنْ حَدِیثِ عَائِشَهَ نَحْوُهُ مَعَ زِیَادَهِ بَیَانٍ فِیهِ وَتَقَدَّمَ الْکَلَام على حَدِیث بن عَبَّاسٍ أَنَّ الْکَوْثَرَ هُوَ الْخَیْرُ الْکَثِیرُ وَجَاءَ إِطْلَاقُ الْکَوْثَرِ عَلَى الْحَوْضِ فِی حَدِیثِ الْمُخْتَارِ بْنِ فُلْفُلٍ عَنْ أَنَسٍ فِی ذِکْرِ الْکَوْثَرِ هُوَ حَوْضٌ تَرِدُ عَلَیْهِ أُمَّتِی وَقَدِ اشْتُهِرَ اخْتِصَاصُ نَبِیِّنَا صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِالْحَوْضِ لَکِنْ أَخْرَجَ التِّرْمِذِیُّ مِنْ حَدِیثِ سَمُرَهَ رَفَعَهُ إِنَّ لِکُلِّ نَبِیٍّ حَوْضًا وَأَشَارَ إِلَى أَنَّهُ اخْتُلِفَ فِی وَصْلِهِ وَإِرْسَالِهِ وَأَنَّ الْمُرْسَلَ أَصَحُّ قلت والمرسل أخرجه بن أَبِی الدُّنْیَا بِسَنَدٍ صَحِیحٍ عَنِ الْحَسَنِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ إِنَّ لِکُلِّ نَبِیٍّ حَوْضًا وَهُوَ قَائِمٌ عَلَى حَوْضِهِ بِیَدِهِ عَصًا یَدْعُو مَنْ عَرَفَ مِنْ أُمَّتِهِ إِلَّا أَنَّهُمْ یَتَبَاهَوْنَ أَیُّهُمْ أَکْثَرُ تَبَعًا وَإِنِّی لَأَرْجُو أَنْ أَکُونَ أَکْثَرَهُمْ تَبَعًا وَأَخْرَجَهُ الطَّبَرَانِیُّ مِنْ وَجْهٍ آخَرَ عَنْ سَمُرَهَ مَوْصُولًا مَرْفُوعا مثله وَفِی سَنَده لین واخرج بن أَبِی الدُّنْیَا أَیْضًا مِنْ حَدِیثِ أَبِی سَعِیدٍ رَفَعَهُ وَکُلُّ نَبِیٍّ یَدْعُو أُمَّتَهُ وَلِکُلِّ نَبِیٍّ حَوْضٌ فَمِنْهُمْ مَنْ یَأْتِیهِ الْفِئَامُ وَمِنْهُمْ مَنْ یَأْتِیهِ الْعُصْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ یَأْتِیهِ الْوَاحِدُ وَمِنْهُمْ مَنْ یَأْتِیهِ الِاثْنَانِ وَمِنْهُمْ مَنْ لَا یَأْتِیهِ أَحَدٌ وَإِنِّی لَأَکْثَرُ الْأَنْبِیَاءِ تَبَعًا یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَفِی إِسْنَادِهِ لِینٌ وَإِنْ ثَبَتَ فَالْمُخْتَصُّ بِنَبِیِّنَا صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ الْکَوْثَرُ الَّذِی یُصَبُّ مِنْ مَائِهِ فِی حَوْضِهِ فَإِنَّهُ لَمْ یُنْقَلْ نَظِیرُهُ لِغَیْرِهِ وَوَقَعَ الِامْتِنَانُ عَلَیْهِ بِهِ فِی السُّورَهِ الْمَذْکُورَهِ قَالَ الْقُرْطُبِیُّ فِی الْمُفْهِمِ تَبَعًا لِلْقَاضِی عِیَاضٍ فِی غَالِبِهِ مِمَّا یَجِبُ عَلَى کُلِّ مُکَلَّفٍ أَنْ یَعْلَمَهُ وَیُصَدِّقَ بِهِ أَنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى قَدْ خَصَّ نَبِیَّهُ مُحَمَّدًا صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِالْحَوْضِ الْمُصَرَّحِ بِاسْمِهِ وَصِفَتِهِ وَشَرَابِهِ فِی الْأَحَادِیثِ الصَّحِیحَهِ الشَّهِیرَهِ الَّتِی یَحْصُلُ بِمَجْمُوعِهَا الْعِلْمُ الْقَطْعِیُّ إِذْ رَوَى ذَلِکَ عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ مِنَ الصَّحَابَهِ نَیِّفٌ عَلَى الثَّلَاثِینَ مِنْهُمْ فِی الصَّحِیحَیْنِ مَا یُنِیفُ عَلَى الْعِشْرِینَ وَفِی غَیْرِهِمَا بَقِیَّهُ ذَلِکَ مِمَّا صَحَّ نَقْلُهُ وَاشْتُهِرَتْ رُوَاتُهُ ثُمَّ رَوَاهُ عَنِ الصَّحَابَهِ الْمَذْکُورِینَ مِنَ التَّابِعِینَ أَمْثَالُهُمْ وَمَنْ بَعْدَهُمْ أَضْعَافُ أَضْعَافِهِمْ وَهَلُمَّ جَرًّا وَأَجْمَعَ عَلَى إِثْبَاتِهِ السَّلَفُ وَأَهْلُ السُّنَّهِ مِنَ الْخَلَفِ وَأَنْکَرَتْ ذَلِکَ طَائِفَهٌ مِنَ الْمُبْتَدِعَهِ وَأَحَالُوهُ عَلَى ظَاهِرِهِ وَغَلَوْا فِی تَأْوِیلِهِ مِنْ غَیْرِ اسْتِحَالَهٍ عَقْلِیَّهٍ وَلَا عَادِیَّهٍ تَلْزَمُ مِنْ حَمْلِهِ عَلَى ظَاهِرِهِ وَحَقِیقَتِهِ وَلَا حَاجَهَ تَدْعُو إِلَى تَأْوِیلِهِ فَخَرَقَ مَنْ حَرَّفَهُ إِجْمَاعَ السَّلَفِ وَفَارَقَ مَذْهَبَ أَئِمَّهِ الْخَلَفِ قُلْتُ أَنْکَرَهُ الْخَوَارِجُ وَبَعْضُ الْمُعْتَزِلَهِ وَمِمَّنْ کَانَ یُنْکِرُهُ عُبَیْدُ اللَّهِ بْنُ زِیَادٍ أَحَدُ أُمَرَاءِ الْعِرَاقِ لِمُعَاوِیَهَ وَوَلَدِهِ فَعِنْدَ أَبِی دَاوُدَ مِنْ طَرِیقِ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ أَبِی حَازِمٍ قَالَ شَهِدْتُ أَبَا بَرْزَهَ الْأَسْلَمِیَّ دَخَلَ عَلَى عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ زِیَادٍ فَحَدَّثَنِی فُلَانٌ وَکَانَ فِی السِّمَاطِ فَذَکَرَ قِصَّهً فِیهَا أَنَّ بن زِیَادٍ ذَکَرَ الْحَوْضَ فَقَالَ هَلْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَذْکُرُ فِیهِ شَیْئًا فَقَالَ أَبُو بَرْزَهَ نَعَمْ لَا مَرَّهً وَلَا مَرَّتَیْنِ وَلَا ثَلَاثًا وَلَا أَرْبَعًا وَلَا خَمْسًا فَمَنْ کَذَبَ بِهِ فَلَا سَقَاهُ اللَّهُ مِنْهُ وَأَخْرَجَ الْبَیْهَقِیُّ فِی الْبَعْثِ مِنْ طَرِیقِ أَبِی حَمْزَهَ عَنْ أَبِی بَرْزَهَ نَحْوَهُ وَمِنْ طَرِیقِ یَزِیدَ بْنِ حِبَّانَ التَّیْمِیِّ شهِدت زید بن أَرقم وَبعث إِلَیْهِ بن زِیَادٍ فَقَالَ مَا أَحَادِیثُ تَبْلُغُنِی أَنَّکَ تَزْعُمُ أَنَّ لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ حَوْضًا فِی الْجَنَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا بِذَلِکَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَعِنْدَ أَحْمَدَ مِنْ طَرِیقِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُرَیْدَهَ عَنْ أَبِی سَبْرَهَ بِفَتْحِ الْمُهْمَلَهِ وَسُکُونِ الْمُوَحَّدَهِ الْهُذَلِیِّ قَالَ قَالَ عُبَیْدُ اللَّهِ بْنُ زِیَادٍ مَا أُصَدِّقُ بِالْحَوْضِ وَذَلِکَ بَعْدَ أَنْ حَدَّثَهُ أَبُو بَرْزَهَ وَالْبَرَاءُ وَعَائِذُ بْنُ عَمْرٍو)
[۱۲] فتح الباری ، جلد ۱۱ ، صفحه ۴۷۴ (قَوْله وَقَالَ شُعَیْب هُوَ بن أَبِی حَمْزَهَ عَنِ الزُّهْرِیِّ یَعْنِی بِسَنَدِهِ وَصَلَهُ الذُّهْلِیُّ فِی الزُّهْرِیَّاتِ وَهُوَ بِسُکُونِ الْجِیمِ أَیْضًا وَقِیلَ بِالْخَاءِ الْمُعْجَمَهِ الْمَفْتُوحَهِ بَعْدَهَا لَامٌ ثَقِیلَهٌ وَوَاوٌ سَاکِنَهٌ وَهُوَ تَصْحِیفٌ قَوْلُهُ وَقَالَ عُقَیْلٌ هُوَ بن خَالِد یَعْنِی عَن بن شهَاب بِسَنَدِهِ یحلؤن یَعْنِی بِالْحَاءِ الْمُهْمَلَهِ وَالْهَمْزَهِ قَوْلُهُ وَقَالَ الزُّبَیْدِیُّ هُوَ مُحَمَّدُ بْنُ الْوَلِیدٍ وَمُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ شَیْخُ الزُّهْرِیِّ فِیهِ هُوَ أَبُو جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ وَشَیْخه عبید الله هُوَ بن أَبِی رَافِعٍ مَوْلَى النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَذَکَرَ الْجَیَّانِیُّ أَنَّهُ وَقَعَ فِی رِوَایَهِ الْقَابِسِیِّ وَالْأَصِیلِیِّ عَنِ الْمَرْوَزِیِّ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی رَافِعٍ بِسُکُونِ الْمُوَحَّدَهِ وَهُوَ خَطَأٌ وَفِی السَّنَدِ ثَلَاثَهٌ مِنَ التَّابِعِینَ مَدَنِیُّونَ فِی نَسَقٍ فَالزُّهْرِیُّ وَالْبَاقِرُ قَرِینَانِ وَعُبَیْدُ اللَّهِ أَکْبَرُ مِنْهُمَا وَطَرِیقُ الزُّبَیْدِیِّ الْمُشَارُ إِلَیْهَا وَصَلَهَا الدَّارَقُطْنِیُّ فِی الْأَفْرَادِ مِنْ رِوَایَهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَالِمٍ عَنْهُ کَذَلِکَ ثُمَّ سَاقَ الْمُصَنِّفُ الْحَدِیثَ مِنْ طَرِیق بن وَهْبٍ عَنْ یُونُسَ مِثْلَ رِوَایَهِ شَبِیبٍ عَنْ یُونُسَ لَکِنْ لَمْ یُسَمِّ أَبَا هُرَیْرَهَ بَلْ قَالَ عَنْ أَصْحَابِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَحَاصِل الِاخْتِلَاف ان بن وَهْبٍ وَشَبِیبَ بْنَ سَعِیدٍ اتَّفَقَا فِی رِوَایَتِهِمَا عَن یُونُس عَن بن شِهَابٍ عَنْ سَعِیدِ بْنِ الْمُسَیَّبِ ثُمَّ اخْتَلَفَا فَقَالَ بن سعید عَن أبی هُرَیْرَه وَقَالَ بن وَهْبٍ عَنْ أَصْحَابِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَهَذَا لَا یَضُرُّ لِأَنَّ فِی رِوَایَهِ بن وهب زِیَادَه على مَا یَقْتَضِیهِ رِوَایَه بن سَعِیدٍ وَأَمَّا رِوَایَهُ عُقَیْلٍ وَشُعَیْبٍ فَإِنَّمَا تَخَالَفَتَا فِی بَعْضِ اللَّفْظِ وَخَالَفَ الْجَمِیعَ الزُّبَیْدِیُّ فِی السَّنَدِ فَیُحْمَلُ عَلَى أَنَّهُ کَانَ عِنْدَ الزُّهْرِیِّ بِسَنَدَیْنِ فَإِنَّهُ حَافِظٌ وَصَاحِبُ حَدِیثٍ وَدَلَّتْ رِوَایَهُ الزُّبَیْدِیِّ عَلَى أَنَّ شُبَیْبَ بْنَ سَعِیدٍ حَفِظَ فِیهِ أَبَا هُرَیْرَهَ وَقَدْ أَعْرَضَ مُسْلِمٌ عَنْ هَذِهِ الطُّرُقِ کُلِّهَا وَأَخْرَجَ مِنْ طَرِیقِ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ رَفَعَهُ إِنِّی لَأَذُودُ عَنْ حَوْضِی رِجَالًا کَمَا تُذَادُ الْغَرِیبَهُ عَنِ الْإِبِلِ وَأَخْرَجَهُ مِنْ وَجْهٍ آخَرَ عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ فِی أَثْنَاءِ حَدِیثٍ وَهَذَا الْمَعْنَى لَمْ یُخَرِّجْهُ الْبُخَارِیُّ مَعَ کَثْرَهِ مَا أَخْرَجَ مِنَ الْأَحَادِیثِ فِی ذِکْرِ الْحَوْضِ وَالْحِکْمَهُ فِی الذَّوْدِ الْمَذْکُورِ أَنَّهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یُرِیدُ أَنْ یُرْشِدُ کُلَّ أَحَدٍ إِلَى حَوْضِ نَبِیِّهِ عَلَى مَا تَقَدَّمَ أَنَّ لِکُلِّ نَبِیٍّ حَوْضًا وَأَنَّهُمْ یَتَبَاهَوْنَ بِکَثْرَهِ مَنْ یَتْبَعُهُمْ فَیَکُونُ ذَلِکَ مِنْ جُمْلَهِ إِنْصَافِهِ وَرِعَایَهِ إِخْوَانِهِ مِنَ النَّبِیِّینَ لَا أَنَّهُ یَطْرُدُهُمْ بُخْلًا عَلَیْهِمْ بِالْمَاءِ وَیَحْتَمِلُ أَنَّهُ یَطْرُدُ مَنْ لَا یَسْتَحِقُّ الشُّرْبَ مِنَ الْحَوْضِ وَالْعِلْمُ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَى الْحَدِیثُ الثَّالِثَ عَشَرَ حَدِیثُ أَبِی هُرَیْرَهً أَیْضًا أَخْرَجَهُ مِنْ رِوَایَهِ فُلَیْحِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ هِلَالِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَطَاءِ بْنِ یَسَارٍ عَنْهُ وَرِجَالُ سَنَدِهِ کُلُّهُمْ مَدَنِیُّونَ وَقَدْ ضَاقَ مَخْرَجُهُ عَلَى الْإِسْمَاعِیلِیِّ وَأَبِی نُعَیْمٍ وَسَائِرِ مَنِ اسْتَخْرَجَ عَلَى الصَّحِیحِ فَأَخْرَجُوهُ مِنْ عِدَّهِ طُرُقٍ عَنِ الْبُخَارِیِّ عَنِ ابْرَاهِیمَ بْنِ الْمُنْذِرِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ فُلَیْحٍ عَنْ أَبِیهِ)
[۱۳] السقیفه و فدک ، جلد ۱ ، صفحه ۴۶ (وَ حَدَّثَنِی اَلْمُغِیرَهُ بْنُ مُحَمَّدٍ اَلْمُهَلَّبِیُّ مِنْ حِفْظِهِ، وَ عُمَرُ بْنُ شَبَّهَ مِنْ کِتَابِهِ بِإِسْنَادٍ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی سَعِیدٍ اَلْخُدْرِیِّ قَالَ: سَمِعْتُ اَلْبَرَاءَ بْنَ عَازِبٍ یَقُولُ: لَمْ أَزَلْ لِبَنِی هَاشِمٍ مُحِبّاً، فَلَمَّا قُبِضَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ خِفْتُ أَنْ تَتَمَالَأَ قُرَیْشٌ عَلَى إِخْرَاجِ هَذَا اَلْأَمْرِ عَنْهُمْ، فَأَخَذَنِی مَا یَأْخُذُ اَلْوَالِهَهُ اَلْعَجُولُ، مَعَ مَا فِی نَفْسِی مِنَ اَلْحُزْنِ لِوَفَاهِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، فَکُنْتُ أَتَرَدَّدُ إِلَى بَنِی هَاشِمٍ وَ هُمْ عِنْدَ اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی اَلْحُجْرَهِ، وَ أَتَفَقَّدُ وُجُوهَ قُرَیْشٍ، فَاِنِّی کَذَلِکَ إِذْ فَقَدْتُ أَبَا بَکْرٍ وَ عُمَرَ وَ إِذْ قَائِلٌ یَقُولُ: اَلْقَوْمُ فِی سَقِیفَهِ بَنِی سَاعِدَهَ ، وَ إِذَا قَائِلٌ آخَرُ یَقُولُ: قَدْ بُویِعَ أَبَا بَکْرٍ فَلَمْ أَلْبَثْ وَ إِذَا أَنَا بِأَبِی بَکْرٍ قَدْ أَقْبَلَ وَ مَعَهُ عُمَرُ وَ أَبُو عُبَیْدَهَ وَ جَمَاعَهٌ مِنْ أَصْحَابِ اَلسَّقِیفَهِ وَ هُمْ مُحْتَجِزُونَ بِالْأُزُرِ اَلصَّنْعَانِیَّهِ لاَ یَمُرُّونَ بِأَحَدٍ إِلاَّ خَبَطُوهُ، وَ قَدَّمُوهُ فَمَدُّوا یَدَهُ فَمَسَحُوهَا عَلَى یَدِ أَبِی بَکْرٍ یُبَایِعُهُ، شَاءَ ذَلِکَ أَوْ أَبَى، فَأَنْکَرْتُ عَقْلِی وَ خَرَجْتُ أَشْتَدُّ حَتَّى اِنْتَهَیْتُ إِلَى بَنِی هَاشِمٍ وَ اَلْبَابُ مُغْلَقٌ، فَضَرَبْتُ عَلَیْهِمُ اَلْبَابَ ضَرْباً عَنِیفاً وَ قُلْتُ: قَدْ بَایَعَ اَلنَّاسُ لِأَبِی بَکْرِ بْنِ أَبِی قُحَافَهَ ، فَقَالَ اَلْعَبَّاسُ : تَرِبَتْ أَیْدِیکُمْ إِلَى آخِرِ اَلدَّهْرِ، أَمَا إِنِّی قَدْ أَمَرْتُکُمْ فَعَصَیْتُمُونِی. فَمَکَثْتُ أُکَابِدُ مَا فِی نَفْسِی، وَ رَأَیْتُ فِی اَللَّیْلِ اَلْمِقْدَادَ وَ سَلْمَانَ وَ أَبَا ذَرٍّ وَ عُبَادَهَ بْنَ اَلصَّامِتِ، وَ أَبَا اَلْهَیْثَمِ بْنَ اَلتَّیِّهَانِ، وَ حُذَیْفَهَ وَ عَمَّاراً ، وَ هُمْ یُرِیدُونَ أَنْ یُعِیدُوا اَلْأَمْرَ شُورَى بَیْنَ اَلْمُهَاجِرِینَ . فَلَمَّا کَانَ بِلَیْلٍ خَرَجْتُ إِلَى اَلْمَسْجِدِ فَلَمَّا صِرْتُ فِیهِ تَذَکَّرْتُ أَنِّی کُنْتُ أَسْمَعُ هَمْهَمَهَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، بِالْقُرْآنِ فَامْتَنَعْتُ مِنْ مَکَانِی فَخَرَجْتُ إِلَى اَلْفَضَاءِ، فَضَاءِ بَنِی قُضَاعَهَ، وَ أَجِدُ نَفَراً یَتَنَاجَوْنَ فَلَمَّا دَنَوْتُ مِنْهُمْ سَکَتُوا، فَانْصَرَفْتُ عَنْهُمْ، فَعَرَفُونِی وَ مَا أَعْرِفُهُمْ فَدَعَوْنِی إِلَیْهِمْ فَأَتَیْتُهُمْ فَأَجِدُ اَلْمِقْدَادَ بْنَ اَلْأَسْوَدِ، وَ عُبَادَهَ اَلصَّامِتِ، وَ سَلْمَانَ اَلْفَارِسِیَّ، وَ أَبَا ذَرٍّ ، وَ حُذَیْفَهَ ، وَ أَبَا اَلْهَیْثَمِ بْنَ اَلتَّیِّهَانِ، وَ إِذَا حُذَیْفَهُ یَقُولُ لَهُمْ: وَ اَللَّهِ لَیَکُونَنَّ مَا أَخْبَرْتُکُمْ بِهِ وَ اَللَّهِ مَا کَذَبْتُ وَ لاَ کُذِبْتُ، وَ إِذَا اَلْقَوْمُ یُرِیدُونَ أَنْ یُعِیدُوا اَلْأَمْرَ شُورَى بَیْنَ اَلْمُهَاجِرِینَ . ثُمَّ قَالَ اِئْتُوا أُبَیَّ بْنَ کَعْبٍ فَقَدْ عَلِمَ کَمَا عَلِمْتُ قَالَ: فَانْطَلَقْنَا إِلَى أُبَیٍّ ، فَضَرَبْنَا عَلَیْهِ بَابَهُ حَتَّى صَارَ خَلْفَ اَلْبَابِ، فَقَالَ: مَنْ أَنْتُمْ فَکَلَّمَهُ اَلْمِقْدَادُ فَقَالَ: مَا حَاجَتُکُمْ فَقَالَ لَهُ: اِفْتَحْ عَلَیْکَ بَابَکَ، فَإِنَّ اَلْأَمْرَ أَعْظَمُ مِنْ أَنْ یُجْرَى مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ، قَالَ: مَا أَنَا بِفَاتِحٍ بَابِی، وَ قَدْ عَرَفْتُ مَا جِئْتُمْ لَهُ کَأَنَّکُمْ أَرَدْتُمُ اَلنَّظَرَ فِی هَذَا اَلْعَقْدِ فَقُلْنَا نَعَمْ، فَقَالَ أَ فِیکُمْ حُذَیْفَهُ فَقُلْنَا نَعَمْ، قَالَ: فَالْقَوْلُ مَا قَالَ: وَ بِاللَّهِ مَا أَفْتَحُ عَنِّی بَابِی حَتَّى تُجْرَى عَلَى مَا هِیَ جَارِیَهٌ، وَ لَمَا یَکُونُ بَعْدَهَا شَرٌّ مِنْهَا وَ إِلَى اَللَّهِ اَلْمُشْتَکَى. وَ بَلَغَ اَلْخَبَرُ أَبَا بَکْرٍ، وَ عُمَرَ ، فَأَرْسَلاَ إِلَى أَبِی عُبَیْدَهَ وَ اَلْمُغِیرَهِ بْنِ شُعْبَهَ، فَسَأَلاَهُمَا عَنِ اَلرَّأْیِ، فَقَالَ اَلْمُغِیرَهُ : أَنْ تَلْقَوُا اَلْعَبَّاسَ فَتَجْعَلُوا لَهُ فِی هَذَا اَلْأَمْرِ نَصِیباً فَیَکُونَ لَهُ وَ لِعَقِبِهِ، فَتَقْطَعُوا بِهِ مِنْ نَاحِیَهِ عَلِیٍّ ، وَ یَکُونَ لَکُمْ حُجَّهٌ عِنْدَ اَلنَّاسِ عَلَى عَلِیٍّ، إِذَا مَالَ مَعَکُمُ اَلْعَبَّاسُ. فَانْطَلَقَ أَبُو بَکْرٍ ، وَ عُمَرُ ، وَ أَبُو عُبَیْدَهَ ، وَ اَلْمُغِیرَهُ ، حَتَّى دَخَلُوا عَلَى اَلْعَبَّاسِ ، وَ ذَلِکَ فِی اَللَّیْلَهِ اَلثَّانِیَهِ مِنْ وَفَاهِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، فَحَمِدَ أَبُو بَکْرٍ اَللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ وَ قَالَ: إِنَّ اَللَّهَ اِبْتَعَثَ لَکُمْ مُحَمَّداً صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ نَبِیّاً، وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَلِیّاً، فَمَنَّ اَللَّهُ عَلَیْهِمْ بِکَوْنِهِ بَیْنَ ظَهْرَانَیْهِمْ، حَتَّى اِخْتَارَ لَهُ مَا عِنْدَهُ، فَخَلَّى عَلَى اَلنَّاسِ أُمُورَهُمْ لِیَخْتَارُوا لِأَنْفُسِهِمْ مُتَّفِقِینَ غَیْرَ مُخْتَلِفِینَ فَاخْتَارُونِی عَلَیْهِمْ وَالِیاً، وَ لِأُمُورِهِمْ رَاعِیاً، فَتَوَلَّیْتُ ذَلِکَ، وَ مَا أَخَافُ بِعَوْنِ اَللَّهِ وَ تَسْدِیدِهِ وَهْناً وَ لاَ حَیْرَهً وَ لاَ جُبْناً،« وَ مٰا تَوْفِیقِی إِلاّٰ بِاللّٰهِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ أُنِیبُ »، وَ مَا أَنْفَکُّ یَبْلُغُنِی عَنْ طَاعِنٍ یَقُولُ بِخِلاَفِ قَوْلِ عَامَّهِ اَلْمُسْلِمِینَ ، یَتَّخِذُ لَکُمْ لَجَأً فَتَکُونُوا حِصْنَهُ اَلْمَنِیعَ، وَ خَطْبَهُ اَلْبَدِیعَ، فَإِمَّا دَخَلْتُمْ فِیمَا دَخَلَ فِیهِ اَلنَّاسُ، أَوْ صَرَفْتُمُوهُمْ عَمَّا مَالُوا إِلَیْهِ، فَقَدْ جِئْنَاکَ، وَ نَحْنُ نُرِیدُ أَنْ نَجْعَلَ لَکَ فِی هَذَا اَلْأَمْرِ نَصِیباً، وَ لِمَنْ بَعْدَکَ مِنْ عَقِبِکَ إِذْ کُنْتَ عَمَّ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، وَ إِنْ کَانَ اَلْمُسْلِمُونَ قَدْ رَأَوْا مَکَانَکَ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، وَ مَکَانَ أَهْلِکَ، ثُمَّ عَدَلُوا بِهَذَا اَلْأَمْرِ عَنْکُمْ وَ عَلَى رِسْلِکُمْ بَنِی هَاشِمٍ ، فَإِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مِنَّا وَ مِنْکُمْ. فَاعْتَرَضَ کَلاَمَهُ عُمَرُ ، وَ خَرَجَ إِلَى مَذْهَبِهِ فِی اَلْخُشُونَهِ وَ اَلْوَعِیدِ وَ إِتْیَانِ اَلْأَمْرِ مِنْ أَصْعَبِ جِهَاتِهِ، فَقَالَ: إِیْ وَ اَللَّهِ، وَ أُخْرَى أَنَّا لَمْ نَأْتِکُمْ حَاجَهً إِلَیْکُمْ، وَ لَکِنْ کَرِهْنَا أَنْ یَکُونَ اَلطَّعْنُ فِیمَا اِجْتَمَعَ عَلَیْهِ اَلْمُسْلِمُونَ مِنْکُمْ فَیَتَفَاقَمُ اَلْخَطْبُ بِکُمْ وَ بِهِمْ فَانْظُرُوا لِأَنْفُسِکُمْ وَ عَامَّتِهِمْ، ثُمَّ سَکَتَ. فَتَکَلَّمَ اَلْعَبَّاسُ ، فَحَمِدَ اَللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ: إِنَّ اَللَّهَ اِبْتَعَثَ مُحَمَّداً نَبِیّاً، کَمَا وَصَفْتَ، وَ وَلِیّاً لِلْمُؤْمِنِینَ، فَمَنَّ اَللَّهُ بِهِ عَلَى أُمَّتِهِ حَتَّى اِخْتَارَ لَهُ مَا عِنْدَهُ، فَخَلَّى اَلنَّاسَ عَلَى أَمْرِهِمْ لِیَخْتَارُوا لِأَنْفُسِهِمْ، مُصِیبِینَ لِلْحَقِّ مَائِلِینَ عَنْ زَیْغِ اَلْهَوَى، فَإِنْ کُنْتَ بِرَسُولِ اَللَّهِ طَلَبْتَ فَحَقَّنَا أَخَذْتَ، وَ إِنْ کُنْتَ بِالْمُؤْمِنِینَ فَنَحْنُ مِنْهُمْ، وَ مَا تَقَدَّمْنَا فِی أَمْرِکُمْ فَرَطاً، وَ لاَ حَلَلْنَا وَسَطاً، وَ لاَ نَزَحْنَا شَحْطاً، فَإِنْ کَانَ هَذَا اَلْأَمْرُ یَجِبُ لَکَ بِالْمُؤْمِنِینَ، فَمَا وَجَبَ إِذْ کُنَّا کَارِهِینَ وَ مَا أَبْعَدَ قَوْلَکَ إِنَّهُمْ طَعَنُوا مِنْ قَوْلِکَ إِنَّهُمْ مَالُوا إِلَیْکَ، وَ أَمَّا مَا بَذَلْتَ لَنَا فَإِنْ یَکُنْ حَقُّکَ أَعْطَیْتَنَاهُ فَأَمْسِکْهُ عَلَیْکَ، وَ إِنْ یَکُنْ حَقُّ اَلْمُؤْمِنِینَ فَلَیْسَ لَکَ أَنْ تَحْکُمَ فِیهِ، وَ إِنْ یَکُنْ حَقَّنَا لَمْ نَرْضَ لَکَ بِبَعْضِهِ دُونَ بَعْضٍ، وَ مَا أَقُولُ هَذَا أَرُومُ صَرْفَکَ عَمَّا دَخَلْتَ فِیهِ، وَ لَکِنْ لِلْحُجَّهِ نَصِیبُهَا مِنَ اَلْبَیَانِ، وَ أَمَّا قَوْلُکَ، إِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مِنَّا وَ مِنْکُمْ، فَإِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مِنْ شَجَرَهٍ نَحْنُ أَغْصَانُهَا وَ أَنْتُمْ جِیرَانُهَا. وَ أَمَّا قَوْلُکَ یَا عُمَرُ، إِنَّکَ تَخَافُ اَلنَّاسَ عَلَیْنَا، فَهَذَا اَلَّذِی قَدَّمْتُمُوهُ أَوَّلَ ذَلِکَ، وَ بِاللَّهِ اَلْمُسْتَعَانُ .)
[۱۴] الجمل ، جلد ۱ ، صفحه ۵۹ (رواه أبو مخنف لوط بن یحیى الازدی عن محمد اسحق الکلبی وأبى صالح ورواه أیضا عن رجاله زایده بن قدامه قال کان جماعه من الاعراب قد دخلوا المدینه لیتماروا منها فشغل الناس عنهم بموت رسول الله صلى الله علیه وآله فشهدوا البیعه وحضروا الامر فأنفذ إلیهم عمر واستدعاهم وقال لهم خذوا بالحظ من المعونه على بیعه خلیفه رسول الله واخرجوا إلى الناس واحشروهم لیبایعوا فمن امتنع فاضربوا رأسه وجبینه ، قال والله لقد رأیت الاعراب تحزموا ، واتشحوا بالازر الصنعانیه وأخذوا بأیدیهم الخشب وخرجوا حتى خبطوا الناس خبطا وجاؤا بهم مکرهین إلى البیعه وأمثال ما ذکرناه من الاخبار فی قهر الناس على بیعه أبى بکر وحملهم علیها بالاضطراب کثیره ولو رمنا ایرادها لم یتسع لهذا الکتاب فان کان الذی ادعاه المخالف من إکراه من أکره على بیعه أمیر المؤمنین (ع) دلیلا على فسادها مع ضعف الحدیث بذلک فیکون ثبوت الاخبار بما شرحناه من الادله على بیعه أبى بکر موضحه عن بطلانها.)
[۱۵] تاریخ الطبری = تاریخ الرسل والملوک، وصله تاریخ الطبری ، جلد ۳ صفحه ۲۲۲ (قَالَ هشام: قَالَ أبو مخنف: فحدثنی أبو بکر بْن محمد الخزاعی، أن أسلم أقبلت بجماعتها حَتَّى تضایق بهم السکک، فبایعوا أبا بکر، فکان عمر یقول: ما هو إلا أن رأیت أسلم، فأیقنت بالنصر. قَالَ هِشَام، عن أبی مخنف: قَالَ عَبْد اللَّه بْن عبد الرحمن: فأقبل الناس من کل جانب یبایعون أبا بکر، وکادوا یطئون سعد بْن عباده، فَقَالَ ناس من أصحاب سعد: اتقوا سعدا لا تطئوه، فَقَالَ عمر: اقتلوه قتله اللَّه! ثُمَّ قام على رأسه، فَقَالَ: لقد هممت أن أطأک حَتَّى تندر عضدک، فأخذ سعد بلحیه عمر، فَقَالَ: والله لو حصصت منه شعره ما رجعت وفی فیک واضحه، فَقَالَ أبو بکر: مهلا یا عمر! الرفق هاهنا أبلغ فأعرض عنه عمر وقال سعد: أما والله لو أن بی قوه ما، أقوى على النهوض، لسمعت منی فِی أقطارها وسککها زئیرا یجحرک وأصحابک، أما والله إذا لألحقنک بقوم کنت فیهم تابعا غیر متبوع! احملونی من هذا المکان، فحملوه فأدخلوه فِی داره، وترک أیاما ثُمَّ بعث إلیه أن أقبل فبایع فقد بایع الناس وبایع قومک، فَقَالَ: أما والله حَتَّى أرمیکم بما فِی کنانتی من نبلی، وأخضب سنان رمحی، وأضربکم بسیفی ما ملکته یدی، وأقاتلکم بأهل بیتی ومن أطاعنی من قومی، فلا أفعل، وایم الله لو أن الجن اجتمعت لکم مَعَ الإنس ما بایعتکم، حَتَّى أعرض على ربی، وأعلم ما حسابی.)
[۱۶] انساب الاشراف للبلاذری ، جلد ۱ ، صفحه ۵۸۷ (وحدثنى بَکْرُ بْنُ الْهَیْثَمِ، ثنا عَبْدُ الرَّزَّاقِ، عَنْ مَعْمَرٍ، عَنِ الْکَلْبِیِّ، عَنْ أَبِی صَالِحٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: بَعَثَ أَبُو بَکْرٍ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ إِلَى عَلِیٍّ رَضِیَ اللَّه عَنْهُمْ حِینَ قَعَدَ عَنْ بَیْعَتِهِ وَقَالَ: ائْتِنِی بِهِ بِأَعْنَفِ الْعُنْفِ. فَلَمَّا أَتَاهُ، جَرَى بَیْنَهُمَا کَلامٌ. فقال : احْلُبْ حَلَبًا لَکَ شَطْرُهُ. واللَّه مَا حِرْصُکَ على إمارته الیوم إلا لیؤثرک غدا (فقال على: [وَمَا نَنْفَسُ عَلَى أَبِی بَکْرٍ هَذَا الأَمْرَ وَلَکِنَّا أَنْکَرْنَا تَرْکَکُمْ مُشَاوَرَتِنَا، وَقُلْنَا: إِنَّ لَنَا حَقًّا لا یَجْهَلُونَهُ.] ثُمَّ أَتَاهُ فَبَایَعَهُ.)
[۱۷] انساب الاشراف للبلاذری ، جلد ۱ ، صفحه ۵۸۶ (الْمَدَائِنِیُّ، عَنْ مَسْلَمَهَ بْنِ مُحَارِبٍ، عَنْ سُلَیْمَانَ التیمى، وعى ابْنِ عَوْنٍ أَنَّ أَبَا بَکْرٍ أَرْسَلَ إِلَى عَلِیٍّ یُرِیدُ الْبَیْعَهَ، فَلَمْ یُبَایِعْ. فَجَاءَ عُمَرُ، ومعه فتیله . فتلقته فاطمه على الباب، فقالت فاطمه: [یا ابن الْخَطَّابِ، أَتُرَاکَ مُحَرِّقًا عَلَیَّ بَابِی؟ قَالَ: نَعَمْ، وَذَلِکَ أَقْوَى فِیمَا جَاءَ بِهِ أَبُوکِ. وَجَاءَ عَلِیٌّ، فَبَایَعَ وَقَالَ: کُنْتُ عَزَمْتُ أَنْ لا أَخْرُجَ مِنْ مَنْزِلِی حَتَّى أَجْمَعَ الْقُرْآنَ] .)
[۱۸] الشافی فی الإمامه ، جلد ۳ ، صفحه ۲۴۲ (یا ابن عم إنه لا یخرج أحد إلى قتال هؤلاء وأنت لم تبایع، ولم یزل به حتى مشی إلى أبی بکر فسر المسلمون بذلک، وجد الناس فی قتالهم.)
[۱۹] الشافی فی الإمامه ، جلد ۴ ، صفحه ۱۱۲ (فأما ما ذکروه من حدیث عمر فی باب الاحراق، فلو صح لم یکن طعنا على عمر لأن له أن یهدد من امتنع عن المبایعه إراده للخلاف على المسلمین لکنه غیر ثابت لأن أمیر المؤمنین قد بایع، وکذلک الزبیر والمقداد والجماعه، وقد بینا القول فی ذلک فیما تقدم وأن التمسک بما تواتر به الخبر من بیعتهم أولى من هذه الروایات الشاذه)
[۲۰] الأمالی (للطوسی) ، جلد ۱ ، صفحه ۲۴۸ (أَبُو اَلْعَبَّاسِ ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو اَلْفَضْلِ بْنُ یُوسُفَ اَلْجُعْفِیُّ ، قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُکَّاشَهَ ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو اَلْمَغْرَاءِ حُمَیْدُ بْنُ اَلْمُثَنَّى ، عَنْ یَحْیَى بْنِ طَلْحَهَ اَلنَّهْدِیِّ ، عَنْ أَیُّوبَ بْنِ اَلْحُرِّ ، عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ اَلسَّبِیعِیِّ ، عَنِ اَلْحَارِثِ ، عَنْ عَلِیٍّ (صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَیْهِ) قَالَ: إِنَّ فَاطِمَهَ شَکَتْ إِلَى رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) فَقَالَ: أَ لاَ تَرْضَیْنَ أَنِّی زَوَّجْتُکَ أَقْدَمَ أُمَّتِی سِلْماً، وَ أَحْلَمَهُمْ حِلْماً، وَ أَکْثَرَهُمْ عِلْماً، أَ مَا تَرْضَیْنَ أَنْ تَکُونِی سَیِّدَهَ نِسَاءِ أَهْلِ اَلْجَنَّهِ ، إِلاَّ مَا جَعَلَ اَللَّهُ لِمَرْیَمَ بِنْتِ عِمْرَانَ ، وَ أَنَّ اِبْنَیْکَ سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ اَلْجَنَّهِ .)
[۲۱] الخصال ، جلد ۲ ، صفحه ۳۶۰ (حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ اَلْبَغْدَادِیُّ اَلْحَافِظُّ قَالَ حَدَّثَنِی أَحْمَدُ بْنُ اَلْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ اَلْکَرِیمِ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ قَالَ حَدَّثَنِی عَتَّابٌ یَعْنِی اِبْنَ صُهَیْبٍ قَالَ حَدَّثَنَا عِیسَى بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ اَلْعُمَرِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ: خُلِقَتِ اَلْأَرْضُ لِسَبْعَهٍ بِهِمْ یُرْزَقُونَ وَ بِهِمْ یُمْطَرُونَ وَ بِهِمْ یُنْصَرُونَ أَبُو ذَرٍّ وَ سَلْمَانُ وَ اَلْمِقْدَادُ وَ عَمَّارٌ وَ حُذَیْفَهُ وَ عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ مَسْعُودٍ قَالَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ أَنَا إِمَامُهُمْ وَ هُمُ اَلَّذِینَ شَهِدُوا اَلصَّلاَهَ عَلَى فَاطِمَهَ عَلَیْهَا السَّلاَمُ .)
[۲۲] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام ، جلد ۴۳ ، صفحه ۱۷۴ (قَالَتْ فَقَالَ لَهَا عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ مِنْ أَیْنَ لَکِ یَا بِنْتَ رَسُولِ اَللَّهِ هَذَا اَلْخَبَرُ وَ اَلْوَحْیُ قَدِ اِنْقَطَعَ عَنَّا فَقَالَتْ یَا أَبَا اَلْحَسَنِ رَقَدْتُ اَلسَّاعَهَ فَرَأَیْتُ حَبِیبِی رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی قَصْرٍ مِنَ اَلدُّرِّ اَلْأَبْیَضِ فَلَمَّا رَآنِی قَالَ هَلُمِّی إِلَیَّ یَا بُنَیَّهِ فَإِنِّی إِلَیْکِ مُشْتَاقٌ فَقُلْتُ وَ اَللَّهِ إِنِّی لَأَشَدُّ شَوْقاً مِنْکَ إِلَى لِقَائِکَ فَقَالَ أَنْتِ اَللَّیْلَهَ عِنْدِی وَ هُوَ اَلصَّادِقُ لِمَا وَعَدَ وَ اَلْمُوفِی لِمَا عَاهَدَ فَإِذَا أَنْتَ قَرَأْتَ یس فَاعْلَمْ أَنِّی قَدْ قَضَیْتُ نَحْبِی فَغَسِّلْنِی وَ لاَ تَکْشِفْ عَنِّی فَإِنِّی طَاهِرَهٌ مُطَهَّرَهٌ وَ لْیُصَلِّ عَلَیَّ مَعَکَ مِنْ أَهْلِیَ اَلْأَدْنَى فَالْأَدْنَى وَ مَنْ رُزِقَ أَجْرِی وَ اِدْفِنِّی لَیْلاً فِی قَبْرِی بِهَذَا أَخْبَرَنِی حَبِیبِی رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ عَلِیٌّ وَ اَللَّهِ لَقَدْ أَخَذْتُ فِی أَمْرِهَا وَ غَسَّلْتُهَا فِی قَمِیصِهَا وَ لَمْ أَکْشِفْهُ عَنْهَا فَوَ اَللَّهِ لَقَدْ کَانَتْ مَیْمُونَهً طَاهِرَهً مُطَهَّرَهً ثُمَّ حَنَّطْتُهَا مِنْ فَضْلَهِ حَنُوطِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ کَفَّنْتُهَا وَ أَدْرَجْتُهَا فِی أَکْفَانِهَا فَلَمَّا هَمَمْتُ أَنْ أَعْقِدَ اَلرِّدَاءَ نَادَیْتُ یَا أُمَّ کُلْثُومٍ یَا زَیْنَبُ یَا سُکَینَهُ یَا فِضَّهُ یَا حَسَنُ یَا حُسَیْنُ هَلُمُّوا تَزَوَّدُوا مِنْ أُمِّکُمْ فَهَذَا اَلْفِرَاقُ وَ اَللِّقَاءُ فِی اَلْجَنَّهِ فَأَقْبَلَ اَلْحَسَنُ وَ اَلْحُسَیْنُ عَلَیْهِمَا السَّلاَمُ وَ هُمَا یُنَادِیَانِ وَا حَسْرَتَا لاَ تَنْطَفِئُ أَبَداً مِنْ فَقْدِ جَدِّنَا مُحَمَّدٍ اَلْمُصْطَفَى وَ أُمِّنَا فَاطِمَهَ اَلزَّهْرَاءِ یَا أُمَّ اَلْحَسَنِ یَا أُمَّ اَلْحُسَیْنِ إِذَا لَقِیتِ جَدَّنَا مُحَمَّداً اَلْمُصْطَفَى فَأَقْرِئِیهِ مِنَّا اَلسَّلاَمَ وَ قُولِی لَهُ إِنَّا قَدْ بَقِینَا بَعْدَکَ یَتِیمَیْنِ فِی دَارِ اَلدُّنْیَا فَقَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ إِنِّی أُشْهِدُ اَللَّهَ أَنَّهَا قَدْ حَنَّتْ وَ أَنَّتْ وَ مَدَّتْ یَدَیْهَا وَ ضَمَّتْهُمَا إِلَى صَدْرِهَا مَلِیّاً وَ إِذَا بِهَاتِفٍ مِنَ اَلسَّمَاءِ یُنَادِی یَا أَبَا اَلْحَسَنِ اِرْفَعْهُمَا عَنْهَا فَلَقَدْ أَبْکَیَا وَ اَللَّهِ مَلاَئِکَهَ اَلسَّمَاوَاتِ فَقَدِ اِشْتَاقَ اَلْحَبِیبُ إِلَى اَلْمَحْبُوبِ)
[۲۳] الأمالی (للمفید) ، جلد ۱ ، صفحه ۲۸۱ (قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِی قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِیسَ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اَلْجَبَّارِ عَنِ اَلْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلرَّازِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلْهُرْمُزَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ: لَمَّا مَرِضَتْ فَاطِمَهُ بِنْتُ اَلنَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَصَّتْ إِلَى عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنْ یَکْتُمَ أَمْرَهَا وَ یُخْفِیَ خَبَرَهَا وَ لاَ یُؤْذِنَ أَحَداً بِمَرَضِهَا فَفَعَلَ ذَلِکَ وَ کَانَ یُمَرِّضُهَا بِنَفْسِهِ وَ تُعِینُهُ عَلَى ذَلِکَ أَسْمَاءُ بِنْتُ عُمَیْسٍ رَحِمَهَا اَللَّهُ عَلَى اِسْتِسْرَارٍ بِذَلِکَ کَمَا وَصَّتْ بِهِ – فَلَمَّا حَضَرَتْهَا اَلْوَفَاهُ وَصَّتْ أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ أَنْ یَتَوَلَّى أَمْرَهَا وَ یَدْفِنَهَا لَیْلاً وَ یُعَفِّیَ قَبْرَهَا فَتَوَلَّى ذَلِکَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ دَفَنَهَا وَ عَفَّى مَوْضِعَ قَبْرِهَا فَلَمَّا نَفَضَ یَدَهُ مِنْ تُرَابِ اَلْقَبْرِ هَاجَ بِهِ اَلْحُزْنُ فَأَرْسَلَ دُمُوعَهُ عَلَى خَدَّیْهِ وَ حَوَّلَ وَجْهَهُ إِلَى قَبْرِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ اَلسَّلاَمُ عَلَیْکَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ مِنِّی وَ اَلسَّلاَمُ عَلَیْکَ مِنِ اِبْنَتِکَ وَ حَبِیبَتِکَ – وَ قُرَّهِ عَیْنِکَ وَ زَائِرَتِکَ وَ اَلْبَائِتَهِ فِی اَلثَّرَى بِبُقْعَتِکَ وَ اَلْمُخْتَارِ لَهَا اَللَّهُ سُرْعَهَ اَللَّحَاقِ بِکَ قَلَّ یَا رَسُولَ اَللَّهِ عَنْ صَفِیَّتِکَ صَبْرِی وَ ضَعُفَ عَنْ سَیِّدَهِ اَلنِّسَاءِ تَجَلُّدِی- إِلاَّ أَنَّ فِی اَلتَّأَسِّی لِی بِسُنَّتِکَ وَ اَلْحُزْنِ اَلَّذِی حَلَّ بِی بِفِرَاقِکَ مَوْضِعَ اَلتَّعَزِّی – فَلَقَدْ وَسَّدْتُکَ فِی مَلْحُودِ قَبْرِکَ بَعْدَ أَنْ فَاضَتْ نَفْسُکَ عَلَى صَدْرِی وَ غَمَّضْتُکَ بِیَدِی وَ تَوَلَّیْتُ أَمْرَکَ بِنَفْسِی نَعَمْ وَ فِی کِتَابِ اَللَّهِ أَنْعَمُ اَلْقَبُولِ – إِنّٰا لِلّٰهِ وَ إِنّٰا إِلَیْهِ رٰاجِعُونَ – لَقَدِ اُسْتُرْجِعَتِ اَلْوَدِیعَهُ وَ أُخِذَتِ اَلرَّهِینَهُ وَ اُخْتُلِسَتِ اَلزَّهْرَاءُ فَمَا أَقْبَحَ اَلْخَضْرَاءَ وَ اَلْغَبْرَاءَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ أَمَّا حُزْنِی فَسَرْمَدٌ وَ أَمَّا لَیْلِی فَمُسَهَّدٌ – لاَ یَبْرَحُ اَلْحُزْنُ مِنْ قَلْبِی أَوْ یَخْتَارَ اَللَّهُ لِی دَارَکَ اَلَّتِی أَنْتَ فِیهَا مُقِیمٌ کَمَدٌ مُقَیِّحٌ وَ هَمٌّ مُهَیِّجٌ سَرْعَانَ مَا فَرَّقَ بَیْنَنَا وَ إِلَى اَللَّهِ أَشْکُو – وَ سَتُنَبِّئُکَ اِبْنَتُکَ بِتَضَافُرِ أُمَّتِکَ عَلَیَّ وَ عَلَى هَضْمِهَا حَقَّهَا فَاسْتَخْبِرْهَا اَلْحَالَ فَکَمْ مِنْ غَلِیلٍ مُعْتَلِجٍ بِصَدْرِهَا لَمْ تَجِدْ إِلَى بَثِّهِ سَبِیلاً وَ سَتَقُولُ وَ یَحْکُمُ اَللَّهُ وَ هُوَ خَیْرُ اَلْحٰاکِمِینَ سَلاَمٌ عَلَیْکَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ سَلاَمَ مُوَدِّعٍ لاَ سَئِمٍ وَ لاَ قَالٍ فَإِنْ أَنْصَرِفْ فَلاَ عَنْ مَلاَلَهٍ وَ إِنْ أُقِمْ فَلاَ عَنْ سُوءِ ظَنٍّ بِمَا وَعَدَ اَللَّهُ اَلصَّابِرِینَ وَ اَلصَّبْرُ أَیْمَنُ وَ أَجْمَلُ وَ لَوْ لاَ غَلَبَهُ اَلْمُسْتَوْلِینَ عَلَیْنَا لَجَعَلْتُ اَلْمُقَامَ عِنْدَ قَبْرِکَ لِزَاماً وَ لَلَبِثْتُ عِنْدَهُ مَعْکُوفاً وَ لَأَعْوَلْتُ إِعْوَالَ اَلثَّکْلَى عَلَى جَلِیلِ اَلرَّزِیَّهِ فَبِعَیْنِ اَللَّهِ تُدْفَنُ اِبْنَتُکَ سِرّاً وَ تُهْتَضَمُ حَقَّهَا قَهْراً وَ تُمْنَعُ إِرْثَهَا جَهْراً وَ لَمْ یَطُلِ اَلْعَهْدُ وَ لَمْ یَخْلُ مِنْکَ اَلذِّکْرُ فَإِلَى اَللَّهِ یَا رَسُولَ اَللَّهِ اَلْمُشْتَکَى وَ فِیکَ أَجْمَلُ اَلْعَزَاءِ – وَ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَیْکَ وَ عَلَیْهَا وَ رَحْمَهُ اَللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ .)
[۲۴] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام ، جلد ۴۳ ، صفحه ۲۱۸ (وَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ عَلَیْهِمُ السَّلاَمُ قَالَ: لَمَّا حَضَرَتْ فَاطِمَهَ اَلْوَفَاهُ بَکَتْ فَقَالَ لَهَا أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ یَا سَیِّدَتِی مَا یُبْکِیکِ قَالَتْ أَبْکِی لِمَا تَلْقَى بَعْدِی فَقَالَ لَهَا لاَ تَبْکِی فَوَ اَللَّهِ إِنَّ ذَلِکِ لَصَغِیرٌ عِنْدِی فِی ذَاتِ اَللَّهِ قَالَ وَ أَوْصَتْهُ أَنْ لاَ یُؤْذِنَ بِهَا اَلشَّیْخَیْنِ فَفَعَلَ .)
پاسخ دهید