حجت الاسلام کاشانی روز شنبه مورخ ششم مردادماه ۱۴۰۳، در “حسینیه بیت الزهراء سلام الله علیها” به ادامه ی سخنرانی با موضوع “درنگی بر یکی از جملات زیارت جامعه کبیره” پرداختند که مشروح این جلسه تقدیم می شود.
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم»
«أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِبادِ».[۱]
«رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْری * وَ یَسِّرْ لی أَمْری * وَ احْلُلْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی * یَفْقَهُوا قَوْلی».[۲]
«اللَّهُمَّ وَ أَنْطِقْنِی بِالْهُدَى وَ أَلْهِمْنِی التَّقْوَى».[۳]
مقدّمه
هدیه به پیشگاه با عظمت حضرت ختمی مرتبت صلی الله علیه و آله و اهل بیت مکرّم ایشان، بویژه سیّدالشّهدا علیه السلام صلواتی هدیه بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم
عرض ادب، ارادت، خاکساری، التجاء و استغاثه و عرض تسلیت به محضر پر خیر و برکت حضرت بقیه الله اعظم روحی و ارواحُ مَن سِواهُ فِداه و عجّل الله تعالی فرجه الشریف صلوات دیگری محبّت بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم
هدیه به ارواح طیّبه‌ی شهدا، امام عظیم الشأن، رفتگان این جمع، هر کسی در طول تاریخ قدمی برداشته است، قلمی زده است، کلامی گفته است، کلمه‌ای نوشته است، کلمه‌ای شنیده است، درهمی خرج کرده است، قطره‌ی اشکی ریخته است، محبّت اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین بوده است، و بویژه صاحب این بیت، حاج آقای جاهی که دل او برای قرآن و عترت می‌تپید، و اموات شما عزیزان را، ان شاء الله خدای متعال با اولیای خودش محشور کند، صلوات دیگری محبّت بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم.
مرور جلسه‌ی گذشته
بر سرِ خانِ پُرنعمتِ زیارت جامعه کبیره هستیم و یک گزاره‌ای که محل گفتگو است، «بِمُوالاتِکُمْ عَلَّمَنَا اللّهُ مَعالِمَ دِینِنا».
چون فرصت نیست نمی‌شود آنچه گذشت را تکرار کرد، خیلی کلّی عرض می‌کنم.
ما فقط و فقط، این است و جز این نیست که با موالات شما دین را یاد گرفتیم، نه چیز دیگری، «موالات شما» هم یعنی محبّت و پذیرش ولایت شما.
این بحث ابعاد خیلی مفصلی دارد که خیلی گسترده است، یک جهت این است که بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم چه بلاهایی بر سر دین آمد، جلسه‌ی گذشته اشاره کردم، بمناسبت در این جلسه هم اشاره خواهم کرد، ولی فرصت نیست مفصل گفته شود؛ و اینکه ابعاد این بحث هم خیلی گسترده است.
همه به قرآن کریم استناد می کنند!
عرض کردیم تمام مذاهب اسلامی، تمام گروه‌های فکری، تمام اندیشمندان و اندیشه‌ورزان، همگی اگر جزو مسلمین هستند، مستند به آیات صحبت می‌کنند، مستند به روایات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم صحبت می‌کنند.
وهابی به قرآن استناد می‌کند، داعشی به قرآن استناد می‌کند، اشعری و معتزلی به قرآن استناد می‌کنند، شیعه امامیه به قرآن استناد می‌کند، خوارج و اباضیه به قرآن استناد می‌کنند، همه به قرآن استناد می‌کنند.
اینجا هم جای این بحث نیست که من بگویم ما بصورت حقیقی استناد می‌کنیم و آن‌ها با فریب، من چنین دستگاهی ندارم که بفهمم چه کسی با فریب استناد می‌کند و چه کسی با فهم خالصانه.
این ما هستیم و درستی و غلطی، چه اتفاقی رخ می‌دهد که ما اینگونه تفاوت فکری پیدا می‌کنیم؟
فقط شیعیان مفتخر به اخذ دین از اهل بیت علیهم السلام هستند
اولین نکته اینجاست که ما بدانیم، تنها گروهی که در عالم اسلام، که در تئوری، مفتخر هستند که دین را از اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین اخذ می‌کنند، ما هستیم.
چرا عرض می‌کنم در تئوری؟ چون در عمل معلوم نیست که من هم دین را از اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین اخذ کنم. عقیده‌ی من این است که باید دین را از اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین اخذ کنم، اما اینکه در عمل چکار می‌کنم، خدا می‌داند. ما هر جایی که خطا می‌کنیم یا نعوذبالله گناه می‌کنیم، آنجا درواقع به هوای نفس خود عمل کرده‌ایم، «أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ»،[۴] یعنی کسی که گناه می‌کند، نفسِ خود را خدای خود می‌کند.
من در این گزاره کاری به عملکرد ندارم، شاید بعداً به این موضوع بپردازم، اما فعلاً ما در تئوری اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین را مرجع دین خود می‌دانیم.
این موضوع را هم به شما عرض کنم که گروه دیگری در جهان اسلام چنین ادّعایی در کتب رسمی خود ندارد؛ دروغ گفته می‌شود اما در آثار رسمی خبری از این موضوع نیست، چون اصلاً امکان این امر را ندارند و خودشان هم می‌دانند نمی‌توانند این کار را کنند، اصلاً چنین جایگاهی برای اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین قائل نیستند، اصلاً حجیّتی برای کلام اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین قائل نیستند، نظرشان این است و ما هم حرفی نداریم و اشکالی ندارد و هر کسی نظری دارد، اما گاهی دیده می‌شود که فریبکاری می‌کنند و مثلاً می‌گویند «ما خود را پیرو اهل بیت پیغمبر می‌دانیم و این پیروی را لازم می‌دانیم»، این یک دروغِ آشکارِ شاخ‌دار است.
آقایی هست که چابهاری است و باسواد است، و چون باسواد است می‌داند که فقه او فقه حنفی است و کاری به اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین ندارند، اما نمی‌دانم چرا وقتی سخنرانی می‌کند می‌گوید ما خود را ملزم به اطاعت از اهل بیت پیامبر می‌دانیم.
درحالی که اگر شما خودتان را ملزم می‌دانستید، باید در مبانی فکری خودتان این را می‌گفتید. شما در کتب اصولی‌تان که مبانی فکری‌تان را بیان می‌کنید، می‌گویید کلام اهل بیت حجّت نیست. برای چه در صفحه‌ی خودت می‌گویی ما خودمان را ملزم به اطاعت از اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین می‌دانیم؟ به نظر بنده این کار فریبکاری است.
چون اگر شما صادقانه حرف بزنید بهتر است، بگویید ما اهل بیت را حجّت نمی‌دانیم، کمااینکه ابوحنیفه را اعلم از اهل بیت می‌دانیم.
وقتی ملزم به اطاعت از اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین نیستی، چرا این حرف را می‌زنی؟
یعنی اگر شما بخواهید ببینید عقاید شیعه چیست، باید بروید و کتب علمای تراز یک شیعه را بخوانید، آنجا نظر داده‌اند.
همانطور که نمی‌شود ما که طرفدار مکتبِ اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین هستیم بگوییم ابوحنیفه امام ماست و هرچه بگویم ما خود را ملزم می‌دانیم اطاعت کنیم، آن‌ها هم همینطور هستند. اینجا به این امر هم کاری ندارم که آیا این حرف درست است یا غلط است.
یک گزاره درباره‌ی «بِمُوالاتِکُمْ عَلَّمَنَا اللّهُ مَعالِمَ دِینِنا» این است که امروز در جهان اسلام، گروهی مدّعی نیست که دین خود را از اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین می‌گیرد.
ممکن است دو نوع جواب بدهند، یکی اینکه بگویند اگر ما چیزی از اهل بیت بفهمیم و خوب باشد، قبول می‌کنیم.
خسته نباشید! اگر حرف من هم خوب باشد قبول می‌کنید، اگر استدلال مرا هم بپذیرید قبول می‌کنید.
حجیّت بالاتر از استدلال است، ما به این موضوع کاری نداریم که کلام امام صادق سلام الله علیه از نظر من خوب است یا نه، امام صادق علیه السلام هرچه بفرماید من او را معصوم و حجّت می‌دانم.
ولی اگر شخص دیگری بخواهد حرف بزند، شما می‌گویید دلیل شما چه بود؟ کدام آیه را گفتید؟ روایتی که گفتید کجا بود؟
نگاه شما به من حجیّت نیست، درست هم همین است و نباید باشد، ولی اگر امام صادق علیه السلام فرموده باشد، نگاه ما حجیّت است.
لذا اگر بگویند ما کلمات خوب اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین را قبول می‌کنیم، خُب کلمات خوب هر کسی را قبول می‌کنید.
یا اینکه بگویند ما هم از اهل بیت اخذ می‌کنیم و هم از دیگران.
این امر هم نمی‌شود، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم اجازه نداده است که شما هم از پیامبر اخذ کنید و هم از جای دیگر.
عمر یک کاغذی در دست داشت و نزد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم آمد، گفت: یا رسول الله! ببین! چه حرف‌های حکمت‌آمیزی!
البته این موضوع را درنظر بگیرید که عمر وقتی این حرف را می‌زد، طبق اسناد تاریخی توانایی روخوانی از قرآن کریم را نداشت! روخوانی قبل از فهم متن است، تو توانِ روخوانی نداری، با تورات چکار داری؟
ناگهان دیدند پیامبر اذان بی‌وقت دادند. اذان بی‌وقت برای زمانی بود که مردم به مسجد بیایند که خبر مهمی رخ داده است، مثلاً وحی شده است.
مردم به مسجد آمدند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: من برای شما یک نور درخشان آورده‌ام، این خیلی کج‌سلیقگی است که شما قرآن را دارید، درّ شاهوار داری و یک شن‌ریزه بدست گرفته‌ای؟
فرمود: من برای شما نور آورده‌ام…
بعد دید شاید متوجّه نشوند، فرمود: «لَوْ کَانَ مُوسَى حَیّاً لَمَا وَسِعَهُ إِلاَّ اِتِّبَاعِی»،[۵] بخدا اگر خود حضرت موسی هم الآن زنده بود، راهی جز تبعیّت از من نداشت!
تو هنوز نمی‌توانی از روی قرآن بخوانی، به دنبال چیز دیگری رفته‌ای؟ الآن اگر خود موسی بود از همین قرآن استفاده می‌کرد و لذّت می‌برد، تو به دنبال چه چیزی رفته‌ای؟
منبریِ دوران خلفا «کَعبُ الأحبار» است که می‌گوید من همزمان هم احکام قرآن را قبول دارم و هم احکامِ تورات را!
آن نگاه هم همینطور است که کسی بگوید من هم اهل بیت را قبول دارم و هم دیگران را!
حداقل این است که ما در تئوری اینطور نیستیم، ما تنها گروهی هستیم که خیلی باافتخار می‌گوییم «بِمُوالاتِکُمْ عَلَّمَنَا اللّهُ مَعالِمَ دِینِنا».
برای فهم قرآن به امام نیاز داریم
بعضی از امور هست که تشخیص آن برای من و شما به این راحتی‌ها ممکن نیست، اصلاً چرا ما امام لازم داریم؟ چرا اینقدر در روایات ما تأکید شده است که احدی را در جایگاه امام یا شبهِ امام یا نزدیک به امام نبینید؟ یا تشبیه نکنید؟
برای اینکه شما باید بدانید که، باید فقط از یک جا اخذ کنید؛ وگرنه ما آنچه دلمان می‌خواهد را می‌گوییم و برای کار خودمان از روایات مستند پیدا می‌کنیم.
جلسه گذشته که عرض کردیم هر قومی برای خودش آیه می‌خواند، قاعدتاً هم وقتی اینها با یکدیگر اختلاف دارند، حداکثر یک قوم درست می‌گوید، چون حقیقت که چند چیز نیست، بالاخره یا جبر درست است، یا تفویض درست است، یا امرِ بین این دو؛ نمی‌شود هر سه درست باشد. هر سه گروه هم به قرآن کریم استناد می‌کنند.
خوارج مقابل امیرالمؤمنین صلوات الله علیه آیه قرآن می‌خواندند.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم همین را پیش‌بینی فرموده بود، فرمود: «إِنَّ مِنْکُمْ مَنْ یُقَاتِلُ عَلَی التَّأْوِیلِ القُرآن کَمَا قَاتَلهُ عَلَی تَنْزِیلِهِ»، من جنگیدم که بگویم قرآن کلام خداست، بعد از من گروه‌های مختلف باید با یکدیگر بجنگند تا معنای حقیقت روشن شود.
این یعنی چه؟ همه دَم از قرآن می‌زنند…
الآن ما تاریخ را نگاه می‌کنیم، اگر بحث من تمام شد و فرصت شد و دیدم شرایط مناسب است، آنوقت به خودمان هم چند سوزن می‌زنم، دوره‌ی ما هم از این دوره‌ها مستثنی نیست، ما باید بر سرِ سفره‌ی اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین بنشینیم، اگر به جای دیگری برویم، معلوم نیست فهم ما چقدر آن چیزی است که خدای متعال می‌خواهد بفرماید. اگر اینطور نبود که به امامت نیازی نبود، خدا به یک از ما یک کتاب می‌داد و می‌گفت بخوان و عمل کن.
ما دیده‌ایم که یزید از آیه‌ی «قُلِ اللَّهُمَّ مَالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشَاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ»،[۶] حداقل در ادّعا عزّت خودش را دریافت می‌کند.
بنده بیش از صد و پنجاه تفسیر دارم و چند برابرِ این کتب دیده‌ام، کمتر آیه‌ای را در خاطر دارم که همه‌ی مفسران یک نظر داشته باشند.
یعنی بین آدم‌ها اختلاف است، پس کدام معنا درست است؟
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم برای این پیش‌بینی فرموده است، فرمود یک علی سلام الله علیه می‌آید که برای فهم درست می‌جنگد.
عمّار سلام الله علیه هم در صفین این امر را تطبیق کرد، گفت: «نَحْنُ ضَرَبْنَاکُمْ عَلَى تَنْزِیلِهِ*** فَالْیَوْمَ نَضْرِبُکُمْ عَلَى تَأْوِیلِهِ»،[۷] این رجز جناب عمّار بود، امروز می‌جنگیم که بگوییم این چیزی که شما از اسلام می‌گویید، اسلام نیست، دروغ می‌گویید، اینها غلط است. کمااینکه قبلاً من هم در سپاه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بودم، می‌جنگیدیم که بگوییم قرآن کریم کلام خداست، ابوسفیان قبول نمی‌کرد. حال تو در مقابل من ایستاده‌ای و می‌گویی معنای قرآن این است!
در نهایت هم قرآن به نیزه کردند و به ظاهر موفق شدند، چون سپاه حضرت گفتند: اینها قرآن به نیزه کردند، یعنی بیایید تا برگردیم و به حکم قرآن تن بدهیم.
اینکه «به حکم قرآن تن بدهیم»، حکم قرآن چیست؟ حکم قرآن آن چیزی است که معاویه می‌گوید یا آن چیزی است که علی بن ابیطالب صلوات الله علیه می‌گوید؟
شما لاجرم باید یک تکیه‌گاه و مرجع داشته باشید، وگرنه الی یوم القیامه بین فهم‌ها اختلاف است. شما در مفاهیم یک گزاره پیدا کنید که اختلافی نباشد. بر سر خود توحید اختلاف هست، این همه آدم اختلاف نظر دارند، بر سر براهین اثبات وجود خدا چقدر کتاب نوشته شده است و چقدر اختلاف نظر هست، بر سر اسماء و صفات خدا چقدر کتاب نوشته شده است و چقدر اختلاف هست، بر سر همه چیز اختلاف هست، این امر هم طبیعی است، آدم‌ها مختلف می‌فهمند، قدِ ارتفاع فکر آدم‌ها آنقدر نیست که همه‌ی حقیقت را بدانند. ما در فهم قصور ذاتی داریم.
افق دید معصوم
اصلاً بعضی اوقات هست که با ظواهر اندیشیدن و ملاکات ظاهری، مسئله غلط است، ولی یک باطنی دارد که مسئله درست است.
مثال: دیده‌اید گاهی تعزیه بازی می‌کنند، در آن تعزیه یک نفر دیگری را می‌زند، اما هیچکدام دشمن نیستند، این موضوع غرض دیگری دارد، می‌خواهد یک مصیبت دیگری را یادآوری کند. بعد ناگهان کسی که در جلسه هست تحمّل نمی‌کند و درگیر می‌شود.
یا مثلاً جایی در حال ساخت فیلم هستند و شما در حال دیدن هستید، ناگهان می‌بینید کسی آمد و دیگری را گروگان گرفته است و می‌خواهد بزند. اگر شما بروید و جلوی او را بگیرید، فیلم را خراب کرده‌اید. چون شما یک ظاهری را دیده‌اید، ولی این امر یک باطنی داشت.
اگر شما جوانب همین موضوعات ساده‌ی روزگار ما را ندانید، نمی‌توانید درست قضاوت کنید، حال آنجایی که باطن دارد را چکار می‌کنی؟
اگر شما خیابان بروید و ببینید کسی کلید بدست گرفته است و به ماشین مردم خط می‌اندازد، حتماً می‌روید و تذکّر می‌دهید. ظاهر این امر غلط است.
در آن ماجرای حضرت موسی علیه السلام با آن عبد صالح خدا، ظاهر کار همین کاری بود که حضرت موسی علیه السلام بایستی انجام می‌داد، گفت: چرا کشتی مردم را سوراخ می‌کنی؟ این کار حق الناس است.
آن عبد صالح در یک افق دیگری بود، گفت: من این کشتی را سوراخ کردم، تا شاه این کشتی را مصادره نکند!
یعنی تو یک بُعد را می‌بینی، افق دید تو کوتاه است، من پشت سر ماجرا را هم می‌بینم.
به ظاهر حق با معترض است، اما گاهی خدای متعال صحنه‌های این عالم را طوری می‌چیند که آدمی در عرصه‌ای کاملاً مظلوم می‌شود…
خوش‌بین‌ترین یاران امام حسین علیه السلام هم فکر نمی‌کردند که هزار و چهارصد سال بعد… امروز وضع یزید را ببینید و وضع سیّدالشّهداء صلوات الله علیه را هم ببینید… اصلاً چه کسی می‌توانست ببیند؟ آیا آن روز خوش‌بین‌ترین طرفدارانشان هم می‌توانستند ببینند.
بله حضرت زینب کبری سلام الله علیها که افق نگاه او افقِ نگاهِ سیّدالشّهداء صلوات الله علیه است، که ما راهی به او هم نداریم، آن زمانی که در قتلگاه جسارت می‌کردند به زین العابدین سلام الله علیه فرمود: چرا در حال جان دادن هستی؟ من می‌بینم که آسمانی‌ها در حال نظاره‌ی ما هستند، اینجا را نگاه نکن که ما غریب شدیم، در آسمان می‌دانند حق با چه کسی است.
آیا می‌شود این آدم را ذلیل کرد؟
بعد عبراتی فرمود که ان شاء الله وقتی شما امسال به زیارت اربعین مشرّف شدید، به یاد این جمله بیفتید، فرمود: من آن روزی را می‌بینم که شیعیان پدرت صبح و شام اجازه نمی‌دهند اینجا خلوت شود.
روز عاشورا روز شکست ظاهری قطعی بود، روز مظلومیت قطعی بود، روز شهادت قطعی بود، اما ناگهان افق نگاه کسی آنقدر بلند است که می‌گوید من می‌بینم از یک ماه زودتر موکب‌ها برای پذیرایی از زوّار پدرت به اینجا می‌آیند… این عبارت برای من است، جمله‌ی اصلی که برای حضرت زینب کبری سلام الله علیها است این است که فرمودند: من می‌بینم که اینجا صبح و شام خلوت نخواهد شد. فکر نکن اینجا ما را کشتند و ما تمام شدیم.
آیا می‌شود این آدم را شکست داد؟ نه!
آیا این افق نگاه برای همه است؟ نه! ما ذاتاً به این ارتفاع افق دید قاصر هستیم، برای همین به امام نیاز داریم.
حضرت موسی علیه السلام فرمود: چرا کشتی مردم را سوراخ می‌کنی؟…
اگر دیدید من به ماشین مردم آسیب می‌زنم، باید به من تذکّر بدهید، چون من چنین افق دیدی ندارم و باید به همین ظواهر دین عمل کنم.
اما زمانی پیامبر کاری می‌کند، یا خدا می‌خواهد کاری کند، یا امام حسین علیه السلام کاری می‌کند. شما هر آدمی را ببینید که می‌خواهد فرزند خود را قربانی کند، باید بروید و به او اعتراض کند، چون این کار غلط است، اما این اعتراض به حضرت ابراهیم علیه السلام نیست. چرا؟ چون «بأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ»، چون اینها فقط به امر خدا عمل می‌کنند، اینطور نیست که بگوید دوست دارم این کار را کنم.
اگر من بخواهم به امر خدا عمل کنم، من راهی بجز این ندارم که به سراغ آیات و روایت بروم، مجبور هستم که به سراغ عمومات بروم، برای من حکم خاص وجود ندارد، من باید به همین دین عمل کنم. اما برای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم چطور؟
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم برای اینکه یک نفر را مفتضح کند، کسی که سابقه‌ی چند مرتبه فرار از جنگ دارد را بعنوان فرمانده‌ی لشکر قرار می‌دهد و او فرار می‌کند.
می‌پرسند این چه انتخابی است؟ می‌فرماید: دستور الهی است، عملیات ایذائی بود که هم کفار یهود شکست بخورند و هم وضع منافقین معلوم شود. به امر خدا عمل کردم، امر خدا بود.
ریشه‌ی اعتراض به امام معصوم
تمام کسانی که در طول تاریخ با اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین دچار مشکل شدند و به ائمه علیهم السلام اعتراض کردند، خوب بودند ولی اعتراض کردند، ریشه‌ی اعتراض‌شان این است که امام را امام معصوم نمی‌دانستند.
آن کسانی که آمدند و به امام حسن مجتبی صلوات الله علیه گفتند: «چرا صلح کردی؟ این کار غلط است، این کار ذلّت است»، اینها امام حسن مجتبی صلوات الله علیه را آدمی بهتر از خودشان می‌دانستند نه امامِ معصوم.
در یاد دارید که جلسه‌ی قبل عرض کردم امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم کسانی آمدند که «خَالَفُوا فِیهَا رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ»،[۸] با پیغمبر مخالفت می‌کردند، «مُتَعَمِّدِینَ لِخِلاَفِهِ» عمداً مخالفت می‌کردند، «نَاقِضِینَ لِعَهْدِهِ» عمداً عهد پیغمبر را نقض می‌کردند، «مُغَیِّرِینِ لِسُنَّتِهِ» سنّت پیغمبر را تغییر می‌دادند.
اینها عمداً همه چیز را خراب کردند، اگر الآن من بخواهم همه چیز را درست کنم، همه می‌روند، بجز آن شیعیانی که فرض وجوب امامت من را از دین می‌دانند، یعنی می‌دانند من امام هستم نه حاکم. حکومت در دست او هست ولی امام معصوم است، «مَعَ القُرآن» است، «مَعَ الحَق» است، بلکه حق به دور او می‌گردد.
خودِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: کسانی که امامت مرا قبول ندارند از من می‌بُرَند.
کسانی که آمدند و به امام حسن مجتبی صلوات الله علیه اعتراض کردند، چه اعتراضی کردند؟
اول این موضوع را به خدمت شما عرض کنم که ظاهراً حق با آن‌ها بود، مانند همان مواردی که آمدند و حضرت خضر علیه السلام اعتراض کردند، ظاهر امر این بود که چرا کشتی مردم را سوراخ می‌کنی؟ اینجا هم می‌گفتند: چرا هنوز جنگ شروع نشده است، حکومت را به معاویه دادی؟
ظاهر امر این بود که می‌گفتند می‌رفتیم و می‌جنگیدیم! ما که هنوز شکست نخورده‌ایم.
همانطور که می‌دانید هیچ جنگ اصلی رخ نداد و امام حسن مجتبی صلوات الله علیه حکومت را به معاویه داد.
من این موضوع را از سلیقه‌ی خودم نمی‌گویم، بلکه روایت دارد که فرمود: این آتش‌بسِ امام حسن مجتبی صلوات الله علیه با معاویه، از سنخ سوراخ کردنِ کشتی است.
یعنی ظاهر کار درست نیست، ولی من به امر الهی یک افقی را می‌بینم که شما نمی‌بینید؛ من شما را به مسیر می‌رسانم، من برای اینکه شما را حفظ کنم این کار را کردم.
لذا این افق قابل تأسّی نیست، چون ما به این افق علم نداریم. این امر برای معصوم است و برای غیرمعصوم نیست، چون من به وحی دسترسی و الهام بصورت حجّت ندارم، برای همین هم به درِ خانه‌ی امام معصوم می‌رویم.
یکی از جواب‌هایی که برای آتش‌بس امام حسن مجتبی صلوات الله علیه داده شده است این است که می‌گوید ظاهری که می‌بینی بد است، بد است، ولی یک دستوری در این امر هست، پایان کار این امر یک خیری هست.
چه کسانی با امام حسن مجتبی صلوات الله علیه دعوایشان می‌شود؟ کسانی که برای امام حسن مجتبی صلوات الله علیه این جایگاه عصمت را قائل نیستند.
پس اولاً دقت کنید، دیده‌اید بعضی جاها می‌گویند از کربلا عبرت بگیرید، خیلی درست است، ولی اینطور نیست که ما باید از کربلا عبرت بگیریم وگرنه وقتی امام زمان ارواحنا فداه بیاید ممکن است… ما اگر نعوذبالله حرام هم بخوریم ممکن است امام زمان ارواحنا فداه بیاید و ما نتوانیم همراهی کنیم، ولی این قسمت که ممکن است ما هم روزی به امام زمان ارواحنا فداه نعوذبالله بگوییم «یا مذل المؤمنین»، اگر کسی قائل به عصمت امام باشد، این حرف را نمی‌زند.
گیر آن‌ها این بود که قائل به عصمت نبودند، شیعه‌ی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بودند ولی برای فهم خودشان ارزش قائل بودند، ما فهم خود را با فهم امام در یک رده نمی‌دانیم.
ما کوفیان را نمی‌شناسیم، اگر در کشور ما ببینید که نعوذبالله زمانی با اسرائیل مذاکره کنند، بعد هم حکومت را به اسرائیل تحویل بدهند، در این جمع حتّی یک نفر هم نمی‌گوید کار خوبی بود.
بیهوده بر سرِ کوفیان نزنیم، ظاهری که کوفیان می‌دیدند، یک امر غلط می‌دیدند؛ آن طرف معاویه بود.
مشکل کجا بود؟ مشکل سقیفه بود، سقیفه «عصمت امام» را از ذهن مردم گرفته بود، این بدبخت‌ها درست می‌دیدند که آن طرف معاویه است و نباید با معاویه آتش‌بس امضاء کرد، مشکل‌شان این بود که امام را معصوم نمی‌دیدند.
مشکل سقیفه بود، چون سقیفه عصمت و علم امام را از اذهان پاک کرد و به مردم باوراند که فلان کس هم می‌تواند حاکم باشد.
مردمی که باور کردند فلانی و فلانی و فلانی می‌توانند حاکم باشند، نگاهشان به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و امام حسن مجتبی صلوات الله علیه هم حداکثر در همان سطح بود، پس معلوم است که دیگر اجازه نمی‌دادند بخواهی یک کارِ به ظاهر خلاف کنی، چون به عصمت و علم امام اعتقاد نداشتند، ولو در صفین یارِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بودند، چون ظاهرِ کاری که می‌دیدند غلط بود، می‌گفتند: آتش‌بس با معاویه؟ حداقل برویم و کشته شویم!
ما راجع به برکات آتش‌بسِ امام حسن مجتبی صلوات الله علیه زیاد صحبت کرده‌ایم، اما آن زمان که این موضوعات را متوجّه نمی‌شدند؛ آن زمان می‌گفتند: آتش‌بس با معاویه؟
و برای اینکه شما بخواهید این موضوع را درک کنید، بهترین مثال این است که شما فکر کنید امروز گروهی می‌خواهند بروند و با اسرائیل مذاکره کنند؛ که شما ابداً به کسی حق نمی‌دهید، درست هم حق نمی‌دهید، چون امروز کسی معصوم نیست.
اگر امام حسن مجتبی صلوات الله علیه امام معصوم نبود که «بأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ»، حتماً خطا بود، چون ظاهر امر خطا بود، و ما برای غیر از امام معصوم چنین باطن‌بینی نداریم که بخواهیم روی آن حساب کنیم.
لذا اولاً مدام بر سر کوفیان نزنیم، ظاهر آن چیزی که این بیچاره‌ها می‌دیدند خراب بود.
تفاوت حضرت موسی علیه السلام با کوفیان زیاد است، ولی یکی از آن‌ها این است که خدای متعال به حضرت موسی علی نبیّنا و آله و علیه السلام فرمود: این عبدی از بندگان صالح من است؛ اما سقیفه باعث شده بود که کوفیان این موضوع که امام حسن مجتبی صلوات الله علیه عبد صالح خداست را نفهمند و ندانند.
در کافی شریف هست که خود امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هم فرمود: اگر من بخواهم بدعت‌ها را درست کنم همه‌ی آن کسانی که امامت من را قبول ندارند می‌روند.
چون طوری این بدعت‌ها جزو دین اینها شده است که اگر من بخواهم این بدعت را درست کنم، قبول نمی‌کنند، مگر آن کسانی که امامتِ مرا الهی می‌دانند.
یعنی آن کسی که به امام حسن مجتبی صلوات الله علیه «یا مذلّ المؤمنین» نگفت، خوش‌اخلاق نبود، آن کسی که در ماجرای آتش‌بس در مقابل امام حسن مجتبی صلوات الله علیه ادب را حفظ کرد، کسی بود که امامتِ امام را قبول داشت.
وگرنه اگر شما در روزگار ما هرچقدر به یک نفر معتقد باشید، مثلاً یک وزیر امور خارجه هرچه آدم خوبِ نمازشب خوان باشد، ببینید رفته است و با اسرائیل مذاکره کرده است و حکومت را هم تحویل بدهد، نمی‌توانید بپذیرید.
ما مسائل را ساده می‌کنیم و بعد بر سرِ موضوع می‌زنیم! مسائل ساده نیست.
می‌خواهم عرض کنم تأکید روی اینکه باید دین را از امام معصوم اخذ کرد، هنوز هم کاربرد دارد؛ من هنوز به مسائل روز نپرداخته‌ام.
ما خیلی اوقات هوای نفس‌مان را، فهم خودمان را، فهم حزب‌مان را، فهم جریان خودمان را جای امام معصوم قرار می‌دهیم و تصمیم‌گیری می‌کنیم. در روزگار ما موضوعات فراوانی هست که اینطور است، که اگر بر سرِ سفره‌ی دین برگردیم، می‌بینیم اندکی فاصله دارد.
یعنی چیزی که در آن روزگار محور بود، جنگ با معاویه نبود.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم همینطور نفرمود «عَلِیٌّ مَعَ اَلْحَقِّ وَ اَلْحَقُّ مَعَ عَلِیٍّ یَدُورُ مَعَهُ حَیْثُمَا دَارَ»، اعتبار حق به علی سلام الله علیه است، حق به دورِ علی سلام الله علیه می‌گردد، اینجا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم واقعیت بیان فرموده است، یعنی اگر روزی در جایی گیر کردی و یک چیزی را حق پنداشتی، در حالی که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه کار دیگری می‌کند، حق با امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است، آن چیزی که حق پنداشته‌ای حق نیست، و این موضوع برای معصوم است و برای کس دیگری نیست، وگرنه مسیر خطا می‌شود.
شما با همین تعبیر نگاه کنید، تمام آن کسانی که به امام حسین علیه السلام گله کردند که چرا به کربلا می‌روی، برخی آدم‌های خوبی بودند ولی فهم عصمت از امام حسین علیه السلام نداشتند، می‌گفتند شکست جدی در این مسیر محتمل است، پس نرو.
تا آنجایی که شما می‌بینی…
مردمی که با حضرت موسی علی نبیّنا و آله و علیه السلام به سمت نیل می‌رفتند، که پشت سر فرعون بود و نیزه‌های فرعونیان… می‌گفتند: جلو بسته است، چرا به این سمت می‌رویم؟
واقعاً جلو بسته بود، جلو دریا بود!
اما «إِنَّ مَعِیَ رَبِّی سَیَهْدِینِ»،[۹]…
«إِنَّ مَعِیَ رَبِّی سَیَهْدِینِ» یک معنای کلّی دارد که ما می‌فهمیم، اما این کار کارِ هر کسی نیست و کارِ معصوم است، حضرت موسی علیه السلام این مردم را کنار دریا برد، ناگهان دریا باز شد. این کارِ حضرت موسی علی نبیّنا و آله و علیه السلام است؛ وگرنه در غیر از آن شرایط همه باید تدبیر کنند، اگر می‌خواهی فرار کنی که تو را نکشند، نباید به کوچه‌ی بن‌بست بروی. ما باید تدبیر کنیم، مگر اینکه جایی دست ما به شخصی مانند حضرت موسی علی نبیّنا و آله و علیه السلام رسید. اینجا دیگر قرار است او تدبیر کند، جنس تدبیر او هم مانند ما از جنسِ حدسیات نیست، از جنس وهمیات ما نیست، از جنس ظنون و گمان‌های ما نیست، معصومانه است.
در جهان اسلام فقط ما شیعیان این تئوری را قبول داریم؛ نه اینکه بگویم ما خوب هستیم و بقیه خوب نیستند، بقیه این تئوری را قبول ندارند، برای همین هم این همه مشکل پیش آمد.
به امام حسین علیه السلام نامه می‌نوشتند: الآن وقت این امر نیست و نرو!
به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌گفتند: الآن گرم است!… بعداً که می‌خواست جنگ کند می‌گفتند: الآن سرد است!…
باید عقاید و رفتارهای خود را با منابع دین بررسی کنیم
شیعیان ائمه علیهم السلام عبارتی بدرستی یاد گرفته بودند، پای منبر زراره می‌نشستند و زراره حرف می‌زد… البته باید توجّه کرد که منظور بنده از اینکه می‌گویم پای منبر می‌نشستند، باید توجّه داشت که شیعیان جلسات شلوغ، کم داشتند، چون بگیر و ببند بود، ولی از زراره استفاده می‌کردند.
بعضی جاها شک می‌کردند که زراره منبر می‌رود یا از امام نقل می‌کند، اینجا می‌گفتند: صبر کن! این کلامِ خودت هست یا کلامِ امام صادق علیه السلام است؟ اگر کلام خودت هست، باید در کلام خودت استدلال داشته باشی.
ما باید در تئوری یک مرتبه برگردیم و عقایدمان را با منابع دین بررسی کنیم؛ اگر فرصت شود جلوتر عرض می‌کنم که باید یک مرتبه رفتارهای خودمان را با منابع دین بررسی کنیم. در خیلی از اوقات رفتارهای ما از دستورات اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین اخذ نشده است.
اینکه عرض کردم «ما در تئوری این حرف را می‌زنیم» برای همین بود.
ما باید یک مرتبه تئوری خود را درست کنیم که باید دین را از اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین گرفت، از طرف دیگر باید یک مرتبه هم بررسی کنیم که آیا واقعاً الآن دینمان را از اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین اخذ می‌کنیم یا نه؟
خیلی از اوقات ما دین خود را ناخواسته از اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین اخذ نمی‌کنیم، چون یک کسی پیدا می‌شود و حرفی می‌زند و ما فکر می‌کنیم درست است و این موضوع را محور فکر خود قرار می‌دهیم.
انتخابات گذشته یکی از بهترین درس عبرت‌های «چگونه مسلمان باشیم» بود، اگر کسی برود و بررسی کند برای اولوالالباب درس‌های فراوانی داشت، که ما باید دین را از اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین اخذ کنیم، اما کنش‌گری و ورود و خروج و درگیری و حبّ و بغض ما گاهی به آن شیوه‌ای که اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین می‌گویند نیست و ما خیال کرده‌ایم که به تکلیف‌مان عمل می‌کنیم.
من واضح حرف نمی‌زنم چون قصد ندارم بگویم این طرف بد است و آن طرف خوب است و… لازم نیست این کار را کنم، آن زمان که موضوع داغ بود این کار را نکردیم، الآن که گذشته است.
آن چیزی که ماند درس عبرت بود.
ما باید دین را در تئوری از اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین اخذ کنیم، از طرف دیگر باید یک مرتبه هم بررسی کنیم و ببینیم آیا در عمل هم این کار را می‌کنیم یا نه؟ آیا شیوه‌ی رفتار ما با شیوه‌ی رفتار ائمه علیهم السلام تناسب دارد یا نه؟ آیا کنش‌گری ما با شیوه‌ی ائمه علیهم السلام تناسب دارد یا نه؟ با این شیوه‌ی کنش‌گری ما، اگر امام معصوم بین ما بود، او را تخطئه می‌کردیم یا نه؟
اینها آن چیزهایی است که برای مراحل بعدی است.
اول باید درست تبیین شود که باید دین را از اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین بگیریم.
می‌گوید: ما این جمله را قبول داریم.
می‌گویم: صبر کن! باید ببینیم آیا در عمل هم این کار را می‌کنیم یا نه؟
آنقدری که بنده‌ی روسیاه می‌فهمم، اشتباهات فاحش زیاد است.
لطفا یک صلوات مرحمت بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم.
روضه‌ی ورود اسرا به کوفه
این ایام ایامِ اسارتِ آل الله است، خواندنِ روضه‌ی اسارت هم خیلی سخت است، من فقط چند جمله عرض می‌کنم که به مصیبت اشاره کرده باشم، بیان این مصیبت خیلی سخت است.
در ابتدا مقدّمه‌ای بگویم، این قسمت روضه را که علما خیلی بیچاره‌ی این جمله هستند، ولی شاید برای عموم مردم خیلی روشن نباشد را توضیح بدهم…
در رفت و آمدهای اهل علم که آدابی را رعایت می‌کنند، همیشه مادون به دیدار مافوق می‌رود، پایین به دیدارِ بالا می‌رود، اگر بالا تفضلاً و اختیاراً به دیدارِ پایین برود، خیلی کَرَم کرده است. برای همین آدابی را رعایت می‌کردند. اگر یک عالم ربّانی می‌خواست از نجف به قم بیاید یا از قم به نجف برود، چون یک عالم برجسته‌ای بود و به آن شهر وارد شده بود، برای اینکه ادب را رعایت کنند، چند کیلومتر جلوتر از شهر به استقبال او می‌رفتند که حرمت او حفظ شود، اینطور نباشد که مثلاً یک مرجع تقلید به خانه‌ی من بیاید، این من هستم که باید به دیدنِ او بروم. ممکن است او تکرماً این کار را کند یا خودش بخواهد، ولی این موضوع خیلی تفضّل است.
اگر بخواهند عالمی را برای این امر مجبور کنند، خیلی اهانت است.
عرب این موضوع را خیلی بشدّت رعایت می‌کرد، اینکه چه کسی وارد است و وارد شده است، به کجا وارد شده است. آن هم شهرِ کوفه… تفاوت شهر کوفه با شام این بود که… شاید در روضه‌ها بی‌دقّتی کنند، در شهر کوفه بجز نزدیکی‌های کاخ و خود کاخ، کسی به اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین جسارت نکرد، کوفیان گریه می‌کردند. در کوفه ناصبی هم بود، ولی فضای کوفه اینطور نبود که بشود در همه جای کوفه به اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین اهانت کرد. اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین در کوفه طرفدار و محب زیاد داشتند. لذا بیشتر گریه می‌کردند که چه غلطی صورت گرفت و چه فاجعه‌ای رخ داد. کوفه در یاد دارد که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه چقدر غیرتی بود، کوفه در یاد دارد که اگر امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌دید یک شوهری همسرِ خود را ترسانده است، ممکن بود امیرالمؤمنین صلوات الله علیه شمشیر بکشد، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه خیلی به ناموس حساس بود… خودِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هم همین ابتلا را کشید…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه خیلی روی ناموس حساس بود، از جایی رد می‌شد و دید کنیزی در گوشه‌ای گریه می‌کند، کار خود را رها می‌کرد که ببیند این کنیز چه مشکلی دارد… بلکه خودش فرمود «أَنَا أَبُو اَلْیَتَامَى وَ زَوْجُ اَلْأَرَامِلِ»،[۱۰] اگر زنِ بی‌سرپرست بود، من سرپرست او هستم… کسی اینها را بی‌صاحب حساب نکند… چه برسد به فرزندانِ خودش، چه برسد به دخترِ صدیقه طاهره سلام الله علیها…
حال چند روز قبل این بزرگواران را از کربلا آورده‌اند…
این ایامی که ما با یکدیگر صحبت می‌کنیم، یک مظلومیت دیگر هم رخ داد، آن هم این است که اسرای کربلا دو قسم بودند، بعضی‌شان خانواده‌ی اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین بودند، بعضی‌شان خانواده‌ی انصار بودند. مثلاً ظاهراً همسر حبیب بن مظاهر سلام الله علیه، شاید همسر مسلم بن عوسجه سلام الله علیه، شاید همسر زهیر سلام الله علیه، همسرِ جُناده انصاری سلام الله علیه و… هم در کربلا بودند و اسیر شدند، اینها کوفی بودند. وقتی یک یا دو روز گذشت، قبایل اینها آمدند و پول دادند و اینها را آزاد کردند… نه اینکه نخواهند برای اسرای آل الله پول بدهند، حکومت قبول نمی‌کرد… با همسر شهدای انصار کاری نداشت که بخواهد آن‌ها را تا شام بفرستد… جریمه گرفتند و اینها را آزاد کردند… این ایامی که ما با یکدیگر صحبت می‌کنیم، فقط ناموسِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه اسیر است، دیگر کسی از انصار اسیر نیست، لذا تعدادشان هم کمتر است، وقتی تعداد کمتر است، یعنی بیشتر در تیررسِ نگاه هستند…
حال من فقط اشاره می‌کنم و با توضیحاتی که عرض کردم، نمی‌توانم بیشتر تشریح کنم…
اهل مقتل اینطور نوشته‌اند که «دَخَلَتْ زَیْنَبُ عَلَی بْنِ زِیَاد»…
اشاره‌شان به همین چیزی است که عرض کردم، شأن حضرت زینب کبری سلام الله علیها این نبود که بر این مادونِ بدونِ شرافت وارد شود، منتها حضرت زینب کبری سلام الله علیها را با دستِ بسته وارد کردند…
برای اینکه اوضاع مناسب نبود… شما به هر مجلسی که بروید باید لباس مناسب آن جلسه را داشته باشید، اما شیخ مفید با تعابیری شبیه این دارد که «فَدَخَلَتْ زَیْنَبُ أُخْتُ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فِی جُمْلَتِهِمْ مُتَنَکِّرَهً وَ عَلَیْهَا أَرْذَلُ ثِیَابِهَا»[۱۱] لباس مناسب شأن حضرت نبود، لباس پاره بود، خاک‌آلود بود… مشکلات دیگری هم داشت…
لذا وقتی حضرت زینب کبری سلام الله علیها می‌خواست وارد شود، این چند خانم از آل الله که غیور بودند گفتند ما هرکه هستیم، حضرت زینب کبری سلام الله علیها دخترِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است، دور حضرت زینب کبری سلام الله علیها حلقه زدند که حضرت زینب کبری سلام الله علیها دیده نشود…
«فَدَخَلَتْ زَیْنَبُ أُخْتُ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فِی جُمْلَتِهِمْ مُتَنَکِّرَهً وَ عَلَیْهَا أَرْذَلُ ثِیَابِهَا»…
همینکه وارد جلسه شد، طبق نقل بی‌اجازه از عبیدالله ملعون در گوشه‌ای نشست که این بانوان دور او را بگیرند، عبیدالله ناپاکزاده متوجه این موضوع شد، چون گفت: «مَنْ هَذِهِ مُتَنَکِّرَهً؟» آن کسی که می‌خواهید بپوشانید تا من نبینم کیست؟… گفتند: «هَذِهِ زَیْنَبُ بِنْتُ أمِیرِالمُؤْمِنِین»…
[۱]– سوره مبارکه غافر، آیه ۴۴٫
[۲]– سوره مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸٫
[۳]– الصّحیفه السّجّادیّه، ص ۹۸٫
[۴] سوره مبارکه جاثیه، آیه ۲۳ (أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَٰهَهُ هَوَاهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَىٰ عِلْمٍ وَخَتَمَ عَلَىٰ سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَجَعَلَ عَلَىٰ بَصَرِهِ غِشَاوَهً فَمَنْ یَهْدِیهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ ۚ أَفَلَا تَذَکَّرُونَ)
[۵] عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه، جلد ۴، صفحه ۱۲۱ (وَ قَالَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ قَدْ رَأَى بَعْضَ أَصْحَابِهِ یَنْظُرُ فِی اَلتَّوْرَاهِ بَعْدَ مَا رَأَى اَلْغَضَبَ فِی وَجْهِهِ لَوْ کَانَ مُوسَى حَیّاً لَمَا وَسِعَهُ إِلاَّ اِتِّبَاعِی .)
[۶] سوره مبارکه آل عمران، آیه ۲۶ (قُلِ اللَّهُمَّ مَالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشَاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ ۖ بِیَدِکَ الْخَیْرُ ۖ إِنَّکَ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ)
[۷] بحار الأنوار (ط – بیروت)، جلد ۳۳، صفحه ۲۱٫
[۸] الکافی، جلد ۸، صفحه ۵۸ (عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سُلَیْمِ بْنِ قَیْسٍ اَلْهِلاَلِیِّ قَالَ: خَطَبَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ فَحَمِدَ اَللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ ثُمَّ صَلَّى عَلَى اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ثُمَّ قَالَ أَلاَ إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَیْکُمْ خَلَّتَانِ اِتِّبَاعُ اَلْهَوَى وَ طُولُ اَلْأَمَلِ أَمَّا اِتِّبَاعُ اَلْهَوَى فَیَصُدُّ عَنِ اَلْحَقِّ وَ أَمَّا طُولُ اَلْأَمَلِ فَیُنْسِی اَلْآخِرَهَ أَلاَ إِنَّ اَلدُّنْیَا قَدْ تَرَحَّلَتْ مُدْبِرَهً وَ إِنَّ اَلْآخِرَهَ قَدْ تَرَحَّلَتْ مُقْبِلَهً وَ لِکُلِّ وَاحِدَهٍ بَنُونَ فَکُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ اَلْآخِرَهِ وَ لاَ تَکُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ اَلدُّنْیَا فَإِنَّ اَلْیَوْمَ عَمَلٌوَ لاَ حِسَابَ وَ إِنَّ غَداً حِسَابٌ وَ لاَ عَمَلَ وَ إِنَّمَا بَدْءُ وُقُوعِ اَلْفِتَنِ مِنْ أَهْوَاءٍ تُتَّبَعُ وَ أَحْکَامٍ تُبْتَدَعُ یُخَالَفُ فِیهَا حُکْمُ اَللَّهِ یَتَوَلَّى فِیهَا رِجَالٌ رِجَالاً أَلاَ إِنَّ اَلْحَقَّ لَوْ خَلَصَ لَمْ یَکُنِ اِخْتِلاَفٌ وَ لَوْ أَنَّ اَلْبَاطِلَ خَلَصَ لَمْ یَخْفَ عَلَى ذِی حِجًى لَکِنَّهُ یُؤْخَذُ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ وَ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ فَیُمْزَجَانِ فَیُجَلَّلاَنِ مَعاً فَهُنَالِکَ یَسْتَوْلِی اَلشَّیْطَانُ عَلَى أَوْلِیَائِهِ وَ نَجَا اَلَّذِینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَ اَللَّهِ اَلْحُسْنَى إِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَقُولُ کَیْفَ أَنْتُمْ إِذَا لَبَسَتْکُمْ فِتْنَهٌ یَرْبُو فِیهَا اَلصَّغِیرُ وَ یَهْرَمُ فِیهَا اَلْکَبِیرُ یَجْرِی اَلنَّاسُ عَلَیْهَا وَ یَتَّخِذُونَهَا سُنَّهً فَإِذَا غُیِّرَ مِنْهَا شَیْءٌ قِیلَ قَدْ غُیِّرَتِ اَلسُّنَّهُ وَ قَدْ أَتَى اَلنَّاسُ مُنْکَراً ثُمَّ تَشْتَدُّ اَلْبَلِیَّهُ وَ تُسْبَى اَلذُّرِّیَّهُ وَ تَدُقُّهُمُ اَلْفِتْنَهُ کَمَا تَدُقُّ اَلنَّارُ اَلْحَطَبَ وَ کَمَا تَدُقُّ اَلرَّحَى بِثِفَالِهَا وَ یَتَفَقَّهُونَ لِغَیْرِ اَللَّهِ وَ یَتَعَلَّمُونَ لِغَیْرِ اَلْعَمَلِ وَ یَطْلُبُونَ اَلدُّنْیَا بِأَعْمَالِ اَلْآخِرَهِ ثُمَّ أَقْبَلَ بِوَجْهِهِ وَ حَوْلَهُ نَاسٌ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ خَاصَّتِهِ وَ شِیعَتِهِ فَقَالَ قَدْ عَمِلَتِ اَلْوُلاَهُ قَبْلِی أَعْمَالاً خَالَفُوا فِیهَا رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مُتَعَمِّدِینَ لِخِلاَفِهِ نَاقِضِینَ لِعَهْدِهِ مُغَیِّرِینِ لِسُنَّتِهِ وَ لَوْ حَمَلْتُ اَلنَّاسَ عَلَى تَرْکِهَا وَ حَوَّلْتُهَا إِلَى مَوَاضِعِهَا وَ إِلَى مَا کَانَتْ فِی عَهْدِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لَتَفَرَّقَ عَنِّی جُنْدِی حَتَّى أَبْقَى وَحْدِی أَوْ قَلِیلٌ مِنْ شِیعَتِیَ اَلَّذِینَ عَرَفُوا فَضْلِی وَ فَرْضَ إِمَامَتِی مِنْ کِتَابِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُنَّهِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَ رَأَیْتُمْ لَوْ أَمَرْتُ بِمَقَامِ إِبْرَاهِیمَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ فَرَدَدْتُهُ إِلَى اَلْمَوْضِعِ اَلَّذِی وَضَعَهُ فِیهِ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ رَدَدْتُ فَدَکاً إِلَى وَرَثَهِ فَاطِمَهَ عَلَیْهَا اَلسَّلاَمُ وَ رَدَدْتُ صَاعَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کَمَا کَانَ وَ أَمْضَیْتُ قَطَائِعَ أَقْطَعَهَا رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لِأَقْوَامٍ لَمْ تُمْضَ لَهُمْ وَ لَمْ تُنْفَذْ وَ رَدَدْتُ دَارَ جَعْفَرٍ إِلَى وَرَثَتِهِ وَ هَدَمْتُهَا مِنَ اَلْمَسْجِدِ وَ رَدَدْتُ قَضَایَا مِنَ اَلْجَوْرِ قُضِیَ بِهَا وَ نَزَعْتُ نِسَاءً تَحْتَ رِجَالٍ بِغَیْرِ حَقٍّ فَرَدَدْتُهُنَّ إِلَى أَزْوَاجِهِنَّ وَ اِسْتَقْبَلْتُ بِهِنَّ اَلْحُکْمَ فِی اَلْفُرُوجِ وَ اَلْأَحْکَامِ وَ سَبَیْتُ ذَرَارِیَّ بَنِی تَغْلِبَ وَ رَدَدْتُ مَا قُسِمَ مِنْ أَرْضِ خَیْبَرَ وَ مَحَوْتُ دَوَاوِینَ اَلْعَطَایَا وَ أَعْطَیْتُ کَمَا کَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یُعْطِی بِالسَّوِیَّهِ وَ لَمْ أَجْعَلْهَا دُولَهً بَیْنَ اَلْأَغْنِیَاءِ وَ أَلْقَیْتُ اَلْمِسَاحَهَ وَ سَوَّیْتُ بَیْنَ اَلْمَنَاکِحِ وَ أَنْفَذْتُ خُمُسَ اَلرَّسُولِ کَمَا أَنْزَلَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ فَرَضَهُ وَ رَدَدْتُ مَسْجِدَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ إِلَى مَا کَانَ عَلَیْهِ وَ سَدَدْتُ مَا فُتِحَ فِیهِ مِنَ اَلْأَبْوَابِ وَ فَتَحْتُ مَا سُدَّ مِنْهُ وَ حَرَّمْتُ اَلْمَسْحَ عَلَى اَلْخُفَّیْنِ وَ حَدَدْتُ عَلَى اَلنَّبِیذِ وَ أَمَرْتُ بِإِحْلاَلِ اَلْمُتْعَتَیْنِ وَ أَمَرْتُ بِالتَّکْبِیرِ عَلَى اَلْجَنَائِزِ خَمْسَ تَکْبِیرَاتٍ وَ أَلْزَمْتُ اَلنَّاسَ اَلْجَهْرَ بِ «بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ » وَ أَخْرَجْتُ مَنْ أُدْخِلَ مَعَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی مَسْجِدِهِ مِمَّنْ کَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَخْرَجَهُ وَ أَدْخَلْتُ مَنْ أُخْرِجَ بَعْدَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مِمَّنْ کَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَدْخَلَهُ وَ حَمَلْتُ اَلنَّاسَ عَلَى حُکْمِ اَلْقُرْآنِ وَ عَلَى اَلطَّلاَقِ عَلَى اَلسُّنَّهِ وَ أَخَذْتُ اَلصَّدَقَاتِ عَلَى أَصْنَافِهَا وَ حُدُودِهَا وَ رَدَدْتُ اَلْوُضُوءَ وَ اَلْغُسْلَ وَ اَلصَّلاَهَ إِلَى مَوَاقِیتِهَا وَ شَرَائِعِهَا وَ مَوَاضِعِهَا وَ رَدَدْتُ أَهْلَ نَجْرَانَ إِلَى مَوَاضِعِهِمْ وَ رَدَدْتُ سَبَایَا فَارِسَ وَ سَائِرِ اَلْأُمَمِ إِلَى کِتَابِ اَللَّهِ وَ سُنَّهِ نَبِیِّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ إِذاً لَتَفَرَّقُوا عَنِّی وَ اَللَّهِ لَقَدْ أَمَرْتُ اَلنَّاسَ أَنْ لاَ یَجْتَمِعُوا فِی شَهْرِ رَمَضَانَ إِلاَّ فِی فَرِیضَهٍ وَ أَعْلَمْتُهُمْ أَنَّ اِجْتِمَاعَهُمْ فِی اَلنَّوَافِلِ بِدْعَهٌ فَتَنَادَى بَعْضُ أَهْلِ عَسْکَرِی مِمَّنْ یُقَاتِلُ مَعِی یَا أَهْلَ اَلْإِسْلاَمِ غُیِّرَتْ سُنَّهُ عُمَرَ یَنْهَانَا عَنِ اَلصَّلاَهِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ تَطَوُّعاً وَ لَقَدْ خِفْتُ أَنْ یَثُورُوا فِی نَاحِیَهِ جَانِبِ عَسْکَرِی مَا لَقِیتُ مِنْ هَذِهِ اَلْأُمَّهِ مِنَ اَلْفُرْقَهِ وَ طَاعَهِ أَئِمَّهِ اَلضَّلاَلَهِ وَ اَلدُّعَاهِ إِلَى اَلنَّارِ وَ أَعْطَیْتُ مِنْ ذَلِکَ سَهْمَ ذِی اَلْقُرْبَى اَلَّذِی قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللّٰهِ وَ مٰا أَنْزَلْنٰا عَلىٰ عَبْدِنٰا یَوْمَ اَلْفُرْقٰانِ یَوْمَ اِلْتَقَى اَلْجَمْعٰانِ » فَنَحْنُ وَ اَللَّهِ عَنَى بِذِی اَلْقُرْبَى اَلَّذِی قَرَنَنَا اَللَّهُ بِنَفْسِهِ وَ بِرَسُولِهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ تَعَالَى «فَلِلّٰهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی اَلْقُرْبىٰ وَ اَلْیَتٰامىٰ وَ اَلْمَسٰاکِینِ وَ اِبْنِ اَلسَّبِیلِ» فِینَا خَاصَّهً: «کَیْ لاٰ یَکُونَ دُولَهً بَیْنَ اَلْأَغْنِیٰاءِ مِنْکُمْ وَ مٰا آتٰاکُمُ اَلرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مٰا نَهٰاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَ اِتَّقُوا اَللّٰهَ» فِی ظُلْمِ آلِ مُحَمَّدٍ : «إِنَّ اَللّٰهَ شَدِیدُ اَلْعِقٰابِ » لِمَنْ ظَلَمَهُمْ رَحْمَهً مِنْهُ لَنَا وَ غِنًى أَغْنَانَا اَللَّهُ بِهِ وَ وَصَّى بِهِ نَبِیَّهُ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ لَمْ یَجْعَلْ لَنَا فِی سَهْمِ اَلصَّدَقَهِ نَصِیباً أَکْرَمَ اَللَّهُ رَسُولَهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ أَکْرَمَنَا أَهْلَ اَلْبَیْتِ أَنْ یُطْعِمَنَا مِنْ أَوْسَاخِ اَلنَّاسِ فَکَذَّبُوا اَللَّهَ وَ کَذَّبُوا رَسُولَهُ وَ جَحَدُوا کِتَابَ اَللَّهِ اَلنَّاطِقَ بِحَقِّنَا وَ مَنَعُونَا فَرْضاً فَرَضَهُ اَللَّهُ لَنَا مَا لَقِیَ أَهْلُ بَیْتِ نَبِیٍّ مِنْ أُمَّتِهِ مَا لَقِینَا بَعْدَ نَبِیِّنَا صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ «وَ اَللّٰهُ اَلْمُسْتَعٰانُ» عَلَى مَنْ ظَلَمَنَا وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّهَ إِلاَّ بِاللَّهِ اَلْعَلِیِّ اَلْعَظِیمِ .)
[۹] سوره مبارکه شعراء، آیه ۶۲ (قَالَ کَلَّا ۖ إِنَّ مَعِیَ رَبِّی سَیَهْدِینِ)
[۱۰] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلامبحار الأنوار، جلد ۴، صفحه ۸ (ید، [التوحید] ، اِبْنُ اَلْوَلِیدِ عَنِ اِبْنِ أَبَانٍ عَنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ اَلنَّضْرِ عَنِ اِبْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ قَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فِی خُطْبَهٍ: أَنَا اَلْهَادِی وَ أَنَا اَلْمُهْتَدِی وَ أَنَا أَبُو اَلْیَتَامَى وَ اَلْمَسَاکِینِ وَ زَوْجُ اَلْأَرَامِلِ وَ أَنَا مَلْجَأُ کُلِّ ضَعِیفٍ وَ مَأْمَنُ کُلِّ خَائِفٍ وَ أَنَا قَائِدُ اَلْمُؤْمِنِینَ إِلَى اَلْجَنَّهِ وَ أَنَا حَبْلُ اَللَّهِ اَلْمَتِینُ وَ أَنَا عُرْوَهُ اَللَّهِ اَلْوُثْقَى وَ کَلِمَهُ اَلتَّقْوَى وَ أَنَا عَیْنُ اَللَّهِ وَ لِسَانُهُ اَلصَّادِقُ وَ یَدُهُ وَ أَنَا جَنْبُ اَللَّهِ اَلَّذِی یَقُولُ أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ یٰا حَسْرَتىٰ عَلىٰ مٰا فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اَللّٰهِ وَ أَنَا یَدُ اَللَّهِ اَلْمَبْسُوطَهُ عَلَى عِبَادِهِ بِالرَّحْمَهِ وَ اَلْمَغْفِرَهِ وَ أَنَا بَابُ حِطَّهٍ مَنْ عَرَفَنِی وَ عَرَفَ حَقِّی فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ لِأَنِّی وَصِیُّ نَبِیِّهِ فِی أَرْضِهِ وَ حُجَّتُهُ عَلَى خَلْقِهِ لاَ یُنْکِرُ هَذَا إِلاَّ رَادٌّ عَلَى اَللَّهِ وَ رَسُولِهِ .)
[۱۱] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام، جلد ۴۵، صفحه ۱۱۴ (أَقُولُ رَأَیْتُ فِی بَعْضِ اَلْکُتُبِ اَلْمُعْتَبَرَهِ رُوِیَ مُرْسَلاً عَنْ مُسْلِمٍ اَلْجَصَّاصِ قَالَ: دَعَانِی اِبْنُ زِیَادٍ لِإِصْلاَحِ دَارِ اَلْإِمَارَهِ بِالْکُوفَهِ فَبَیْنَمَا أَنَا أُجَصِّصُ اَلْأَبْوَابَ وَ إِذَا أَنَا بِالزَّعَقَاتِ قَدِ اِرْتَفَعَتْ مِنْ جَنَبَاتِ اَلْکُوفَهِ فَأَقْبَلْتُ عَلَى خَادِمٍ کَانَ مَعَنَا فَقُلْتُ مَا لِی أَرَى اَلْکُوفَهَ تَضِجُّ قَالَ اَلسَّاعَهَ أَتَوْا بِرَأْسِ خَارِجِیٍّ خَرَجَ عَلَى یَزِیدَ فَقُلْتُ مَنْ هَذَا اَلْخَارِجِیُّ فَقَالَ: اَلْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ فَتَرَکْتُ اَلْخَادِمَ حَتَّى خَرَجَ وَ لَطَمْتُ وَجْهِی حَتَّى خَشِیتُ عَلَى عَیْنِی أَنْ یَذْهَبَ وَ غَسَلْتُ یَدَیَّ مِنَ اَلْجِصِّ وَ خَرَجْتُ مِنْ ظَهْرِ اَلْقَصْرِ وَ أَتَیْتُ إِلَى اَلْکِنَاسِ فَبَیْنَمَا أَنَا وَاقِفٌ وَ اَلنَّاسُ یَتَوَقَّعُونَ وَصُولَ اَلسَّبَایَا وَ اَلرُّءُوسِ إِذْ قَدْ أَقْبَلَتْ نَحْوَ أَرْبَعِینَ شُقَّهً تُحْمَلُ عَلَى أَرْبَعِینَ جَمَلاً فِیهَا اَلْحُرَمُ وَ اَلنِّسَاءُ وَ أَوْلاَدُ فَاطِمَهَ عَلَیْهَا السَّلاَمُ وَ إِذَا بِعَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ عَلَى بَعِیرٍ بِغَیْرِ وِطَاءٍ وَ أَوْدَاجُهُ تَشْخُبُ دَماً وَ هُوَ مَعَ ذَلِکَ یَبْکِی وَ یَقُولُ: یَا أُمَّهَ اَلسَّوْءِ لاَ سُقْیَا لِرَبْعِکُمْ یَا أُمَّهً لَمْ تُرَاعِ جَدَّنَا فِینَا لَوْ أَنَّنَا وَ رَسُولُ اَللَّهِ یَجْمَعُنَا یَوْمَ اَلْقِیَامَهِ مَا کُنْتُمْ تَقُولُونَا تُسَیِّرُونَا عَلَى اَلْأَقْتَابِ عَارِیَهً کَأَنَّنَا لَمْ نُشَیِّدْ فِیکُمْ دِیناً بَنِی أُمَیَّهَ مَا هَذَا اَلْوُقُوفُ عَلَى تِلْکَ اَلْمَصَائِبِ لاَ تُلَبُّونَ دَاعِیَنَا تُصَفِّقُونَ عَلَیْنَا کَفَّکُمْ فَرَحاً وَ أَنْتُمُ فِی فِجَاجِ اَلْأَرْضِ تَسْبُونَا أَ لَیْسَ جَدِّی رَسُولُ اَللَّهِ وَیْلَکُمْ أَهْدَى اَلْبَرِیَّهِ مِنْ سُبُلِ اَلْمُضِلِّینَا یَا وَقْعَهَ اَلطَّفِّ قَدْ أَوْرَثْتِنِی حَزَناً وَ اَللَّهُ یَهْتِکُ أَسْتَارَ اَلْمُسِیئِینَا قَالَ صَارَ أَهْلُ اَلْکُوفَهِ یُنَاوِلُونَ اَلْأَطْفَالَ اَلَّذِینَ عَلَى اَلْمَحَامِلِ بَعْضَ اَلتَّمْرِ وَ اَلْخُبْزِ وَ اَلْجَوْزِ فَصَاحَتْ بِهِمْ أُمُّ کُلْثُومٍ وَ قَالَتْ یَا أَهْلَ اَلْکُوفَهِ إِنَّ اَلصَّدَقَهَ عَلَیْنَا حَرَامٌ وَ صَارَتْ تَأْخُذُ ذَلِکَ مِنَ أَیْدِی اَلْأَطْفَالِ وَ أَفْوَاهِهِمْ وَ تَرْمِی بِهِ إِلَى اَلْأَرْضِ قَالَ کُلُّ ذَلِکَ وَ اَلنَّاسُ یَبْکُونَ عَلَى مَا أَصَابَهُمْ. ثُمَّ إِنَّ أُمَّ کُلْثُومٍ أَطْلَعَتْ رَأْسَهَا مِنَ اَلْمَحْمِلِ وَ قَالَتْ لَهُمْ صَهْ یَا أَهْلَ اَلْکُوفَهِ تَقْتُلُنَا رِجَالُکُمْ وَ تَبْکِینَا نِسَاؤُکُمْ فَالْحَاکِمُ بَیْنَنَا وَ بَیْنَکُمُ اَللَّهُ یَوْمَ فَصْلِ اَلْقَضَاءِ فَبَیْنَمَا هِیَ تُخَاطِبُهُنَّ إِذَا بِضَجَّهٍ قَدِ اِرْتَفَعَتْ فَإِذَا هُمْ أَتَوْا بِالرُّءُوسِ یَقْدُمُهُمْ رَأْسُ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ هُوَ رَأْسٌ زُهْرِیٌّ قَمَرِیٌّ أَشْبَهُ اَلْخَلْقِ بِرَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ لِحْیَتُهُ کَسَوَادِ اَلسَّبَجِ قَدِ اِنْتَصَلَ مِنْهَا اَلْخِضَابُ وَ وَجْهُهُ دَارَهُ قَمَرٍ طَالِعٍ وَ اَلرُّمْحُ تَلْعَبُ بِهَا یَمِیناً وَ شِمَالاً فَالْتَفَتَتْ زَیْنَبُ فَرَأَتْ رَأْسَ أَخِیهَا فَنَطَحَتْ جَبِینَهَا بِمُقَدَّمِ اَلْمَحْمِلِ حَتَّى رَأَیْنَا اَلدَّمَ یَخْرُجُ مِنْ تَحْتِ قِنَاعِهَا وَ أَوْمَأَتْ إِلَیْهِ بخرقه [بِحُرْقَهٍ] وَ جَعَلْتْ تَقُولُ: یَا هِلاَلاً لَمَّا اِسْتَتَمَّ کَمَالاً غَالَهُ خَسْفُهُ فَأَبْدَا غُرُوبَا مَا تَوَهَّمْتُ یَا شَقِیقَ فُؤَادِی کَانَ هَذَا مُقَدَّراً مَکْتُوبَا یَا أَخِی فَاطِمَ اَلصَّغِیرَهَ کَلِّمْهَا فَقَدْ کَادَ قَلَبُهَا أَنْ یَذُوبَا یَا أَخِی قَلْبُکَ اَلشَّفِیقُ عَلَیْنَا مَا لَهُ قَدْ قَسَى وَ صَارَ صَلِیبَا یَا أَخِی لَوْ تَرَى عَلِیّاً لَدَى اَلْأَسْرِ مَعَ اَلْیُتْمِ لاَ یُطِیقُ وُجُوبَا کُلَّمَا أَوْجَعُوهُ بِالضَّرْبِ نَادَاکَ بِذُلٍّ یَغِیضُ دَمْعاً سَکُوبَا یَا أَخِی ضُمَّهُ إِلَیْکَ وَ قَرِّبْهُ وَ سَکِّنْ فُؤَادَهُ اَلْمَرْعُوبَا مَا أَذَلَّ اَلْیَتِیمَ حِینَ یُنَادِی بِأَبِیهِ وَ لاَ یَرَاهُ مُجِیبَا ثُمَّ قَالَ اَلسَّیِّدُ : ثُمَّ إِنَّ اِبْنَ زِیَادٍ جَلَسَ فِی اَلْقَصْرِ لِلنَّاسِ وَ أَذِنَ إِذْناً عَامّاً وَ جِیءَ بِرَأْسِ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَوُضِعَ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ أُدْخِلَ نِسَاءُ اَلْحُسَیْنِ وَ صِبْیَانُهُ إِلَیْهِ فَجَلَسَتْ زَیْنَبُ بِنْتُ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ مُتَنَکِّرَهً فَسَأَلَ عَنْهَا فَقِیلَ هَذِهِ زَیْنَبُ بِنْتُ عَلِیٍّ فَأَقْبَلَ عَلَیْهَا فَقَالَتْ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلَّذِی فَضَحَکُمْ وَ أَکْذَبَ أُحْدُوثَتَکُمْ فَقَالَتْ إِنَّمَا یَفْتَضِحُ اَلْفَاسِقُ وَ یَکْذِبُ اَلْفَاجِرُ وَ هُوَ غَیْرُنَا فَقَالَ اِبْنُ زِیَادٍ کَیْفَ رَأَیْتِ صُنْعَ اَللَّهِ بِأَخِیکِ وَ أَهْلِ بَیْتِکِ فَقَالَتْ مَا رَأَیْتُ إِلاَّ جَمِیلاً هَؤُلاَءِ قَوْمٌ کَتَبَ اَللَّهُ عَلَیْهِمُ اَلْقَتْلَ فَبَرَزُوا إِلَى مَضَاجِعِهِمْ وَ سَیَجْمَعُ اَللَّهُ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُمْ فَتُحَاجُّ وَ تُخَاصَمُ فَانْظُرْ لِمَنِ اَلْفَلْجُ یَوْمَئِذٍ ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ یَا اِبْنَ مَرْجَانَهَ قَالَ فَغَضِبَ وَ کَأَنَّهُ هَمَّ بِهَا فَقَالَ لَهُ عَمْرُو بْنُ حُرَیْثٍ إِنَّهَا اِمْرَأَهٌ وَ اَلْمَرْأَهُ لاَ تُؤَاخَذُ بِشَیْءٍ مِنْ مَنْطِقِهَا فَقَالَ لَهُ اِبْنُ زِیَادٍ لَقَدْ شَفَى اَللَّهُ قَلْبِی مِنْ طَاغِیَتِکِ اَلْحُسَیْنِ وَ اَلْعُصَاهِ اَلْمَرَدَهِ مِنْ أَهْلِ بَیْتِکِ فَقَالَتْ لَعَمْرِی لَقَدْ قَتَلْتَ کَهْلِی وَ قَطَعْتَ فَرْعِی وَ اِجْتَثَثْتَ أَصْلِی فَإِنْ کَانَ هَذَا شِفَاءَکَ فَقَدِ اِشْتَفَیْتَ فَقَالَ اِبْنُ زِیَادٍ هَذِهِ سَجَّاعَهٌ وَ لَعَمْرِی لَقَدْ کَانَ أَبُوکِ سَجَّاعاً شَاعِراً فَقَالَتْ یَا اِبْنَ زِیَادٍ مَا لِلْمَرْأَهِ وَ اَلسَّجَّاعَهَ. و قال ابن نما : و إن لی عن السجاعه لشغلا و إنی لأعجب ممن یشتفی بقتل أئمته و یعلم أنهم منتقمون منه فی آخرته وَ قَالَ اَلْمُفِیدُ رَحِمَهُ اَللَّهُ: فَوُضِعَ اَلرَّأْسُ بَیْنَ یَدَیْهِ یَنْظُرُ إِلَیْهِ وَ یَتَبَسَّمُ وَ بِیَدِهِ قَضِیبٌ یَضْرِبُ بِهِ ثَنَایَاهُ وَ کَانَ إِلَى جَانِبِهِ زَیْدُ بْنُ أَرْقَمَ صَاحِبُ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ هُوَ شَیْخٌ کَبِیرٌ فَلَمَّا رَآهُ یَضْرِبُ بِالْقَضِیبِ ثَنَایَاهُ قَالَ اِرْفَعْ قَضِیبَکَ عَنْ هَاتَیْنِ اَلشَّفَتَیْنِ فَوَ اَللَّهِ اَلَّذِی لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ لَقَدْ رَأَیْتُ شَفَتَیْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ عَلَیْهِمَا مَا لاَ أُحْصِیهِ یُقَبِّلُهُمَا ثُمَّ اِنْتَحَبَ بَاکِیاً فَقَالَ لَهُ اِبْنُ زِیَادٍ أَبْکَى اَللَّهُ عَیْنَیْکَ أَ تَبْکِی لِفَتْحِ اَللَّهِ وَ اَللَّهِ لَوْ لاَ أَنَّکَ شَیْخٌ کَبِیرٌ قَدْ خرقت [خَرِفْتَ] وَ ذَهَبَ عَقْلُکَ لَضَرَبْتُ عُنُقَکَ فَنَهَضَ زَیْدُ بْنُ أَرْقَمَ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ صَارَ إِلَى مَنْزِلِهِ. وَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی طَالِبٍ : ثُمَّ رَفَعَ زَیْدٌ صَوْتَهُ یَبْکِی وَ خَرَجَ وَ هُوَ یَقُولُ مَلَکَ عَبْدٌ حُرّاً أَنْتُمْ یَا مَعْشَرَ اَلْعَرَبِ اَلْعَبِیدُ بَعْدَ اَلْیَوْمِ قَتَلْتُمُ اِبْنَ فَاطِمَهَ وَ أَمَّرْتُمُ اِبْنَ مَرْجَانَهَ حَتَّى یَقْتُلَ خِیَارَکُمْ وَ یَسْتَعْبِدَ أَشْرَارَکُمْ رَضِیتُمْ بِالذُّلِّ فَبُعْداً لِمَنْ رَضِیَ وَ قَالَ اَلْمُفِیدُ : فَأُدْخِلَ عِیَالُ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَیْهِمَا عَلَى اِبْنِ زِیَادٍ فَدَخَلَتْ زَیْنَبُ أُخْتُ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فِی جُمْلَتِهِمْ مُتَنَکِّرَهً وَ عَلَیْهَا أَرْذَلُ ثِیَابِهَا وَ مَضَتْ حَتَّى جَلَسَتْ نَاحِیَهً وَ حَفَّتْ بِهَا إِمَاؤُهَا فَقَالَ اِبْنُ زِیَادٍ مَنْ هَذِهِ اَلَّتِی اِنْحَازَتْ فَجَلَسَتْ نَاحِیَهً وَ مَعَهَا نِسَاؤُهَا فَلَمْ تُجِبْهُ زَیْنَبُ فَأَعَادَ اَلْقَوْلَ ثَانِیَهً وَ ثَالِثَهً یَسْأَلُ عَنْهَا فَقَالَتْ لَهُ بَعْضُ إِمَائِهَا: هَذِهِ زَیْنَبُ بِنْتُ فَاطِمَهَ بِنْتِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَأَقْبَلَ عَلَیْهَا اِبْنُ زِیَادٍ وَ قَالَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلَّذِی فَضَحَکُمْ وَ قَتَلَکُمْ وَ أَکْذَبَ أُحْدُوثَتَکُمْ فَقَالَتْ زَیْنَبُ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلَّذِی أَکْرَمَنَا بِنَبِیِّهِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ طَهَّرَنَا مِنَ اَلرِّجْسِ تَطْهِیراً إِنَّمَا یَفْتَضِحُ اَلْفَاسِقُ إِلَى آخِرِ مَا مَرَّ وَ قَالَ اَلسَّیِّدُ وَ اِبْنُ نَمَا : ثُمَّ اِلْتَفَتَ اِبْنُ زِیَادٍ إِلَى عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ فَقَالَ مَنْ هَذَا فَقِیلَ عَلِیُّ بْنُ اَلْحُسَیْنِ فَقَالَ أَ لَیْسَ قَدْ قَتَلَ اَللَّهُ عَلِیَّ بْنَ اَلْحُسَیْنِ فَقَالَ عَلِیٌّ قَدْ کَانَ لِی أَخٌ یُسَمَّى عَلِیَّ بْنَ اَلْحُسَیْنِ قَتَلَهُ اَلنَّاسُ فَقَالَ بَلِ اَللَّهُ قَتَلَهُ فَقَالَ عَلِیٌّ : اَللّٰهُ یَتَوَفَّى اَلْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِهٰا وَ اَلَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنٰامِهٰا فَقَالَ اِبْنُ زِیَادٍ وَ لَکَ جُرْأَهٌ عَلَى جَوَابِی اِذْهَبُوا بِهِ فَاضْرِبُوا عُنُقَهُ فَسَمِعَتْ عَمَّتُهُ زَیْنَبُ فَقَالَتْ یَا اِبْنَ زِیَادٍ إِنَّکَ لَمْ تُبْقِ مِنَّا أَحَداً فَإِنْ عَزَمْتَ عَلَى قَتْلِهِ فَاقْتُلْنِی مَعَهُ وَ قَالَ اَلْمُفِیدُ وَ اِبْنُ نَمَا : فَتَعَلَّقَتْ بِهِ زَیْنَبُ عَمَّتُهُ وَ قَالَتْ یَا اِبْنَ زِیَادٍ حَسْبُکَ مِنْ دِمَائِنَا وَ اِعْتَنَقَتْهُ وَ قَالَتْ وَ اَللَّهِ لاَ أُفَارِقُهُ فَإِنْ قَتَلْتَهُ فَاقْتُلْنِی مَعَهُ فَنَظَرَ اِبْنُ زِیَادٍ إِلَیْهَا وَ إِلَیْهِ سَاعَهً ثُمَّ قَالَ عَجَباً لِلرَّحِمِ وَ اَللَّهِ إِنِّی لَأَظُنُّهَا وَدَّتْ أَنِّی قَتَلْتُهَا مَعَهُ دَعُوهُ فَإِنِّی أَرَاهُ لِمَا بِهِ. وَ قَالَ اَلسَّیِّدُ : فَقَالَ عَلِیٌّ لِعَمَّتِهِ اُسْکُتِی یَا عَمَّهِ حَتَّى أُکَلِّمَهُ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَیهِ السَّلاَمُ فَقَالَ أَ بِالْقَتْلِ تُهَدِّدُنِی یَا اِبْنَ زِیَادٍ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ اَلْقَتْلَ لَنَا عَادَهٌ وَ کَرَامَتَنَا اَلشَّهَادَهُ ثُمَّ أَمَرَ اِبْنُ زِیَادٍ بِعَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ أَهْلِهِ فَحُمِلُوا إِلَى دَارٍ إِلَى جَنْبِ اَلْمَسْجِدِ اَلْأَعْظَمِ فَقَالَتْ زَیْنَبُ بِنْتُ عَلِیٍّ – لاَ یَدْخُلَنَّ عَلَیْنَا عَرَبِیَّهٌ إِلاَّ أُمُّ وَلَدٍ أَوْ مَمْلُوکَهٌ فَإِنَّهُنَّ سُبِینَ وَ قَدْ سُبِینَا .)
پاسخ دهید