حجت الاسلام کاشانی روز سه شنبه مورخ ۲۲ آذر ۱۴۰۱ در هیئت الزهرا سلام الله علیها دانشگاه صنعتی شریف به ادامه سخنرانی با موضوع «تلاش معاویه برای وادار کردن سپاه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به ارتکاب دو اشتباه» پرداختند که مشروح این جلسه تقدیم می شود.
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم»
«أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِبادِ».[۱]
«رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْری * وَ یَسِّرْ لی أَمْری * وَ احْلُلْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی * یَفْقَهُوا قَوْلی».[۲]
«اللَّهُمَّ وَ أَنْطِقْنِی بِالْهُدَى وَ أَلْهِمْنِی التَّقْوَى».[۳]
مقدّمه
هدیه به پیشگاه باعظمت حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها صلواتی هدیه بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم
عرض ادب و تسلیت به پیشگاه مقدّس و مبارک حضرت بقیّه الله الأعظم روحی و ارواح العالمین له الفداه و عجّل الله تعالی فرجه الشّریف و رزقنا الله رؤیته و زیارته و الشّهاده بین الیَدَیه صلوات دیگری محبّت بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم
مرور جلسات گذشته
بعد از مقدّماتی که گذشت، عرض کردیم که اگر معاویه در مقابل امیرالمؤمنین صلوات الله علیه قرار بگیرد، اگر دشمن در مقابل اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین قرار بگیرد، خیلی مایل است که جبهه‌ی مسلمین دو کار را انجام بدهند، یکی از آن‌ها رفتار شبیه آن‌هاست.
قدری در مورد این موضوع توضیح دادیم که دیگر آن را تکرار نمی‌کنم، خیلی جای بسط داشت، مخصوصاً اینکه در روزگار خودمان، چون ما مدام فراموش می‌کنیم که نصرت الهی چیست و پیروزی چیست، شبیه می‌شویم، در رفتار، در تعامل، در حبّ و بغض، در توسعه‌ی بغض، در تضییق حبّ، مدام دایره‌ی دوستان را کم می‌کنیم.
آن کسی «جذب حداکثری» را فرموده است بر حسب مبانی دینی فرموده است، نه چون مثلاً حاکم سیاستمدار است این حرف را زده باشد. توسعه‌ی محبّت، تضییق بغض، محدود کردنِ دشمن به دشمن اصلی، تا می‌توانیم نسبت به دیگران با تفاوت‌های فکری که داریم، نه در اندیشه، بلکه در تعامل تسامح کنیم، این‌ها جزو واضحات مکتب ماست. ما بجز با دشمن اصلی در جنگ و ستیز نیستیم، علّت اینکه وحدت و این حرف‌ها را هم مطرح می‌کنند همین است، ما با دیگران تفاوت داریم ولی در جنگ نیستیم، اگر هم مثلاً حرفی روی هزار و چهارصد سال قبل داریم، کسی از معاصران را مقصر نمی‌دانیم، بلکه آن‌ها را هم محصول مشکلاتی می‌دانیم که چه بسا به آن‌ها نگاه برادرانه و استضعافی داشته باشیم، چون آن‌ها بیش از ما آسیب دیده‌اند، حداقل برای ما یک نگاه جدّی به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها مانده است، آن‌ها از این هم محروم شده‌اند و به یک صرف محبّت اندکی رسیده‌اند. اتفاقاً باید برویم و این‌ها را هم به دامان حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها برگردانیم. ما با کسی دشمنی نداریم.
منطق دین این نیست که براحتی و بیخود دشمن و دیگری را توسعه بدهیم. ولی ما این رفتار را داریم و این از اشتباهات فاحش ماست.
بسیاری از این گروه‌هایی که امروز آسیب‌زننده به جامعه هستند، این‌ها محصول رفتار خود ما هستند، آینه‌ی رفتار ما هستند. ما زمینه‌ساز رفتار بعضی از آدم‌های بانفوذی که امروز خطای فاحش دارند هستیم.
«شبیه‌سازی» ممنوع!
خلاصه اینکه یکی از کارهایی که معاویه دوست دارد ما انجام بدهیم «شبیه‌سازی» است، در شبیه‌سازی دیگر حق و باطل گم می‌شود. این یک مثال را بزنم که خیلی بحث دارد، سپس قسمت دوم را عرض کنم.
وقتی شنیدند که عایشه را به جمل می‌برند، ابن عباس و چند نفر آمدند و به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه عرض کردند: شما هم حضرت امّ سلمه سلام الله علیها را ببرید، یعنی این همسر را در برابر آن همسر قرار بدهید.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند: من این کار را نمی‌کنم.
اگر این اتفاق می‌افتاد، ابهامات خیلی زیادی برطرف می‌شد، ابن عباس و امثال او هم در قابل نصرت حق، نصرت دولت اسلامی، کدام دولت اسلامی‌تر از دولت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه؟ خیلی موجّه و توجیه‌کننده‌ی خوبی هم هست، برای همین هم این پیشنهاد را دادند که شما هم حضرت امّ سلمه سلام الله علیها را ببرید، امر ولایی هم که دارید، عصمت هم که دارید، ولایت تکوینی هم که دارید، دیگر هر چیزی که برای شما خط قرمز نیست.
حتّی حضرت امّ سلمه سلام الله علیها هم گفتند: اگر امر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به واسطه آیه «وَقَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ»[۴] نبود، من در رکاب شما سربازی می‌کردم، ولی فعلاً پسرم «عمر بن ابی‌سلمه» را تقدیم می‌کنم.
شاید این کار این رائحه را داشت که اگر شما امر کنید مبرر است.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه تشکّر کردند و فرمودند: بله! پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرموده‌اند که بانوان من در خانه بمانند. ما هم از شما نمی‌خواهیم تشریف بیاورید. ما شبیه‌سازی نمی‌کنیم.
ما زیاد این کار را می‌کنیم، فکر می‌کنیم اگر در جایی یک دستگیره‌ای پیدا کردیم، اگر دو ضربه‌ی رسانه‌ای بزنیم برده‌ایم، اما درواقع باخته‌ایم، چون دیگر معلوم نیست چه کسی حق است و چه کسی باطل است. از خط قرمزمان عدول کرده‌ایم.
این معاویه است که ممکن است خط قرمزهای خود را توسعه بدهد یا تضییق کند و فقط به منافع او بستگی داشته باشد، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه اینطور نیستند، خیلی از منافع و مضار باعث نمی‌شوند که خطوط قرمز امیرالمؤمنین صلوات الله علیه تغییر کند.
دشمن می‌خواهد ما را خسته کند
بخش دوم این است که او می‌خواهد ما را خسته کند. خسته‌کردن باعث عقبگرد می‌شود.
فرض کنید با دوستان خودتان به کوه تشریف می‌برید، ایستگاه یک صبحانه می‌خوریم، در ایستگاه دو هم می‌گوییم که ما وظیفه‌ی خودمان را انجام داده‌ایم! وقتی کمی راه برویم خسته می‌شویم و رسیدن به قله کمرنگ می‌شود، می‌گوییم کافی است و خسته شدیم.
«خسته شدن» پشیمانی عملی بهمراه دارد، مانند آن جهل عملی عمدی که عرض کردیم.
من موضوع صفین را توضیح اندکی می‌دهم، البته بحث خیلی گسترده‌ای دارد، چون تحلیل خود حضرت است، حضرت فرمودند: همه چیز خوب پیش می‌رفت…
درست است که عایشه به جمل رفت، طلحه و زبیر چه کردند، مردم کشته شدند، درگیری شد، الآن شام در دست معاویه است، اما همه چیز خوب پیش می‌رفت، یعنی درمجموع این کشتی درست حرکت می‌کرد، حرکت عمومیِ کلّی در مسیر درست بود، «حَتَّی نَهِکَتْکُمُ الْحَرْبُ»،[۵] تا اینکه جنگ شما را خسته کرد.
خستگی سپاه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در صفین
وقتی جنگ شما را خسته کرد… تا قبل از این، بعضی از افراد داخل لشگر امیرالمؤمنین صلوات الله علیه راجع به خلیفه‌ی کشته شده، نسبت کفر می‌دادند. البته نمی‌گویم امیرالمؤمنین صلوات الله علیه نسبت می‌دادند. می‌خواهم ببینید که این آدم‌ها بعداً از چه چیزی تجدید نظر کردند. این‌ها می‌گفتند اگر کسی بگوید «چه کسی او را کشته است؟» همه‌ی لشگر می‌گوییم ما این کار را کرده‌ایم و ما هم جزو قتله هستیم.
خلیفه چهل روز محاصره بود و این‌ها در مدینه بودند، هیچ دفاعی نکردند، یعنی به مرگ او راضی بودند، و دیده بودند امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در قتل کاره‌ای نیستند، اصلاً امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را از مدینه بیرون کرده بودند و حضرت در باغ‌های بیرون شهر زندگی می‌کردند.
عایشه که مثلاً کمی راجع به عثمان حرف می‌زد، حضرت امّ سلمه سلام الله علیها به او پیغام دادند: تو دیروز می‌گفتی او کافر است و امروز می‌گویی او امیرالمومنین است؟
یعنی جامعه می‌فهمید که چه خبر است، مخصوصاً کوفیان که بشدّت ضدّ بنی امیه بودند. کوفیان بخاطر قبیله هم ضدّ بنی امیه بودند. کوفیان در بغض شدیدشان نسبت به شامیان، که این‌ها عرب‌های یمانی هستند و بنی امیه عرب‌های حجازی هستند، از قبل از اسلام یک رقابت گسترده و تجاری داشتند، این در خونشان بود. در اسلام هم می‌گفتند تمام فتوحات با ما بوده است، جنگ و جهاد و شهید برای ماست، فرمانداری و استانداری و بیت المال و قضاوت برای آن‌ها؟ یعنی احساس می‌کردند که حقشان خورده شده است. لذا این‌ها برای جنگیدن با شام میل داشتند، بر خلاف بصره که جنگ جمل رخ داد و این‌ها میلی به جنگیدن نداشتند، در جمل برایشان خیلی سنگین بود که بخواهند با عایشه و طلحه و زبیر بجنگند، ولی نسبت به شامیان اینطور نبودند و میل داشتند با آن‌ها بجنگند.
بعداً هم که عده‌ای از این‌ها خوارج شدند، وقتی می‌خواستند با هر کسی بیعت کنند، به شرط «جنگ با شام» بیعت می‌کردند. بعداً آمدند و به امام حسن مجتبی صلوات الله علیه گفتند: اگر با معاویه می‌جنگید با شما بیعت می‌کنیم؛ که امام حسن مجتبی صلوات الله علیه نپذیرفتند. بعد وقتی مدّتی گذشت دیدند امام حسن مجتبی صلوات الله علیه در حال آماده کردن لشگری هستند که با معاویه بجنگند، آمدند و بیعت کردند، یعنی دیدند آن چیزی که دوست داشتند در حال اتفاق افتادن بود.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را هم نعوذبالله تکفیر می‌کردند ولی می‌گفتند دشمن اصلی معاویه است.
برای همین به معاویه نمی‌گفتند توبه کن تا با تو بپیوندیم و با علی بجنگیم، بلکه به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌گفتند شما استغفار کنید تا به شما بپیوندیم و با معاویه بجنگیم.
یعنی در نگاه خوارج «معاویه» دشمن اصلی است.
خوارج همیشه مزاحم بنی امیه بودند. بنی امیه هم شیعیان را در جاهایی بکار می‌گرفتند که بنی امیه را بزنند. خود این موضوع هم که برای سال ۴۳ است داستان مفصلی است. یعنی این‌ها همیشه ضد بنی امیه بودند. شرط مشروعیت یک حکومت «دشمنی و جنگ با بنی امیه» بود.
یعنی اگر امیرالمؤمنین صلوات الله علیه اول صفین می‌فرمودند که شام را به معاویه می‌دهیم، این‌ها امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را بعنوان خائن به اسلام می‌کشتند!
چطور شد که ناگهان گفتند «صبر کنیم تا ببینیم حق با چه کسی است؟».
وقتی این‌ها وارد جنگ شدند، جنگی که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه داشتند با جنگِ آدم‌های قبل از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه تفاوت داشت. در مورد قبلی‌ها اینطور بود که اصلاً «جنگ» یکی از روش‌های اداره‌ی اجتماع بود.
«عبدالله بن عامر» پسردایی عثمان بود که حوالی شانزده سال سن داشت که حاکم بصره شد. مسلّماً جامعه از این موضوع ناراحت شدند. عثمان گفت: این مردم خیلی پشت سر من حرف می‌زنند، او گفت: مردم را به فتوحات بفرست تا مشغول بشوند، اگر آن‌ها را به جنگ بفرستی هم فال است و هم تماشا، جنگ حواس مردم را پرت می‌کند، جنگ حساس است، اگر حواس تو نباشد کشته می‌شوی، هر روز یک خبر است، گرفتیم، بردیم، فلانی کشته شد، فلانی را گرفتیم، غنائم هم دارد، کنیز هم دارد. یعنی برای آن‌ها هم فال است و هم تماشا. در اینصورت دیگر از تو فارغ می‌شوند، و فارغ هم شدند.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه آن شیوه را قبول نداشتند، لذا وقتی به حکومت رسیدند اول حقوق نظامی‌ها را افزایش دادند، چون می‌دانستند که درآمدهای جانبی جنگ کم می‌شود.
این‌ها هم آماده شدند و با قدرت جنگیدند. جمعیت‌شان کمتر از سپاه شام بود ولی عمده‌ی پیروزی نظامی (قریب به هشتاد درصد) برای سپاه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بود، ولی غنیمت به کار نبود.
وقتی جنگ به جای اصلی رسید، اتفاق نادری در جنگ صفین افتاد.
عرب‌ها اینطور بودند، در سوریه همین الآن هم اینطور است، مثلاً در یک خانه پدر و یک پسر جزو ارتشی‌ها هستند، دو پسر دیگر جزو جبهه آزادی‌بخش سوریه هستند. در صفین هم اینطور بود که روزها به یکدیگر تیر می‌انداختند، بعد از غروب هم تعطیل می‌کردند. از آن طرف هم به این سنگر می‌آمدند و غذا می‌خوردند!
اینکه شنیده‌اید ابوهریره پشت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه نماز می‌خواند و نهار را با معاویه می‌خورد، برای این بود که می‌توانستند با هم رفت و آمد کنند. گاهی نیمی از یک قبیله و خاندان در این لشگر بود و نیمی دیگر در آن لشگر، این‌ها هم با یکدیگر مشکلی نداشتند و رفت و آمد می‌کردند. جنگ اینقدر طولانی نبود. معمولاً هم همه‌ی یک لشگر با همه‌ی لشگر روبرو نمی‌جنگید. یک پیش‌غراول پنج هزار نفری از این طرف با پنج هزار نفر از آن طرف درگیر می‌شدند، بنوعی زورآزمایی بود، کلاً عرب بر خلاف اینکه خونریز و خونخوار تلقّی شده است، جنگ عرب، نه اخلاق عرب، چون گاهی اخلاق عرب وحشیگری داشت، جنگ عرب انسانی بود. خیلی اوقات یک روز دو سپاه ایستاده‌اند و یک نفر از این طرف با یک نفر از آن طرف می‌جنگیدند، یک نفر پیروز می‌شد. دیگر می‌رفتند تا فردا. تا بالاخره یکی از دو طرف بشکند.
چون اگر دو نفر با یکدیگر بجنگند و یک نفر کشته بشود، یک نفر می‌گفت جنگ نکنیم، مثلاً من صد هزار درهم جریمه می‌دهم و کار تمام می‌شد. اینطور بهتر بود. گاهی از این موضوع توسعه پیدا می‌کرد… خندق اینطور است، آن همه جمعیت کفار زمانی که «عمرو بن عبدود» زمین خورد رفتند، یعنی قاعده‌شان اینطور بود که تا جایی که می‌شود دو سپاه به جان هم نیفتند، چون در اینصورت کار خیلی سخت می‌شود.
گاهی هم تعدادی از این طرف با تعدادی از آن طرف می‌جنگیدند، دو طرف هم تماشا می‌کردند. چند مرتبه این کار را می‌کردند تا معلوم بشود اقتدار چه کسی بیشتر است.
اگر نگاه کنید بارها امیرالمؤمنین صلوات الله علیه معاویه را دعوت به نبرد تن به تن کرده‌اند. این یعنی بیا تا ما دو نفر با یکدیگر بجنگیم تا مسلمین کشته نشوند.
چند روز که اینطور جنگیدند و تقریباً هشتاد درصد سپاه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه موفق می‌شد و گاهی هم آن‌ها موفق می‌شدند، نبرد به جایی رسید که دو لشگر وارد درگیری شدند، مثلاً فرض کنید دو لشگر صد هزار نفری با هم در یک منطقه بجنگند.
برای اولین مرتبه درگیری بیست و چهار ساعته شد، این‌ها هنگام درگیری با ایما و اشاره نماز خواندند. این‌ها آنقدر جنگیدند که شمشیرها شکست… وقتی درگیری کوتاه بود شمشیرها را اصلاح و تیز می‌کردند، دوباره سرِ نیزه‌ها را می‌تراشیدند، اما شمشیرها و نیزه‌ها شکستند. به یکدیگر سنگ پرت می‌کردند. کار به جایی رسید که دیگر حال نداشتند سنگ بلند کنند. در جاهایی دیگر یکدیگر را گاز می‌گرفتند. یعنی درگیری به حالت کشتی رسید. دیگر حال مشت زدن هم نداشتند… آنقدر آدم روی زمین افتاده بود که وقتی عَدی خواست برگردد، گفت: هر کجا که پای خود را گذاشتم زمین نبود، همه جا نرم بود، یا روی کشته پا می‌گذاشتم، یا روی بدن کسی که زنده بود و مجروح شده بود. این صحنه و درگیری گسترده رعب‌آور بود، عدد کشته‌ها حدود شصت هزار نفر قید شده است.
البته من قائل به مفهوم داشتن این اعداد در تاریخ نیستم، ولی وقتی می‌گویند شصت هزار کشته از دو طرف، یعنی خیلی زیاد بود.
فقط قبیله‌ی «هَمْدان» که خیلی سلحشور و شجاع هستند و از شیعیان امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هستند، در این «لیله الهریر» هشتصد شهید دادند.
ناگهان لشگریان ترسیدند، خسته هم شده بودند. آدمی که خسته شده است می‌بُرَد، وقتی می‌بُرَد جا می‌زند، این از نظر روحی خیلی مهم است.
ان شاء الله خدای متعال شهید همّت را رحمت کند… اگر اشتباه نکنم این نقل در کتاب «ضربت متقابل» یا «همپای صاعقه» است، یک ویژگی این دو کتاب این است که قصه نیست، بیسیم‌های فرماندهی را ضبط کرده‌اند و پیاده کرده‌اند. بیست روز است که در خط مقدّم هستند. چند نفر به شهید همّت رجوع می‌کنند و می‌گویند ما می‌خواهیم به عقب برگردیم. شهید همّت می‌گوید: ما ماشین نداریم، اینجا خط مقدم است. آن‌ها گفتند: ما به غسل نیاز داریم، اینجا هم هر روز تعدادی شهید می‌شوند، زشت است که با این حالت شهید شویم. شهید همّت گفتند: تیمّم کنید، اینجا جنگ است، اینجا خط مقدم است و فاصله است، این ماشین‌ها هم فقط برای بردن مجروحان است.
این‌ها آنقدر اصرار کردند که شهید همّت فرمودند: بگویید این‌ها را با همان آمبولانس برگردانند، چون اگر این‌ها بمانند روحیه‌ی بقیه را هم خراب می‌کنند.
شاید طرف مثلاً سه سال هم هست که در جبهه است، ولی الآن دیگر بُریده است. آدمی که خسته می‌شود از همه چیز خود عدول می‌کند. آدمی که خسته می‌شود ضعف اعتقادی دارد. می‌گوید ما برگردیم.
در جنگ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه با معاویه اینطور شد، دو سپاه بریدند و خسته شدند، جسم کم اورد، آماده نبودند.
ناگهان رئیس قبیله‌ی «هَمْدان» گفت: ما هشتصد کشته دادیم، نسل ما از بین رفت، اصلاً دیگر «هَمْدانی» نداریم…
ناگهان اشعث بلند شد و گفت: الآن که عرب با عرب می‌جنگد، نسل عرب در حال از بین رفتن است، چه کسی می‌خواهد به مادران و همسران شهدا حساب پس بدهد؟
جواب این است که الآن جنگ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه با معاویه است، ضمناً قبل از این چکار می‌کردید؟ اما الآن چون خسته بودند گفتند: بله! چه کسی می‌خواهد جواب پس بدهد؟ یعنی برای اتمام جنگ انگیزه داشتند.
اشعث در ادامه گفت: چه کسی می‌خواهد حامی یتیمان باشد؟ روم و ایران می‌آیند و به عربی که از بین رفته است مسلّط می‌شوند!
ایرانیان که مسلمان شده بودند، یعنی اشعث بجای حق و باطل، بجای کفر و ایمان، ادّعای نژادی کرد، یعنی عرب و عجم شد، در حالی که در اینجا ایرانی‌ها مسلمان بودند و اصلاً کاری نداشتند. اشعث خط را عوض کرد.
وقتی انسان‌ها خسته بشوند به دنبال بهانه‌ای برای اتمام هستند.
ناگهان گفتند: این وضع که ما می‌بینیم، جنگ ادامه پیدا می‌کند. اگر جنگ هم ادامه پیدا کند یا معاویه پیروز می‌شود، که ما بیچاره هستیم. یا علی پیروز می‌شود و چیز اضافه‌ای (بیش از عدالت) به ما نمی‌رسد. در حالی که سی سال اخیر این حجازی‌ها حاکم بودند، چند سال هم ما حاکم بشویم، ما استاندار داشته باشیم، رئیس‌ها از ما باشد… اصلاً برای چه چیزی جنگیدیم؟ اصلاً ببینیم حق با چه کسی است؟
روزی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند: از من می‌خواهند که قاتلان عثمان را معرّفی کنم، چه کسی قاتل است؟ همه گفتند: ما!
اصلاً چرا معاویه در آن چهل روز محاصره‌ی عثمان، لشگر خود را برای کمک به او نفرستاد؟
این‌ها در صفین چون خسته بودند می‌خواستند جنگ بنحوی تمام بود، هم جنگ تمام بشود، هم نفعی در آن بود، نفع این بود که شاید در این حکمیت ناگهان قدرت سیاسی برای ما شد.
لذا وقتی گفتند «به کتاب خدا برگردیم» دو نفر نماینده لازم است، معاویه گفت: عمروعاص. گفتند: عمروعاص قریشی است. این طرف چطور؟ یعنی همان نگاه اشعث.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند: ابن عباس. گفتند: ابن عباس هم قریشی است! نمی‌شود دو قریشی باشند. باید یکی از آن‌ها یمنی باشد.
بالای نود و پنج درصد سپاه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه یمنی هستند، عرب کوفه یمانی‌تبار هستند.
یعنی مسئله‌ی حق و باطل از بین رفت، مگر شما نمی‌خواستید ببینید آیا حق با علی است یا معاویه؟ اما مسئله به سمت «عدنانی یا قحطانی» رفت.
برای کسی که منفعت‌طلب است دیگر امیرالمؤمنین صلوات الله علیه با معاویه فرق ندارد، می‌گوید شما قریشی هستید.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند: پس مالک اشتر. گفتند: مالک که مانند تو است!
این یعنی چیزی که ما می‌خواهیم از مالک اشتر درنمی‌آید، باید کسی باشد که اهل داد و ستد باشد و ادبیات مذاکره را بداند، لذا ابوموسی اشعری.
چرا این خودخواهی را قبلاً انجام نداده بودند؟
وقتی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه خواستند این موضوع را تحلیل کنند، در خطبه ۲۰۸ نهج البلاغه فرمودند: «حَتَّی نَهِکَتْکُمُ الْحَرْبُ»، وقتی جنگ شما را خسته کرد…
ناگهان گفتند احتمالاً من هم تا دقایقی دیگر کشته می‌شوم، یعنی مرگ را با گوشت و پوست خودشان حس کردند، لذا نمی‌خواستند کشته شوند، در حالی که شاید اگر نیم ساعت مقاومت می‌کردند کار تمام بود، اما خسته شدند…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند: شما خسته شدید…
برای اینکه انسان خسته نشود هم تقویت جسم لازم است و هم تقویت عقیده. اگر عقیده‌ی انسان پاک باشد اما جسم ضعیف داشته باشد کم می‌آورد.
«صبر» ملاک ایمان و اعتقاد
خدای متعال ملاک ایمان و اعتقاد را در این صبر گذاشته است، آیه ۱۷۷ سوره مبارکه بقره را نگاه کنید، می‌فرماید: «لَیْسَ الْبِرَّ»،[۶] این کارها بِرّ نیست، «وَلَکِنَّ الْبِرَّ» اگر بخواهی آدم‌حسابی بشوی شروطی دارد، «مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ»، اقامه‌ی نماز کند، زکات بدهد، بعد می‌فرماید: «وَالصَّابِرِینَ فِی الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِینَ الْبَأْسِ» در شادی و سختی و وسط جنگ صبر داشته باشد، «أُولَئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا».
خیلی‌ها می‌گویند ایمان داریم، اما چه کسی راست می‌گوید؟ آن کسی که صبر دارد.
یکی از جهاتی که زندگی رفاه‌زده خطرِ اعتقادی بهمراه دارد این است که اگر انسان به ابتلائات برخورد کند، فشار خستگی ممکن است باعث تجدید نظر در فکر او بشود.
می‌دانستند که پیامبرشان این را آورده است، «ابْعَثْ لَنَا مَلِکًا نُقَاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ»،[۷] پیامبرشان جناب طالوت را معرّفی کرد، عدّه‌ای گفتند او جوان است و پول ندارد و… بعد هم رفتند.
آن‌هایی که پای کار ایستادند و می‌دانند پیامبرشان این شخص را معرّفی کرده است و می‌گوید خدا معرّفی کرده است، خدا برای شما انتخاب کرده است… وقتی به آب رسیدند و گفت آب نخورید، تشنگی غلبه کرد، یعنی خستگی و تشنگی غلبه کرد، اکثریت خوردند…
با اینکه می‌دانستند، این‌ها دیگر معتقد بودند، این‌ها مانند بقیه نبوند و می‌دانستند خدای متعال فرموده است و پیامبرشان گفته است و این آدم قوی است و خدای متعال او را انتخاب کرده است و امتحان او ابتلاء است. ولی این‌ها گوش ندادند و بریدند.
باید به این نیّت به اردوی جهادی رفت، اردوی جهادی را نباید برای آباد کردن آن روستا رفت، این آبادی در پی این کار است، اما اردوی جهادی را باید به این نیّت رفت که ما مدّتی از زندگی طبیعی خارج بشویم و ببینیم آیا می‌توانیم با سختی زندگی کنیم یا نه. این مهم‌تر است. آن چیزی که در اردوی جهادی و زندگی در شرایط سخت برای جهادگر آورده دارد، صد برابرِ آن خانه‌ی ناقصی است که برای آن فرد می‌سازند.
اردوی جهادی کار خوبی است، آن شخص هم می‌بیند که این‌ها آمده‌اند تا به ما خدمت و کمک کنند، از شهر دیگری آمده‌اند، دانشجو هستند، سرشان به تنشان می‌ارزد، این‌ها رفاه دارند، ولی این‌ها آمده‌اند که به ما خدمت کنند. مسلّماً این کارها اثر دارد، اما مهم‌تر از این اثرها، آن حالت تمرین استقامت است، وگرنه کم می‌آورم.
این مقوله‌ی صبر خیلی گسترده است. هر کسی بخواهد مسئول یک نفر آدم بشود، یکی از ضرورت‌های اوصاف او «صبر» است.
«جَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا»،[۸] خدای متعال می‌فرماید وقتی خواستیم در بین بنی اسرائیل امام قرار بدهیم، وقتی این‌ها را امام منصوب کردیم که «لَمَّا صَبَرُوا»، زمانی که صبر کردند.
اوصاف دیگری هم می‌خواهد، ولی اولین وصف «صبر» است!
صبر عجیب امام سجّاد علیه السلام
انصافاً اگر یک مستشرق غیرمسلمان برود و کربلا را ببینید و امام سجّاد علیه السلام را یک انسان الهی نبیند، (بعضی از آن‌ها هم اشاره کرده‌اند)، بعد از آن همه ابتلاء و آن همه مصیبت، آدم عادی باید خودکشی کند، خیلی کوه ایمان لازم است که کسی بعد از کربلا… این شخص باید اعتقادِ راسخِ عجیبی داشته باشد…
در دوره‌ای که دین‌گریزی فراوان بود، چون لباسِ دین به تنِ یزید بود! امیر مؤمنان یزید بود! بعد مردم دیدند که پسر پیامبر را هم اینطور کشتند و آسمان به زمین نیامد، اصلاً خیلی‌ها به سمت فسق و فجور رفتند که فکر نکنند، مست لایعقل بشوند که درگیر نشوند، یعنی نتوانستند تحمّل کنند.
آن کسی که بیشتر از همه آسیب دیده بود، از همه بیشتر اهانت دیده بود، از همه بیشتر مبتلا بود، آن هم ابتلائاتی که خود حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه در کربلا نخواستند مواجه بشوند، وقتی به خیمه‌های حضرت حمله کردند، حضرت اعتراض کردند. حضرت سجّاد علیه السلام همه‌ی این‌ها را دیده بودند.
قالب روزها امام سجّاد علیه السلام برای همان مردم مدینه نهارِ صلواتی داشتند، با اینکه خودشان نهار میل نمی‌کردند.
امام سجّاد صلوات الله علیه فرمودند: حتّی بیست خانه در مکه و مدینه من را دوست ندارند. یعنی بیست خانه طرفدار ما نیستند. پس حضرت چه انگیزه‌ای داشتند؟
یکی از معروف‌ترین ائمه‌ی ما به کرامت، امام سجّاد صلوات الله علیه هستند، آن هم در شرایطی که فردای کربلاست!
هنوز یک سال نشده بود که امام سجّاد علیه السلام از اسارت آمده بودند، مردم مدینه بر علیه یزید اقدام کردند، البته این کارشان در حمایت از حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه نبود، انقلابی کردند و خواستند بنی امیه را بگیرند، بنی امیه هم فرار می‌کردند، خانه‌ی امام سجّاد علیه السلام تنها خانه‌ای بود که نه طرفدار انقلابیون بود و نه طرفدار بنی امیه، امام سجّاد علیه السلام در واقعه حرّه شرکت نکردند. همه‌ی خانه‌ها ناامن بود، به خانه‌ها هجوم می‌بردند تا بنی امیه را بگیرند و مجازات کنند، تنها خانه‌ی امنِ غیرانقلابی، خانه‌ی امام سجّاد علیه السلام بود.
بنی امیه هم که شازده بودند و فسق و فجور داشتند، تنها جایی که می‌شد دخترانشان را به امانت بسپارند، خانه‌ی امام سجّاد صلوات الله علیه بود.
شیعه و سنّی مکرر در منابع خود این را نوشته‌اند که شازده‌های بنی امیه به در خانه‌ی امام سجّاد علیه السلام می‌آمدند و دخترها را تحویل می‌دادند، امام سجّاد علیه السلام نزدیک به شش ماه در باغی بیرون از مدینه از این دخترها پذیرایی می‌کردند.
مروان همسران زیادی داشت، یک زن جوانی داشت، گفت ممکن است این به خطر بیفتد، این زن جوان را آورد و به امام سجّاد علیه السلام عرض کرد: آیا این همسر من را هم بعنوان امانت می‌پذیرید؟ حضرت فرمودند: بله.
ما برای انتخابات‌ها ذره‌ای کار می‌کنیم، آن هم با صدها دوربین، بعد هم می‌گوییم چرا نشد؟
امام سجّاد علیه السلام هر شب به درِ خانه‌ی فقرا می‌رفتند و هیچ کسی نمی‌دانست ایشان هستند.
من این موضوع را زیاد عرض کرده‌ام، بنده این موضوع را حتّی برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هم در تاریخ ندیده‌ام، اگر این موضوع افسانه هم باشد، تاریخ این افسانه را فقط برای یک نفر نوشته است و آن هم علی بن الحسین علیه السلام است.
اگر شما زمانی کار یا گرفتاری داشته باشید، به دوست خودتان می‌گویید. اما اگر زمانی شما پول نیاز داشته باشید و به کسی هم نگفته باشید، ناگهان دوست شما زنگ بزند و بگوید بیا و این پول را از من بگیر، تعجّب می‌کنید.
فرض کنید این کار آنقدر تکرار بشود که هر وقت شما مشکل مالی داشتید، بدانید یک نفر ناشناس ساعت ده شب در می‌زند و پول می‌دهد و می‌رود.
آنقدر این امر تکرار شده بود که می‌گوید مرد ناشناسی در مدینه هست که شب‌ها به سراغ فقرا و گرفتاران می‌رود. این کار آنقدر تکرار شد که گرفتارها می‌دانستند حدوداً چه زمانی می‌آید، برای همین جلوی درِ خانه می‌ایستادند و منتظر بودند!
تا شبی که امام سجّاد علیه السلام شهید شدند، آن شب دیدند خبری نشد. گفتند این موضوع سابقه نداشت، وقتی آن ناشناس می‌خواست به حج برود می‌گفت و بیشتر می‌بخشید.
البته این را به خدمت شما عرض کنم که این پول‌ها از آن بیست و پنج سال چاه‌کَنی و باغداری امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که موقوفه بود، این درآمدِ آنجاست. آن زمانی هم که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را خانه‌نشین کردند، حضرت چاه می‌کَندند و باغ درست می‌کردند و درآمدزایی می‌کردند و وقف خاص بود، که امام سجّاد علیه السلام بتوانند کار کنند.
هیچ کسی هم امام سجّاد علیه السلام را نمی‌شناخت و نمی‌دانستند این ناشناسی که شب‌ها با روبند کمک می‌کند کیست، تا اینکه حضرت شهید شدند.
گفتند: لابد امروز از دنیا رفته که نیامده است. امروز چه کسی از دنیا رفته است که بشود گفت کار او بوده است؟ گفتند: علی بن الحسین علیه السلام امروز از دنیا رفته است…
امام سجّاد علیه السلام هر روز غذا می‌دادند، با اینکه معمولاً خود حضرت نهار میل نمی‌کردند، حضرت جسم ضعیفی داشتند، دائم گریه می‌کردند، اهل بُکاء بودند، اهل عبادت عجیب بودند…
بجای خسته شدن، بصورت ایجابی، کار جدید هم می‌کردند.
امام سجّاد علیه السلام دیدند که منبرِ پُرطرفداری ندارند، نه حکومت اجازه می‌دهد و نه مردم ایشان را قبول دارند. ولی امام سجّاد علیه السلام بابای این مردم هستند و این مردم را دوست دارند، تحملِ فقر این مردم را ندارند.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هم همین کار را کردند…
گاهی بنی امیه برای اینکه به ائمه علیهم السلام فشار بیاورد اموال موقوفه‌ی خاص را مصادره می‌کرد تا این بزرگواران بی‌پول بشوند و نتوانند ببخشند.
حضرت سجّاد علیه السلام با کسی در حال گذر از جایی بودند، یک نفر آمد و عرض حاجت کرد، نوشته‌اند که حضرت روی زمین نشستند و شروع کردند به گریه کردن… آن کسی که همراه حضرت بود گفت: اموال حضرت را مصادره کرده‌اند، ایشان تحمّل شنیدن درد شما را ندارد، خواهش می‌کنم به حضرت عرض حاجت نکنید.
این مردم چه کسانی بودند؟ کسانی که حضرت سجّاد علیه السلام را امام نمی‌دانند…
روح فاطمیّه هم همین است، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمودند: اگر به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه برگشته بودید برکات زمین و آسمان نازل می‌شد، من فقر شما را می‌بینم…
وقتی به امام حسن مجتبی صلوات الله علیه هم خیانت کردند، حضرت فرمودند: من می‌بینم که فرزندان شما درِ خانه‌ی فرزندانِ این‌ها گدایی می‌کنند، دلم برای شما می‌سوزد.
وقتی این میزان گنج محبّت هست، وقتی این محبّت توحیدی است، دیگر خسته نمی‌شود، چون آن کسی که باید ببیند در حال دیدن است.
روضه و توسّل به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها
هنگامی که حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از دنیا رفت، اول مردم به در خانه آمدند، اهالی خانه گفتند که مراسم به تأخیر افتاده است، این مردم هم رفتند و خوابیدند.
وقتی چند ساعت از اذان مغرب گذشت، چند خانه‌ی معدود، صدای درِ خانه را شنیدند، وقتی در را باز کردند دیدند امام حسن مجتبی صلوات الله علیه و امام حسین علیه السلام هستند، فرمودند: مادر ما اجازه داده‌اند که شما در نماز ایشان شرکت کنید.
برداشت بنده این است که این‌ها فقط در نماز شرکت کردند و در مراسم دفن نبودند، دفن مخفیانه بود.
اگر در خانه‌ای مادر جوان از دنیا برود، اول بچه‌های کوچک را به جای دیگری می‌برند، اما در اینجا چون موضوع مخفیانه بود، همه چیز در مقابل چشم کودکان اتفاق افتاد، بلکه خودشان مشارکت داشتند.
رفتند و این چند نفر را صدا کردند تا در نماز شرکت کنند، بعد حضرت تخته‌ای به نام مغتسل قرار دادند، بدن حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را روی آن مغتسل قرار دادند…
آنقدر دل این کودکان برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه سوخته بود…
خدا نکند شما ببینید، اگر مادر جوانی از دنیا برود، نمی‌شود بچه‌ها را از روی پیکر مادر برداشت، اصلاً کسی نمی‌تواند بچه‌ها را کنترل کند…
ولی این‌ها عقب ایستادند، در منابع متأخر نوشته‌اند شاید آستین به دهان بودند که دیگر بی‌تابی‌شان پدر را اذیت نکند، ساکت ایستادند و دیدند…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هم مشغول بودند، گاهی سر به دیوار می‌گذاشتند و گریه می‌کردند، گاهی مشغول می‌شدند، لحظه‌ای ملتفت شدند و برگشتند و پشت سر خود را دیدند، دید این بچه‌ها وحشت کرده‌اند…
امام شما اینطور است، انسان در شرایط اوج غم خودش را نشان می‌دهد که چقدر انسانی است…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه برگشتند و دیدند امام حسن مجتبی صلوات الله علیه و امام حسین صلوات الله علیه و حضرت زینب کبری سلام الله علیها و حضرت امّ کلثوم سلام الله علیها هستند و فضّه هم ایستاده است…
حواس انسان عادی در این شرایط به این لطافت‌ها نیست، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فضّه را هم جزو بچه‌ها حساب کردند، فرمودند: «یَا أُمَّ کُلْثُومٍ یَا زَیْنَبُ یَا سُکَینَهُ یَا فِضَّهُ یَا حَسَنُ یَا حُسَیْنُ هَلُمُّوا تَزَوَّدُوا مِنْ أُمِّکُمْ»،[۹] بیایید و با مادرتان وداع کنید، «فَهَذَا اَلْفِرَاقُ وَ اَللِّقَاءُ فِی اَلْجَنَّهِ»…
این اتفاقات افتاد و امیرالمؤمنین صلوات الله علیه با دست مبارک خود قبری کندند و بدن را داخل قبر گذاشتند، دیدند خود را بسختی نگه داشته است، لحد چید و کارها را کرد و روی قبر را طوری صاف کرد که پیدا نباشد اینجا کَنده شده است، وقتی دست خود را از خاک برداشت و اتصال مادی قطع شد، نوشته‌اند «فَلَمَّا نَفَضَ یَدَهُ مِنْ تُرَابِ اَلْقَبْرِ»[۱۰] وقتی دست خود را از خاک برداشت بهم زد، «هَاجَ بِهِ اَلْحُزْنُ» غم به او حمله برد… دیدند گریه از چشمان مبارک امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فوّاره می‌زند…
لابد حضرت زینب کبری سلام الله علیها اینجا ایستاده بودند که یاد گرفتند، دیدند امیرالمؤمنین صلوات الله علیه رو کرد به قبر مبارک پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم و عرض کرد: «اَلسَّلاَمُ عَلَیْکَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ مِنِّی وَ اَلسَّلاَمُ عَلَیْکَ مِنِ اِبْنَتِکَ وَ حَبِیبَتِکَ» از طرف خودم و از طرف این دختر شما به شما سلام می‌کنم…
حضرت در اینجا سخنانی فرموده‌اند که خیلی جانسوز است، من یکی از آن‌ها را عرض می‌کنم.
آن چیزی که برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه سخت بود این بود که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم روز آخر (قبل از شهادت) دست حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را در دست امیرالمؤمنین صلوات الله علیه گذاشتند و فرمودند: «یَا أَبَا اَلْحَسَنِ هَذِهِ وَدِیعَهُ اَللَّهِ وَ وَدِیعَهُ رَسُولِهِ مُحَمَّدٍ عِنْدَکَ فَاحْفَظِ اَللَّهَ وَ اِحْفَظْنِی فِیهَا»[۱۱]…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هم وقتی در اینجا به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم سلام عرض کردند: «لَقَدِ اُسْتُرْجِعَتِ اَلْوَدِیعَهُ» ودیعه پس گرفته شد…
یک شاعر شعری گفته است که من همان را می‌گویم، می‌گوید اینطور به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم عرض کردند:
«وَ وَدِیعَهُ الزَّهرَاءُ عَادَت کَمَا تَرَی»
یا رسول الله! ودیعه‌ی تو، فاطمه‌ی تو برگشت، همانطور که می‌بینی
«وَلَکِنَّهَا عَادَه وَ لَیسَت کَمَا هِیَا»
برگشت ولی این فاطمه دیگر آن فاطمه نیست…
[۱]– سوره مبارکه غافر، آیه ۴۴٫
[۲]– سوره مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸٫
[۳]– الصّحیفه السّجّادیّه، ص ۹۸٫
[۴] سوره مبارکه احزاب، آیه ۳۳ (وَقَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیَّهِ الْأُولَىٰ ۖ وَأَقِمْنَ الصَّلَاهَ وَآتِینَ الزَّکَاهَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا)
[۵] نهج البلاغه، خطبه ۲۰۸ (و من کلام له (علیه السلام) قاله لما اضطرب علیه أصحابه فی أمر الحکومه: أَیُّهَا النَّاسُ، إِنَّهُ لَمْ یَزَلْ أَمْرِی مَعَکُمْ عَلَى مَا أُحِبُّ حَتَّى نَهِکَتْکُمُ الْحَرْبُ، وَ قَدْ وَ اللَّهِ أَخَذَتْ مِنْکُمْ وَ تَرَکَتْ وَ هِیَ لِعَدُوِّکُمْ أَنْهَکُ. لَقَدْ کُنْتُ أَمْسِ أَمِیراً، فَأَصْبَحْتُ الْیَوْمَ مَأْمُوراً؛ وَ کُنْتُ أَمْسِ نَاهِیاً، فَأَصْبَحْتُ الْیَوْمَ مَنْهِیّاً؛ وَ قَدْ أَحْبَبْتُمُ الْبَقَاءَ، وَ لَیْسَ لِی أَنْ أَحْمِلَکُمْ عَلَى مَا تَکْرَهُون.)
[۶] سوره مبارکه بقره، آیه ۱۷۷ (لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَٰکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِکَهِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآتَى الْمَالَ عَلَىٰ حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَىٰ وَالْیَتَامَىٰ وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّائِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاهَ وَآتَى الزَّکَاهَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا ۖ وَالصَّابِرِینَ فِی الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِینَ الْبَأْسِ ۗ أُولَٰئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا ۖ وَأُولَٰئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ)
[۷] سوره مبارکه بقره، آیه ۲۴۶ (أَلَمْ تَرَ إِلَى الْمَلَإِ مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَىٰ إِذْ قَالُوا لِنَبِیٍّ لَهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِکًا نُقَاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ۖ قَالَ هَلْ عَسَیْتُمْ إِنْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ أَلَّا تُقَاتِلُوا ۖ قَالُوا وَمَا لَنَا أَلَّا نُقَاتِلَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِنْ دِیَارِنَا وَأَبْنَائِنَا ۖ فَلَمَّا کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْا إِلَّا قَلِیلًا مِنْهُمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِیمٌ بِالظَّالِمِینَ)
[۸] سوره مبارکه سجده، آیه ۲۴ (وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا ۖ وَکَانُوا بِآیَاتِنَا یُوقِنُونَ)
[۹] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام ، جلد ۴۳ ، صفحه ۱۷۴ (قَالَتْ فَقَالَ لَهَا عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ مِنْ أَیْنَ لَکِ یَا بِنْتَ رَسُولِ اَللَّهِ هَذَا اَلْخَبَرُ وَ اَلْوَحْیُ قَدِ اِنْقَطَعَ عَنَّا فَقَالَتْ یَا أَبَا اَلْحَسَنِ رَقَدْتُ اَلسَّاعَهَ فَرَأَیْتُ حَبِیبِی رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی قَصْرٍ مِنَ اَلدُّرِّ اَلْأَبْیَضِ فَلَمَّا رَآنِی قَالَ هَلُمِّی إِلَیَّ یَا بُنَیَّهِ فَإِنِّی إِلَیْکِ مُشْتَاقٌ فَقُلْتُ وَ اَللَّهِ إِنِّی لَأَشَدُّ شَوْقاً مِنْکَ إِلَى لِقَائِکَ فَقَالَ أَنْتِ اَللَّیْلَهَ عِنْدِی وَ هُوَ اَلصَّادِقُ لِمَا وَعَدَ وَ اَلْمُوفِی لِمَا عَاهَدَ فَإِذَا أَنْتَ قَرَأْتَ یس فَاعْلَمْ أَنِّی قَدْ قَضَیْتُ نَحْبِی فَغَسِّلْنِی وَ لاَ تَکْشِفْ عَنِّی فَإِنِّی طَاهِرَهٌ مُطَهَّرَهٌ وَ لْیُصَلِّ عَلَیَّ مَعَکَ مِنْ أَهْلِیَ اَلْأَدْنَى فَالْأَدْنَى وَ مَنْ رُزِقَ أَجْرِی وَ اِدْفِنِّی لَیْلاً فِی قَبْرِی بِهَذَا أَخْبَرَنِی حَبِیبِی رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ عَلِیٌّ وَ اَللَّهِ لَقَدْ أَخَذْتُ فِی أَمْرِهَا وَ غَسَّلْتُهَا فِی قَمِیصِهَا وَ لَمْ أَکْشِفْهُ عَنْهَا فَوَ اَللَّهِ لَقَدْ کَانَتْ مَیْمُونَهً طَاهِرَهً مُطَهَّرَهً ثُمَّ حَنَّطْتُهَا مِنْ فَضْلَهِ حَنُوطِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ کَفَّنْتُهَا وَ أَدْرَجْتُهَا فِی أَکْفَانِهَا فَلَمَّا هَمَمْتُ أَنْ أَعْقِدَ اَلرِّدَاءَ نَادَیْتُ یَا أُمَّ کُلْثُومٍ یَا زَیْنَبُ یَا سُکَینَهُ یَا فِضَّهُ یَا حَسَنُ یَا حُسَیْنُ هَلُمُّوا تَزَوَّدُوا مِنْ أُمِّکُمْ فَهَذَا اَلْفِرَاقُ وَ اَللِّقَاءُ فِی اَلْجَنَّهِ فَأَقْبَلَ اَلْحَسَنُ وَ اَلْحُسَیْنُ عَلَیْهِمَا السَّلاَمُ وَ هُمَا یُنَادِیَانِ وَا حَسْرَتَا لاَ تَنْطَفِئُ أَبَداً مِنْ فَقْدِ جَدِّنَا مُحَمَّدٍ اَلْمُصْطَفَى وَ أُمِّنَا فَاطِمَهَ اَلزَّهْرَاءِ یَا أُمَّ اَلْحَسَنِ یَا أُمَّ اَلْحُسَیْنِ إِذَا لَقِیتِ جَدَّنَا مُحَمَّداً اَلْمُصْطَفَى فَأَقْرِئِیهِ مِنَّا اَلسَّلاَمَ وَ قُولِی لَهُ إِنَّا قَدْ بَقِینَا بَعْدَکَ یَتِیمَیْنِ فِی دَارِ اَلدُّنْیَا فَقَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ إِنِّی أُشْهِدُ اَللَّهَ أَنَّهَا قَدْ حَنَّتْ وَ أَنَّتْ وَ مَدَّتْ یَدَیْهَا وَ ضَمَّتْهُمَا إِلَى صَدْرِهَا مَلِیّاً وَ إِذَا بِهَاتِفٍ مِنَ اَلسَّمَاءِ یُنَادِی یَا أَبَا اَلْحَسَنِ اِرْفَعْهُمَا عَنْهَا فَلَقَدْ أَبْکَیَا وَ اَللَّهِ مَلاَئِکَهَ اَلسَّمَاوَاتِ فَقَدِ اِشْتَاقَ اَلْحَبِیبُ إِلَى اَلْمَحْبُوبِ)
[۱۰] الأمالی (للمفید) ، جلد ۱ ، صفحه ۲۸۱ (قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِی قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِیسَ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اَلْجَبَّارِ عَنِ اَلْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلرَّازِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلْهُرْمُزَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ: لَمَّا مَرِضَتْ فَاطِمَهُ بِنْتُ اَلنَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَصَّتْ إِلَى عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنْ یَکْتُمَ أَمْرَهَا وَ یُخْفِیَ خَبَرَهَا وَ لاَ یُؤْذِنَ أَحَداً بِمَرَضِهَا فَفَعَلَ ذَلِکَ وَ کَانَ یُمَرِّضُهَا بِنَفْسِهِ وَ تُعِینُهُ عَلَى ذَلِکَ أَسْمَاءُ بِنْتُ عُمَیْسٍ رَحِمَهَا اَللَّهُ عَلَى اِسْتِسْرَارٍ بِذَلِکَ کَمَا وَصَّتْ بِهِ – فَلَمَّا حَضَرَتْهَا اَلْوَفَاهُ وَصَّتْ أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ أَنْ یَتَوَلَّى أَمْرَهَا وَ یَدْفِنَهَا لَیْلاً وَ یُعَفِّیَ قَبْرَهَا فَتَوَلَّى ذَلِکَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ دَفَنَهَا وَ عَفَّى مَوْضِعَ قَبْرِهَا فَلَمَّا نَفَضَ یَدَهُ مِنْ تُرَابِ اَلْقَبْرِ هَاجَ بِهِ اَلْحُزْنُ فَأَرْسَلَ دُمُوعَهُ عَلَى خَدَّیْهِ وَ حَوَّلَ وَجْهَهُ إِلَى قَبْرِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ اَلسَّلاَمُ عَلَیْکَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ مِنِّی وَ اَلسَّلاَمُ عَلَیْکَ مِنِ اِبْنَتِکَ وَ حَبِیبَتِکَ – وَ قُرَّهِ عَیْنِکَ وَ زَائِرَتِکَ وَ اَلْبَائِتَهِ فِی اَلثَّرَى بِبُقْعَتِکَ وَ اَلْمُخْتَارِ لَهَا اَللَّهُ سُرْعَهَ اَللَّحَاقِ بِکَ قَلَّ یَا رَسُولَ اَللَّهِ عَنْ صَفِیَّتِکَ صَبْرِی وَ ضَعُفَ عَنْ سَیِّدَهِ اَلنِّسَاءِ تَجَلُّدِی- إِلاَّ أَنَّ فِی اَلتَّأَسِّی لِی بِسُنَّتِکَ وَ اَلْحُزْنِ اَلَّذِی حَلَّ بِی بِفِرَاقِکَ مَوْضِعَ اَلتَّعَزِّی – فَلَقَدْ وَسَّدْتُکَ فِی مَلْحُودِ قَبْرِکَ بَعْدَ أَنْ فَاضَتْ نَفْسُکَ عَلَى صَدْرِی وَ غَمَّضْتُکَ بِیَدِی وَ تَوَلَّیْتُ أَمْرَکَ بِنَفْسِی نَعَمْ وَ فِی کِتَابِ اَللَّهِ أَنْعَمُ اَلْقَبُولِ – إِنّٰا لِلّٰهِ وَ إِنّٰا إِلَیْهِ رٰاجِعُونَ – لَقَدِ اُسْتُرْجِعَتِ اَلْوَدِیعَهُ وَ أُخِذَتِ اَلرَّهِینَهُ وَ اُخْتُلِسَتِ اَلزَّهْرَاءُ فَمَا أَقْبَحَ اَلْخَضْرَاءَ وَ اَلْغَبْرَاءَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ أَمَّا حُزْنِی فَسَرْمَدٌ وَ أَمَّا لَیْلِی فَمُسَهَّدٌ – لاَ یَبْرَحُ اَلْحُزْنُ مِنْ قَلْبِی أَوْ یَخْتَارَ اَللَّهُ لِی دَارَکَ اَلَّتِی أَنْتَ فِیهَا مُقِیمٌ کَمَدٌ مُقَیِّحٌ وَ هَمٌّ مُهَیِّجٌ سَرْعَانَ مَا فَرَّقَ بَیْنَنَا وَ إِلَى اَللَّهِ أَشْکُو – وَ سَتُنَبِّئُکَ اِبْنَتُکَ بِتَضَافُرِ أُمَّتِکَ عَلَیَّ وَ عَلَى هَضْمِهَا حَقَّهَا فَاسْتَخْبِرْهَا اَلْحَالَ فَکَمْ مِنْ غَلِیلٍ مُعْتَلِجٍ بِصَدْرِهَا لَمْ تَجِدْ إِلَى بَثِّهِ سَبِیلاً وَ سَتَقُولُ وَ یَحْکُمُ اَللَّهُ وَ هُوَ خَیْرُ اَلْحٰاکِمِینَ سَلاَمٌ عَلَیْکَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ سَلاَمَ مُوَدِّعٍ لاَ سَئِمٍ وَ لاَ قَالٍ فَإِنْ أَنْصَرِفْ فَلاَ عَنْ مَلاَلَهٍ وَ إِنْ أُقِمْ فَلاَ عَنْ سُوءِ ظَنٍّ بِمَا وَعَدَ اَللَّهُ اَلصَّابِرِینَ وَ اَلصَّبْرُ أَیْمَنُ وَ أَجْمَلُ وَ لَوْ لاَ غَلَبَهُ اَلْمُسْتَوْلِینَ عَلَیْنَا لَجَعَلْتُ اَلْمُقَامَ عِنْدَ قَبْرِکَ لِزَاماً وَ لَلَبِثْتُ عِنْدَهُ مَعْکُوفاً وَ لَأَعْوَلْتُ إِعْوَالَ اَلثَّکْلَى عَلَى جَلِیلِ اَلرَّزِیَّهِ فَبِعَیْنِ اَللَّهِ تُدْفَنُ اِبْنَتُکَ سِرّاً وَ تُهْتَضَمُ حَقَّهَا قَهْراً وَ تُمْنَعُ إِرْثَهَا جَهْراً وَ لَمْ یَطُلِ اَلْعَهْدُ وَ لَمْ یَخْلُ مِنْکَ اَلذِّکْرُ فَإِلَى اَللَّهِ یَا رَسُولَ اَللَّهِ اَلْمُشْتَکَى وَ فِیکَ أَجْمَلُ اَلْعَزَاءِ – وَ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَیْکَ وَ عَلَیْهَا وَ رَحْمَهُ اَللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ .)
[۱۱] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام ، جلد ۲۲ ، صفحه ۴۸۴ (وَ بِالْإِسْنَادِ اَلْمُتَقَدِّمِ عَنْ عِیسَى اَلضَّرِیرِ عَنِ اَلْکَاظِمِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی فَمَا کَانَ بَعْدَ خُرُوجِ اَلْمَلاَئِکَهِ عَنْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَ فَقَالَ ثُمَّ دَعَا عَلِیّاً وَ فَاطِمَهَ وَ اَلْحَسَنَ وَ اَلْحُسَیْنَ عَلَیْهِمُ السَّلاَمُ وَ قَالَ لِمَنْ فِی بَیْتِهِ اُخْرُجُوا عَنِّی وَ قَالَ لِأُمِّ سَلَمَهَ کُونِی عَلَى اَلْبَابِ فَلاَ یَقْرَبْهُ أَحَدٌ فَفَلَعَتْ ثُمَّ قَالَ یَا عَلِیُّ اُدْنُ مِنِّی فَدَنَا مِنْهُ فَأَخَذَ بِیَدِ فَاطِمَهَ فَوَضَعَهَا عَلَى صَدْرِهِ طَوِیلاً وَ أَخَذَ بِیَدِ عَلِیٍّ بِیَدِهِ اَلْأُخْرَى فَلَمَّا أَرَادَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ اَلْکَلاَمَ غَلَبَتْهُ عَبْرَتُهُ فَلَمْ یَقْدِرْ عَلَى اَلْکَلاَمِ فَبَکَتْ فَاطِمَهُ بُکَاءً شَدِیداً وَ عَلِیٌّ وَ اَلْحَسَنُ وَ اَلْحُسَیْنُ عَلَیْهِمُ السَّلاَمُ لِبُکَاءِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَتْ فَاطِمَهُ یَا رَسُولَ اَللَّهِ قَدْ قَطَعْتَ قَلْبِی وَ أَحْرَقْتَ کَبِدِی لِبُکَائِکَ یَا سَیِّدَ اَلنَّبِیِّینَ مِنَ اَلْأَوَّلِینَ وَ اَلْآخِرِینَ وَ یَا أَمِینَ رَبِّهِ وَ رَسُولَهُ وَ یَا حَبِیبَهُ وَ نَبِیَّهُ مَنْ لِوُلْدِی بَعْدَکَ وَ لِذُلٍّ یَنْزِلُ بِی بَعْدَکَ مَنْ لِعَلِیٍّ أَخِیکَ وَ نَاصِرِ اَلدِّینِ مَنْ لِوَحْیِ اَللَّهِ وَ أَمْرِهِ ثُمَّ بَکَتْ وَ أَکَبَّتْ عَلَى وَجْهِهِ فَقَبَّلَتْهُ وَ أَکَبَّ عَلَیْهِ عَلِیٌّ وَ اَلْحَسَنُ وَ اَلْحُسَیْنُ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَیْهِمْ فَرَفَعَ رَأْسَهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ إِلَیْهِمْ وَ یَدُهَا فِی یَدِهِ فَوَضَعَهَا فِی یَدِ عَلِیٍّ وَ قَالَ لَهُ یَا أَبَا اَلْحَسَنِ هَذِهِ وَدِیعَهُ اَللَّهِ وَ وَدِیعَهُ رَسُولِهِ مُحَمَّدٍ عِنْدَکَ فَاحْفَظِ اَللَّهَ وَ اِحْفَظْنِی فِیهَا وَ إِنَّکَ لِفَاعِلُهُ یَا عَلِیُّ هَذِهِ وَ اَللَّهِ سَیِّدَهُ نِسَاءِ أَهْلِ اَلْجَنَّهِ مِنَ اَلْأَوَّلِینَ وَ اَلْآخِرِینَ هَذِهِ وَ اَللَّهِ مَرْیَمُ اَلْکُبْرَى أَمَا وَ اَللَّهِ مَا بَلَغَتْ نَفْسِی هَذَا اَلْمَوْضِعَ حَتَّى سَأَلْتُ اَللَّهَ لَهَا وَ لَکُمْ فَأَعْطَانِی مَا سَأَلْتُهُ یَا عَلِیُّ اُنْفُذْ لِمَا أَمَرَتْکَ بِهِ فَاطِمَهُ فَقَدْ أَمَرْتُهَا بِأَشْیَاءَ أَمَرَ بِهَا جَبْرَئِیلُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ اِعْلَمْ یَا عَلِیُّ أَنِّی رَاضٍ عَمَّنْ رَضِیَتْ عَنْهُ اِبْنَتِی فَاطِمَهُ وَ کَذَلِکَ رَبِّی وَ مَلاَئِکَتُهُ یَا عَلِیُّ وَیْلٌ لِمَنْ ظَلَمَهَا وَ وَیْلٌ لِمَنِ اِبْتَزَّهَا حَقَّهَا وَ وَیْلٌ لِمَنْ هَتَکَ حُرْمَتَهَا وَ وَیْلٌ لِمَنْ أَحْرَقَ بَابَهَا وَ وَیْلٌ لِمَنْ آذَى خَلِیلَهَا وَ وَیْلٌ لِمَنْ شَاقَّهَا وَ بَارَزَهَا اَللَّهُمَّ إِنِّی مِنْهُمْ بَرِیءٌ وَ هُمْ مِنِّی بُرَآءُ ثُمَّ سَمَّاهُمْ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ ضَمَّ فَاطِمَهَ إِلَیْهِ وَ عَلِیّاً وَ اَلْحَسَنَ وَ اَلْحُسَیْنَ عَلَیْهِمُ السَّلاَمُ وَ قَالَ اَللَّهُمَّ إِنِّی لَهُمْ وَ لِمَنْ شَایَعَهُمْ سِلْمٌ وَ زَعِیمٌ بِأَنَّهُمْ یَدْخُلُونَ اَلْجَنَّهَ وَ عَدُوٌّ وَ حَرْبٌ لِمَنْ عَادَاهُمْ وَ ظَلَمَهُمْ وَ تَقَدَّمَهُمْ أَوْ تَأَخَّرَ عَنْهُمْ وَ عَنْ شِیعَتِهِمْ زَعِیمٌ بِأَنَّهُمْ یَدْخُلُونَ اَلنَّارَ ثُمَّ وَ اَللَّهِ یَا فَاطِمَهُ لاَ أَرْضَى حَتَّى تَرْضَى ثُمَّ لاَ وَ اَللَّهِ لاَ أَرْضَى حَتَّى تَرْضَى ثُمَّ لاَ وَ اَللَّهِ لاَ أَرْضَى حَتَّى تَرْضَى قَالَ عِیسَى فَسَأَلْتُ مُوسَى عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ قُلْتُ إِنَّ اَلنَّاسَ قَدْ أَکْثَرُوا فِی أَنَّ اَلنَّبِیَّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَمَرَ أَبَا بَکْرٍ أَنْ یُصَلِّیَ بِالنَّاسِ ثُمَّ عُمَرَ فَأَطْرَقَ عَنِّی طَوِیلاً ثُمَّ قَالَ لَیْسَ کَمَا ذَکَرُوا وَ لَکِنَّکَ یَا عِیسَى کَثِیرُ اَلْبَحْثِ عَنِ اَلْأُمُورِ وَ لاَ تَرْضَى عَنْهَا إِلاَّ بِکَشْفِهَا فَقُلْتُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی إِنَّمَا أَسْأَلُ عَمَّا أَنْتَفِعُ بِهِ فِی دِینِی وَ أَتَفَقَّهُ مَخَافَهَ أَنْ أَضَلَّ وَ أَنَا لاَ أَدْرِی وَ لَکِنْ مَتَى أَجِدُ مِثْلَکَ یَکْشِفُهَا لِی فَقَالَ إِنَّ اَلنَّبِیَّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لَمَّا ثَقُلَ فِی مَرَضِهِ دَعَا عَلِیّاً فَوَضَعَ رَأْسَهُ فِی حَجْرِهِ وَ أُغْمِیَ عَلَیْهِ وَ حَضَرَتِ اَلصَّلاَهُ فَأُؤْذِنَ بِهَا فَخَرَجَتْ عَائِشَهُ فَقَالَتْ یَا عُمَرُ اُخْرُجْ فَصَلِّ بِالنَّاسِ فَقَالَ أَبُوکِ أَوْلَى بِهَا فَقَالَتْ صَدَقْتَ وَ لَکِنَّهُ رَجُلٌ لَیِّنٌ وَ أَکْرَهُ أَنْ یُوَاثِبَهُ اَلْقَوْمُ فَصَلِّ أَنْتَ فَقَالَ لَهَا عُمَرُ بَلْ یُصَلِّی هُوَ وَ أَنَا أَکْفِیهِ إِنْ وَثَبَ وَاثِبٌ أَوْ تَحَرَّکَ مُتَحَرِّکٌ مَعَ أَنَّ مُحَمَّداً صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مُغْمًى عَلَیْهِ لاَ أَرَاهُ یُفِیقُ مِنْهَا وَ اَلرَّجُلُ مَشْغُولٌ بِهِ لاَ یَقْدِرُ أَنْ یُفَارِقَهُ یُرِیدُ عَلِیّاً عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَبَادِرْهُ بِالصَّلاَهِ قَبْلَ أَنْ یُفِیقَ فَإِنَّهُ إِنْ أَفَاقَ خِفْتُ أَنْ یَأْمُرَ عَلِیّاً بِالصَّلاَهِ فَقَدْ سَمِعْتُ مُنَاجَاتِهِ مُنْذُ اَللَّیْلَهِ وَ فِی آخِرِ کَلاَمِهِ اَلصَّلاَهَ اَلصَّلاَهَ قَالَ فَخَرَجَ أَبُو بَکْرٍ لِیُصَلِّیَ بِالنَّاسِ فَأَنْکَرَ اَلْقَوْمُ ذَلِکَ ثُمَّ ظَنُّوا أَنَّهُ بِأَمْرِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَلَمْ یُکَبِّرْ حَتَّى أَفَاقَ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ قَالَ اُدْعُوا لِیَ اَلْعَبَّاسَ فَدُعِیَ فَحَمَلَهُ هُوَ وَ عَلِیٌّ فَأَخْرَجَاهُ حَتَّى صَلَّى بِالنَّاسِ وَ إِنَّهُ لَقَاعِدٌ ثُمَّ حُمِلَ فَوُضِعَ عَلَى مِنْبَرِهِ فَلَمْ یَجْلِسْ بَعْدَ ذَلِکَ عَلَى اَلْمِنْبَرِ وَ اِجْتَمَعَ لَهُ جَمِیعُ أَهْلِ اَلْمَدِینَهِ مِنَ اَلْمُهَاجِرِینَ وَ اَلْأَنْصَارِ حَتَّى بَرَزَتِ اَلْعَوَاتِقُ مِنْ خُدُورِهِنَّ فَبَیْنَ بَاکٍ وَ صَائِحٍ وَ صَارِخٍ وَ مُسْتَرْجِعٍ وَ اَلنَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَخْطُبُ سَاعَهً وَ یَسْکُتُ سَاعَهً وَ کَانَ مِمَّا ذَکَرَ فِی خُطْبَتِهِ أَنْ قَالَ یَا مَعْشَرَ اَلْمُهَاجِرِینَ وَ اَلْأَنْصَارِ وَ مَنْ حَضَرَنِی فِی یَوْمِی هَذَا وَ فِی سَاعَتِی هَذِهِ مِنَ اَلْجِنِّ وَ اَلْإِنْسِ فَلْیُبَلِّغْ شَاهِدُکُمُ اَلْغَائِبَ أَلاَ قَدْ خَلَّفْتُ فِیکُمْ کِتَابَ اَللَّهِ فِیهِ اَلنُّورُ وَ اَلْهُدَى وَ اَلْبَیَانُ مَا فَرَّطَ اَللَّهُ فِیهِ مِنْ شَیْءٍ حُجَّهُ اَللَّهِ لِی عَلَیْکُمْ وَ خَلَّفْتُ فِیکُمُ اَلْعَلَمَ اَلْأَکْبَرَ عَلَمَ اَلدِّینِ وَ نُورَ اَلْهُدَى وَصِیِّی عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ أَلاَ هُوَ حَبْلُ اَللَّهِ فَاعْتَصِمُوا بِهِ جَمِیعاً وَ لاٰ تَفَرَّقُوا عَنْهُ وَ اُذْکُرُوا نِعْمَتَ اَللّٰهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدٰاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوٰاناً أَیُّهَا اَلنَّاسُ هَذَا عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ کَنْزُ اَللَّهِ اَلْیَوْمَ وَ مَا بَعْدَ اَلْیَوْمِ مَنْ أَحَبَّهُ وَ تَوَلاَّهُ اَلْیَوْمَ وَ مَا بَعْدَ اَلْیَوْمِ فَقَدْ أَوْفىٰ بِمٰا عٰاهَدَ عَلَیْهُ اَللّٰهَ وَ أَدَّى مَا وَجَبَ عَلَیْهِ وَ مَنْ عَادَاهُ اَلْیَوْمَ وَ مَا بَعْدَ اَلْیَوْمِ جَاءَ یَوْمَ اَلْقِیَامَهِ أَعْمَى وَ أَصَمَّ لاَ حُجَّهَ لَهُ عِنْدَ اَللَّهِ أَیُّهَا اَلنَّاسُ لاَ تَأْتُونِی غَداً بِالدُّنْیَا تَزِفُّونَهَا زَفّاً وَ یَأْتِی أَهْلُ بَیْتِی شُعْثاً غُبْراً مَقْهُورِینَ مَظْلُومِینَ تَسِیلُ دِمَاؤُهُمْ أَمَامَکُمْ وَ بِیعَاتِ اَلضَّلاَلَهِ وَ اَلشُّورَى لِلْجَهَالَهِ أَلاَ وَ إِنَّ هَذَا اَلْأَمْرَ لَهُ أَصْحَابٌ وَ آیَاتٌ قَدْ سَمَّاهُمُ اَللَّهُ فِی کِتَابِهِ وَ عَرَّفْتُکُمْ وَ بَلَّغَتْکُمْ مَا أُرْسِلْتُ بِهِ إِلَیْکُمْ وَ لٰکِنِّی أَرٰاکُمْ قَوْماً تَجْهَلُونَ لاَ تَرْجِعُنَّ بَعْدِی کُفَّاراً مُرْتَدِّینَ مُتَأَوِّلِینَ لِلْکِتَابِ عَلَى غَیْرِ مَعْرِفَهٍ وَ تَبْتَدِعُونَ اَلسُّنَّهَ بِالْهَوَى لِأَنَّ کُلَّ سُنَّهٍ وَ حَدَثٍ وَ کَلاَمٍ خَالَفَ اَلْقُرْآنَ فَهُوَ رَدٌّ وَ بَاطِلٌ اَلْقُرْآنُ إِمَامٌ هُدًى وَ لَهُ قَائِدٌ یَهْدِی إِلَیْهِ وَ یَدْعُو إِلَیْهِ بِالْحِکْمَهِ وَ اَلْمَوْعِظَهِ اَلْحَسَنَهِ وَلِیُّ اَلْأَمْرِ بَعْدِی وَلِیُّهُ وَ وَارِثُ عِلْمِی وَ حِکْمَتِی وَ سِرِّی وَ عَلاَنِیَتِی وَ مَا وَرِثَهُ اَلنَّبِیُّونَ مِنْ قَبْلِی وَ أَنَا وَارِثٌ وَ مُوَرِّثٌ فَلاَ تَکْذِبَنَّکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَیُّهَا اَلنَّاسُ اَللَّهَ اَللَّهَ فِی أَهْلِ بَیْتِی فَإِنَّهُمْ أَرْکَانُ اَلدِّینِ وَ مَصَابِیحُ اَلظُّلَمِ وَ مَعْدِنُ اَلْعِلْمِ عَلِیٌّ أَخِی وَ وَارِثِی وَ وَزِیرِی وَ أَمِینِی وَ اَلْقَائِمُ بِأَمْرِی وَ اَلْمُوفِی بِعَهْدِی عَلَى سُنَّتِی – أَوَّلُ اَلنَّاسِ بِی إِیمَاناً وَ آخِرُهُمْ عَهْداً عِنْدَ اَلْمَوْتِ وَ أَوْسَطُهُمْ لِی لِقَاءً یَوْمَ اَلْقِیَامَهِ فَلْیُبَلِّغْ شَاهِدُکُمْ غَائِبَکُمْ أَلاَ وَ مَنْ أَمَّ قَوْماً إِمَامَهً عَمْیَاءَ وَ فِی اَلْأُمَّهِ مَنْ هُوَ أَعْلَمُ مِنْهُ فَقَدْ کَفَرَ أَیُّهَا اَلنَّاسُ وَ مَنْ کَانَتْ لَهُ قِبَلِی تَبِعَهٌ فَهَا أَنَا وَ مَنْ کَانَتْ لَهُ عُدَّهٌ فَلْیَأْتِ فِیهَا عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ فَإِنَّهُ ضَامِنٌ لِذَلِکَ کُلِّهِ حَتَّى لاَ یَبْقَى لِأَحَدٍ عَلَیَّ تِبَاعَهٌ .)
پاسخ دهید