انتخاب موضوع

اولین گام در پژوهش انتخاب موضوع و تعیین دامنه آن است. 

مشخص بودن اینکه محقق درباره چه چیزی می خواهد تحقیق کند و هدف از تحقیق چیست نقطه شروع تحقیق است.

شرایط موفقیتِ تحقیق

انتخاب الفاظ و واژه های تعریف شده، معنی دار، روشن، مشخص و فاقد ابهام  انتخاب موضوع متناسب با رشته تحصیلی و مطالعات نویسنده، ملاحظه امکانات محلی و شخصی، انتخاب موضوعِ مفید برای جامعه و مورد علاقه وی از شرایط موفقیت درتحقیق است.

تعیین دامنه تحقیق، نقش فرماندهی عناصر را دارد و باعث نظم در تحقیق و تعیین محدوده و مسیرِ محقق می شود.

مطالعه اولیه

اولین مرحله بعد از انتخاب موضوع و حتی قبل از منبع یابی، منبع شناسی و فیش برداری، مطالعه اولیه است.

کسی که تحقیقی را شروع می کند حتما در آن رشته یک سری مطالعات و تحقیقاتی داشته و خالی الذهن نیست.

برای نوآوری باید کارها،  آثار و تحقیقاتی را که قبل از او نگارش یافته بررسی کند وآنها را پایه واساس کار خود قرار دهد . مطالعه آنها  برای آشنایی با پیشینه تحقیق ، نظریه ها و نسبت تحقیق ما با تحقیقات قبلی مفید است استفاده از دایره المعارف ها در مطالعه اولیه بسیار مفیدند. 

دایره المعارف ها دو دسته هستند: عمومی و تخصصی.

در ابتدای تحقیق، ما به دنبال کلیات و یک نگاه کلی به موضوع هستیم لذا بهتر است ابتدا از دایره المعارف های عمومی استفاده کنیم. 

خصوصیتِ دائره المعارف های عمومی

هر مطلبی را می توان در آنها یافت.

کلی نویسی، مختصر نویسی و فشردگی نسبی آنها. 

 سریع تر ما را به هدف می رسانند.

معرّف منابع اند.

بر اساس حروف الفبا یا ترتیب موضوعی  طبقه بندی شده اند ودسترسی به موضوع مورد نظر در آنها آسان است.

اطلاعات آنها به روز است.

کاربردِ دایره المعارف های عمومی

به عنوان یک منبع برای مطالب جانبی.

برای نگاهِ کلان وکلّی به مساله ونگاه از بالا به آن مفیدند.   

ویژگیِ دایره المعارف های تخصصی 

کامل تر هستند و منابع بیشتری را معرفی میکنند.  در  موارد ذیل استفاده می شوند:

تجزیه و تحلیل یک موضوع خاص کمک به عمیق تر شدن تحقیق 

ثمرات مطالعه اولیه

۱ – ایجاد سوالاتِ مختلف در ذهن پژوهشگر و آشنا کردن وی با ابعاد مسأله.

۲ – بازنگری در عنوان و محدود کردن یا وسیع تر کردن آن.

۳ – شکل گیری و وضوح ایده.

نحوه پیدا کردن منابع

۱ – بر اساس تجربه و کارپژوهشی زیاد.

۲ – مشورت با چند محقّق با تجربه.

۳ – رجوع به دایره المعارف ها و راهنماهای کتاب شناسی.

۴ – ارجاعات موجود در تحقیقات وآثار شناسی شده.

بعد از مطالعه اولیه منابع به دست می آید و سوال روشن می شود.

اگرمنابع ما متعدد باشند، باید فیش برداری کنیم.

 روش استاندارد ارجاع دادن به کتاب

مولف + مسخصات نشر، محل چاپ + ناشر + سال چاپ.  روش استاندارد ارجاع دادن به نشریه

مولف + عنوان مقاله + عنوان نشریه + مشخصات نشریه انواع طبقه بندی موضوعی فیش ها

 ۱ – مکانی

۲ – زمانی

۳ – اولویت وجودی علت و معلولی

۴ – روش مقایسه ای

۵ – ترکیبی از موارد بالا ترتیب استفاده از منابع

ابتدا باید از منابع دست اول استفاده کرد مثلا اگر تحقیق ما در مورد قرآن است، منبع دست اول ما قرآن است  و تفاسیر، منابع دست دوم ما می شوند.

استفاده از منابعِ دست اول، محدودیتی ندارد و هر چه بیشتر باشند بهتر است، اما اگر در مساله ای منبع دست اول در دسترس نبود، می توان از منابع دست دومی که از منبع اصلی نقل کرده اند استفاده کرد.

موارد استفاده از منابع دسته دوم

۱ – جایی که منبع دربردارنده یک نظریه قابل قبول یا قابل نقد باشد وقبلا در جای دیگری مطرح نشده باشد.

۲ – منبعِ دسته دوم به منابع دسته اولی که موجود یا در دسترس نیستند دسترسی داشته است.

۳ – الگو برداری از فصل بندی واسکلت بحث.