حجت الاسلام کاشانی سحر روز دوشنبه مورخ ۲۱ فروردین ۱۴۰۲ در مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی به ادامه ی سخنرانی با موضوع «سیر تکوّن عقاید شیعه» پرداختند که مشروح این جلسه تقدیم می شود.
🔸 محتوای این جلسه متناسب با شب قدر می باشد
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم»
«أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِبادِ».[۱]
«رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْری * وَ یَسِّرْ لی أَمْری * وَ احْلُلْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی * یَفْقَهُوا قَوْلی».[۲]
«اللَّهُمَّ وَ أَنْطِقْنِی بِالْهُدَى وَ أَلْهِمْنِی التَّقْوَى».[۳]
مقدّمه
هدیه به پیشگاه با عظمت اهل بیت رسول مکرّم صلی الله علیه و آله و سلّم، خاصّه وجود مبارک امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه أفضل صلوات المصلّین صلواتی هدیه بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم
عرض ادب و ارادت و خاکساری و التجاء و استغاثه و تسلیت به محضر مبارک حضرت بقیه الله اعظم روحی و ارواح العالمین له الفداه و عجّل الله تعالی فرجه الشریف صلوات دیگری محبّت بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم
مقدّمه‌ی بحث
قبل از اینکه بخواهم بحث را شروع کنم، برای اینکه شما روز قیامت یقه‌ی مرا نگیرید و نگویید که اغراء به جهل کردی، مانند سالیان گذشته عرض میکنم که ما به چند جهت شب‌های قدر مباحث خودمان را متوقف می‌کنیم، یک جهت این است که عزیزان شب‌های قدر پای بحث یک ربّانی بروند، شب قدر شب مهمّی است.
اگر حرف و حدیث نمی‌شد یا دوستان هیئت به زحمت نمی‌افتادند، این سه شب به خدمت شما نمی‌آمدم. این سه شب، سه شبِ سرنوشت‌سازِ عمر ماست، و اگر بنا بود من خودم انتخاب کنم، پای منبر کسی مانند خودم نمی‌نشستم.
این مطلب را عرض کردم که روز قیامت نگویید که ما فریبِ لباسِ پیامبر را خوردیم.
ان شاء الله خدای متعال به همه‌ی مجالس اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین و مجلس ما نظر کند.
مشکل دیگر در شب قدر این است که همیشه گوینده غبطه‌ای نسبت به شنونده دارد و آن هم این است که امشب شما آمده‌اید تا مشکلتان را بین خودتان و خدای متعال حل کنید، پناه بر خدا از اینکه سخنران در اینجا به فکر مجلس‌آرایی باشد، پرونده‌ی من از همه‌ی شما خرابتر است، بار شما هم به دوش من افتاده است، بنده هم لیاقت این موضوع را ندارم، از بار شما هم می‌ترسم.
نمی‌شود خیلی حرف زد، شما هم خیلی از مطالب را می‌دانید، اینکه شب قدر اهمیّت دارد و شب تقدیر است، اگر نمی‌دانستید که تشریف نمی‌آوردید. جمعیت همه‌ی جلسات در شب قدر متفاوت است، چون مردم می‌دانند شب قدر چیست.
لذا در مورد اینکه شب قدر است و اهمیّت دارد، که می‌دانید، حرف نمی‌زنم.
می‌خواهم چند جمله‌ای از دعای شانزدهم صحیفه سجّادیه را بخوانم. آن امامی که معصوم بوده است اینطور با خدای متعال صحبت کرده است، معلوم نیست وقتی حضرت زین العابدین روحی له الفداه با خدای متعال حرف می‌زد و این عبارات را به خود نسبت می‌داد، آیا می‌خواهند به ما بفهمانند که خیلی کَرَم کرده‌اند…
یک مجلس سلطنتی و میهمانی شاهی را درنظر بگیرید، وقتی رفت و آمد زیاد می‌شود، خوراکی می‌برند و می‌آورند، گداها هم جلوی در می‌ایستند، می‌آید تا ببیند چه خبر است که شاید در انتهای جلسه دورریزی به او بدهند.
تفاوت ما با آن گداها در این است که «دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَهِ اللَّهِ»، در آن میهمانیِ حضرت حق که در آن حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها میهمان خدای متعال است، فکر کنید که در این جلسه به گداها بگویند که شما هم به بالای مجلس تشریف ببرید. ما را در آن میهمانی الهی، که همه‌ی شاهان عالم به فدای یک نفسِ او، دعوت کرده‌اند.
امشب به محضر یک ربّانی رسیدم که شاید چیزی بدست بیاورم، همینکه انسان می‌نشیند می‌گوید ببخشید که مزاحم شدم.
اگر ما فقط همین را درک می‌کردیم که «دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَهِ اللَّهِ»، از شوق می‌مُردیم. چرا مرا در این میهمانی دعوت کرده‌اند؟ من که یک سال نافرمانی کرده‌ام…
ما انسان‌ها اینطور هستیم که اگر بخواهیم میهمانی بگیریم، اگر کسی به ما بدی کرده باشد را دعوت نمی‌کنیم.
اگر کسی نفهمد می‌گوید خدا روزه را برای این بچه‌های کوچک هم واجب کرده است، یعنی متوجّه نیست که خدای متعال ما را آدم حساب کرده است، او که نیازی به این کار نداشت.
حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه دعاهایی در قتلگاه کرده‌اند که اگر کسی نداند فکر می‌کند الآن که در قتلگاه است اینطور دعا کرده است، اصلاً در دعا شکوه نیست، در دعا عشق‌بازی است، نمی‌داند که هر وقت حضرت به سجده می‌رفتند اینطور می‌گفتند.
به خودِ حسین بن علی علیه السلام قسم که آن حالِ عاشورای وسطِ قتلگاه حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه، با بقیه‌ی سحرهای حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه یکی بود. اینطور نبود که فکر کند کاری برای خدا کرده است، همیشه خود را بدهکار می‌دید.
وقتی ما این‌ها را نگاه می‌کنیم، می‌بینیم چقدر دور هستیم، همین امروز از صبح افکار من به کجاها رفته است؟ درگیری‌ها و اولویت‌های من چه بوده است؟
دل من به حال خودم نمی‌سوزد، دیدنِ انسان‌های ویژه، دیدنِ انسان‌هایی که از سر تا پای زندگی طرف ابتلاء است، ولی طوری خوش است که انسان خیال می‌کند هیچ غمی ندارد، هر کسی هم او را می‌بینید به او «التماس دعا» می‌گوید.
مؤمن از خدا بلا نمی‌خواهد، در روایت از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هم هست که حضرت فرمودند: خدایا! در ابتلائات به من صبر عطاء بفرما، و از تو عافیت می‌خواهم؛ اما اگر مؤمن بلا ببیند، این را از رحمت پروردگار حساب می‌کند. این را کَرَم حساب می‌کند.
اگر کسی بخواهد در راه رشد به جایی برسد، قاعدتاً باید کمی او را فشار بدهند. اگر مؤمن این را بفهمد، از خدای متعال طلبِ بلا نمی‌کند، ولی از بلا استقبال می‌کند، می‌فهمد که خدای متعال خواسته است که مرا رشد بدهد.
قصد هیچ توجیهی ندارم، می‌شود خیلی انتقاد به خیلی از مسئولان کرد، بخاطر وعده‌هایی که عملی نشد و گرانی‌ها و موضوع ارز و… اما در میان این سختی‌ها، یک فرصتِ ابتلاء است، آن کسی که مسئول است باید حساب پس بدهد، ولی خدای متعال با ما قهر نکرده است، اگر خدای متعال با ما قهر کرده بود که ما را راه نمی‌داد.
اگر خدای متعال می‌خواست امشب به ما نظر نکند، این دونِ شأنِ أرحم الرّاحمین است که مردم را نیمه‌ی شب بیدار نگه دارد و بگوید «العفو» بگویید، بعد هم نبخشد.
بلکه همانطور که جلسه‌ی قبل عرض کردم، انگار که معاذالله کار خدای متعال به ما گیر کرده است، مدام تبلیغ کرده است که ما را جمع کند. خدای متعال بی‌نیازِ حقیقیِ عالم است، غنیِ بالذّات است، ولی ببینید برای مثلِ امشب چقدر آیه آورده است، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها سِرّ امشب است.
خدای متعال طوری ترویج و تبلیغ کرده است که شب قدر و روز عاشور از لحاظ آمار با بقیه‌ی سال تفاوت دارد. خیلی از کسانی که مظاهر دین را رعایت نمی‌کنند و از خیلی چیزها ناامید هستند، امشب می‌آیند. خدای متعال آغوش خود را باز کرده است، خدای متعال به دنبال این بود که همه‌ی مردم عالم را جمع کند، آن هم بی‌استحقاق.
نکته‌ای در مورد صحیفه سجّادیه
ان شاء الله خدای متعال ذرّه‌ای از فهم امام سجّاد علیه السلام را به ما فهم بدهد که ما هم بتوانیم اینطور حرف بزنیم.
دعاهای صحیفه سجّادیّه، دعاهایی نیست که امام سجّاد علیه السلام برای مردم روزگار خود فرموده باشند، این‌ها بعداً منتشر شده است، بعضی از این‌ها، حالاتِ امام سجّاد علیه السلام با خدای متعال است.
وقتی این جملات را می‌دیدم، احساس می‌کردم که گفتنِ این‌ها هم برای من دروغ است، آن کسی که معصوم است اینطور ضجّه می‌زده است، من نگاه می‌کردم و می‌دیدم که من خودم را اینقدر کوچک نمی‌بینم، من خود را طلبکار می‌بینم.
ان شاء الله فدای حضرت زین العابدین صلوات الله علیه بشوم که به ما آموزش داد که چطور با خدای متعال حرف بزنیم.
زمانی من جملاتی از صحیفه سجّادیه را خوانده بودم، غیرشیعه‌ای پیغام داده بود که این جملات را از کجا گفته‌ای؟
یکی از راه‌های دعوت به حقیقت این است، چه کسی می‌تواند با خدای متعال حرف بزند؟ آن هم کسی که آنقدر عظیم است.
خلاصه اینکه امشب میهمانی سلطنتی است، اما برای ما هم جا در نظر گرفته‌اند، آن هم بالای مجلس! خدای متعال همه را کنار هم نشانده است، چقدر هم ترویج کرده است.
ان شاء الله خدای متعال مرحوم حاج آقا مجتبی را رحمت کند، ایشان می‌فرمودند: شب اول شب اعتراف است، ما چیزی بجز اعتراف نداریم.
کسی که عملی دارد، عملی که به آن مطمئن باشد، هدیه‌ای که به سالم رسیدنِ آن مطمئن باشد… ما که عملی نداریم، اصلاً چه کسی جرأت دارد که بگوید من عملی دارم؟ اگر عملی هست هم با بدرفتاری من از بین نرفته باشد! عمل برای خدای متعال باید خالص باشد، چون غیرخالص ناپاک است، خدای متعال نمی‌پذیرد.
چیزی که برای ما هست همین اعتراف است، همین عدمِ استکبار است.
وقتی من می‌آمدم به خدای متعال عرض کردم: خدایا! تو که می‌دانی من عرضه‌ی غلط کردم گفتنِ درست و حسابی هم ندارم، اصلاً نمی‌دانم بایستی چه بگویم و چطور بگویم.
در آن دعای منسوب به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه… ان شاء الله خدای متعال اموات شما را رحمت کند، مادر من خیلی این دعا را دوست داشت، می‌گوید: اصلاً مرا بخشیدی، من از خجالت نمی‌دانم چطور مقابل تو بایستم، بریده باد آن نفسی که گستاخی کرده است، «تَبّاً لَهَا لِجُرْأَتِهَا عَلَى سَیِّدِهَا وَ مَوْلَاهَا».[۴]
خدایا! همین خجالت را از ما قبول کن.
درنگی بر دعای ۱۶ صحیفه سجّادیّه
دعای شانزدهم صحیفه سجّادیّه، دعای «استقاله» است.
اقاله آن جایی است که شما خرید می‌کنید و بعد می‌خواهید پس بدهید. خیلی روایت داریم که فروشنده اقاله‌ی خریدار را بپذیرد، اگر بپذیرد خدای متعال هم اقاله‌ی اعمال او را می‌پذیرد.
می‌گویند بعضی از بزرگان در بازار مغازه‌ای راه می‌انداختند، جنس می‌فروختند، اولین کسی که می‌آمد تا جنس خود را پس بدهد، پس می‌گرفتند و مغازه را جمع می‌کردند. می‌گفتند: خدایا! ما اقاله‌ی مؤمنی را پذیرفتیم، تو هم اعمال ما را ندید بگیر و قبول کن.
نام این دعا دعای استقاله است، دعای طلبِ گذشت است. مخاطب این حرف‌ها خود من هستم.
«اللَّهُمَّ یَا مَنْ بِرَحْمَتِهِ یَسْتَغیثُ الْمُذْنِبُونَ» ای خدایی که وقتی گنهاکاران به یاد رحمت تو می‌افتند استغاثه می‌کنند، وگرنه اگر سلطان جبّار باشد باید فرار کرد و جای عذرخواهی نیست. اینجا نه راه فرار هست، هم اینکه به یاد رحمت تو هستم.
«وَ یَا مَنْ إِلَى ذِکْرِ إِحْسَانِهِ یَفْزَعُ الْمُضْطَرُّونَ» بیچاره‌ها، کسانی که نمی‌توانند دست به جایی ببرند، وقتی به یاد احسان تو می‌افتند تشجیع می‌شوند که امشب بیایند و به تو پناه ببرند.
«وَ یَا مَنْ لِخِیفَتِهِ یَنْتَحِبُ الْخَاطِئُونَ» ای خدایی که مردم از خوف او، از خشیّت نسبت به او گریه می‌کنند.
«یَا أُنْسَ کُلِّ مُسْتَوْحِشٍ غَرِیبٍ» ای آرامبخشِ هر رمیده‌ی فراریِ بیچاره‌ای، «وَ یَا فَرَجَ کُلِّ مَکْرُوبٍ کَئِیبٍ» ای گشایشگرِ هر اندوهگینِ غمگین، «وَ یَا غَوْثَ کُلِّ مَخْذُولٍ فَرِیدٍ» ای فریادرسِ هر وامانده‌ای که دیگر دست به جایی نبرده است.
من اینجا اعتراف میکنم که اگر دستم به جایی می‌رسید که فکر می‌کردم کار من را حل می‌کند، اینجا نبودم.
ان شاء الله خدای متعال امشب ما را از اغیار ناامید کند.
«وَ أَنْتَ الَّذِی جَعَلْتَ لِکُلِّ مَخْلُوقٍ فِی نِعَمِکَ سَهْماً» تو آن آقای کریمی هستی که وقتی می‌خواستی برای نعمات خودت سهمیه بدهی، من را هم از قلم نینداختی.
«وَ أَنْتَ الَّذِی عَفْوُهُ أَعْلَى مِنْ عِقَابِهِ» تو آن آقایی هستی که وقتی می‌خواهی عفو کنی، عفو تو علوّ و برتری بر عِقابِ تو دارد.
«وَ أَنْتَ الَّذِی تَسْعَى رَحْمَتُهُ أَمَامَ غَضَبِهِ» دائماً رحمت تو بر غضب تو سبقت می‌گیرد.
«وَ أَنْتَ الَّذِی عَطَاؤُهُ أَکْثَرُ مِنْ مَنْعِهِ» بیشتراز اینکه بخواهی منع کنی می‌بخشی.
«وَ أَنْتَ الَّذِی اتَّسَعَ الْخَلَائِقُ کُلُّهُمْ فِی وُسْعِهِ»، «وَ أَنْتَ الَّذِی لَا یَرْغَبُ فِی جَزَاءِ مَنْ أَعْطَاهُ» هر مرتبه که به من بخشیدی، طمعی به جبران من نداشتی، نه من می‌توانستم جبران کنم…
به من پدر و مادر مهربان دادی، می‌دانستی من قدر نمی‌دانم، به من معلّم خوب دادی و می‌دانستی که من قدر نمی‌دانم، ما را در روزگاری به این دنیا آوردی که جوان‌های غیرقابل قیاس با من رفتند و شهید شدند، تا من ببینم می‌شود در راه خدا صبر کرد و شهید شد و هزار سال بعد رنگ و بویی از یاران حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه گرفت. تو به دنبال جزا نبودی.
«وَ أَنْتَ الَّذِی لَا یُفْرِطُ فِی عِقَابِ مَنْ عَصَاهُ» تو هیچ وقت برای مجازات من شتاب نکردی.
«وَ أَنَا ، یَا إِلَهِی ، عَبْدُکَ الَّذِی أَمَرْتَهُ بِالدُّعَاءِ فَقَالَ لَبَّیْکَ وَ سَعْدَیْکَ» من یک چیز دارم و آن هم این است که وقتی امر به دعا کردی، من لبّیک و سعدیک گفتم، من جزو مستکبران نبودم که خداوندگاری تو را قبول نداشته باشم، قبول دارم، گرچه اشتباهات زیادی هم کرده‌ام.
«أَنَا ذَا ، یَا رَبِّ ، مَطْرُوحٌ بَیْنَ یَدَیْکَ» این من هستم، همین کسی که مقابل تو قرار گرفته‌ام.
«أَنَا الَّذِی أَوْقَرَتِ الْخَطَایَا ظَهْرَهُ» من آن بیچاره‌ای هستم که گناهان کمرِ او را خَم کرده است.
«أَنَا الَّذِی أَفْنَتِ الذُّنُوبُ عُمُرَهُ» من آن کسی هستم که گناهان عمرِ او را تباه کرده است.
«وَ أَنَا الَّذِی بِجَهْلِهِ عَصَاکَ» من آن بیچاره‌ای هستم که با نادانیِ خودم غلط رفتم و عصیان کردم.
«وَ لَمْ تَکُنْ أَهْلًا مِنْهُ لِذَاکَ» کاری کردم که شایستگی تو نبود.
بلکه گاهی مردم به من به نام مؤمن و مسلمان و محبّ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه اعتماد کردند، به من همسر دادند، با من معامله کردند، من هم آبروی تو را بردم، هم آبروی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را بردم…
بعد اینطور به محضر خدای متعال عرض می‌کند، خدایا! من چکار کنم؟ هرچه نگاه میکنم چیزی ندارم، «هَلْ أَنْتَ ، یَا إِلَهِی ، رَاحِمٌ مَنْ دَعَاکَ فَأُبْلِغَ فِی الدُّعَاءِ» اگر دعا کنم امشب به من رحم می‌کنی؟ دعا کنم! «أَمْ أَنْتَ غَافِرٌ لِمَنْ بَکَاکَ» اگر گریه کنم می‌آمرزی «فَأُسْرِعَ فِی الْبُکاء»، این کارها از دست من برمی‌آید، «أَمْ أَنْتَ مُتَجَاوِزٌ عَمَّنْ عَفَّرَ لَکَ وَجْهَهُ تَذَلُّلًا» اگر صورت خود را به خاک بگذارم و بگویم من در برابر تو ذلیل و بیچاره هستم، «أَمْ أَنْتَ مُغْنٍ مَنْ شَکَا اِلَیْکَ ، فَقْرَهُ تَوَکُّلاً» یا من بگویم، خدایا! تو آنقدر خوب بودی که با توکّل بر تو خطا کردم؟
خودِ خدای متعال قرآن کریم در قرآن کریم می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ»،[۵] کوچک، حقیر، بیچاره، اندازه‌ی خودت را به نسبت ایران و کره‌ی زمین و منظومه‌ی شمسی و کهکشان راه شیری و کهکشان‌ها و آسمان اول و آسمان دوم و آسمان سوم و آسمان چهارم و آسمان پنجم و آسمان ششم و آسمان هفتم ببین!
در ادعیه می‌گوییم: من هم جزوِ فریب‌خوردگانِ کَرَمِ تو هستم، از بس غلط کردم و تو تحمّل کردی، من پُررو شدم.
«إِلَهِی لَا تُخَیِّبْ مَنْ لَا یَجِدُ مُعْطِیاً غَیْرَکَ» به آن کسی که امشب بجز عطای تو به کس دیگری امید ندارد رحم کن و مرا با دست خالی برنگردان.
«وَ لَا تَخْذُلْ مَنْ لَا یَسْتَغْنِی عَنْکَ بِأَحَدٍ دُونَکَ» من هر کاری کنم، نهایتاً باید به تو رجوع کنم.
«إِلَهِی فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ لَا تُعْرِضْ عَنِّی وَ قَدْ أَقْبَلْتُ عَلَیْکَ» حالا که من بعد از این همه گنهکاری رو زده‌ام، تو رو برنگردان، «وَ لَا تَحْرِمْنِی وَ قَدْ رَغِبْتُ إِلَیْکَ» حالا که بعد من هم بعد از هرگز آمده‌ام، «وَ لَا تَجْبَهْنِی بِالرَّدِّ وَ قَدِ انْتَصَبْتُ بَیْنَ یَدَیْکَ» به پیشانی من نزد و مرا به عقب پرت نکن.
«أَنْتَ الَّذِی وَصَفْتَ نَفْسَکَ بِالرَّحْمَهِ» تو همان کسی هستی که خودت را به رحمت توصیف می‌کنی.
خدای متعال دو اسم اصلی دارد، بقیه صفات هستند، الله و رحمان. «قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَنَ»،[۶] برای همین هم می‌گویند این دو نام را روی فرزندانتان نگذارید.
«أَنْتَ الَّذِی وَصَفْتَ نَفْسَکَ بِالرَّحْمَهِ» تو همان کسی هستی که خودت را به رحمت توصیف می‌کنی.
«فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ ارْحَمْنِی ، وَ أَنْتَ الَّذِی سَمَّیْتَ نَفْسَکَ بِالْعَفْوِ فَاعْفِ عَنّی» تو گفتی که من عَفُوّ هستم، اگر می‌خواهی معلوم شود عَفُوّ هستی باید مرا ببخشی.
اینجا حضرت سجّاد علیه السلام به محضر خدای متعال عرض می‌کند:
«قَدْ تَرَى یَا إِلَهِی» در حال دیدن من هستی، «فَیْضَ دَمْعِی مِنْ خِیفَتِکَ» اشک‌های من از ترس تو جاری است، «وَ وَجِیبَ قَلْبِی مِنْ خَشْیَتِکَ» ضربان قلب من از خشیّت تو تغییر پیدا کرده است، «وَ انْتِقَاضَ جَوَارِحِی مِنْ هَیْبَتِکَ» دست و پای من از هیبتِ تو می‌لرزد.
«کُلُّ ذَلِکَ حَیَاءٌ مِنْکَ لِسُوءِ عَمَلِی» همه‌ی این‌ها برای این است که از تو خجالت می‌کشم، من بد کردم، «وَ لِذَاکَ خَمَدَ صَوْتِی عَنِ الْجَأْرِ إِلَیْکَ» برای همین از حرف زدن با تو خجالت می‌کشم، «وَ کَلَّ لِسَانِی عَنْ مُنَاجَاتِکَ» و زبان من از اینکه با تو سخن بگویم بسته است.
یکی از راه‌هایی که انسان می‌خواهد از خدای متعال عذرخواهی کند این است که یادآوری می‌کند که من در یاد دارم این کارها را کرده‌ای.
«یَا إِلَهِی فَلَکَ الْحَمْدُ فَکَمْ مِنْ عَائِبَهٍ سَتَرْتَهَا عَلَیَّ فَلَمْ تَفْضَحْنِی» من چقدر غلط کردم و تو پوشاندی و مرا رسوا نکردی، «وَ کَمْ مِنْ ذَنْبٍ غَطَّیْتَهُ عَلَیَّ فَلَمْ تَشْهَرْنِی» چه غلط‌ها و گناهانی که کردم و تو پرده‌پوشی کرد و نگذاشتی دیگران بفهمند، «وَ کَمْ مِنْ شَائِبَهٍ أَلْمَمْتُ بِهَا فَلَمْ تَهْتِکْ عَنِّی سِتْرَهَا» آلودگی‌هایی دارم که دوست ندارم کسی بفهمد، پرده از روی من کنار نزدی، «وَ لَمْ تُقَلِّدْنِی مَکْرُوهَ شَنَارِهَا» زشتی و ننگ آن را به گردن من نینداختی، «وَ لَمْ تُبْدِ سَوْءَاتِهَا لِمَنْ یَلْتَمِسُ مَعَایِبِی مِنْ جِیرَتِی» خیلی‌ها به دنبال این بودند که آبروی مرا ببرند، تو کاری کردی که اعمال من از چشم‌های آن‌ها پوشیده باشد، «وَ حَسَدَهِ نِعْمَتِکَ عِنْدِی» خیلی از رقبا دوست داشتند که آبروی مرا ببرند، تو در دنیا با من اینطور عمل کردی.
یادِ مناجات شعبانیه‌های نخوانده بخیر، «إِلَهِی قَدْ سَتَرْتَ عَلَیَّ ذُنُوبا فِی الدُّنْیَا وَ أَنَا أَحْوَجُ إِلَى سَتْرِهَا عَلَیَّ مِنْکَ فِی الْأُخْرَى» خدایا! خیلی آبروی مرا در دنیا حفظ کردی، قیامت همه‌ی مُلک و ملکوت حاضر هستند، «فَلا تَفْضَحْنِی یَوْمَ الْقِیَامَهِ عَلَى رُءُوسِ الْأَشْهَادِ» ما را مقابل یاران و دوستان امیرالمؤمنین صلوات الله علیه مفتضح نکن، ما عمری گفته‌ایم که ما هم جزو محبّان امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هستیم.
«فَمَنْ أَجْهَلُ مِنِّی ، یَا إِلَهِی ، بِرُشْدِهِ» کدام بیچاره‌ای نسبت به هدایت خودش، نادان‌تر از من است؟ «وَ مَنْ أَغْفَلُ مِنِّی عَنْ حَظِّهِ» چه کسی از من غافل‌تر است از بهره‌هایی که باید ببرد؟ «وَ مَنْ أَبْعَدُ مِنِّی مِنِ اسْتِصْلَاحِ نَفْسِهِ» من فرصت‌های صلاح و اصلاح خودم را از بین برده‌ام، «حِینَ أُنْفِقُ مَا أَجْرَیْتَ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ» هرچه به من روزی دادی «فِیما نَهَیْتَنِی عَنْهُ مِنْ مَعْصِیَتِکَ» من در جای مخالفان تو خرج کردم، روزی خود را در جایی خرج کردم که نهی کرده بودی (البته که روزی فقط پول نیست، استعداد و عمر و همسر و اطرافیان و… هم هست)، «وَ مَنْ أَبْعَدُ غَوْراً فِی الْبَاطِلِ» چه کسی از من فرورفته‌تر در باطل است؟ «وَ أَشَدُّ إِقْدَاماً عَلَی السُّوءِ مِنِّی» چه کسی مثل من با این سرعت خودش را بیچاره کرده است؟ «حِینَ أَقِفُ بَیْنَ دَعْوَتِکَ وَ دَعْوَهِ الشَّیْطَانِ» هر وقت تو مرا دعوت کردی و شیطان، من فکر کردم و «فَأَتَّبِعُ دَعْوَتَهُ عَلَی غَیْرِ عَمیً مِنِّی فِی مَعْرِفَهٍ بِهِ وَ لَا نِسْیَانٍ مِنْ حِفْظِی لَهُ» دعوت شیطان را لبّیک گفتم، می‌دانستم که این دعوت شیطان است و تو به کارِ دیگر دعوت کرده‌ای، فراموش هم نکرده بودم.
«وَ أَنَا حِینَئِذٍ مُوقِنٌ بِأَنَّ مُنْتَهَى دَعْوَتِکَ إِلَى الْجَنَّهِ ، وَ مُنْتَهَى دَعْوَتِهِ إِلَی النَّارِ» من یقین داشتم همان وقتی که به تو پشت کردم، منتهای دعوت تو به بهشت است…
«سُبْحَانَکَ» تو پاک و منزه هستی، «مَا أَعْجَبَ مَا أَشْهَدُ بِهِ عَلَى نَفْسِی» ببین چه اقراری کردم، «وَ أُعَدِّدُهُ مِنْ مَکْتُومِ أَمْرِی» خودم آمده‌ام و سِرّ خودم را فاش میکنم.
«وَ أَعْجَبُ مِنْ ذَلِکَ أَنَاتُکَ عَنِّی» عجیب‌تر این است که تو چقدر تحمّل می‌کنی، «وَ إِبْطَاؤُکَ عَنْ مُعَاجَلَتِی» باز صبر می‌کنی که ببینی آیا من برمی‌گردم یا نه.
در دعای کمیل می‌گوید که این دو ملک اعمال ما را می‌نویسند، گاهی غلطی میکنم، خدای متعال می‌بیند که دیگر حال این دو ملک هم از من بهم می‌خورد، می‌گوید: «وَالشّاهِدَ لِما خَفِىَ عَنْهُمْ» پرده می‌کشد که این دو ملک هم نفهمند من چکار میکنم. می‌گوید مهلت بدهید که شاید توبه کند.
«وَ لَیْسَ ذَلِکَ مِنْ کَرَمِی عَلَیْکَ» این نه برای این باشد که من تحفه‌ای باشم، «بَلْ تَأَنِّیاً مِنْکَ لِی» بلکه تو آقا هستی و صبر می‌کنی، «لِأَنَّ عَفْوَکَ عَنِّی أَحَبُّ إِلَیْکَ مِنْ عُقُوبَتِی» برای اینکه بخواهی مرا عفو کنی، برای تو بهتر این است که مرا عفو کنی، تو به دنبال عقوبت من نیستی.
«بَلْ أَنَا ، یَا إِلَهِی ، أَکْثَرُ ذُنُوباً» خدایا! من از همه گنهکارتر هستم، «وَ أَقْبَحُ آثَاراً» وای از روزی که بخواهد آثار اعمالم معلوم شود، «وَ أَشْنَعُ أَفْعَالًا» شنیع‌ترین افعال برای من است، «وَ أَشَدُّ فِی الْبَاطِلِ تَهَوُّراً» آن گستاخی که با نترسی در باطل غوطه‌ور شد، «وَ أَضْعَفُ عِنْدَ طَاعَتِکَ تَیَقُّظاً» من با هوشیاری نافرمانیِ تو را کردم، «وَ أَقَلُّ لِوَعِیدِکَ انْتِبَاهاً» نسبت به وعیدِ تو، نسبت به آیات راجع به دوزخ بی‌توجّهی کردم، «وَ ارْتِقَاباً مِنْ أَنْ أُحْصِیَ لَکَ عُیُوبِی ، أَوْ أَقْدِرَ عَلَی ذِکْرِ ذُنُوبِی» اصلاً نمی‌دانم چقدر گناه دارم.
«وَ إِنَّمَا أُوَبِّخُ بِهَذَا نَفْسِی طَمَعاً فِی رَأْفَتِکَ» چیزی برای من باقی نمانده است، بجز اینکه من هم خودم را توبیخ میکنم.
«اللَّهُمَّ وَ هَذِهِ رَقَبَتِی قَدْ أَرَقَّتْهَا الذُّنُوبُ» خدایا! این گردنِ من است که بندِ گناهان او را خَم کرده است.
این‌ها گنج است: «فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ» بر پیامبر و اهل بیت او درود بفرست، «وَ أَعْتِقْهَا بِعَفْوِکَ» به حرمتِ آن‌ها مرا آزاد کن، «وَ هَذَا ظَهْرِی قَدْ أَثْقَلَتْهُ الْخَطَایَا» گناهان پشتِ مرا خَم کرده است، «فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ خَفِّفْ عَنْهُ بِمَنِّکَ».
ما هرگز استحقاقِ بخشش پیدا نمی‌کنیم، ما اجازه‌ی گناه نداشته‌ایم، استحقاق بخشش هم نداریم، اگر نبود که «کَتَبَ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَهَ»،[۷] ما هیچ استحقاقی نداشتیم.
حضرت سجّاد علیه السلام به محضر حضرت حق عرض می‌کنند:
«یَا إِلَهِی لَوْ بَکَیْتُ إِلَیْکَ حَتَّى تَسْقُطَ أَشْفَارُ عَیْنَیَّ» خدایا! اگر آنقدر گریه می‌کردم که پلک‌های من بیفتد، «وَ انْتَحَبْتُ حَتَّى یَنْقَطِعَ صَوْتِی» آنقدر ناله می‌زدم که دیگر صدای من درنیاید، «وَ قُمْتُ لَکَ حَتَّى تَتَنَشَّرَ قَدَمَایَ» آنقدر به عبادت می‌ایستادم که دیگر نتوانم روی پای خود بایستم، «وَ رَکَعْتُ لَکَ حَتَّى یَنْخَلِعَ صُلْبِی» آنقدر به رکوع می‌رفتم که ستون فقرات من آسیب می‌دید، «وَ سَجَدْتُ لَکَ حَتَّى تَتَفَقَّأَ حَدَقَتَایَ» آنقدر به سجده می‌رفتم که حدقه‌های چشمان من از جای خود درمی‌آمد، «وَ أَکَلْتُ تُرَابَ الْأَرْضِ طُولَ عُمْرِی» به اندازه‌ی طول عمرم خاک زمین می‌خوردم، «وَ شَرِبْتُ مَاءَ الرَّمَادِ آخِرَ دَهْرِی» اگر تا آخر عمرم آبِ خاکستر می‌خوردم، «وَ ذَکَرْتُکَ فِی خِلَالِ ذَلِکَ حَتَّى یَکِلَّ لِسَانِی» وفقط ذکر تو را می‌گفتم تا زبان من از کار بیفتد، «ثُمَّ لَمْ أَرْفَعْ طَرْفِی إِلَى آفَاقِ السَّمَاءِ» و رویم نمی‌شد که به آسمان نگاه کنم، «اسْتِحْیَاءً مِنْکَ» آن هم از شدّت شرم از تو، «مَا اسْتَوْجَبْتُ بِذَلِکَ مَحْوَ سَیِّئَهٍ وَاحِدَهٍ مِنْ سَیِّئَاتِی» هنوز حقِ پذیرش و بخششِ یک گناه خود را نداشتم، من هیچ وقت از تو طلب پیدا نمی‌کنم.
ما بی کس و کار نیستیم
ان شاء الله خدای متعال حاج آقا مجتبی را رحمت کند. ایشان می‌فرمود: من این‌ها را گفتم، قبول هم دارم، منکر هم نیستم، گنهکار هم هستم، نمک به حرام هم هستم، بی‌آبرو هم هستم، اعتراف هم کردم، من هیچ چیزی ندارم، تو صاحب نعمت و مکنت هستی، اما ما همینطور بی‌کس و کار هم نیستیم، ما امشب دعاگو داریم، زبان‌هایی که هم نسبت به ما معصوم هستند و هم نسبت به خودشان.
این شب‌ها من به دنبال معامله‌ی خودم بودم که هر شب مدحِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌گفتم.
هرچه بگویی ما مقرّ هستیم، این عباراتِ امام سجّاد علیه السلام هم برای امام سجّاد علیه السلام است، اگر بدتر از این‌ها هم بگویی که ما حرفی نداریم! ما شکست خورده و زمین خورده‌ایم! تو هرچه بگویی که ما نمی‌توانیم حرف بزنیم، اما در میان اعمال ما، اگر به همین قلب سیاه ما نظر کنی، نمی‌توانی حبّ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را انکار کنی!
این روایت در «معانی الأخبار» صحیحه است، فرمود: «أَنَا مَلْجَأُ کُلِّ ضَعِیفٍ وَ مَأْمَنُ کُلِّ خَائِفٍ»،[۸] هر کسی بترسد من امنیت می‌دهم، هر کسی ناتوان است من دست او را می‌گیرم. می‌دانی که ما او را دوست داریم، او هم آقایی است که سرپرست ماست، فرزندان او هم سرپرست‌های ما هستند.
وقتی دانشجو پایان‌نامه می‌برد، فقط دانشجو نباید حساب پس بدهد، استاد راهنما هم از پایان‌نامه دفاع می‌کند.
بالاخره ما سرِ سفره‌ی این بزرگواران بودیم، گرچه نسبتی پیدا نکردیم.
من از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بگویم تا شما ببینید که ما با چه بزرگوارانی طرف هستیم، فرزند ایشان هم همینطور هستند.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه روحی له الفداه وقتی روزی مردم را تقسیم می‌کردند، بعضی اوقات پول می‌آمد و بعضی اوقات خوراکی، گاهی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه این‌ها را می‌فروختند و پول‌ها را تقسیم می‌کردند، گاهی خوراکی قابل ملاحظه بود و بین مردم تقسیم می‌کرد. وقتی می‌خواستند خوراکی‌ها را تقسیم کنند، حضرت می‌فرمودند: یتیم‌ها را خبر کنید. خودِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه لقمه می‌گرفتند و دهانِ این ایتام می‌گذاشتند.
گاهی آنقدر با این‌ها با ملاطفت و مهربانی رفتار می‌کرد که بزرگانِ ارتشِ حضرت، سعید بن قیس همدانی‌ها می‌گفتند که ای کاش ما هم یتیم بودیم که حضرت دستی هم بر سر ما می‌کشیدند.
آقا جان! پیامبر، شما، فرزندان شما، همه‌ی ما کسانی که چشممان به دیدار امام زمان ارواحنا فداه روشن نشده است را یتیمان شما حساب می‌کنند.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه آنقدر این یتیم‌ها را تحویل می‌گرفتند که در دلِ ایتام نیاید که من پدر ندارم، بلکه پدردارها می‌گفتند که ای کاش ما یتیم بودیم!
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه گاهی به یتیم‌ها سر می‌زدند، لقمه می‌گرفتند و در دهان این ایتام می‌گذاشتند، در نهایت هم می‌فرمودند: «یا بُنَیَّ ، اجعَل عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ فی حِلٍّ مِمّا مَرَّ فی أمرِکَ»،[۹] این لقمه نوش جان شما، علی را حلال کنید!
ما یتیم‌های گناهکارِ شما هستیم…
کسی که به محضر حضرت مشرّف شده بود، حضرت را در سرداب سامرّا دیده بود، حضرت بالای سرِ او ایستاده بودند و فرموده بودند: «یَا دَائِمَ الفَضلِ عَلَی البَرِیَّه». از نشاطی که این جمله را شنیده بود، می‌گفت من چهار شبانه روز عبادت می‌کردم و خواب به چشم من نمی‌آمد، انگار که چیزی به من تزریق کرده بودند.
ما ندیده هستیم…
ان شاء الله روزی ما هم بشود که روزی بفهمیم برای چه می‌گوییم «السَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تَقُومُ السَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تَقْعُدُ السَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تَقْرَأُ وَ تُبَیِّنُ السَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تُصَلِّی وَ تَقْنُتُ السَّلامُ عَلَیْکَ حِینَ تَرْکَعُ وَ تَسْجُدُ».
ما ندیده هستیم، ما چیزی شنیده‌ایم و آمده‌ایم، ما حقِ ترحّم داریم.
همینقدر به شما عرض کنم، اگر زنده باشم دو روز دیگر روایت را برای شما خواهم خواند، این خیلی دلگرم کننده است، می‌ترسم جرأت اضافه کند، حالِ امامِ ما در اضطرارِ برای پذیرشِ توبه‌ی ما، به مراتب بدتر از حالِ خودِ ماست، او ما را از سرِ خودش باز نمی‌کند.
چقدر زمینه‌ی گناه فراهم شده است و جلوی ما را برداشته است، چقدر حال نداشتیم و به دل ما انداخته است که کار خیری کنیم، چقدر ما به سمت گناه رفتیم و او ضجّه زده است و برای ما دعا کرده است.
یا صاحب الزّمان! امشب ملائکه برای دستبوس شما می‌آیند. برای شما بمیرم که در طول سال از شما غافل هستیم و برای شما بار هستیم.
امام سجّاد علیه السلام اینطور به ما یاد داده‌اند، دعا را دیدید، در نهایت می‌گویند: خدایا! همه‌ی این چیزهایی که خواستم برای همه مؤمنین و مؤمنات و همین همسایه‌ها که به گریه‌ی ما خندیدند، برای همسایگان، برای اهل بلادمان.
اگر امشب کسی برای همه‌ی مردم مسلمان دنیا، برای هدایت همه‌ی غیرمسلمانان، برای اعتلای همه‌ی شیعیان، برای تفوّق حکومت شیعیان، برای همراهی با خانواده‌ی شهدا، برای اینکه خدای متعال همه‌ی بیمارها را شفاء بدهد، همه‌ی اسرا را از بندِ اسارت نجات بدهد، و منِ بیچاره را هم از بندِ گناه نجات بدهد؛ تا زمانی که کسی بصورت کلّی سعه‌ی صدر پیدا نکند، باور کنید که هنوز خیلی در آغوشِ حضرت نیست. او دوست دارد ما که هیچ چیزی نداریم، حداقل در خواطر خودمان دوست داشته باشیم که فقیر و بیچاره و گرفتاری نباشد.
روضه و توسّل به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه
شهدا چندطور هستند، چشم‌های بعضی از شهدا در لحظه‌ی شهادت از شادی برق می‌زند، اما بعضی از شهدا دل‌شکسته هستند.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه مبتلا به یک ابتلایی شدند…
«ابن هانی اندلسی» سال ۳۶۲ در اسپانیای امروز این شعر را گفته است…
شخصی آمد و به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه عرض کرد: محاسن شما سپید شده است، شما هم فرمانده‌ی جنگ هستید و نباید آثار ضعف در فرمانده‌ی جنگ پیدا باشد، خضاب بفرمایید.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند: ما عزادار هستیم.
آن شخص گفت: اخیراً که کسی از بنی هاشم از دنیا نرفته است!
«ابن هانی اندلسی» هزار و هشتاد سال قبل به ما گفته است: چرا امروز مشکی به تن کرده‌اید؟ امروز روزِ راحت شدنِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بود.
بِأسیَافَ ذَاکَ البَغیِ أوَّلَ سَلِّهَا أُصِیبَ عَلِیٌ؛ لَا بِسَیفِ إبنِ مُلجَم
آن روزی که شمشیر روی سر او گرفتند و آن بازو را شکستند، آن ضربه که آن روز به بازو خورد، علی را کشت، نه با شمشیرِ ابن ملجم ملعون. شمشیرِ ابن ملجم که آرامش‌بخش بود، «فُزْتُ وَ رَبِّ الْکَعْبَه»…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بیست و پنج سال خون خورد و تحمّل کرد، داخلِ چاه رفت، بین قبرها حرکت می‌کرد…
مالِی وَقَفتُ عَلى القُبورِ مُسَلِّماً قَبرَ الحَبیبِ فَلَم یَرُدَّ جَوابی
بین قبرها راه می‌روم و به تو سلام میکنم، دلم برای صدایت تنگ شده است…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بیست و پنج سال خون دل خورد تا به حکومت رسید، وقتی به حکومت رسید هم خون به جگرِ حضرت کردند، یک روز آن زن، بعد معاویه، بعد خوارج، بعد از خوارج دیگر اینطور بود که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هر جایی که راه می‌رفتند، دیگر در کوفه هم جسارت می‌کردند.
حضرت به نماز می‌ایستادند، تا اذان و اقامه بگویند که نماز را شروع کنند، از پشت سر فحش می‌دادند، آیات جهنّم می‌خواندند. حضرت حتّی برنمی‌گشتند که این‌ها را نگاه کنند، حضرت به همین‌ها حقوقِ بیت المال هم می‌دادند. وقتی رو به قبله ایستاده بودند به خودشان می‌فرمودند: «إصبِر! إنَّ وَعَدَاللهِ حَق»، گاهی این آیه را جایی قرائت می‌کردند: «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ»،[۱۰] حضرت می‌فرمودند که این عمویم حمزه و برادرم جعفر بود، «وَمِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ» من هم منتظر هستم.
این روزهای دیگر به دنبال قاتل خود می‌گشت…
کار به جایی رسید که هر روز خبر می‌دادند لشگر معاویه جایی را غارت کرده‌اند، این‌ها امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را کشت، خبر دادند که فلان جا دو طفل را در مقابل مادری سر بریده‌اند، جای دیگری حرامی آنقدر نزدیک شده است که خلخال از پای زن باز کرده است، گوشواره…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه برای زنِ یهودی اینقدر تحمّل نداشتند…
هر کسی می‌خواهد بداند که چه بلایی بر سرِ امام سجّاد علیه السلام آمده است، باید این روایت را ببیند، به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه خبر دادند که از یک مسلمان و یک یهودی زیور گرفته‌اند، نگفته‌اند هم که آن‌ها را زده‌اند. روایت می‌گوید وقتی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه خواستند سخنرانی کنند، توانِ حرف زدن نداشتند، در کاغذی نوشتند و کس دیگری خطبه خواند.
برای شما بمیرم یا زین العابدین…
کوفه پُر از کشته‌های خوارج شده بود، خانواده‌های آن‌ها هر جا که می‌نشستند پشت سرِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه حرف می‌زدند، نه اینکه برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه مهم باشد پشت ایشان حرف می‌زدند، بلکه از این موضوع ناراحت می‌شدند که می‌دیدند این‌ها گمراه می‌شوند، وگرنه فحش دادنِ آن‌ها که برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه مهم نبود.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌فرمایند: با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در حال رفتن بودیم، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در کوچه‌ای چند مرتبه برگشتند و پشت سرشان را نگاه کردند، وقتی دیدند کوچه خلوت شد، آهسته چیزی به من فرمودند که من زمین خوردم…
آن کسی که زانوان او زیرِ بارِ درِ خیبر خَم نشد، می‌گوید وقتی شنیدم به زمین خوردم… بعد عرض کردم: آیا نمی‌شود که من قبل از شما بمیرم؟
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: هدایتِ امّت به این صبرِ تو وابسته است.
عرض کردم: چشم! اگر شما دستور بدهید من صبر میکنم.
علی جان! به فاطمه حمله می‌کنند و تو باید صبر کنی، هدایتِ امّت به این صبرِ تو وابسته است.
بعد فرمودند: «أُمِرْتُ بِقِتَالِ اَلنَّاکِثِینَ وَ اَلْقَاسِطِینَ وَ اَلْمَارِقِینَ»،[۱۱] جانماز آب بکش‌ها، مدّعیان مادریِ مؤمنین، سیف‌الاسلام‌ها، به نام قرآن به تو حمله و فحاشی می‌کنند، باید صبر کنی، هدایتِ امّت به این صبرِ تو وابسته است.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه کارها و وظایف خود را انجام دادند، روزهایی مانند امروز فرمودند: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را در خواب دیدم، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: علی جان! حال تو چطور است؟ عرض کردم: یا رسول الله! از این امّت چه کشیده‌ام!… پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند: نفرینشان کن.
دلِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه نیامد که نفرین کند، می‌فرمایند که من عرض کردم: خدایا! بدتر از من را بر این‌ها مسلّط کن، و خوب‌تر از این مردم نصیب من کن.
این «بدتر از من» یعنی کسی که مانند من نیست، چون امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که معاذالله بد نیست، این صفتِ تفضیلی است.
به خودِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه قسم یاد میکنم که ما نسبت به امام زمان ارواحنا فداه جفاکار هستیم، او به ما نیاز ندارد، ولی ما هم همینطور بی‌توجّه هستیم، تا زمانی که به ما یادآوری نکنند و نگویند ثواب دارد و رزق شما زیاد می‌شود، به فرج توجّه نداریم. امام زمان ارواحنا فداه ما را می‌بینند.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند: «إِنَّمَا کُنْتُ جَاراً جَاوَرَکُمْ بَدَنِی أَیَّاماً»[۱۲] من همسایه‌ای بودم که مدّتی بدنِ من با شما همسایه بود، بعداً می‌فهمید که من نیستم.
روز آخر برای افطار به خانه‌ی دختر خود آمدند، نمی‌دانم آیا دختر می‌دانست یا نمی‌دانست، ولی جگر او سوخت. بابا ظاهراً شصت و چند ساله، محاسنِ سپید، چشم‌های اشکبار، یا از خوفِ خدا گریه می‌کند یا از بی‌انصافی مردم. سفره‌ی افطار پهن کرد…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در جایی فرمودند که تا زمانی که مطمئن نشوم کسی تحت سیطره‌ی من گرسنه نیست، لقمه از گلویم پایین نمی‌رود.
دختر خیلی دوست دارد که پدر خود را تحویل بگیرد، ولی از ترسِ اینکه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه چیزی نخورند، تکّه‌ای نان و کمی نمک و کمی شیر آورد.
دختر دوست دارد دنیا را به پای پدر بریزد، اما ترسید که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه از پای سفره بلند شوند.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند: این شیر را هم بردار.
برای دختر سؤال شد، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند: می‌خواهم خدا را با شکم گرسنه ملاقات کنم.
حضرت مدام به حیاط می‌رفتند و نگاه می‌کردند، «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ»…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه با زبان روزه به مسجد رفتند، نماز را خواندند… طاقت ندارم که بگویم آنجا چه شد.
سالی رهبر انقلاب در نماز جمعه روضه‌ای خوانده‌اند، من به این امید نام آقا را در اینجا می‌آورم که امام زمان ارواحنا فداه به ما نظر کنند، من روضه‌ای که ایشان خوانده‌اند را می‌گویم.
امیرالمؤمنین، امیرالتوّحید، در روایات از حضرت بعنوان حقیقتِ نماز یاد شده است… ضربه از فاصله‌ی نزدیک بقدری مهیب بود که نتوانستند نماز را تمام کنند…
ای کاش که برای امام حسن مجتبی صلوات الله علیه بمیرم… برای اینکه نماز جماعت بهم نخورد، امام حسن مجتبی صلوات الله علیه جلو آمدند و نماز را تمام کردند…
بعد امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را گرفتند، امام حسن مجتبی صلوات الله علیه شروع کردند به گریه کردن، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند: من در جنگ‌های مختلف ضربه خورده‌ام، در اُحُد شصت ضربه‌ی شمشیر خورده‌ام، نگران نباش… امام حسین علیه السلام دوید و آمد و شروع کرد به گریه کردن، این‌ها را ذوقی می‌گویم، حسین جان! لا یَوم کَیَومَکَ یَا أباعَبدالله…
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه دیگر توانِ نشستن و ایستادن نداشتند، حضرت را بلند کردند و آوردند، وقتی به درِ خانه‌ی حضرت زینب کبری سلام الله علیها رسیدند، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند: من را روی پای خودم رها کنید، دخترم تحمّل ندارد…
من هم یک جمله عرض میکنم: یا امیرالمؤمنین! حضرت زینب کبری سلام الله علیها تحمّلِ…
مراسم قرآن به سر
خدایا! به این اسمائی که امشب ذکر کردیم، به دلِ شکسته‌ی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه، به حسّ یتیمیِ حضرت زینب کبری سلام الله علیها، به جگرِ خونِ امام حسن مجتبی صلوات الله علیه، به امیرالمؤمنین الهی العفو.
این اسامی، اسامی است که گفته‌اند قبل از اینکه شروع کنید، خدای متعال را به این اسامی صدا بزنید:
یَا کَرِیمُ یَا رَبّ، یَا کَریمُ یَا رَبّ، یَا أرحَمَ الرَّاحِمِین، یَا إلَهَ العَاصِین.
یا صاحب الزّمان…
«اللّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُکَ بِکِتابِکَ الْمُنْزَلِ وَمَا فِیهِ وَفِیهِ اسْمُکَ الْأَکْبَرُ وَأَسْماؤُکَ الْحُسْنى وَمَا یُخافُ وَیُرْجى أَنْ تَجْعَلَنِى مِنْ عُتَقائِکَ مِنَ النّارِ».
اگر حاجتی دارید با حضرت درمیان بگذارید.
اللّهُمَّ عَجِّل لِوَلِیِّکَ الفَرَج، وَهَبْ لَنا رَأفَتَهُ وَ رَحْمَتَهُ وَ دُعائَهُ وَ خَیْرَهُ، امشب او را دعاگوی ما بگردان.
قرآن‌ها را روی سرمان می‌گذاریم.
«اللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ وَبِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَبِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِیهِ وَبِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ فَلَا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ». ده مرتبه «بِکَ یَا اللّهُ» و ده مرتبه «بِمُحَمَّدٍ» و ده مرتبه «بِعَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِفَاطِمَهَ» و ده مرتبه «بِالْحَسَنِ» و ده مرتبه «بِالْحُسَیْنِ» و ده مرتبه «بِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ» و ده مرتبه «بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ» و ده مرتبه «بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ» و ده مرتبه «بِعَلِیِّ بْنِ مُوسَى» و ده مرتبه «بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ» و ده مرتبه «بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ» و ده مرتبه «بِالْحُجَّهِ».
امشب یکی از افضلِ قُرُبات سلام بر حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه است:
«اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَباعَبْدِاللهِ، وَعَلَى الاَْرْواحِ الَّتى حَلَّتْ بِفِنآئِکَ، عَلَیْکَ مِنّى سَلامُ اللهِ اَبَداً ما بَقیتُ وَبَقِىَ اللَّیْلُ وَالنَّهارُ، وَلا جَعَلَهُ اللهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنّى لِزِیارَتِکُمْ، اَلسَّلامُ عَلَى الْحُسَیْنِ، وَعَلى عَلِىِّ بْنِ الْحُسَیْنِ، وَعَلى اَوْلادِ الْحُسَیْنِ، وَعَلى اَصْحابِ الْحُسَیْنِ».
[۱]– سوره مبارکه غافر، آیه ۴۴٫
[۲]– سوره مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸٫
[۳]– الصّحیفه السّجّادیّه، ص ۹۸٫
[۴] دعای صباح
[۵] سوره مبارکه انفطار، آیه ۶
[۶] سوره مبارکه اسراء، آیه ۱۰۱ (قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَٰنَ ۖ أَیًّا مَا تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ ۚ وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِکَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَیْنَ ذَٰلِکَ سَبِیلًا)
[۷] سوره مبارکه انعام، آیه ۱۲ (قُلْ لِمَنْ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۖ قُلْ لِلَّهِ ۚ کَتَبَ عَلَىٰ نَفْسِهِ الرَّحْمَهَ ۚ لَیَجْمَعَنَّکُمْ إِلَىٰ یَوْمِ الْقِیَامَهِ لَا رَیْبَ فِیهِ ۚ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فَهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ)
[۸] معانی الأخبار ، جلد ۱ ، صفحه ۱۷ (حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ اَلْوَلِیدِ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا اَلْحُسَیْنُ بْنُ اَلْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ اَلنَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنِ اِبْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ قَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فِی خُطْبَتِهِ : أَنَا اَلْهَادِی أَنَا اَلْمُهْتَدِی وَ أَنَا أَبُو اَلْیَتَامَى وَ اَلْمَسَاکِینِ وَ زَوْجُ اَلْأَرَامِلِ وَ أَنَا مَلْجَأُ کُلِّ ضَعِیفٍ وَ مَأْمَنُ کُلِّ خَائِفٍ وَ أَنَا قَائِدُ اَلْمُؤْمِنِینَ إِلَى اَلْجَنَّهِ وَ أَنَا حَبْلُ اَللَّهِ اَلْمَتِینُ وَ أَنَا عُرْوَهُ اَللَّهِ اَلْوُثْقَى وَ کَلِمَهُ اَللَّهِ اَلتَّقْوَى وَ أَنَا عَیْنُ اَللَّهِ وَ لِسَانُهُ اَلصَّادِقُ وَ یَدُهُ وَ أَنَا جَنْبُ اَللَّهِ اَلَّذِی یَقُولُ – أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ یٰا حَسْرَتىٰ عَلىٰ مٰا فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اَللّٰهِ وَ أَنَا یَدُ اَللَّهِ اَلْمَبْسُوطَهُ عَلَى عِبَادِهِ بِالرَّحْمَهِ وَ اَلْمَغْفِرَهِ وَ أَنَا بَابُ حِطَّهَ مَنْ عَرَفَنِی وَ عَرَفَ حَقِّی فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ لِأَنِّی وَصِیُّ نَبِیِّهِ فِی أَرْضِهِ وَ حُجَّتُهُ عَلَى خَلْقِهِ لاَ یُنْکِرُ هَذَا إِلاَّ رَادٌّ عَلَى اَللَّهِ وَ عَلَى رَسُولِهِ .)
[۹] مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، جلد ۲، صفحه ۱۱۵ (نَظَرَ عَلِیٌّ إلَى امرَأَهٍ عَلى کَتِفِها قِربَهُ ماءٍ ، فَأَخَذَ مِنهَا القِربَهَ فَحَمَلَها إلى مَوضِعِها ، وسَأَلَها عَن حالِها فَقالَت : بَعَثَ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ صاحِبی إلى بَعضِ الثُّغورِ فَقُتِلَ ، وتَرَکَ عَلَیَّ صِبیانا یَتامى ولَیسَ عِندی شَیءٌ ، فَقَد ألجَأَتنِی الضَّرورَهُ إلى خِدمَهِ النّاسِ . فَانصَرَفَ وباتَ لَیلَتَهُ قَلِقا . فَلَمّا أصبَحَ حَمَلَ زِنبِیلاً فیهِ طَعامٌ ، فَقالَ بَعضُهُم : أعطِنی أحمِلهُ عَنکَ . فَقالَ : مَن یَحمِلُ وِزری عَنّی یَومَ القِیامَهِ ! فَأَتى وقَرَعَ البابَ ، فَقالَت : مَن هذا ؟ قالَ : أنَا ذلِکَ العَبدُ الَّذی حَمَلَ مَعَکِ القِربَهَ، فَافتَحی فَإِنَّ مَعی شَیئا لِلصِّبیانِ . فَقالَت : رَضِیَ اللّهُ عَنکَ وحَکَمَ بَینی وبَینَ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ ! فَدَخَلَ وقالَ : إنّی أحبَبتُ اکتِسابَ الثَّوابِ فَاختاری بَینَ أن تَعجِنینَ وتَخبِزینَ ، وبَینَ أن تُعَلِّلینَ الصِّبیانَ لأَخبِزَ أنَا . فَقالَت : أنَا بِالخُبزِ أبصَرُ وعَلَیهِ أقدَرُ ، ولکِن شَأنَکَ وَالصِّبیانَ ؛ فَعَلِّلهُم حَتّى أفرُغَ مِنَ الخُبزِ . فَعَمَدَت إلَى الدَّقیقِ فَعَجَنَتهُ ، وعَمَدَ عَلِیٌّ علیه السلام إلَى اللَّحمِ فَطَبَخَهُ ، وجَعَلَ یُلقِمُ الصِّبیانَ مِنَ اللَّحمِ وَالتَّمرِ وغَیرِهِ ، فَکُلَّما ناوَلَ الصِّبیانَ مِن ذلِکَ شَیئا قالَ لَهُ : یا بُنَیَّ ، اجعَل عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ فی حِلٍّ مِمّا مَرَّ فی أمرِکَ . فَلَمَّا اختَمَرَ العَجینُ قالَت : یا عَبدَ اللّهِ ، سَجِّرِ التَّنّورَ . فَبادَرَ لِسَجرِهِ ، فَلَمّا أشعَلَهُ ولَفحَ فی وَجهِهِ جَعَلَ یَقولُ : ذُق یا عَلِیُّ ! هذا جَزاءُ مَن ضَیَّعَ الأَرامِلَ وَالیَتامى . فَرَأَتهُ امرَأَهٌ تَعرِفهُ فَقالَت : وَیحَکِ ! هذا أمیرُ المُؤمِنینَ . قالَ : فَبادَرَتِ المَرأَهُ وهِیَ تَقولُ : وا حَیایَ مِنکَ یا أمیرَ المُؤمِنینَ ! فَقالَ : بَل وا حَیایَ مِنکِ یا أمَهَ اللّهِ فیما قَصَّرتُ فی أمرِکِ !)
[۱۰] سوره مبارکه احزاب، آیه ۲۳ (مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَىٰ نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا)
[۱۱] المسترشد فی إمامه أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب علیه السلام ، جلد ۱ ، صفحه ۲۶۹
[۱۲] نهج البلاغه، خطبه ۱۴۹ (أَنَا بِالْأَمْسِ صَاحِبُکُمْ وَ أَنَا الْیَوْمَ عِبْرَهٌ لَکُمْ وَ غَداً مُفَارِقُکُمْ، غَفَرَ اللَّهُ لِی وَ لَکُمْ. إِنْ تَثْبُتِ الْوَطْأَهُ فِی هَذِهِ الْمَزَلَّهِ فَذَاکَ، وَ إِنْ تَدْحَضِ الْقَدَمُ فَإِنَّا کُنَّا فِی أَفْیَاءِ أَغْصَانٍ وَ [مَهَبِ] مَهَابِّ رِیَاحٍ وَ تَحْتَ ظِلِّ غَمَامٍ، اضْمَحَلَّ فِی الْجَوِّ مُتَلَفَّقُهَا وَ عَفَا فِی الْأَرْضِ مَخَطُّهَا. وَ إِنَّمَا کُنْتُ جَاراً جَاوَرَکُمْ بَدَنِی أَیَّاماً وَ سَتُعْقَبُونَ مِنِّی جُثَّهً خَلَاءً، سَاکِنَهً بَعْدَ حَرَاکٍ وَ صَامِتَهً بَعْدَ نُطْقٍ، [لِیَعِظَکُمْ هُدُوئِی] لِیَعِظْکُمْ هُدُوِّی وَ خُفُوتُ إِطْرَاقِی وَ سُکُونُ أَطْرَافِی، فَإِنَّهُ أَوْعَظُ لِلْمُعْتَبِرِینَ مِنَ الْمَنْطِقِ الْبَلِیغِ وَ الْقَوْلِ الْمَسْمُوعِ. وَدَاعِی لَکُمْ وَدَاعُ امْرِئٍ مُرْصِدٍ لِلتَّلَاقِی. غَداً تَرَوْنَ أَیَّامِی وَ یُکْشَفُ لَکُمْ عَنْ سَرَائِرِی وَ تَعْرِفُونَنِی بَعْدَ خُلُوِّ مَکَانِی وَ قِیَامِ غَیْرِی مَقَامِی.)
پاسخ دهید