«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم‏»

«أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِبادِ».[۱]

«رَبِّ اشْرَحْ لی‏ صَدْری * وَ یَسِّرْ لی‏ أَمْری * وَ احْلُلْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی‏ * یَفْقَهُوا قَوْلی‏».[۲]

«اللَّهُمَّ وَ أَنْطِقْنِی بِالْهُدَى وَ أَلْهِمْنِی التَّقْوَى».[۳]

مقدّمه

هدیه به پیشگاه با عظمت اهل بیت رسول مکرّم صلی الله علیه و آله و سلّم، خاصّه وجود مبارک امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه أفضل صلوات المصلّین صلواتی هدیه بفرمایید.

اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم

عرض ادب و ارادت و خاکساری و التجاء و استغاثه به محضر مبارک حضرت بقیه‌ الله اعظم روحی و ارواح العالمین له الفداه و عجّل الله تعالی فرجه الشریف صلوات دیگری محبّت بفرمایید.

اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم

مرور جلسات گذشته

عنوان بحث «سیر تکوّن عقاید شیعه» هستیم.

گاهی به مناسبت برای توضیح و تکمیل و بررسی واکنش‌ها و تخریب‌ها قدری جلوتر آمده‌ایم، ولی مجدد به روزگار نبوی برگشته‌ایم.

به محضر شما عرض کردیم چون پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم منافقان را می‌شناختند و شرایط افشاء نبود؛ از طرفی هم بنای این عالم بر این است که همه فرصت داشته باشند به اندازه‌ای که می‌توانند، کاری که می‌خواهند را انجام دهند.

ادلّه محکم است اما اگر کسی بخواهد منکر می‌شود

ادلّه محکم و مستحکم است، ولی نه آنطور که اگر کسی خلاف بگوید سنگ شود، «إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّمَاءِ آیَهً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِینَ»[۴] اگر می‌خواستیم طوری آیت می‌آوردیم که همه‌ی گردن‌ها خاضع شود، مثلا بگویند اگر کسی چشم‌چرانی کرد، درجا چشم او بیرون بیفتد، اگر کسی حقیقت را انکار کرد، رگ گردن او درجا خشک شود، آنوقت دیگر کسی خلاف نمی‌کرد.

این حرف درست است اما آن حرفی که بعضی از آقایان می‌زنند که «پیامبر حتّی غدیر را هم مبهم گذاشت که راه توجیه باز باشد»، این هم جسارت به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است، هم توهین به علمای شیعه است. علمای شیعه برای روشن شدنِ حق برهان آورده‌اند…

وَیَوْمَ الْغَدِیرِ إسْتَوْضَحَ الْحَقَُّ أهْلُهُ                 بضحیَاء لَا فِیهَا حِجَابٌ وَلَا سَتْرُ[۵]

اینکه دلیل حقانیّت آنقدر نیست که درجا عذاب بر طرف نازل شود، حرف درستی است. خدای متعال این موضوع را نمی‌خواهد.

حق روشن شد اما جا برای انکار هست. اما اینطور نیست که حق روشن نشده باشد، اگر حق روشن نشده باشد که کسی عقوبت نمی‌شود، چون اشکال بر معلّم است که خوب درس نداده است، «وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِینُ».[۶] لذا این جسارت به محضر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است.

ما گاهی می‌خواهیم ابروی سیاست را درست کنیم، چشم حقیقت و نبوّت را کور می‌کنیم، این هم از گرفتاری‌هاست. معمولاً همه از دین استفاده‌ی ابزاری می‌کنند، الا قلیلی از هر طرفی.

اصلاً ما می‌خواهیم در این سیر تکوّن بگوییم که غدیر که موضع بیان نبود، غدیر موضعِ عمل بود، بیان که بارها اتفاق افتاده بود، روز غدیر روز تنفیذ بود، روز بیعت بود، نه فقط روز بیان. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم آنقدر بیان کرده بودند که جز امیرالمؤمنین صلوات الله علیه کسی به ذهن نمی‌رسید. روشن بود.

اگر منظور این است که جای حاشا کردنِ بی‌انصاف باز است، بله همینطور است. اگر بی‌انصاف بخواهد آفتاب میان روز را هم حاشا کند، می‌تواند؛ اما پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم حقیقت را مبهم نگذاشتند.

بعد عرض کردیم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بخاطر روشن شدن حقیقت مجبور بودند (علی رغم اینکه در حقیقت اگر مانعی نبود این کار جسارت بود) امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را با دیگران قیاس کنند،

قیاسِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه، توهین به حضرت است اما…

قیاس امیرالمؤمنین صلوات الله علیه با دیگران، ولو اینکه بگویید امیرالمؤمنین صلوات الله علیه برتر است، جسارت به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است. همانطور که اگر به شما بگویند که فهم شما از قورباغه بیشتر است، این موضوع جسارت به شماست. فاصله‌ی شما از قورباغه، به مراتب کمتر است، تا فاصله‌ی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و کسانی که خیال می‌کردند قرینِ حضرت هستند. این توهینِ صریح است که بگویند امیرالمؤمنین صلوات الله علیه از کاشانی باسوادتر است، همیشه هم می‌گویم که شأن من از دشمنان امیرالمؤمنین صلوات الله علیه أجل است.

منتها الآن کار به جایی رسیده است که مجبور هستیم قیاس کنیم.

حال اینجا که مجبور هستیم قیاس کنیم، اوصاف سلبی است.

اینکه اوصاف سلبی است، آیا یعنی باید فحش بدهیم؟ مسلّماً نه! یعنی برای اینکه مفهوم داشته باشد، اثباتِ حقیقت و نفیِ باطل می‌کند.

با اینکه بگوییم «این خوب است»، کافی نیست. چون ممکن است اذهان بیماری بگویند دیگری هم خوب است. لذا این را اثبات می‌کنند و آن را نفی.

فضیلتِ استثنائیِ ازدواجِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

مواردی گذشت و امشب به بحث ازدواج امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها رسیدیم.

اگر زمانی فرصت باشد که انسان این بحث را تشریح کند، این فضیلت جزوِ غررِ فضیلت‌های امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است. این یک عتیّه‌ی غیرقیاسی هم هست. اصلاً اگر امیرالمؤمنین صلوات الله علیه رقیبِ ادّعایی هم نداشت، این یک فضیلت ویژه است و درحقیقت یک فضیلتِ قیاسی نیست.

اگر الآن به ما بگویند حوزه‌ی علمیّه‌ای وجود دارد که شاگرد یکی از استادان آن حوزه، آیت الله العظمی بهجت رضوان الله تعالی علیه است. مسلّماً آن استادِ حوزه دیدنی است.

اگر کسی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را به همان اندازه‌ی اندکی که می‌دانیم بشناسد، بعد بگویند او تحت ولایت یک نفر بوده است… این اصلاً فضیلتی عجیب است.

این مسئله فراتر از یک ازدواج است.

بنده هیچ موفقیتی کسب نکرده‌ام، ولی اگر موفقیتی کسب کرده باشم حتماً همسر بنده بیش از خودم در آن نقش داشته است، بنده خیلی هم زود ازدواج کرده‌ام. اما الآن روی منبر نمی‌گویم من کسی هستم که شوهر فلانی هستم. چون همسران ما، ولو خوب‌هایشان، که هرچه خیر به من رسیده است، بیشتر از ناحیه‌ی ایشان بوده است، آن وجودِ استثنائی نیستند.

تفاخرِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به ازدواج با حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

این مطلب در کتاب «بشاره المصطفی(ص) لشیعه المرتضی(ع)» است، می‌گوید وقتی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بعد از نهروان به کوفه برگشتند، شنیدند معاویه جلساتی در کاخ شام برگزار می‌کند و در آن جلسات معاذالله امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را دشنام می‌دهند.

سبّ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه کم کم اذهان را به این سمت می‌برد که باور کنند، من خیلی از شبهات راجع به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را بیان نمی‌کنم که بعد آن را رد کنم، چون اصلاً گفتنِ آن و اینکه جمله‌ی زشتی به ذهن شما خطور کند و بعد من آن را نفی کنم، دوست ندارم. انسان باید نسبت به بعضی چیزها فقط بمیرد و بسوزد. الآن کتابی از معاصرین چاپ شده است که به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بی‌ادبی کرده است، نمی‌شود در جایی بیان کرد، این‌ها با فحش و داد و استدلال و… پاک نمی‌شود.

امیرالمؤمنین صلوات الله علیه شنیدند که در شام به حضرت توهین می‌کنند، حضرت سخنرانی فرمودند، من چند جمله‌ی حضرت را می‌خوانم تا شما ببینید که تفاخرِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه تفاخرِ واقعی است. حضرت وسط سخنرانی فرمودند: «أنَا أخُو رَسُولِ الله وَابْنُ عَمّهِ وَسَیْفُ نِقْمَتِهِ»[۷] هر جایی که اسلام به کسی شدّت نشان داد، با تیزیِ شمشیر من بوده است، «وَعِمَادُ نُصْرَتِهِ وَبَأْسِهِ وَشِدَّتِهِ» من ستون نصرت و قوّت و شدّت اسلام بودم، من بودم که دختران و پسران مشرکین را یتیم کردم، «وَقَابِضُ الْأرْوَاحْ» من بودم که این‌ها را به تیغ مرگ سپردم، (معنای دیگر هم این است که قابض الأرواح هم جزوِ خدمه‌ی ماست، که برای این موضوع روایت داریم)، «وَبَأسُ اللهِ الَّذِی لَا یَرُدُّهُ عَنْ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِین» آن غضب الهی که باید مجرمین از آن فرار کنند و کسی بجز خدا نمی‌تواند این سایه‌ی مرگ را از سرِ مجرمین کم کند، من هستم، «أنَا مُجَدِّلُ الْأبْطَال» پهلوان‌های دشمنان که به خون غلتیده‌اند به دست من بوده است، «وَقَاتِلُ الْفُرْسَان» من پهلوان‌کُش هستم… توجّه کنید که فضا در اوج اقتدار است، چون بعد از نهروان است و با معاویه و صد هزار نفر لشگرِ معاویه حرف می‌زنند… «وَمُبِیدُ مَنْ کَفَرَ بِالرَّحْمَنْ» کس که کافران به خدای رحمان را درهم کوبیده است، من هستم، «وَصِهْرُ خَیْرُ الْأنَامْ» دامادِ پیامبر، «أنَا سَیّدُ الْأوْصِیَاءْ وَوَصِیُّ خَیْرِ الْأنْبِیَاءْ، أنَا بَابُ مَدِینَهِ الْعِلْم وَخَازِنُ عِلْمِ رَسُولِ الله صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمْ وَوَارِثُه»، «وَأنَا زَوْجِ الْبَتُولِ سَیّدَهِ نِسَاءِ الْعَالَمِین، فَاطِمَهَ التَّقِیَّهِ النَّقِیَّهِ الزَّکِیَّهِ الْبَرَّهِ الْمَهْدِیَّهِ حَبِیبَهِ حَبِیبِ الله وَخَیْرُ بَنَاتِهِ وَسُلَالَتِهِ وَرَیْحَانَهِ رَسُولِ الله»!

امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها مبتهج هستند!

«وَأنَا زَوْجِ الْبَتُولِ سَیّدَهِ نِسَاءِ الْعَالَمِین، فَاطِمَهَ التَّقِیَّهِ النَّقِیَّهِ الزَّکِیَّهِ الْبَرَّهِ الْمَهْدِیَّهِ حَبِیبَهِ حَبِیبِ الله وَخَیْرُ بَنَاتِهِ وَسُلَالَتِهِ وَرَیْحَانَهِ رَسُولِ الله»این دیگر تشریفات نیست.

بعد هم فرمودند که این عهدی است که خدای متعال با من بسته است و کسی بجز منافق از من بیزار نیست و کسی بجز مؤمن مرا دوست نمی‌دارد، «أنَا صَاحِبُ لِوَاءِ رَسُولِ اللهِ فِی الدُّنْیَا وَالْآخّرَه، وَرَسُولُ اللهِ فَرَطِی»،[۸] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم مقابلِ من می‌رود، «وَأنَا فَرَطُ شِیعَتِی» من هم جلوی شیعیان حرکت می‌کنم، «وَاللهِ لَا عَطَشَ مُحِبّی وَلَا خَافَ وَاللهِ مَوَالِیّ» بخدا سوگند که شیعیان من در آن روز عطش، تشنه نخواهد شد، شیعیان من در آن روز ترسناک خوفی ندارند…

ابوتمام می‌گوید:

أخُوهُ إذَا عُدَّ الْفَخَارُ وَصِهْرُهُ                        فَلَا مِثْلُهُ أخٌّ وَلَا مِثْلُهُ صِهْرُ

اگر قرار باشد کسی افتخار کند، او برادر و داماد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بود، دیگر هیچ برادر و دامادی اینچنین به دنیا نیامده است.

موضوع ازدواجِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه با حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، دو طرفه است

اینکه یک ازدواجی صورت گرفته است، ابعاد مختلف دارد، بحث‌های مختلف دارد.

اولاً من در یاد ندارم که مؤمنان باادب به خواستگاری رفته باشند، معلوم است که چه کسانی به خواستگاری رفته‌اند، ثانیاً در روایات، نفی دیگران و پذیرشِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را کنایه به آن‌ها فهمیده‌اند.

این کتاب «الموضوعات» ابن جوزی است، می‌گوید این‌ها روایاتِ جعلی است. البته ابن جوزی از آن افرادی است که باید راجع به او حرف زد و خندید.

روایتی را نقل می‌کند، که این روایت طُرُقِ مختلفی هم دارد، بعد به جهتی می‌گوید این روایت جعلی است. می‌گوید: «حَجَرَ بْنَ عَنْبَس» گفت: «خَطَبَ أَبُو بَکْرٍ وَعُمَرُ فَاطِمَهَ»[۹] ابوبکر و عمر به خواستگاری حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها آمدند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمودند که سنِ فاطمه کم است، بعد امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را پذیرفت. حتّی در جایی می‌گوید که بر خلاف رسمِ پیامبر، از حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها اذن هم نگرفتند.

این روایتی که ابن جوزی نقل کرده است می‌گوید که ابوبکر و عمر آمدند خواستگاری کردند، «فَقَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: هِیَ لَکَ یَا عَلِیُّ» این همسرِ توست، «لَسْتَ بِدَجَّالٍ» چون تو دجّال نیستی، شیطان نیستی، فریبکار نیستی!

همینطور که می‌بینید موضوع ازدواج است، ولی «لَسْتَ بِدَجَّالٍ» دارد!

ابن جوزی می‌گوید که این روایت جعلی است، چون «قَدْ غَمَضَ فِی هَذِهِ الْمَدِیحَهَ لِعَلِى أَبَا بَکْر وَعُمَرْ» در این مدحِ علی، کنایه به ابوبکر و عمر است!

موضوع ازدواج است، ولی دو طرف است، یک طرف اثبات فضیلت است و یک طرف هم ردّ دیگران.

روشِ مدحِ «عَبدی» در موضوع ازدواج امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

شعرای قدیمیِ شیعه، در همین فضا شعر دارند. مثلاً «عبدی» که در جلسات قبل از او استفاده کردیم، می‌گوید:

وَزَوَّجَهُ بِفَاطَمَ ذُو الْمَعَالِی               عَلَى الْأرْغَامِ مِنْ أهْلِ النِّفَاقِ

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها که صاحب علوّ بود را به همسرِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه درآورد، برای اینکه بینیِ منافقان را بسوزاند!

یک طرف اثباتِ فضیلت است، یک طرف هم به خاک مالیده شدنِ بینیِ منافقین. همینطور که می‌بینید فقط یک فضیلت نیست.

عبدی که امام صادق علیه السلام در مورد او فرمودند: «عَلِّمُوا أَوْلاَدَکُمْ شِعْرَ اَلْعَبْدِیِّ».[۱۰]

ما می‌گوییم هم اینطور بوده است و هم اینکه اگر دیگران بخواهند راجع به اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین حرف بزنند، این شیوه است.

مثلاً عبدی کوفه در جای دیگری به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه عرض می‌کند:

مَا أنْتَ إلّا أخُو الْهَادِی وَنَاصِرُهُ        ومَظْهرُ الْحَقِّ وَالْمَنْعُوتُ فِی الُکُتُب

تو چه کسی هستی؟ تو برادرِ پیامبر هستی؟ برادری که از یک مادر نیستند؟ یعنی که تو نفْسِ هستی، تو عینِ او هستی، شدّت شباهت در رفتار و گفتار و ظاهر و باطن داری، وگرنه مؤمنین که همه با هم برادر هستند.

تو چه کسی هستی؟ برادر و ناصر پیامبر، کسی که قرآن و تورات و انجیل، همه او را مدح کرده‌اند.

امام هادی صلوات الله علیه در زیارت غدیریه دارند که «فِی مَدْحِ اللَّهِ تَعَالَى لَکَ غِنًى عَنْ مَدْحِ الْمَادِحِینَ وَ تَقْرِیظِ الْوَاصِفِینَ» خدا تو را مدح کرده است، تو نیازی به مدح دیگران نداری.

وَزَوْجُ بَضْعَتِهِ الزَّهْرَاءِ یَکْنُفُهَا            دُونَ الْوَرَى وْأبُو أبْنَائِهِ الْنُّجَب

همسر بضعه‌ی پیامبر هستی، همسرِ پاره‌ی تنِ پیامبر هستی، این فضیلت برای بقیّه نیست…

مِنْ کُلِّ مُجْتَهِدٍ فِی اللهِ مُعْتَضِدٍ           بِاللهِ مُعْتَقِدٍ للهِ مُحْتَسِبِ

هرچه تلاش مجتهدانه کنی، این نیستی. البته که بقیه این‌ها را ندارند…

تفاخرِ اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

یک جهتِ بحث، تفاخرِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و تفاخرِ امام حسن مجتبی صلوات الله علیه و تفاخرِ امام حسین صلوات الله علیه است، این آخرین رجزِ حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه در روز عاشوراست:

فَاطِمُ الزَّهْرَاءُ أُمِّی وَ أَبِی                 قَاصِمُ الْکُفْرِ بِبَدْرٍ وَ حُنَیْنٍ‏

امام سجّاد علیه السلام با دست بسته در دربار شام فرمودند…

از آن طرف اصحابِ بی‌ادبی، یا غبطه خورده‌اند و یا اعتراف کرده‌اند. از برخی پرسیدند که چرا تو به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه دشنام نمی‌دهی یا چرا امیرالمؤمنین صلوات الله علیه اینقدر بزرگ است؟ می‌گفتند: چون ویژگی‌هایی دارد که احدی ندارد، یکی از آن‌ها این است که همسرِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است.

این همان چیزی است که وقتی می‌خواهند به خانه‌ی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه حمله کنند، نمی‌گویند علی در خانه است، می‌گویند فاطمه در خانه است.

شما کلمه‌ی «مخصوص» را در زیارات جستجو کنید، به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه عرض می‌کنیم: «السَّلاَمُ عَلَى الْمَخْصُوصِ بِالطَّاهِرَهِ التَّقِیَّهِ»[۱۱] سلام به کسی که تو مخصوصِ طاهره‌ی تقیّه هستی.

«لَوْ لاَ أَنَّ اَللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى خَلَقَ أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ لِفَاطِمَهَ مَا کَانَ لَهَا کُفْوٌ عَلَى ظَهْرِ اَلْأَرْضِ مِنْ آدَمَ وَ مَنْ دُونَهُ».[۱۲]

تا زمانی که بنده مقدّمه‌ی ازدواج را عرض نکنم، شما درست این استثناء بودن را تشخیص نمی‌دهید.

در این جلسه فقط خواستم چند جمله عرض کرده باشم.

سیّد مرتضی رضوان الله تعالی علیه از جایگاه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها می‌گوید

خودِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به این ازدواج افتخار کرده‌اند، اصحابی مانند عبدالله بن عمر و خود عمر و ابوسعید خُدری و سعد بن ابی‌‌وقاص و دیگران هم گفته‌اند که این از برجسته‌ترین فضائلِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است.

وقتی شیعیان هم می‌خواستند در این زمینه چیزی بگویند، همین را می‌گفتند.

سیّد مرتضی رضوان الله تعالی علیه در کتاب «الشافی» وقتی می‌خواهد کلامی در افضلیّت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و نصّ ولایت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بگوید، اینطور می‌گوید: «الَّذِی نَذْهَبُ إلیهِ أنَّ النَّبِی صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ»[۱۳] مسیری که ما می‌رویم این است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم «نَصَّ عَلَى أمِیرالمُؤْمِنِین عَلَیْهِ السَّلام بِالْإمَامَهِ بَعْدهُ» نصّ بر امامت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه کرده است، «نصّ بر امامت» یعنی طوری بیان کرد یا طوری عمل کرد، یا هر دو، که جای تردید باقی نیست، «وَدَلَّ عَلَى وُجُوبِ فَرْضَ طَاعَتِهِ» مردم را متوجّه کرد که اطاعت از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه واجب است، «وَلُزُومِهَا لِکُلِّ مُکَلَّف» بر هر مکلّفی واجب است که پیروی کند.

بعد می‌گوید: نزد ما «یَنْقَسِمُ النَّصُ عِنْدَنَا فِی الأصْل إلَى قِسْمَیْن» نص دو حالت دارد، «أَحَدُهُمَا یَرْجُعْ إلَى الْفِعْل وَیَدْخُلُ فِیهِ الْقَوْل، وَالْآخَرُ إلَى الْقَوْلِ دُونَ الْفِعْل» بعضی‌ها بیان است، مثلاً پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در جایی فرموده باشند که «أَنَا مَدِینَهُ اَلْعِلْمِ وَ عَلِیٌّ بَابُهَا»، «یَا عَلِی! أنْتَ خَلِیفَتِی»، أنْتَ وَلِیُّ کُلّ مُؤْمِنٍ بَعْدِی»، بعضی‌ها فعل است.

بعد می‌گوید:

«فَأمَّا النَّصُ بِالْفِعْلِ وَالْقَوْل» آنجاهایی که هم فعل پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است و هم قولِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم…

مانندِ چه چیزی که اجلال و عظمت و اختصاص و ویژگی و انحصارِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را به همه بفهماند، «کَمُوآخَاتِهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ بِنَفْسِهِ» آن روزی که فرمودند تو برادر من در دنیا و آخرت هستی؛ در این موضوع هم فعل است و هم قول. دوم: «وَإنْکَاحِهِ سَیِّدَهِ نِسَاءِ الْعَالَمِین» است! دختر خود را به ازدواج امیرالمؤمنین صلوات الله علیه درآورد.

تا زمانی که کسی مقام حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را متوجّه نشود، نمی‌فهمد که این نصّ بر امامت است.

یک شخص گیجی داریم که هفت جلد حرف مفت در مورد حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها زده است، «ابراهیم بن عبدالله المُدَیهِش»!

می‌گوید این موضوع اصلاً مهم نیست، چون دخترِ پیامبر بود مهم بود!

جواب این است که مگر شما نمی‌گویید که دختران دیگر پیامبر هم برای پیامبر بودند و شوهر یکی از آن‌ها عثمان بود، من گفتم حتّی شما هم روایت دارید که سه نفر گفتند ای کاش ما بجای علی بودیم. پس چرا کسی نگفت که ای کاش ما بجای عثمان بودیم؟

علّت اینکه این حرف را می‌زند این است که می‌خواهد اختصاص را از حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بگیرد.

اگر تو ادّعا می‌کنی که این موضوع فقط بخاطر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بود، و بعد هم می‌گویی که پیامبر دختران دیگری هم داشت، چرا کسی برای دیگری‌ها غبطه نخورده است؟

گیر کرده‌اند!

لذا همین آدم در اواخر جلد دوم همین کتاب می‌گوید: هر روایتی که بگوید خدا دستورِ این ازدواج را صادر کرده است، جعلی است!

این حرف کلّی نشان می‌دهد که نسبت به چه موضوعی حسادت می‌کنند، چون روایات را باید یک به یک بررسی کرد، نه کلّی!

حُذَیفه سلام الله علیه از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌گوید

وقتی اصحاب هم می‌خواستند امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را معرّفی کنند، اینطور معرّفی می‌کردند.

«حُذَیفه» خیلی آقاست، «حُذَیفه» شاهدِ تشییع یا نماز بر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است، یارِ سِرّ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است، منافقان را می‌شناخت.

حذیفه پیرمرد شده بود و مریض‌احوال بود، باور کنید که این جسم را کشید و کشید و کشید تا به دوران خلافت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه برسد، چهل روز بعد هم از دنیا رفت.

حذیفه در مدائن یا کوفه بود که خبر رسید امیرالمؤمنین صلوات الله علیه خلیفه شده است، «کانَ حُذَیفَهُ عَلیلاً بِالکوفَهِ فی سَنَهِ سِتٍّ وثَلاثینَ ، فَبَلَغَهُ قَتلُ عُثمانَ وبَیعَهُ النّاسِ لِعَلِیٍّ علیه السلام»،[۱۴] گفت «أخرِجونی وَادعوا : الصَّلاهَ جامِعَهً»، ندای صلاه جامعه آمد، وقتی اذان بی‌وقت می‌گفتند به معنای خبر مهم بود، او هم حاکم مدائن بود و مردم را خبر کرد، «فَوُضِعَ عَلَی المِنبَرِ» او بیمار بود و او را به سختی روی منبر نشاندند، «فَحَمِدَ اللّهَ وأثنی عَلَیهِ ، وصَلّی عَلَی النَّبِیِّ وعَلی آلِهِ، ثُمَّ قالَ:» حمد و ثنای خدا کرد و بر پیامبر و اهل بیت پیامبر صلوات فرستاد و گفت: «أیُّهَا النّاسُ! إنَّ النّاسَ قَد بایَعوا عَلِیّا علیه السلام» ای مردم! شنیده‌ایم مردم مدینه با امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بیعت کرده‌اند، «فَعَلَیکُم بِتَقوَی اللّهِ» تقوا داشته باشید، «وَانصُروا عَلِیّا علیه السلام ووازِروهُ» خودتان را فدای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه کنید، «فَوَاللّهِ إنَّهُ لَعَلَی الحَقِّ آخِرا وأوَّلاً» از اول حق با علی بود، «وإنَّهُ لَخَیرُ مَن مَضی بَعدَ نَبِیِّکُم صلی الله علیه و آله» بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم کسی مثل او را نداشتیم، «ومَن بَقِیَ إلی یَومِ القِیامَهِ» از بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم، کسی تا قیامت مانند او نیست، «ثُمَّ أطبَقَ یَمینَهُ عَلی یَسارِهِ» دست راست خود را روی دست چپ خود گذاشت (به نشانه‌ی بیعت) «ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ اشهَد أنّی قَد بایَعتُ عَلِیّا علیه السلام!» سپس گفت: من با علی بیعت کردم، «وقالَ : الحَمدُ للّهِِ الَّذی أبقانی إلی هذَا الیَومِ» بعد گفت: خدا را شکر ماندم تا در دورانِ حقیقت و خلافتِ علی بیعت کنم و بمیرم، دوست نداشتم که در دوران طاغوت بمیرم، خدا را شکر که مرا تا امروز نگه داشت.

بعد فرزندان خود را جمع کرد و گفت: مرا ببرید. مردم هم آمدند و شروع کردند به بیعت کردن. بعد دوباره گفت: شهادت بگیرید.

به دو پسر خود گفت: «اِحمِلانی ، وکونا مَعَهُ» مرا روی دوش بگیرید و با علی باشید، «فَسَتَکونُ لَهُ حُروبٌ کَثیرَهٌ» با علی جنگ‌های زیادی رخ خواهد داد، «فَیَهلِکُ فیها خَلقٌ مِنَ النّاسِ» جمعیتی می‌میرند و هلاک می‌شوند، «فَاجتَهِدا أن تَستَشهِدا مَعَهُ» تلاش کنید که با علی باشید و با علی شهید شوید، «فَإِنَّهُ وَاللّهِ عَلَی الحَقِّ ، ومَن خالَفَهُ عَلَی الباطِلِ».

کسانی که یارِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بودند، حقایق را می‌دانستند.

«وماتَ حُذَیفَهُ بَعدَ هذَا الیَومِ بِسَبعَهِ أیّامٍ» حذیفه هم هفت روز بعد از دنیا رفت.

روایت بعدی که به بحث ما ربط دارد این روایت است، این روایت در «ارشاد القلوب» است، ما هم روایات قرون میانی را کمتر می‌خوانیم، اما روایات فراوانی مانند این روایتی که خواندم، و مانند «أمالی» شیخ طوسی رضوان الله تعالی علیه و دیگران، مفهوم این روایت را تأیید می‌کند.

«لَمَّا وَصَلَ عَهدَ أمِیرَالمُؤمِنیِن عَلَیهِ السَّلَام إلَى حُذَیفَه»[۱۵] وقتی خبر امامت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به حذیفه رسید، او مردم را جمع کرد، نماز خواند، کتاب را آورد و فرمود که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه پیغام داده‌اند، بعد به منبر رفت، در ابتدا حمد و ثنای خدای متعال را خواند، بعد گفت: «أیُّهَا النَّاس! إنَّمَا وَلِیُّکُمُ وَالله أمِیرَ المُؤمِنِینَ حَقّاً حَقّاً» آن کسی که امیرالمؤمنینِ به حق است، «وَخَیرَ مَن نَعلَمُهُ بَعدَ نَبِیّنَا عَلیهِ وَآلِهِ السَّلام» آن کسی که بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم برترینِ امّت است، «أولَى النَّاسَ بِالنَّاس» آن کسی که اولای به مردم است، «أحَقَّهُم بِالأمر، وَأقرَبَهُم إلَى الصِّدق» نزدیک‌ترین مردم به صدق، «أرشَدُهُم إلَى العَدل» عادلِ مردم، «أهدَاهُم سَبِیلاً» آن کسی که هدایت کند، هدایت به سمت خداست، «أدنَاهُم إلَى اللهِ وَسِیلَهً» نزدیکترین راه به خدای متعال است، «أقرَبِهِم بِرَسُول اللهِ صَلّى اللهُ عَلَیهِ وَآلهِ رَحِماً»، «أنِیبُوا إلَى طَاعَهِ أوّلَ النَّاسَ سِلماً» اولین مسلمان، «وَأکَثَرِهِم عِلماً، وَأقصَدِهِم طَریقاً، وَأسبَقِهِم اِیمَاناً، وَأحسَنِهِم یَقِیناً، وَأکثَرِهِم مَعرُوفاً» اوست که همه‌ی کارهای خیر را انجام داده است، «أقدَمِهِم جَهَاداً، وَأعِزّهِم مَقَاماً، أخِی رَسُول الله وَابنَ عَمِّهِ، وَأبی الحَسَنِ وَالحُسَین، وَزَوجَ الزَّهرَاءِ البَتُول سَیّدهِ نِسَاءِ العَالَمِین».

اگر بخواهند امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را معرّفی کنند، او در اوج کرامت، زوج الزهراء سلام الله علیها است.

ان شاء الله به این ازدواج برمی‌گردیم.

«فَقُومُوا أیّهَّا النَّاس فَبَایِعُوا عَلَى کِتَابِ الله وَسُنَّهِ نَبِیِّه، فَإنَّ لله فِی ذَلِکَ رَضِى، وَلَکُم مُقنِع وَصَلاح، وَالسَّلام» بیعت کنید که خدای متعال به این بیعت راضی است.

مردم بلند شدند و بیعت کردند، وقتی بیعت در حال تمام شدن بود، جوانی که سن و زیادی نداشت، بلند شد و گفت: ای امیر!…

حذیفه امیرِ مدائن بود، این شخص هم ایرانی الأصل بود، مدائن شهر ایرانی‌ها بود، بنحوی حذیفه را (در دوره‌ی قبل از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه) به مدائن تبعید کرده بودند.

گفت: «إنَّا سَمِعنَاک تَقُولُ فِی أوّل کَلَامِک: إنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللهُ وَرَسُولُه وَ أمِیرَالمُؤمِنِینَ حَقّاً حَقّاً» شنیدیم که در ابتدای کلام خودتان گفتید «إنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللهُ وَرَسُولُه وَ أمِیرَالمُؤمِنِینَ حَقّاً حَقّاً»، «تَعَرُّضً لِمَن کَانَ قَبلَهُ مِنَ الخُلَفَاء إنَّهُم لَم یَکُونُوا اُمَرَاء المُؤمِنِین حَقّاً» ظاهراً می‌خواستید تعریض بزنید که خلفای قبلی امراء و امیرالمؤمنین حقاً نبودند، «فَعَرِّفنَا ذَلِکَ أیّهَا الأمِیر رَحِمَکَ اللهُ وَلَا تَکتُمنَا» ما تازه رسیده‌ایم، ما زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم نبوده‌ایم، ما بعد از فتح ایران آمده‌ایم، ماجرا چه بوده است؟

حذیفه فرمود: حال که سؤال کردی جواب خود را بگیرد، اگر به آن‌ها «امیرالمؤمنین» می‌گویند، مردم هستند که به آن‌ها می‌گویند، مردم هم از باطن امور خبر ندارند، «أمَّا عَلِیّ بنِ أبِی طَالِب فَإنَّ جَبرَئیلَ عَلَیهِ السَّلَام سَمَّاهُ بِهَذَا الإسم عَنِ الله تَعَالَى»، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود که این دستور خداست، «شَهِدَ لَهُ رَسُول الله صَلَّى اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ عَن سَلَام جبرئِیلَ لَهُ» وقتی وارد شد، عرض کرد: «السَّلامُ عَلَیکَ یَا أمِیرَالمُؤمِنِین»، «وَکَانَ أصحَابَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ یَدعُونَهُ فِی حَیَاهِ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ بِإمرَهِ المُؤمِنِین»، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در غدیر فرمودند که از این به بعد به علی «السَّلامُ عَلَیکَ یَا أمِیرَالمُؤمِنِین» بگویید، این هم برای زمانِ خودِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است، لذا او حق است.

این بحث ازدواج مقدّمه‌ای دارد، تا زمانی که مقدّمه‌ی ازدواج معلوم نشود، بحث‌ها خیلی خوب روشن نمی‌شود.

روضه و توسّل به جناب حرّ سلام الله علیه

توسّلِ امشب به جناب حرّ سلام الله علیه است، قبل از اینکه من بخواهم به جناب حرّ توسّل کنم، بیشتر مقدّمه بگویم، بعد هم چند جمله عرض خواهم کرد.

آن چیزی که حرّ را تبدیل به حرّ کرد، فقط عنایتِ حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه نبود، که البته همه چیز همین است، اما انسان‌های دیگری هم در کربلا بودند.

بدانید که این موضوع گنجِ فردا شب است، اگر انسان در محضر ربّ الأرباب با واقف بودن به اینکه «من غلط کرده‌ام» وارد شود، خدای متعال است که عزّت می‌دهد، این خدای متعال است که سرِ او را بلند می‌کند که سر به زیر نباشد.

لذا برای اینکه این بحث درست تبیین شود، من این روایت را برای شما بخوانم.

وقتی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه زبیر را صدا زد و ماجراهایی را به او فرمود، زبیر فهمید که غلط رفته است و اشتباه کرده است، اگر زبیر همان لحظه برگشته بود و در راه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه کشته شده بود، امروز به او می‌گفتیم «بِأبِی أنتَ وَ اُمِّی»، هر کدام از ما همینقدر به سعادت و شقاوت نزدیک هستیم.

وقتی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه او را به یاد کلمات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم آورد و او حق را فهمید، این ابیات را گفت:

أَتَی عَلِیٌّ بِأمرٍ کُنتُ أعرِفُهُ              قَد کَانَ – عَمرُ أبِیکَ – الخِبرُ مُذ حِینِ

امیرالمؤمنین صلوات الله علیه اسنادی را فرمود که من هم از قبل می‌دانستم، از آن زمانی که این حرف صادر شده بود.

فَقُلتُ: حَسبُکَ مِن عَذلِی – أبَا حَسَنٍ –       بَعضُ الَّذِی قُلتَ مِنهُ الیَومَ یَکفِینِی

گفتم: یا ابالحسن! کافی است. شما بعضی‌ها را فرمودید اما حق معلوم شد.

حال چکار کردم؟

کسی که توبه کند، بی‌آبرو نمی‌شود، ولی چون زبیر توبه نکرد و فقط می‌خواست از لشگر بیرون بیاید، اینجا زمین خورد. گفت:

فَاختَرتُ عَاراً عَلَی نَارٍ مُضَرَّمَهٍ        مَا إن یَقُومُ لَهَا خَلقٌ مِنَ الطِّینِ

من برای اینکه به آتش جهنّم نروم، الان خودم را بی‌آبرو می‌کنم…

در صورتی که اگر توبه کرده بود آبرودار می‌شد.

یَبِیتُ طَلحَهُ وَسطَ القَومِ مُنجَدِلاً!                  مَأوَی الضَّعِیفِ وَ مَأوَی کُلِّ مِسکِینِ

طلحه که کشته شده است، اینکه خیلی بخشنده بود روی زمین افتاد و مرد

قَد کُنتُ أنصُرُهُ حَیّاً، وَ یَنصُرِنِی                    فِی النَّائِبَاتِ، وَ یَرمِی مَن یُرَامِینِی

ما با هم رفیق بودیم و به یکدیگر کمک می‌کردیم، تا اینکه مبتلا شدیم…

مبتلا شدی یعنی چه؟ وقتی حق را به تو گفتند…

اینجاست! گاهی ما در خانه حق را می‌فهمیم ولی بخاطر اینکه کم نیاوریم کوتاه نمی‌آییم و از خودمان زبیر بازی درمی‌آوریم!

این همان کفر است، این همان پوشاندنِ حق است.

زبیر نزد عایشه رفت و گفت: «یَا أُمَّه، وَاللهِ مَا لِی فِی هَذِهِ الأمرِ بَصِیرَهٌ، وَ أنَا مُنصَرِفٌ»،[۱۶] دیگر من می‌روم.

اولین چیزی که به ذهن هر کسی می‌رسید این بود، گفت: «فَرَرتَ مِن سُیِوفِ ابنِ أبِی طَالِب؟» از شمشیر علی فرار می‌کنی؟

زبیر گفت: «إنَّهَا وَاللهِ طِوَالٌ حِدَادٌ، تَحمِلُهَا فِئَهٌ أَنجَادٌ» بخدا قسم یک لشگر هم نمی‌تواند در مقابل شمشیر علی بایستد، نه یک نفر! اما الآن من می‌خواهم بروم.

پسر زبیر آمد گفت: پیرمرد! آیا ترسیده‌ای؟ «تَفضَحُنَا فِی قُرَیشٍ؟» آیا می‌خواهی ما را در مقابل عرب بی‌آبرو کنی؟ «لَا وَاللهِ، مَا نَغسِلُ رُؤُوسَنَا مِنهَا أبَدَاً» دیگر این ننگ تا ابد پاک نمی‌شود، «أ جُبناً کُلُّ مَا أَرَی، یَا أَبَتَاه؟!» آیا می‌ترسی؟

به خادم خود گفت: «یَا مَیسَرَهُ، أَسرِج لِی الفَرَسَ» زین روی اسب من بگذار. زبیر به سمت سپاه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه حمله کرد و مبارز طلبید…

اگر اینجا ما بودیم به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه عرض می‌کردیم که زبیر وقتی حقیقت را فهمید هم نمک به حرامی کرد، شما هم به وسط میدان برو و او را مانند مرحَب شکست بده.

اما با اینکه این موضوع برای یک سپاه بد بود، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند: هیچ کسی جوابِ زبیر را ندهد، او فقط آمده است که بگوید من نترسیده‌ام. نمی‌خواهم کسی که روزی بخاطر من زحمت کشیده است، امروز با شمشیر من از دنیا برود. چون فرمانده‌ی لشگر باید برود و فرمانده‌ی لشگر را بزند. اجازه بدهید فکر کند که کسی با او نمی‌جنگد و برگردد.

این بزرگواران حتّی نسبت به دشمن هم معدن وفا هستند…

زبیر برگشت و رفت و مُرد.

این یک نوع واکنش است.

ان شاء الله خدای متعال شیخ حسین نجف را رحمت کند، این هم یک واکنش است…

شیخ حسین نجف رضوان الله تعالی علیه برای فردا درس داده است، اینکه ما عرض می‌کنیم «الهی اِنْ کانَ قَدْ دَنا اَجَلی» خدایا! اگر مرگ من نزدیک است «وَلَمْ یُدْنِنِی مِنْکَ عَمَلِی» و هیچ عملی از من به تو نرسیده است، «فَقَدْ جَعَلْتُ الاِقْرارَ بِالذَّنْبِ إِلَیْکَ وَسِیلَتِی» امشب آمده‌ام و می‌گویم که من قبول دارم بد کرده‌ام، من غلط کردم. همین کافی است… شیخ حسین نجف رضوان الله تعالی علیه می‌گوید:

قَسَتِ القُلُوبُ فَلَم تَلِنْ لِهِدَایَهٍ           أَو یَهتَدِی مَن جَاءَ یَتقُلُ هَادِی؟!     

در کربلا دل‌ها سخت و تیره شد، دیگر کسی آماده‌ی هدایت نبود…

هِیَ کَالحِجَارَهٍ بَالأشَدُّ قَسَاوَهً

دل‌ها مانند سنگ شد، بلکه از سنگ هم سنگ‌تر شد…

هِیَ کَالحِجَارَهٍ بَالأشَدُّ قَسَاوَهً           تَبّاً لِهَاتِیکَ القُلُوبُ القَاسِیَه

بریده باد بند دل‌هایی که اینقدر سنگین هستند…

چون در کربلا این طرف دختران حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه بودند و آن‌ها هم آن طرف تهدید می‌کردند، درواقع آن‌ها را می‌گوید…

إلّا الَّذِی سَمَّتهُ حُراً أُمُّهُ      فَلَقَد نَجَا مِن بَینِ تِلکَ الطّاغِیَه

مگر آن کسی که مادرش نام او را «حُرّ» گذاشت، یک نفر از بین لشگر طاغوت نجات پیدا کرد…

چه زمانی؟ «إذ بَعدَ حِینٍ تَابَ مِمَّا قَد جَنَی»…

شما خیال نکنید که قرار است شما درست کنید، مگر حرّ چیزی را درست کرد؟ مگر توانست امام را نجات بدهد؟

«توبه» یعنی آن لحظه‌ای که انسان بفهمد که من طغیانگر نیستم، غلط کرده‌ام و می‌خواهم برگردم، تو باید مرا برگردانی، اصلاً می‌گوییم تو برگرد و رو کن، اصلاً تا زمانی که او نگوید ما نمی‌توانیم برگردیم.

إذ بَعدَ حِینٍ تَابَ مِمَّا قَد جَنَی         وَ نَجَا مِنَ الفِئَهِ الغُوَاهِ البَاغِیَه

وقتی از جنایت خود توبه کرد، وقتی از آن‌ها جدا شد.

وَ تَدَارَکَتهُ سَعَادَهٌ وَ شَهَادَهٌ              لَم تُبقِ مِمَّا کَانَ مِنهُ بَاقِیَه

چقدر آدم پنجاه سال در کوفه ضجّه زدند و به کربلا نرسیدند، وقتی حرّ توبه کرد… «أَنَّ الرَّاحِلَ إِلَیْکَ قَرِیبُ الْمَسَافَهِ»… حرّ شهید شد…

وَمَحَت شَهَادَتُهُ جَمِیعَ ذُنُوبِهِ            فَکَأَنَّ مَا قَد کَانِ لَم یَکُ جَانِیَه

شهادت او همه‌ی گناهان او را محو کرد، طوری شد که انگار هیچ گناهی نکرده است.

قَد کَانِ فِی قَعرِ الجِحِیمِ مَقَرُّهُ            فَرَقَی إلَی جَنَّاتِ عَدنٍ عَالِیَه

جای او وسطِ جهنّم بود…

لَو لَم یَتُب مِمَّا جَنَاهُ وَجَدتَهُ                        کَیَزِیدَ أو کَزِیَادٍ أو کَمُعَاوِیَه

اگر توبه نکرده بود او را بین یزید و زیاد و معاویه می‌دیدی…

ما با کسانی طرف هستیم که می‌توانند… آنجا اگر خود شمر هم آمده بود و بعد از ظهر عاشورا «غلط کردم» گفته بود، او می‌پذیرفت، او اصلاً آمده بود که ولو یک نفر را نجات بدهد…

ما به خودمان نگاه می‌کنیم، امام آن صیّادی است که ساعت‌ها و روزها به کمین می‌نشیند که یک دل را شکار کند، امام آدم‌ها را آدم حساب می‌کند، لذا نمی‌شمارد که اینجا چند نفر هستند، اگر سی هزار نفر جانی باشند که یک نفر هم نیستند، اما یک حرّ یک انسان است، یک جهان است، یک عالم است.

اگر ما همین را باور کنیم که والله العظیم، به همین شب‌های مقدّس، به خون مظلومانه‌ی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه، به خدای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه، به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه قسم یاد می‌کنم که از ما برای نجات ما تشنه‌تر هستند، منّت‌مان را هم می‌کشند.

اگر کسی بتواند یک جنس را صد در صدی بفروشد که تخفیف نمی‌گذارد، او هم هیچ نیاز ندارد، ولی مدام فرصت می‌تراشد. شب نوزدهم، اگر جا ماندی، شب بیست و یکم، به اندازه‌ی همه‌ی ماه رمضان، شب عید فطر آزاد می‌کند. مانند کسی که مال او روی دستش مانده است، در حالی که خدا غنیِ بالذّات است، یا أرحم الرّاحمین، یا أکرم الأکرمین، به شب قدر نزدیک شده‌ایم و ما باز هم مانند سال قبل هستیم…

حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه خیلی با خود آب آورده بودند، وقتی به لشگر حرّ رسیدند، هزار نفر آدم و چندصد مرکب که آب خوردنشان با انسان تفاوت دارد را آب دادند، حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه می‌دانست که این آب دادن باعث می‌شود نقطه‌ی ضعفِ سپاهِ حضرت بشود و بعداً دشمن با همین موضوع اذیّت کند. اما امام حسین علیه السلام امام حسین است!

حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه آنقدر آب آورده بودند که به هزار نفر و مرکبِ این هزار نفر آب دادند، و ملاحظه‌ی این موضوع را نکردند که بعداً پسرم برای دو جرعه آب بال بال خواهد زد. برای حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه می‌ارزد که فرزند من اینطور تشنه بشود و بال بال بزند ولی من یک نفر را نجات بدهم.

حسین جان! ماه رمضان نگذرد و ما باز هم مانده باشیم…

وقتی روز عاشورا شد و تیراندازی را شروع کردند، بیشترِ لشگرِ حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه در تیراندازی اول و دوم شهید شدند.

حرّ دید سه روز است آب را بسته‌اند، بچه‌ها الان تشنه هستند، واقعاً جنگ شروع شد، تیراندازی کردند و به بعضی از مخدّرات حرم تیر اصابت کرد، حدود بیست نفر جنگ تن به تن کردند، بقیه را همان ابتدا از دور تیرباران کردند.

دیدند حالِ حرّ بهم خورده است، به او گفتند: آیا ترسیده‌ای؟ گفت: خودم را بین بهشت و جهنّم می‌بینم…

خدا نیاورد که انسان غلطی کند که روی عذرخواهی هم نداشته باشد، اما حرّ جرأت کرد، گفت: من می‌روم و رو می‌زنم…

متأخّرین نوشته‌اند که کفش‌های خود را به گردن انداخت، خواست بگوید غلط کردم… همینطور که می‌آمد گفت: «اللَّهُمَّ إِلَیْکَ أَنَبْتُ فَتُبْ عَلَیَّ فَقَدْ أَرْعَبْتُ قُلُوبَ أَحِبَّائِکَ» خدایا! من دلِ دختران امام حسین علیه السلام را لرزانده‌ام…

اگر در این موقعیت به درِ خانه‌ی هر کسی برود او را سنگباران می‌کنند و می‌گوید تو این غلط را کرده‌ای، غلط کرده‌ای که آمده‌ای…

یَا رَحمَهَ اللهِ الوَاسِعَه وَ یَا بَابَ نَجَاهِ الاُمَّه…

به محضر حضرت آمد…

حاج آقای فاطمی‌نیا رضوان الله تعالی علیه این روضه را می‌خواندند، من او را یاد می‌کنم، ان شاء الله او هم ما را یاد کند، می‌گفتند وقتی عرب میهمان دارد، عرب چند نوع میهمان دارد، میهمانِ سرزده دارد، میهمانِ دعوتی دارد، میهمانی دارد که خیلی وقت است که منتظر اوست، وقتی که می‌آید و او را می‌بینید به او «إنزِل» می‌گوید، یعنی بفرما، خوش آمدی، منتظر تو بودیم…

جناب حرّ سلام الله علیه با سرِ پایین آمد و عرض کرد: «عَلَیکَ مِنِّی السَّلَام یَا أبَاعَبدِالله، هَل لِیَ مِن تَوبَه؟» آیا توبه برای کسی مانند من هم هست؟….

حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه فرمودند: «نَعَم، یَتُوبُ اللهُ عَلَیک» خدا که گذشت، «إنزِل» خوش آمدی… «إرفَع رَأسَکَ یَا شیخ!» شیخ! خوش آمدی، میهمان ما هستی…

هر کسی می‌خواست به میدان برود، تا زمانی که ضجّه نمی‌زد حضرت اجازه نمی‌داد به میدان برود، کسانی که حضرت آن‌ها را زود راهی میدان کردند معدود هستند، اما صدای العطش ویرانگر بود، جناب حرّ سلام الله علیه عرض کرد: آقا جان! اجازه می‌دهید؟

حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه دیدند حرّ خجل است، فرمودند: تو برو.

جناب حرّ سلام الله علیه رفتند و جنگ عظیمی هم کردند، وقتی به زمین افتادند، به نقلی وقتی حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه خود را رساندند جناب حرّ سلام الله علیه زنده بود، اما به نقل دیگری زنده نبود. وقتی حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه بالای سرِ جناب حرّ سلام الله علیه نشستند، با ادبیات ما فرمودند: بمیرم! چقدر به او آسیب زده‌اند… حضرت فرمودند:

«أَنْتَ الْحُرُّ کَما سَمَّتْکَ أُمُّکَ وَ أنْتَ الْحُرُّ فِی الدُّنْیا وَالاْخِرَهِ»، مادرِ تو نامِ تو را درست انتخاب کرد…

لَنِعْمَ الْحُرُّ حُرُّ بَنی رِیاحِ                 وَحُرٌّ عِنْدَ مُخْتَلَفِ الرِّماحِ

آزاده فقط آزاده‌ی بنی‌ریاح است، چقدر به تو تیر زده‌اند…

بعد حضرت سیّدالشّهداء صلوات الله علیه پیکر جناب حرّ سلام الله علیه را برداشتند و به خیمه‌ی دارالحرب بردند، نگاهی به او کردند و فرمودند: «قَتْلَا مِثْلُ قَتْلَ النَّبِیّین»…

[۱]– سوره‌ مبارکه غافر، آیه ۴۴٫

[۲]– سوره‌ مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸٫

[۳]– الصّحیفه السّجّادیّه، ص ۹۸٫

[۴] سوره مبارکه شعراء، آیه ۴

[۵] ابوتمام طائی

[۶] سوره مبارکه عنکبوت، آیه ۱۸ (وَإِنْ تُکَذِّبُوا فَقَدْ کَذَّبَ أُمَمٌ مِنْ قَبْلِکُمْ ۖ وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِینُ)

[۷] بشاره المصطفى(ص) لشیعه المرتضى(ع) ، جلد ۱ ، صفحه ۳۳ (وأثنى علیه وصلّى على رسول الله صلى‌الله‌علیه‌وآله وذکر ما أنعم الله على نبیه وعلیه ، ثمّ قال : لولا آیه فی کتاب الله ما ذکرت ما أنا ذاکره فی مقامی هذا ، یقول الله عزّ وجلّ : ( وَأَمَّا بِنِعْمَهِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ ) اللّهمّ لک الحمد على نعمک التی لا تحصى ، وفضلک الّذی لا ینسى ، [ یا ] أیّها النّاس أنّه بلغنی ما بلغنی وانّی أرانی قد أقترب أجلی ، وکأنّی بکم وقد جهلتم أمری ، وانّی تارک فیکم ما ترکه رسول الله : کتاب الله وعترتی ، وهی عتره الهادی إلى النّجاه ، خاتم الأنبیاء وسیّد النجباء والنبیّ المصطفى. یا أیّها النّاس لعلّکم لا تسمعون قائلاً یقول مثل قولی بعدی إلاّ مفتر ، أنا أخو رسول الله وابن عمّه وسیف نقمته ، وعماد نصرته وبأسه وشدّته ، أنا رحى جهنّم الدائره وأضراسها الطاحنه ، أنا مؤتم البنین والبنات ، وقابض الأرواح ، وبأس الله الّذی لا یردّه عن القوم المجرمین ، أنا مجدّل الأبطال وقاتل الفرسان ومبید من کفر بالرحمن ، وصهر خیر الأنام ، أنا سیّد الأوصیاء ووصیّ خیر الأنبیاء ، أنا باب مدینه العلم وخازن علم رسول الله ووارثه ، وأنا زوج البتول سیّده نساء العالمین ، فاطمه التقیّه النقیّه ، الزکیّه البرّه المهدیه ، حبیبه حبیب الله وخیر بناته وسلالته وریحانه رسول الله ، سبطاه خیر الأسباط وولدی خیر الأولاد ، هل ینکر أحد ما أقول ، أین مسلمو أهل الکتاب ؟)

[۸] بشاره المصطفى(ص) لشیعه المرتضى(ع) ، جلد ۱ ، صفحه ۳۵ (هذا عهد النبی الاُمّی إلی ، أنّه لا یحبّک یا علی إلاّ مؤمن ولا یبغضک إلاّ منافق ، وأنا صاحب لواء رسول الله فی الدنیا والآخره ، ورسول الله فرطی وأنا فرط شیعتی ، والله لا عطش محبّی ولا خاف والله موالیّ ، أنا ولی المؤمنین والله ولیّی ، یحب محبّی أن یحبّوا من أحب الله ویحبّ مبغضی أن یبغضوا من أحبّ الله ، إلاّ وانّه قد بلغنی أنّ معاویه سبنی ولعننی ، اللّهم اشدد وطأتک علیه وإنزل اللعنه على المستحق آمین ربّ العالمین ، رب إسماعیل وباعث إبراهیم إنک حمید مجید ، ثمّ نزل علیه‌السلام عن أعواده ، فما عاد إلیها حتى قتله ابن ملجم لعنه الله »)

[۹] الموضوعات ، جلد ۱ ، صفحه ۳۸۲ (الحَدِیث الثَّالِث وَالثَّلَاثُونَ فِی أَنه غیر دجال: أَنْبَأَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ الْحَافِظُ قَالَ أَنْبَأَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُظَفَّرِ قَالَ أَنْبَأَنَا الْعَتِیقِیُّ قَالَ أَنْبَأَنَا یُوسُفُ بْنُ أَحْمَدَ قَالَ حَدَّثَنَا الْعُقَیْلِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ عَبْدِ الْعَزِیزِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو نُعَیْمٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ قَیْسٍ الْحَضْرَمِیُّ قَالَ سَمِعْتُ حَجَرَ بْنَ عَنْبَسَ قَالَ: ” خَطَبَ أَبُو بَکْرٍ وَعُمَرُ فَاطِمَهَ فَقَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: هِیَ لَکَ یَا عَلِیُّ لَسْتَ بِدَجَّالٍ “. هَذَا حَدِیث مَوْضُوع وضعه مُوسَى بن قیس وَکَانَ من غلاه الروافض ویلقب عُصْفُور الْجنَّه، وَهُوَ إِن شَاءَ الله من حمیر النَّار، وَقد غمض فِی هَذِه المدیحه لعلى أَبَا بکر وَعمر. قَالَ الْعقیلِیّ: وَهُوَ یحدث بِأَحَادِیث ردیه بَوَاطِیلُ.)

[۱۰] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام ، جلد ۷۶ ، صفحه ۲۹۳ (عَنْ نَصْرِ بْنِ صَبَّاحٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلْبَصْرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ عَنْ أَبِی دَاوُدَ اَلْمُسْتَرِقِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ اَلنُّعْمَانِ عَنْ سَمَاعَهَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ : یَا مَعْشَرَ اَلشِّیعَهِ عَلِّمُوا أَوْلاَدَکُمْ شِعْرَ اَلْعَبْدِیِّ فَإِنَّهُ عَلَى دِینِ اَللَّهِ .)

[۱۱] زیارت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در روز هفده ربیع الاول

[۱۲] الکافی ، جلد ۱ ، صفحه ۴۶۱ (عِدَّهٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ اَلْوَشَّاءِ عَنِ اَلْخَیْبَرِیِّ عَنْ یُونُسَ بْنِ ظَبْیَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ: لَوْ لاَ أَنَّ اَللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى خَلَقَ أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ لِفَاطِمَهَ مَا کَانَ لَهَا کُفْوٌ عَلَى ظَهْرِ اَلْأَرْضِ مِنْ آدَمَ وَ مَنْ دُونَهُ .)

[۱۳] الشافی فی الإمامه ، جلد ۲ ، صفحه ۶۵ (الذی نذهب إلیه أن النبی صلى الله علیه وآله نص على أمیر المؤمنین علیه السلام بالإمامه بعده، ودل على وجوب فرض طاعته ولزومها لکل مکلف، وینقسم النص عندنا فی الأصل إلى قسمین أحدهما یرجع إلى الفعل ویدخل فیه القول، والآخر إلى القول دون الفعل. فأما النص بالفعل والقول، فهو ما دلت علیه أفعاله صلى الله علیه وآله وأقواله المبینه لأمیر المؤمنین علیه السلام من جمیع الأمه، الداله على استحقاقه من التعظیم والاجلال والاختصاص بما لم یکن حاصلا لغیره کموآخاته صلى الله علیه وآله بنفسه وإنکاحه سیده نساء العالمین [۱] ابنته علیها السلام، وأنه لم یول علیه أحدا من الصحابه، ولا ندبه لأمر أو بعثه فی جیش إلا کان هو الوالی علیه المقدم فیه وأنه لم ینقم علیه من طول الصحبه وتراخی المده شیئا، ولا أنکر منه فعلا، ولا استبطاه فی صغیر من الأمور ولا کبیر مع کثره ما توجه منه صلى الله علیه وآله إلى جماعه من أصحابه من العتب، إما تصریحا أو تلویحا.))

[۱۴] مروج الذهب، جلد ۲ ، صفحه ۳۹۴ .( کانَ حُذَیفَهُ عَلیلاً بِالکوفَهِ فی سَنَهِ سِتٍّ وثَلاثینَ ، فَبَلَغَهُ قَتلُ عُثمانَ وبَیعَهُ النّاسِ لِعَلِیٍّ علیه السلام ، فَقالَ : أخرِجونی وَادعوا : الصَّلاهَ جامِعَهً ، فَوُضِعَ عَلَی المِنبَرِ ، فَحَمِدَ اللّهَ وأثنی عَلَیهِ ، وصَلّی عَلَی النَّبِیِّ وعَلی آلِهِ ، ثُمَّ قالَ : أیُّهَا النّاسُ ! إنَّ النّاسَ قَد بایَعوا عَلِیّا علیه السلام ، فَعَلَیکُم بِتَقوَی اللّهِ ، وَانصُروا عَلِیّا علیه السلام ووازِروهُ ؛ فَوَاللّهِ إنَّهُ لَعَلَی الحَقِّ آخِرا وأوَّلاً ، وإنَّهُ لَخَیرُ مَن مَضی بَعدَ نَبِیِّکُم صلی الله علیه و آله ومَن بَقِیَ إلی یَومِ القِیامَهِ . ثُمَّ أطبَقَ یَمینَهُ عَلی یَسارِهِ ، ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ اشهَد أنّی قَد بایَعتُ عَلِیّا علیه السلام ! وقالَ : الحَمدُ للّهِِ الَّذی أبقانی إلی هذَا الیَومِ . وقالَ لِابنَیهِ صَفوانَ وسَعدٍ : اِحمِلانی ، وکونا مَعَهُ ؛ فَسَتَکونُ لَهُ حُروبٌ کَثیرَهٌ فَیَهلِکُ فیها خَلقٌ مِنَ النّاسِ ، فَاجتَهِدا أن تَستَشهِدا مَعَهُ ؛ فَإِنَّهُ وَاللّهِ عَلَی الحَقِّ ، ومَن خالَفَهُ عَلَی الباطِلِ . وماتَ حُذَیفَهُ بَعدَ هذَا الیَومِ بِسَبعَهِ أیّامٍ)

[۱۵] إرشاد القلوب ، جلد ۲  صفحات ۱۸۴ تا ۱۸۷ (فلمّا وصل عهد أمیر المؤمنین علیه السلام إلى حذیفه جمع الناس فصلّى بهم، ثمّ أمر بالکتاب فقرئ علیهم وهو: “بسم الله الرحمن الرحیم، من عبد الله علیّ أمیر المؤمنین إلى من بلغه کتابی هذا من المسلمین، سلام علیکم، فإنّی أحمد إلیکم الله الذی لا إله إلاّ هو، وأسأله أن یصلّی على محمد وآله، فأمّا بعد فإنّ الله تعالى اختار الإسلام دیناً لنفسه وملائکته ورُسله إحکاماً لصنعه، وحسن تدبیره، ونظر الله لعباده، وخصّ به من أحبّ من خلقه، فبعث إلیهم محمداً صلّى الله علیه وآله فعلّمهم الکتاب والحکمه اکراماً وتفضیلا لهذه الاُمّه، وأدّبهم لکی یهتدوا، وجمعهم لئلاّ یتفرّقوا، وفقّههم لئلاّ یجوروا. فلمّا قضى ما کان علیه من ذلک مضى إلى رحمه الله حمیداً محموداً، ثمّ انّ بعض المسلمین أقاموا بعده رجلین رضوا بهداهما وسیرتهما، فأقاما ما شاء الله ثمّ توفّاهما الله عزوجل، ثمّ ولّوا بعدهما الثالث، فأحدث أحداثاً، ووجدت الاُمّه علیه فعالا، فاتّفقوا علیه ثمّ نقموا منه فغیّروا، ثمّ جاؤونی کتتابع الخیل فبایعونی، فإنّی أستهدی الله بهداه وأستعینه على التقوى. ألا وانّ لکم علینا العمل بکتاب الله وسنّه نبیّه، والقیام علیکم بحقّه، واحیاء سنّته، والنصح لکم بالمغیب والمشهد، وبالله نستعین على ذلک وهو حسبنا ونعم الوکیل، وقد ولّیت اُمورکم حذیفه بن الیمان، وهو ممّن ارتضى بهداه وأرجو صلاحه، وقد أمرته بالاحسان إلى محسنکم، والشدّه على مریبکم، والرفق بجمیعکم، أسأل الله لنا ولکم حسن الخیره والاحسان ورحمته الواسعه فی الدنیا والآخره، والسلام علیکم ورحمه الله وبرکاته”. ثمّ انّ حذیفه صعد المنبر فحمد الله وأثنى علیه وصلّى على النبی وآله ثمّ قال: الحمد لله الذی أحیى الحق، وأمات الباطل، وجاء بالعدل، ودحض الجور، وکبت الظالمین، أیّها الناس! إنّما ولیّکم والله أمیر المؤمنین حقّاً حقّاً، وخیر من نعلمه بعد نبیّنا علیه وآله السلام، وأولى الناس بالناس، وأحقّهم بالأمر، وأقربهم إلى الصدق، وأرشدهم إلى العدل، وأهداهم سبیلا، وأدناهم إلى الله وسیله، وأمسّهم برسول الله صلّى الله علیه وآله رحماً. أنیبوا إلى طاعه أوّل الناس سلماً، وأکثرهم علماً، وأقصدهم طریقاً، وأسبقهم ایماناً، وأحسنهم یقیناً، وأکثرهم معروفاً، وأقدمهم جهاداً، وأعزّهم مقاماً، أخی رسول الله وابن عمّه، وأبی الحسن والحسین، وزوج الزهراء البتول سیّده نساء العالمین، فقوموا أیّها الناس فبایعوا على کتاب الله وسنّه نبیّه، فإنّ لله فی ذلک رضى، ولکم مقنع وصلاح، والسلام. فقام الناس [بأجمعهم] فبایعوا أمیر المؤمنین علیه السلام أحسن بیعه وأجمعها، فلمّا استتمّت البیعه قام إلیه فتى من أبناء العجم وولاه الأنصار لمحمد بن عماره بن التیهان أخو أبی الهیثم بن التیهان، یقال له: “مسلم” متقلّداً سیفاً، فناداه من أقصى الناس: أیّها الأمیر! إنّا سمعناک تقول [فی أوّل کلامک: إنّما] ولیّکم الله [ورسوله و] أمیر المؤمنین حقّاً حقّاً، تعرض لمن کان قبله من الخلفاء إنّهم لم یکونوا اُمراء المؤمنین حقّاً، فعرّفنا ذلک أیّها الأمیر رحمک الله ولا تکتمنا، فإنّک ممّن شهد وعاین، ونحن مقلّدون ذلک أعناقکم، والله شاهد علیکم فیما تأتون به من النصیحه لاُمّتکم، وصدق الخبر عن نبیّکم صلّى الله علیه وآله. فقال حذیفه: أیّها الرجل أمّا إذا سألت وفحصت هکذا، فاسمع وافهم ما اخبر به، أمّا من تقدّم من الخلفاء قبل علیّ بن أبی طالب ممّن تسمّى بأمیر المؤمنین، فإنّهم تسمّوا بذلک وسمّاهم الناس به، وأمّا علیّ بن أبی طالب فإنّ جبرئیل علیه السلام سمّاه بهذا الاسم عن الله تعالى، وشهد له رسول الله صلّى الله علیه وآله عن سلام جبرئیل له بإمره المؤمنین، وکان أصحاب رسول الله صلّى الله علیه وآله یدعونه فی حیاه رسول الله صلّى الله علیه وآله بإمره المؤمنین.)

[۱۶] شرح القصیده المذهبیه فی مدح أمیرالمؤمنین علیه السلام والقصیده للسیّد الحمیری، صفحه ۱۹۹ (سید مرتضی از کتاب الجمل نصر بن مزاحم نقل کرده کتاب نصر بن مزاحم به دست ما نرسیده متوفای ۲۱۲ ق هست سید مرتضی نقل کرده که متوفای ۴۳۶ ق است)