حجت الاسلام کاشانی روز سه شنبه مورخ ۲۲ اسفندماه ۱۴۰۲ در مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی به ادامه ی سخنرانی با موضوع «سیر تکوّن عقاید شیعه» پرداختند که مشروح این جلسه تقدیم می شود.
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم»
«أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِبادِ».[۱]
«رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْری * وَ یَسِّرْ لی أَمْری * وَ احْلُلْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی * یَفْقَهُوا قَوْلی».[۲]
«اللَّهُمَّ وَ أَنْطِقْنِی بِالْهُدَى وَ أَلْهِمْنِی التَّقْوَى».[۳]
مقدّمه
هدیه به پیشگاه با عظمت حضرت ختمی مرتبت صلی الله علیه و آله و سلّم و اهل بیت مکرّم ایشان، علی الخصوص امیرالمؤمنین علیه أفضل صلوات المصلّین صلواتی هدیه بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم
عرض ادب و ارادت و خاکساری و التجاء و استغاثه به محضر پُرخیر و برکتِ حضرت بقیه الله اعظم روحی و ارواحُ مَن سِواهُ فِداه و عجّل الله تعالی فرجه الشریف صلوات دیگری محبّت بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم
تبیین بحث
چند سال هست که به فضل الهی بحثی را شروع کرده‌ایم که از جهات مختلف اهمیّت دارد.
قبل از اینکه وارد آن بحث شوم و مقدّمات و آنچه گذشت مختصری بگویم و بخواهم یک ورودیه به مباحث چند روز آینده عرض کنم، دو روایت به محضر شما می‌خوانم که شأن نزول ما در این جلسات هم معلوم باشد.
یاد کردن از اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین، نزدیکترین راه برای یاد خدا کردن
روایاتی دارم، چند روایت است که دو روایت آن در کتاب شریف کافی است، سند در نهایتِ اتقان است، فقها نسبت به آن فتوا می‌دهند، و راجع به مثلِ این جلساتِ ما هم هست. ما استادی داشتیم که در ایام کرونا به رحمت خدا رفت، بزرگواری از اعاظم حوزه که در شهادت ثالثه دچار توقّف و احتیاط بود، که باید در اذان ذکرالله گفته شود، و احتیاط داشت که آیا می‌شود این را بیان کرد یا نه، آن زمان می‌فرمود که با همین روایت به محضر آن استاد رسیدم و همین استدلال مختصر را گفتم.
می‌خواهم بگویم فقط یک روایت نیست که در یک کتاب آمده باشد، بلکه بزرگان به آن احتجاج می‌کنند.
آنجا در کافی شریف دو روایت از حضرت صادق سلام الله علیه است، در اواسط یکی از آن روایات حضرت صادق علیه السلام به پدر شریف خود استناد می‌کند.
حضرت صادق سلام الله علیه می‌فرماید که «شِیعَتُنَا اَلرُّحَمَاءُ بَیْنَهُمُ»[۴] شیعیان ما خیلی با هم مهربان هستند.
خود این موضوع وضع ما را معلوم می‌کند که اگر ما فضای جامعه را به سمت مهر و محبّت و عطوفت و همیاری و همکاری و دلسوزی برای هم پیش بردیم، نشانه‌ای از نشانه‌ها و علامتی از علامات تشیّع داریم، وگرنه اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین ما را بعنوان شیعه نمی‌شناسند، «شِیعَتُنَا اَلرُّحَمَاءُ بَیْنَهُمُ» شیعیان ما خیلی با هم مهربان هستند، نسبت به یکدیگر دلسوز هستند، دلشان برای یکدیگر می‌تپد، اتفاقاً چون دلشان برای یکدیگر می‌تپد، از مصادیق مهربانی شیعیان ما باهم این است که «اَلَّذِینَ إِذَا خَلَوْا» همینکه دور یکدیگر جمع می‌شوند «ذَکَرُوا اَللَّهَ» خدا را یاد می‌کنند و از خدا می‌گویند، اوصاف خدا را می‌گویند.
قرآن کریم در اوایل سوره مبارکه بقره می‌فرماید: «إِذَا خَلَوْا إِلَى شَیَاطِینِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَکُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ»،[۵] وقتی منافقین دور یکدیگر جمع می‌شوند توطئه می‌کنند.
اما شیعیان اینطور هستند که «اَلَّذِینَ إِذَا خَلَوْا ذَکَرُوا اَللَّهَ» همینکه دور یکدیگر جمع می‌شوند یاد خدا می‌کنند.
«خدا را یاد می‌کنند» یعنی چه؟
پاسخ یک خطی این است که کسی راهی به شناخت ذات باری تعالی ندارد، این راه برای همه بسته است، دستان خاتم انبیاء هم بالاست و به خدای متعال عرض می‌کند: «سُبْحَانَکَ مَا عَرَفْنَاکَ حَقَّ مَعْرِفَتِکَ».[۶]
پس ما باید چطور خدا را بشناسیم و یاد کنیم؟ ما خدا را اندکی با اسماء و صفات او می‌شناسیم، اینکه رحیم است، اینکه وفی است، اینکه غفور است.
باز این هم به اندازه‌ی فهم اندک ما از این اسامی است، این اسامی علامتِ شناسایی است.
الآن وقتی اسم بنده را می‌برند، وقتی شما این نام را می‌شنوید تصویر بنده در ذهن شما نقش می‌بندد، آن اسم یا وصف، این علامتی است که شما را به آن حقیقت منتقل می‌کند. گاهی هم لازم نیست لفظی به کار ببرند، شما وقتی لوگوی یک مؤسسه‌ای را که می‌شناسید می‌بینید، به یاد آن حقیقت می‌افتید.
کارِ اسماء و صفات اشاره به سمت حقیقت است.
کدام اسم، کدام وصف، کدام شخص، کدام اشاره ذهن ما را پُررنگ‌تر و بیشتر ما را به سمتِ خدا منصرف می‌کند؟ مسلّماً اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین، برای همین هم اسم اعظم هستند، برای همین هم فرموده‌اند «نَحْنُ وَ اَللَّهِ اَلْأَسْمَاءُ الله اَلْحُسْنَى»،[۷] وقتی به دنبال خدا می‌گردید اسم ما را ببرید.
در آن روایت هم از حضرت عیسی بن مریم سلام الله علیهما دیده‌اید که پرسیدند با چه کسی نشست و برخواست کنیم؟ فرمود: «مَنْ یُذَکِّرُکُمُ اَللَّهَ رُؤْیَتُهُ»،[۸] کسی که همینکه او را می‌بینید به یادِ خدا می‌افتید.
کسی که وقتی او را می‌بینید یاد خدا می‌افتید، او اسم الله است، ولیّ خدا اسم الله است.
حال چه کسی را ببینیم که بیش از بقیه و پُررنگ‌تر از بقیه ما را به یاد خدا بیندازد؟ آن اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین هستند.
این توضیح خیلی روشن است، اما نگاه کنید روایت چکار کرده است، فرمود: «شِیعَتُنَا اَلرُّحَمَاءُ بَیْنَهُمُ اَلَّذِینَ إِذَا خَلَوْا ذَکَرُوا اَللَّهَ» همینکه دور یکدیگر جمع می‌شوند ذکرالله می‌گویند و خدا را یاد می‌کنند.
بعد اجازه نداد که کس دیگری به میان بیاید و تفسیر کند، فرمود: «إِنَّ ذِکْرَنَا مِنْ ذِکْرِ اَللَّهِ»، یعنی از ما می‌گویند، وقتی از ما بگویند از خدا گفته‌اند.
من این توضیح را دادم که کسی نگوید این‌ها امامشان را خدا می‌دانند. ما امام را اسم الله می‌دانیم. در زیارتِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌گوییم «السَّلامُ عَلَى اسْمِ اللّهِ الرَّضِیِّ، وَوَجْهِهِ الْمُضِیءِ، وَجَنْبِهِ الْعَلِیِّ… السَّلامُ عَلَى أَبِی الْحَسَنِ عَلِیٍّ»،[۹] اسم الله است.
فرمود: «إِنَّ ذِکْرَنَا مِنْ ذِکْرِ اَللَّهِ»، این‌ها ما را ذکر می‌کنند، همینکه دور هم جمع می‌شوند ذکرالله می‌گویند، یعنی کدام اسم خدا را می‌گویند؟ فرمود: از ما می‌گویند.
بعد فرمود: «إِنَّا إِذَا ذُکِرْنَا ذُکِرَ اَللَّهُ» همینکه ما را ذکر کنند، خدا را یاد کرده‌اند. چون هیچ چیزی مانند ذکر اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین به حقیقتِ خدا نزدیک نمی‌کند.
با این توضیح یعنی درواقع وقتی علی علی بگویند، الله الله گفته‌اند.
«إِنَّا إِذَا ذُکِرْنَا ذُکِرَ اَللَّهُ وَ إِذَا ذُکِرَ عَدُوُّنَا ذُکِرَ اَلشَّیْطَانُ». همانطور که «لا اله» داریم، این شیعیان ما وقتی دور یکدیگر جمع شوند از اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین می‌گویند که ذکر الله است، از دشمن اهل بیت می‌گویند که ذکر طواغیت و ابلیس و شیطان و بت‌هاست.
جمعی که روز قیامت حسرت می‌خورند
یک روایت دیگری از حضرت صادق سلام الله علیه است که فرمود… این روایت موضوع را خیلی واضح‌تر می‌کند که موضوعات زیادی را می‌توانیم انتخاب کنیم، چرا وارد این بحث شدیم؟ در این رابطه می‌شود خیلی حرف زد، مقدّمه‌ی بعدی را هم می‌خواهم به این موضوع اختصاص بدهم، اما می‌خواهم عرض کنم که خیلی ساده و روشن است.
روایت دیگری در کافی شریف داریم که حضرت صادق علیه السلام به ابوبصیر می‌فرماید: «مَا اِجْتَمَعَ فِی مَجْلِسٍ قَوْمٌ»[۱۰] هیچ قومی در جلسه‌ای دور یکدیگر جمع نمی‌شوند، «لَمْ یَذْکُرُوا اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ» که خدا را یاد نمی‌کنند، «وَ لَمْ یَذْکُرُونَا» و ما را یاد نمی‌کنند، «إِلاَّ کَانَ ذَلِکَ اَلْمَجْلِسُ حَسْرَهً عَلَیْهِمْ یَوْمَ اَلْقِیَامَهِ».
خلاصه هر لحظه‌ای را که ما با غیرِ شما سپری کردیم، در همه عمر از آن پشیمانیم.
فرمود: این موضوع برایشان حسرت است، روز قیامت حسرت می‌خورند که چرا به اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین توجّه نکردیم، که درواقع این توجّه به اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین، توجّه به الله است.
بعد امام صادق سلام الله علیه اینطور فرمود که پدرم اینطور می‌فرمود، فرمود: «قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ إِنَّ ذِکْرَنَا مِنْ ذِکْرِ اَللَّهِ»، همان عبارت را تکرار کرد، ذکر ما بگویند ذکر خدا کرده‌اند.
آقای مجالس
از حضرت صادق علیه السلام رسیده است که فرمود: «إِنَّ لِکُلِّ شَیْءٍ سَیِّداً»[۱۱] هر چیزی آقایی دارد، «وَ سَیِّدُ اَلْمَجَالِسِ مَجَالِسُ اَلشِّیعَهِ» آقای مجالس مجالسِ شیعه است.
چرا؟ چون از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌گویند.
این موضوع محسوس است، قابل احساس است. وقتی نامِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌آید حال مجالس تغییر پیدا می‌کند، فرمود: «فَزَیَّنَ اَللَّهُ بِهِ اَلْمَحَافِلَ»،[۱۲] وقتی نام او را ببریم جلسه رنگ و بو پیدا می‌کند.
خواستم عرض کنم اینطور که ما اینجا دور یکدیگر جمع شده‌ایم، تمهیدِ هزار و چهارصد سال است، خون‌ها ریخته شده است، سرها بریده شده است، زبان‌ها از حلقوم‌ها بیرون کشیده شده است، کتاب‌ها نوشته شده است، کتاب‌ها را دفن کرده‌اند که کسی پیدا نکند، حقایق را در سینه‌ها نگه داشته‌اند تا اینکه وقتی شما برمی‌گردید و روایات را نگاه می‌کنید، می‌بینید که امام صادق صلوات الله علیه امروز مجلس تشکیل داده است، و ما را به این مجلس آورده‌اند، چطور ما از زهرای اطهر سلام الله علیها و امام صادق سلام الله علیه تشکّر کنیم.
آدابِ خروج از خانه
حضرت به کمیل یک دستورالعمل داد که در «تحف العقول» نقل شده است، فرمود: کمیل! «سَمِّ کُلَّ یَوْمٍ بِاسْمِ اَللَّهِ» هر روز که از خانه بیرون می‌روی «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم» بگو، «وَ قُلْ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّهَ إِلاَّ بِاللَّهِ»… این الفاظ موضوع بحث ما نیست، ان شاء الله خدای متعال باور بدهد، و بگو که «لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّهَ إِلاَّ بِاللَّهِ»، یعنی باور کن هیچ کسی در این عالم هیچ چیزی نیست، هر چیزی که هست اوست. مؤمن تشویش پیدا نمی‌کند، حال مؤمن همیشه خوب است، مؤمن چون باور دارد که أرحم الرّاحمین او را راهبری می‌کند گله ندارد.
فرمود: «یَا کُمَیْلُ سَمِّ کُلَّ یَوْمٍ بِاسْمِ اَللَّهِ وَ قُلْ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّهَ إِلاَّ بِاللَّهِ»، صبح که می‌خواهیم از خانه بیرون برویم باتوجّه باشیم، «وَ تَوَکَّلْ عَلَى اَللَّهِ» و با توکّل به خدا، بعد که می‌خواهی از خانه بیرون روی، در نهایت «وَ اُذْکُرْنَا وَ سَمِّ بِأَسْمَائِنَا»، یعنی صبح که می‌خواهی از خانه بیرون روی بگو «یا علی و یا فاطمه و یا حسین و»… ما را یاد کن و نام ما را ببر، «وَ اُذْکُرْنَا وَ سَمِّ بِأَسْمَائِنَا وَ صَلِّ عَلَیْنَا» بر ما صلوات بفرستید.
امام عسکری علیه السلام صلوات بر حجج طاهره دارد که در مفاتیح الجنان بعد از زیارت جامعه کبیره آمده است، اگر هر روز دو عنوان را بخوانید، عظمت زیادی هم دارد.
کمیل این موضوع را یاد گرفت و هر روز تمرین می‌کرد.
عادتِ زیبای کمیل
ذهبی از علمای بزرگ اهل سنّت نقل کرده است که روزی که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه شهید شده بود، یعنی سی سال بعد، حجاج گفت امروز کاری برای خدا کنیم و یک گردنی قطع کنیم، چه کسی در این منطقه شیعه‌ی علی است؟ گفتند: کمیل اینجاست.
به دنبال کمیل گشتند، کمیل فرار کرده بود، زن و بچه یا قوم و خویش او را گروگان گرفته بودند، کمیل جوانمردانه آمد و خودش را تسلیم کرد.
از حجاج پرسیدند: آیا کمیل را بکشیم؟ گفت: نه! اول به علی فحش بدهید که او اذیت شود.
می‌گوید: همینکه کمیل را با دستان بسته جلوی حجاج آوردند، قبل از اینکه بخواهند گردن او را بزنند، حجاج گفت اول چند توهین به علی کنم که کمیل آتش بگیرد. همینکه حجاج نام علی را برد که توهین کند، کمیل گفت: «صلوات الله علیه»، و گردنِ کمیل را زدند.
این جلساتی که ما دور یکدیگر جمع شده‌ایم، میراثِ هزار و چهارصد ساله است، گریه‌ی بچه‌های یتیم شده است، خونِ پاکِ شیعیانِ مظلوم است.
چرا «سیر تکوّن عقاید شیعه»؟
حال چرا ما بحث «سیر تکوّن عقاید شیعه» می‌گوییم؟
واقعیت این است که اولاً مباحثی وجود دارد که اگر بخواهیم به آن بحث‌ها وارد شویم، گفتن و پاسخ دادن و توضیح دادن آن‌ها در جلسه‌ی عمومی قدری سخت است، ثانیاً این شیوه‌ای که ما مدام گوشه‌ی رینگ بایستیم و از ما سؤال کنند و ما هم مانند متّهمین جواب بدهیم، شیوه‌ی خوبی نیست. اگر به صد سؤال جواب دهیم، سوال صد و یکم را می‌پرسند و خلاصه اینکه همیشه طلبکار هستند.
اگر ما زمینه‌ی مباحث را بدانیم، آنوقت ضمن آن‌ها سؤالات حل می‌شود.
چرا به شکل کلامی بحث نمی‌کنیم؟ علّت این است که اولاً اینجا کلاس درس نیست، ثانیاً می‌خواهیم زمینه‌ی مباحث را بگوییم، می‌خواهیم پیش‌نیاز را بگوییم، می‌خواهیم سنگ بنا را مطرح کنیم، می‌خواهیم آن پیِ زیر ساختمان را مطرح کنیم، می‌گوییم که چگونه این جامعه‌ی شیعه که امروز دور هم جمع شده است، در چه ماجراهایی به این فکری که امروز رسیده، رسیده است؟ این‌ها را از کجا آورده است؟
مرور جلسات گذشته
شروع مباحثی که قبلاً گذشته است این بود که اصلاً شیعیان روز اول برای اینکه بفهمند پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم چه کسی است، شیعه‌ی علی شدند. سال‌های گذشته بصورت مفصل این موضوع را عرض کرده‌ایم، چون می‌دیدند مردم راجع به پیغمبر چند دسته هستند، یعنی هر دسته‌ای نظری در مورد پیغمبر دارند، شیعه‌ی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه کسی بود که می‌گفت ما پیغمبر را آن شکلی قبول داریم که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرموده است.
بعد عرض کردیم که بعد از این واقعه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم چگونه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را برای اینکه بعد از خودش کسی باشد… باید هر دوره‌ای کسی باشد که قرآن و حقایق را تبیین کند، قرآن کریم هم در این زمینه فراوان فرموده است که به آن‌ها پرداخته‌ام و نمی‌خواهم به آن‌ها برگردم، مثلاً می‌فرماید چطور شما کافر می‌شوید در حالی که قرآن بر شما خوانده می‌شود و رسول بین شما هست؟
مسلّماً باید بعد از پیغمبر کسی باشد که جای رسول باشد، وگرنه بعدی‌ها می‌گویند که حجّت بر ما تمام نشده است.
بعد عرض کردیم درست است که توحید اشرفِ معارف است، ولی فهمِ توحید از راهِ ولایت می‌گذرد، یعنی مسلمین چون بر سرِ حجّت خدا مختلف شدند، در نگاه‌های توحیدی هم مختلف شدند. اولین اختلافی که بر سر اسماء و صفات خدا بین امّت رخ داد برای دویست سال بعد از ظهور اسلام است، آن اختلاف اولی که بوجود آمد بر سرِ خودِ پیغمبر بود، یعنی بر سرِ آن کسی که رابطه‌ی ما با معارف ملأ اعلی است، یعنی پیغمبری آمده است که می‌گوید خدا به من وحی کرده است، بعد از آن هم باید کسی جای او قرار بگیرد و این‌ها را بیان کند. بر سرِ این موضوع اختلاف پیش آمد.
پنجاه و دو جلسه مباحثی گفته شده است که پیغمبر اکرم چگونه امیرالمؤمنین را معرّفی می‌کرد، چگونه دشمنان او را معرّفی می‌کرد، آیا حجّت‌های دیگری بود یا نه؟ قرآن چطور بیان می‌کرد؟
اگر عزیزان مباحث گذشته را ببینند، به این موضوعات در آن جلسات پرداخته شده است.
ما از نظر تاریخی اواخر دوره‌ی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بودیم، یعنی حدود سه یا چهار سال آخرِ عمرِ شریفِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم.
انسجام فکری شیعیان
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم چگونه این جامعه را بعد از خودش منسجم می‌کرد؟
برای اینکه این موضوع معلوم شود، ما اسنادی از صد سال بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم داریم که شیعیان یک انسجام فکری پیدا کرده‌اند، یک مورد را بعنوان نمونه می‌خوانم، می‌خواهم بگویم این انسجام فکری برای این دوره‌ی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است، مباحثات شیعیان در قرن دوم، زمان ائمه علیهم صلوات الله، روی آن مباحثی بود که پیغمبر می‌فرمود. چند جا این موضوع را بحث کرده‌ام و قبلاً هم اشاراتی داشته‌ایم.
خدا را شکر از فرقه‌نگاران ضد ما رسیده است، حتّی ما را لعن کرده‌اند، که شیعیان قرن دوم وقتی خواستند مباحثشان را منظّم و باب‌بندی کنند، چطور استدلال می‌کنند. این دوره دوران ائمه علیهم السلام است، و این اتفاقات برای قبل از آن است، یعنی اتفاقاتی زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم رخ داده است و الآن شیعیان بر حسب آن استدلال می‌کنند.
در این زمینه چند کتاب هست، یکی از خوارج به نام «ابوعبدالله فَزاری» دوره‌ی امام کاظم سلام الله علیه گزارش کرده است که شیعیان چه چیزهایی می‌گویند، «ضِرار بن عَمرو مُعتزلی» هم تقریباً در همان دوره گزارش کرده است که ما چه می‌گوییم. از معتزله کسانی مانند «ابوهاشم جُبّائی» هم گفته است، گزارش‌هایی نقل شده است که نزد امیرالمؤمنین صلوات الله علیه آمده‌اند و عرض کرده‌اند: شما هیچ چیزی نمی‌گویید، این شیعیان به دشمنان شما و قاتل حضرت زهرا دشنام می‌دهند، و وقتی می‌گوییم علی دشنام نمی‌دهد، می‌گویند علی تقیّه می‌کند، چون او در تیررس است، اما ما در تیررس نیستیم.
یعنی مدام گفته‌اند که شیعیان از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه مطلب می‌گیرند.
مثلاً فرض بفرمایید جبهه‌بندی کوفه‌ی عصر امیرالمؤمنین صلوات الله علیه، تا صد سال بعد چه شکلی است؟
شخصی هم به نام «مَلَطی» که قرن چهارم زندگی می‌کند نمونه‌ای از قول «هشام» نقل کرده است، مطلب او را می‌خوانم تا شما ببینید که چه چیزهایی شیعه‌ی نخستین را درست کرده است، و البته در این شیعه نخستین اسماعیلی و زیدی و… مشترک است. چون ما هنوز در نیمه‌ی اول قرن اول هستیم و جلو نیامده‌ایم.
«مَلَطی» در این کتاب خودش که «التنبیه والرد على أهل الأهواء والبدع» نام دارد می‌گوید: «فَزعم هِشَام»[۱۳] نستجیربالله می‌گوید «لعنه الله»، یعنی در نهایت بغض می‌گوید، می‌گوید هشام گفته است که «أَن النَّبِی عَلَیْهِ الصَّلَاه وَالسَّلَام نَص على إِمَامَه على إِمَامَه على فِی حَیَاته» پیغمبر اکرم بعد از خودش امام تعیین کرد.
بعد حال میخواهد ادلّه را بگوید که هشام به چه ادلّه‌ای این حرف را می‌زده است.
اولین دلیل «بقوله من کنت مَوْلَاهُ فعلى مَوْلَاهُ»!
ما یک ویژگی داریم که بعداً که این بحث مثلاً هفتاد جلسه‌ی دیگر پیش برود متوجّه خواهید شد، هیچ فرقه‌ای از فرق اسلامی انسجام درونی ندارد، هر پنجاه سال و صد سال دچارِ چالش شده است. یک روزی گفته‌اند پیغمبر خلیفه تعیین نکرد، گیر کردند و گفتند خلیفه تعیین کرد! روزی گفتند پیامبر وصیت نکرد، گیر کردند و گفتند وصیت کرد. روزی گفتند خلافت مهم است و برای همین بدن مبارک پیامبر را روی زمین گذاشتند و به سقیفه رفتند، روز دیگری گفتند اصلاً آنقدر مهم نیست که لازم نیست راجع به آن حرف بزنیم!
شیعه با اینکه در فشار بود، استدلال‌های هزار و سیصد سال قبل، همان ترتیبِ استدلال‌های امروز بوده است!
اولین دلیل «من کنت مَوْلَاهُ فعلى مَوْلَاهُ»، در ادامه «وَبِقَوْلِهِ لعلى أَنْت منى بِمَنْزِلَه هَارُون من مُوسَى إِلَّا أَنه لَا نَبِی بعدِی»، یعنی حدیث منزلت، «وَبِقَوْلِهِ أَنا مَدِینَه الْعلم وعَلى بَابهَا»، یعنی علمِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه، «وَبِقَوْلِهِ لعلى تقَاتل على تَأْوِیل الْقُرْآن کَمَا قَاتَلت على تَنْزِیله»، تو می‌گویی اصلاً تفسیر این‌ها از دین تفسیر نیست، همانطور که پیغمبر بین کفر و ایمان، مرز قائل شد، تو هم بین فهم درست از قرآن و فهم غلط از قرآن مرز قرار می‌دهی. عبارت بعدی: «وَأَنه وصّى رَسُول الله صلى الله عَلَیْهِ وَسلم وخلیفته فِی ذُریَّته وَهُوَ خَلیفَه الله فِی أمته وَأَنه أفضل الْأمه وأعلمهم وَأَنه لَا یجوز عَلَیْهِ السَّهْو» جایز نیست که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه اهلِ سهو باشد و اشتباه کند و حواس او پرت شود، «وَلَا الْغَفْلَه وَلَا الْجَهْل وَلَا الْعَجز وَأَنه مَعْصُوم وَأَن الله عز وَجل نَصبه لِلْخلقِ إِمَامًا»، و همینطور عقاید شیعه را بیان کرده است، «وَأَن أَبَا بکر الصّدیق رَضِی الله عَنهُ وَعمر وَعُثْمَان وَطَلْحَه وَالزُّبَیْر وَعَائِشَه رَضِی الله عَنْهُم أَجْمَعِینَ عِنْدهم من شَرّ الْأمه وأکفرها یلعنوهم ویتبرؤن مِنْهُم»، می‌گوید این جزو عقاید شیعیان است. برای همین هم در ابتدا روایت لعن کرده است.
استدلال به مسئله‌ی وصایت
یکی از آن چیزهایی که جزو ادلّه‌ی شیعیان برای امامتِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است، مسئله‌ی وصایت است، مسئله‌ی وصایت از آن مباحثی است که دلالت آن خیلی در معنا روشن است.
اولین قدمی که برداشتند سعی کردند که اول حذف کنند.
این وصایت در میان انبیاء… اولاً می‌دانید که قرآن کریم دارد… اگر شما پنج میلیون تومان پول دارید، یک نعمتی است، وقتی در حال رفتن از دنیا بودید، وصیت کنید. پیغمبری که به همه‌ی عالم فرموده است که اگر چیزی داشتید وصیّت کنید.
بالاتر از پول، حقایق دین است!
وصیتنامه‌ی مرحوم امام را نگاه کنید، در آن که مسئله‌ی پول نیست، در ابتدا با حدیث ثقلین شروع شده است. دارایی پیامبر دارایی ما هم هست، فهم او برای ما هم هست.
هر آدمی که میخواهد از دنیا برود باید برای فرزندان خود وصیت کند.
حال اینجا یک اختلال دارند، می‌پرسیم پیامبر چطور وصیت کرده است؟ می‌گویند: وصیت نکرده است!
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ»![۱۴]
چرا پیغمبر که می‌فرماید اگر پول دارید وصیت کنید، خودش وصیت نکرده است؟ آیا وصیت نکرده است؟ اگر وصیت می‌کرد چکار می‌کرد؟
آن روزی که آن روز گفت نعوذبالله الآن درد به او غلبه کرده است و هذیان می‌گوید، مسلّماً می‌خواست جلوی وصیت را بگیرد.
این مسئله‌ی وصیت، یک مسئله‌ی قدیمی بود.
از طرف دیگر وصی هر آدمی، هم‌سنخ اوست. آن‌هایی که در ادبیات مرجعیت و تقلید هستند می‌دانند، می‌گویند وصی این مرجع فلانی است. معنای این حرف خیلی روشن است. یعنی قاطبه‌ی مقلّدان این مرجع، بعد از این مرجع به سراغِ وصی او می‌روند.
از طرف دیگر هرچه موضوع حساس‌تر… برای چه در روایات می‌گوید تا خودتان زنده هستید هر کاری که می‌توانید انجام دهید؟ چون اگر من بدهی داشته باشم و وصی من وظایف خود را انجام ندهد، به گردن من هست. مگر اینکه یک نفر یک وصی پیدا کند که مانند خودش باشد، ذمّه‌ی او را بری کند، در این زمینه روایات فراوانی داریم.
می‌فرمود که یا علی «أَنْتَ تَقْضِی دَیْنِی»،[۱۵] اگر من بدهکار شوم، خیال من راحت است که تو دینِ مرا پرداخت می‌کنی، «وَ تُنْجِزُ عِدَاتِی»…
می‌دانید مهم‌ترین وصفِ یک نبی این است که وقتی وعده می‌دهد، وعده‌ی او حق و صدق باشد، بدترین مجازات هم، یعنی آن لفظی که دلالت آن برای سبّ نبی آشکار است، این است که نعوذبالله کسی پیامبری را تکذیب کند.
فرمود: «یَا عَلِی! أَنْتَ تَقْضِی دَیْنِی وَ تُنْجِزُ عِدَاتِی» من وعده می‌دهم و تو عمل می‌کنی، و من یقین دارم که تو بعد از من وعده‌ی مرا عمل می‌کنی که نبوّت من اشکال پیدا نکند.
در یاد دارم که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در جای دیگری فرمود: تو ذمّه‌ی مرا بری می‌کنی، تو دین مرا اداء می‌کنی.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم زمان حیات خود هم وقتی می‌خواست از مکّه به مدینه بیاید، خیلی خطرناک بود، می‌شد طوری فرار کنند که جان امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به خطر نیفتد. اما امانت‌هایی دستِ پیامبر بود!
می‌شد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم امانت‌ها را به کسی بسپارد، اما باید به چه کسی می‌سپرد؟ پیامبرِ معصوم باید یقین کند که این دین اداء می‌شود.
امانت‌ها را به دست چه کسی بدهم که خیال من راحت باشد؟ نمی‌تواند کسی را پیدا کند! از این جهت هم لیله المبیت برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه اختصاص دارد. فرمود: باید تو این امانت‌ها را بدهی و بیایی.
بلکه اینجا هنوز ازدواج صورت نگرفته است، تو دختر مرا به مدینه بیاور!
مسلّماً حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بالاترین داراییِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است.
آن روزی هم که دور هم جمع شده بودند و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هنوز اسلام را خیلی علنی تبلیغ نکرده بود، اقوام خود را جمع کرد… باید معنای این موضوع خوب روشن شود، فرمود: «أَیُّکُمْ یُؤَازِرُنِی عَلَى أَمْرِى أَنْ یَکُونَ أَخِی وَ وَصِیِّی وَ وَلِیِّی وَ خَلِیفَتِی فِیکُمْ»،[۱۶] اینجا کسی طمع نکرد، همه یکدیگر را طمع کردند، همه‌ی اقوام هم بودند، اما اینجا خبری از پول و امکانات نبود، احتمالِ کشته شدن بود، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم سه مرتبه تکرار کرد که چه کسی زیر بار می‌آید؟ کسی جواب نداد.
بعد که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه ایستاد، آنجا خیلی برای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم غربت است، چون آنجا سنِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه حدود ده سال است.
یک جهتِ تمسخرشان این بود که تو می‌خواهی به جنگ یک لشکر بروی، آن هم با یک پسربچه؟
آن روز نمی‌دانستند، بعدها این ادبیات در شیعه آمد که این‌ها کم‌سن‌شان هم مانند مردِ جاافتاده است. یدالله که یدِ ده ساله و سی ساله و چهل ساله نیست، اگر به این بود که آن لحظه‌ای که درِ خیبر را کَند، با دست و بازوی سی چهل ساله هم نمی‌شد این کار را کرد. و اگر بنا بر این باشد که کسی یدالله باشد، پنج سال و پنجاه سال ندارد.
: «أَیُّکُمْ یُؤَازِرُنِی عَلَى أَمْرِى أَنْ یَکُونَ أَخِی وَ وَصِیِّی وَ وَلِیِّی وَ خَلِیفَتِی فِیکُمْ»، هیچ کسی جرأت نکرد جواب دهد، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه عرض کرد: «یَا رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَنَا أَکُونُ وَزِیرَکَ عَلَى أَمْرِکَ».
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: «هَذَا أَخِی وَ وَصِیِّی وَ وَلِیِّی وَ خَلِیفَتِی فِیکُمْ».
بعد دارد که وقتی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه وارد می‌شد، پیغمبر او را به آغوش می‌کشید، چون امیرالمؤمنین صلوات الله علیه همه‌ی حیثیتِ دینِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بود، ضامنِ بقای دین بود، بار روی دوش او بود.
از آن روز مسئله‌ی وصایت مطرح شد.
اصلاً شخص دیگری نمی‌توانست وصی پیامبر باشد، وصی آن کسی است که بتواند مسیر را سالم تا مقصود ببرد. از آن روز اول وصی مطرح شد، و اینطور هم نبود که کسی جرأت کند این موضوع را بپذیرد. از آنجا مسئله‌ی وصایت مطرح شد.
مسئله‌ی وصایت هم طوری مطرح شد که اصلاً اسم خاص امیرالمؤمنین صلوات الله علیه شد، که ان شاء الله جلسه‌ی بعدی توضیح می‌دهم.
اصلاً گاهی اوقات وقتی می‌خواستند بگویند «قالَ امیرالمؤمنین»، می‌گفتند: «قالَ الوَصی»! یعنی اسمِ خاصِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه شد.
مثلاً وقتی ابوتمام میخواهد شعر بگوید می‌گوید:
رَبِّیَ اللهُ وَالأمِینُ نَبِیِّی صَفوَهُاللهِ وَالوَصِیُّ إمَامِی
دیگر نمی‌گوید منظور او از «وصی» کیست، چون منظور از «وصی» فقط یک نفر است. اصلاً حضرت وصی، جناب وصی، قالَ الوصی، اسمِ خاصّی برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه شد.
بگونه‌ای که یک عالم بزرگی در قرن هشت و نُه که زیدی است، کتابی به نام «البُرُوج فِی أسماء أمیرالمؤمنین» دارد، کتابی است که خیلی خواندنی است، بایستی زمانی اول مقدّمه‌ی این کتاب را برای شما بخوانم.
می‌گوید: «هَذَا الإسم» یعنی «وصی» «أخوذٌ لَهُ مِن کَلامِ رَسُول الله» از کلامِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه گرفته شده است، چون پیامبر این نام را بارها فرموده است، «وَ ذَلِکَ مَعروفٌ عِندَ المُؤالِفِ وَالمُخَالِف» دوست و دشمن همه این موضوع را گفته‌اند.
برای همین بعضی‌ها نقل کرده‌اند که «امّت گفته‌اند اگر «وصی» گفتی منظور امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است».
برای همین هم هست در زیارت عاشورا می‌گوییم: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَباعَبْدِاللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ رَسُولِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ اَمیرِ الْمُؤْمِنینَ، وَابْنَ سَیِّدِ الْوَصِیّینَ»، یا می‌گوییم «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا خَیرَ الْوَصِیّینَ»، یا «السَّلاَمُ عَلَیْکَ یَا خَاتِمَ الْأوصِیَاء»، «وصی» امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است که به این موضوع می‌پردازم.
همینقدر به خدمت شما عرض کنم که از الفاظی که اگر در کتابی یا در روایتی بیاید، امروز محدثان سایر مذاهب درجا می‌گویند جعلی است، لفظ «وصی» است. یعنی اینقدر معنا روشن است.
«محمد عَجاج خطیب» در کتاب خودش «السنه قبل التدوین» می‌گوید: هر روایتی، ولو با سند معتبر، بگوید علی بن ابیطالب وصی است، من می‌گویم جعلی است!
چرا؟ چون لفظ وصی روشن است.
برای همین استراتژی روز اول جریان مخالفین امیرالمؤمنین صلوات الله علیه این بود که در صحیح بخاری از عایشه نقل کردند که گفت: پیغمبر در خانه‌ی ما از دنیا رفت، به چه کسی وصیت کرد؟
البته اشکال این حدیث معلوم است، اگر بر فرض پیغمبر روز آخر در خانه‌ی شما بود، مگر مثلاً فقط یک روز وقت داشت که وصی خود را اعلام کند؟
با این ترتیب شما باید هر آیه‌ای که در منزلتان نازل نشده است را تکذیب کنید!
آن روز استراتژی به این سمت رفت که اصلاً وصیت صورت نگرفته است، بلافاصله در حکومت خلیفه اول دچار اشکال شد، چون مجبور به وصیت شد.
در صحیح بخاری درباره خلیفه دوم هست که گفت: من نمی‌دانم چکار کنم، اگر وصیت کنم که کسی بعد از من جانشین شود، «فَقَدِ اسْتَخْلَفَ مَنْ هُوَ خَیْرٌ مِنِّی»[۱۷] کسی بهتر از من (یعنی خلیفه اول) این کار را کرده است، «وَإِنْ أَتْرُکْ» اگر این کار را نکنم، «فَقَدْ تَرَکَ مَنْ هُوَ خَیْرٌ مِنِّی، رَسُولُ اللَّهِ» پیغمبر این کار را نکرده است (یعنی ادّعا این است)، حال من چکار کنم؟
یعنی از روز اول این موضوع وصایت مسئله بوده است که ان شاء الله بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت.
روضه و توسّل به امام سجّاد علیه السلام
روز اول ماه مبارک رمضان است و شب دوم ماه مبارک.
ما هنگام افطار با خاطراتی که شنیده‌ایم، دل‌های مانند من سنگ هم شیشه‌ای می‌شود و زود می‌شکند، چه برسد به دل‌های نرم.
امشب بر سرِ سفره‌ی باب الحوائج، امامِ مظلوم، که آن شاعر می‌گفت که «هیچ پهلوانی را ندیدم که میدان برود، با لشکری از اسرا»، رفت و شام را…
اینکه من اینجا مدحِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بگویم، هنوز کامل نگفته‌ام که شما بَه‌بَه می‌گویید، با این موضوع فرق دارد که امام سجّاد علیه السلام در مجلسی مدح امیرالمؤمنین صلوات الله علیه گفت که هر جمله‌ای که می‌گفت آن ملعون با چوب‌دستی می‌زد، ولی کاخِ آن ملعون را به دارالولایه و دارالذکر تبدیل کرد.
بعد از کربلا، با آن همه فجایعی که رخ داد، که نمی‌توانم بیان کنم… خدا شاهد است که بعضی از عباراتی که بعضی از مقاتل نوشته‌اند، وقتی انسان به یادشان می‌افتد اذیت می‌شود، چه برسد که بخواهد به زبان بیاورد… آن چیزی که ما در بعضی از کتب، آن هم بعد از هزار و چهارصد سال خوانده‌ایم، دهان انسان نمی‌گردد که بگوید چه شد، بالاخره سیّدالشّهداء صلوات الله علیه به شمر اعتراض کرد و فرمود: تا زمانی که من زنده هستم حمله نکن…
او که شیرخوارش را هم به میدان برد چنین فرمود!
امام سجّاد علیه السلام، امام مظلومِ ما، خیلی اهانت دید، خیلی بی‌ادبی شنید و دید. به قولِ آن شاعر که می‌گوید: اگر می‌توانست آرزو کند، آرزو می‌کرد جلوی گوش‌ها و چشم‌های خود را بگیرد…
بعد هم به جامعه آمد و سی و چهار سال امامت کرد، هر روز در خانه‌ی حضرت به همان فقرایِ بی‌خیالِ مدینه غذا می‌دادند، و شب‌ها هم به درِ خانه‌ی فقرای بی‌خیال مدینه بارِ غذا می‌برد.
من از سیره‌ی قطعیِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و امام زین العابدین و امام مجتبی و سیّدالشّهداء و امام صادق و امام باقر و امام کاظم و امام رضا صلوات الله علیهم یقین دارم آن‌ها که شب‌ها به درِ خانه‌ی فقرای بی‌خیال و غیرشیعه غذا می‌بردند، به عظمت الله قسم امام زمان ارواحنا فداه سحرها ما را دعا می‌کند، آن‌ها که از اینکه یک لقمه نان گلوی یک بچه‌ی غیرشیعه پایین نرود اذیت می‌شدند، مگر می‌شود امام زمان سحرها دلش برای هدایت ما نلرزد؟ هم برای گرسنگی شیعیان تلاش می‌کند و گریه می‌کند، هم بالاتر اینکه برای گرسنگی روز قیامت ما تلاش می‌کند.
وقتی بعضی از علمای ما می‌خواستند این واقعه را تعریف کنند، گفته‌اند این‌ها مانند میراث، پسر از پدر گرفته است، و ما باید روز قیامت این حالِ زین العابدین سلام الله علیه را ببینیم…
کار حضرت به جایی می‌رسید که بعضی از این غلام‌ها… «غلام‌ها» یعنی کافرِ حربی، یعنی کسی که او را از میان جنگ آورده‌اند و تقسیم کرده‌اند، حضرت هم این‌ها را می‌خرید و اولین عید آزاد می‌کرد. این‌ها هم نمی‌دانستند اوضاع از چه قرار است، حتّی شاید از بعضی مسلمین کینه داشتند، بعضی از این‌ها می‌آمدند و می‌گفتند: آقا! تا کی گریه می‌کنید؟ چقدر گریه می‌کنید؟ چرا اشک چشم شما تمام نمی‌شود؟
حضرت می‌فرمود: یعقوب یک پسرِ خود را که می‌دانست سالم است…
خلاصه اینکه حالِ حضرت عجیب بود، به خادمِ حضرت گفتند که بگو آقا چطور بود؟
فرمود: مفصل بگویم یا مختصر؟
گفتند: مختصر بگو.
در این موضوع هم بی‌عنایتی است، ای کاش گفته بود مفصل بگو…
گفت: هیچ شبی برای او بسترِ خواب پهن نکردم، یا بار به دوش به خانه‌ی فقرا می‌رفت، یا به نماز می‌ایستاد…
عالم به ما بدهکار است، در روایت هست که روز قیامت می‌گویند «أینَ زَینُ العَابِدِین؟»، و امیدواریم که آن روز حضرت ما را زیر بال و پر خود بگیرد…
ما به یادِ گریه‌ی شما آتش گرفتیم…
گفت: هیچ شبی برای او بسترِ خواب پهن نکردم، و هیچ روزی سفره‌ی طعام برای او پهن نکردم، روز غذا نمی‌خورد، صبر می‌کرد تا عصر بگذرد… کربلا عصر است دیگر…
وقتی هنگام غروب می‌شد، وقتی سفره را پهن می‌کردیم، ظرف غذا را نگاه می‌کرد و گریه می‌کرد… گاهی قطره‌ی اشکی از چشم ایشان در غذا می‌چکید، می‌فرمود: پدر مرا بین دو نهرِ آب با لبِ تشنه…
[۱]– سوره مبارکه غافر، آیه ۴۴٫
[۲]– سوره مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸٫
[۳]– الصّحیفه السّجّادیّه، ص ۹۸٫
[۴] الکافی، جلد ۲، صفحه ۱۸۶ (عِدَّهٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ فَضَالَهَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَهَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ یَقُولُ: شِیعَتُنَا اَلرُّحَمَاءُ بَیْنَهُمُ اَلَّذِینَ إِذَا خَلَوْا ذَکَرُوا اَللَّهَ إِنَّ ذِکْرَنَا مِنْ ذِکْرِ اَللَّهِ إِنَّا إِذَا ذُکِرْنَا ذُکِرَ اَللَّهُ وَ إِذَا ذُکِرَ عَدُوُّنَا ذُکِرَ اَلشَّیْطَانُ)
[۵] سوره مبارکه بقره، آیه ۱۴ (وَإِذَا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَىٰ شَیَاطِینِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَکُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ)
[۶] عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه، جلد ۴، صفحه ۱۳۲
[۷] الکافی، جلد ۱، صفحه ۱۴۳ (اَلْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ اَلْأَشْعَرِیُّ وَ مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى جَمِیعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مُعَاوِیَهَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ : فِی قَوْلِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ : «وَ لِلّٰهِ اَلْأَسْمٰاءُ اَلْحُسْنىٰ فَادْعُوهُ بِهٰا» قَالَ نَحْنُ وَ اَللَّهِ اَلْأَسْمَاءُ اَلْحُسْنَى اَلَّتِی لاَ یَقْبَلُ اَللَّهُ مِنَ اَلْعِبَادِ عَمَلاً إِلاَّ بِمَعْرِفَتِنَا .)
[۸] الکافی، جلد ۱، صفحه ۳۹ (عِدَّهٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلْبَرْقِیِّ عَنْ شَرِیفِ بْنِ سَابِقٍ عَنِ اَلْفَضْلِ بْنِ أَبِی قُرَّهَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ : قَالَتِ اَلْحَوَارِیُّونَ لِعِیسَى یَا رُوحَ اَللَّهِ مَنْ نُجَالِسُ قَالَ مَنْ یُذَکِّرُکُمُ اَللَّهَ رُؤْیَتُهُ وَ یَزِیدُ فِی عِلْمِکُمْ مَنْطِقُهُ وَ یُرَغِّبُکُمْ فِی اَلْآخِرَهِ عَمَلُهُ .)
[۹] زیارت مطلقه ششم امام علی علیه السلام
[۱۰] الکافی، جلد ۲، صفحه ۴۹۶ (حُمَیْدُ بْنُ زِیَادٍ عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَهَ عَنْ وُهَیْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: مَا اِجْتَمَعَ فِی مَجْلِسٍ قَوْمٌ لَمْ یَذْکُرُوا اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمْ یَذْکُرُونَا إِلاَّ کَانَ ذَلِکَ اَلْمَجْلِسُ حَسْرَهً عَلَیْهِمْ یَوْمَ اَلْقِیَامَهِ ثُمَّ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ إِنَّ ذِکْرَنَا مِنْ ذِکْرِ اَللَّهِ وَ ذِکْرِ عَدُوِّنَا مِنْ ذِکْرِ اَلشَّیْطَانِ .)
[۱۱] الکافی، جلد ۸، صفحه ۲۱۲ (عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اِبْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی اَلْمِقْدَامِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ یَقُولُ: خَرَجْتُ أَنَا وَ أَبِی حَتَّى إِذَا کُنَّا بَیْنَ اَلْقَبْرِ وَ اَلْمِنْبَرِ إِذَا هُوَ بِأُنَاسٍ مِنَ اَلشِّیعَهِ فَسَلَّمَ عَلَیْهِمْ ثُمَّ قَالَ إِنِّی وَ اَللَّهِ لَأُحِبُّ رِیَاحَکُمْ وَ أَرْوَاحَکُمْ فَأَعِینُونِی عَلَى ذَلِکَ بِوَرَعٍ وَ اِجْتِهَادٍ وَ اِعْلَمُوا أَنَّ وَلاَیَتَنَا لاَ تُنَالُ إِلاَّ بِالْوَرَعِ وَ اَلاِجْتِهَادِ وَ مَنِ اِئْتَمَّ مِنْکُمْ بِعَبْدٍ فَلْیَعْمَلْ بِعَمَلِهِ أَنْتُمْ شِیعَهُ اَللَّهِ وَ أَنْتُمْ أَنْصَارُ اَللَّهِ وَ أَنْتُمُ «اَلسّٰابِقُونَ اَلْأَوَّلُونَ» وَ اَلسَّابِقُونَ اَلْآخِرُونَ وَ اَلسَّابِقُونَ فِی اَلدُّنْیَا وَ اَلسَّابِقُونَ فِی اَلْآخِرَهِ إِلَى اَلْجَنَّهِ قَدْ ضَمِنَّا لَکُمُ اَلْجَنَّهَ بِضَمَانِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ضَمَانِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ اَللَّهِ مَا عَلَى دَرَجَهِ اَلْجَنَّهِ أَکْثَرُ أَرْوَاحاً مِنْکُمْ فَتَنَافَسُوا فِی فَضَائِلِ اَلدَّرَجَاتِ أَنْتُمُ اَلطَّیِّبُونَ وَ نِسَاؤُکُمُ اَلطَّیِّبَاتُ کُلُّ مُؤْمِنَهٍ حَوْرَاءُ عَیْنَاءُ وَ کُلُّ مُؤْمِنٍ صِدِّیقٌ وَ لَقَدْ قَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ لِقَنْبَرٍ یَا قَنْبَرُ أَبْشِرْ وَ بَشِّرْ وَ اِسْتَبْشِرْ فَوَ اَللَّهِ لَقَدْ مَاتَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ هُوَ عَلَى أُمَّتِهِ سَاخِطٌ إِلاَّ اَلشِّیعَهَ أَلاَ وَ إِنَّ لِکُلِّ شَیْءٍ عِزّاً وَ عِزُّ اَلْإِسْلاَمِ اَلشِّیعَهُ أَلاَ وَ إِنَّ لِکُلِّ شَیْءٍ دِعَامَهً وَ دِعَامَهُ اَلْإِسْلاَمِ اَلشِّیعَهُ أَلاَ وَ إِنَّ لِکُلِّ شَیْءٍ ذِرْوَهً وَ ذِرْوَهُ اَلْإِسْلاَمِ اَلشِّیعَهُ أَلاَ وَ إِنَّ لِکُلِّ شَیْءٍ شَرَفاً وَ شَرَفُ اَلْإِسْلاَمِ اَلشِّیعَهُ أَلاَ وَ إِنَّ لِکُلِّ شَیْءٍ سَیِّداً وَ سَیِّدُ اَلْمَجَالِسِ مَجَالِسُ اَلشِّیعَهِ أَلاَ وَ إِنَّ لِکُلِّ شَیْءٍ إِمَاماً وَ إِمَامُ اَلْأَرْضِ أَرْضٌ تَسْکُنُهَا اَلشِّیعَهُ وَ اَللَّهِ لَوْ لاَ مَا فِی اَلْأَرْضِ مِنْکُمْ مَا رَأَیْتَ بِعَیْنٍ عُشْباً أَبَداً وَ اَللَّهِ لَوْ لاَ مَا فِی اَلْأَرْضِ مِنْکُمْ مَا أَنْعَمَ اَللَّهُ عَلَى أَهْلِ خِلاَفِکُمْ وَ لاَ أَصَابُوا اَلطَّیِّبَاتِ مَا لَهُمْ فِی اَلدُّنْیَا وَ لاَ لَهُمْ «فِی اَلْآخِرَهِ مِنْ نَصِیبٍ» کُلُّ نَاصِبٍ وَ إِنْ تَعَبَّدَ وَ اِجْتَهَدَ مَنْسُوبٌ إِلَى هَذِهِ اَلْآیَهِ «عٰامِلَهٌ نٰاصِبَهٌ `تَصْلىٰ نٰاراً حٰامِیَهً » فَکُلُّ نَاصِبٍ مُجْتَهِدٍ فَعَمَلُهُ هَبَاءٌ شِیعَتُنَا یَنْطِقُونَ بِنُورِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ یُخَالِفُهُمْ یَنْطِقُونَ بِتَفَلُّتٍ وَ اَللَّهِ مَا مِنْ عَبْدٍ مِنْ شِیعَتِنَا یَنَامُ إِلاَّ أَصْعَدَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رُوحَهُ إِلَى اَلسَّمَاءِ فَیُبَارِکُ عَلَیْهَا فَإِنْ کَانَ قَدْ أَتَى عَلَیْهَا أَجَلُهَا جَعَلَهَا فِی کُنُوزِ رَحْمَتِهِ وَ فِی رِیَاضِ جَنَّهٍ وَ فِی ظِلِّ عَرْشِهِ وَ إِنْ کَانَ أَجَلُهَا مُتَأَخِّراً بَعَثَ بِهَا مَعَ أَمَنَتِهِ مِنَ اَلْمَلاَئِکَهِ لِیَرُدُّوهَا إِلَى اَلْجَسَدِ اَلَّذِی خَرَجَتْ مِنْهُ لِتَسْکُنَ فِیهِ وَ اَللَّهِ إِنَّ حَاجَّکُمْ وَ عُمَّارَکُمْ لَخَاصَّهُ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنَّ فُقَرَاءَکُمْ لَأَهْلُ اَلْغِنَى وَ إِنَّ أَغْنِیَاءَکُمْ لَأَهْلُ اَلْقَنَاعَهِ وَ إِنَّکُمْ کُلَّکُمْ لَأَهْلُ دَعْوَتِهِ وَ أَهْلُ إِجَابَتِهِ .)
[۱۲] الأمالی (للصدوق)، جلد ۱، صفحه ۸ (حَدَّثَنَا أَبِی رَحِمَهُ اَللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِیمُ بْنُ عُمْرُوسٍ اَلْهَمَدَانِیُّ بِهَمَدَانَ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَلِیٍّ اَلْحَسَنُ بْنُ إِسْمَاعِیلَ اَلْقَحْطَبِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا سَعِیدُ بْنُ اَلْحَکَمِ بْنِ أَبِی مَرْیَمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اَلْأَوْزَاعِیِّ عَنْ یَحْیَى بْنِ أَبِی کَثِیرٍ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ مُرَّهَ عَنْ سَلَمَهَ بْنِ قَیْسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ : عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فِی اَلسَّمَاءِ اَلسَّابِعَهِ کَالشَّمْسِ بِالنَّهَارِ فِی اَلْأَرْضِ وَ فِی اَلسَّمَاءِ اَلدُّنْیَا کَالْقَمَرِ بِاللَّیْلِ فِی اَلْأَرْضِ أَعْطَى اَللَّهُ عَلِیّاً مِنَ اَلْفَضْلِ جُزْءاً لَوْ قُسِمَ عَلَى أَهْلِ اَلْأَرْضِ لَوَسِعَهُمْ وَ أَعْطَاهُ اَللَّهُ مِنَ اَلْفَهْمِ جُزْءاً لَوْ قُسِمَ عَلَى أَهْلِ اَلْأَرْضِ لَوَسِعَهُمْ شَبَّهْتُ لِینَهُ بِلِینِ لُوطٍ وَ خُلُقَهُ بِخُلُقِ یَحْیَى وَ زُهْدَهُ بِزُهْدِ أَیُّوبَ وَ سَخَاهُ بِسَخَاءِ إِبْرَاهِیمَ وَ بَهْجَتَهُ بِبَهْجَهِ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ وَ قُوَّتَهُ بِقُوَّهِ دَاوُدَ لَهُ اِسْمٌ مَکْتُوبٌ عَلَى کُلِّ حِجَابٍ فِی اَلْجَنَّهِ بَشَّرَنِی بِهِ رَبِّی وَ کَانَتْ لَهُ اَلْبِشَارَهُ عِنْدِی عَلِیٌّ مَحْمُودٌ عِنْدَ اَلْحَقِّ مُزَکًّى عِنْدَ اَلْمَلاَئِکَهِ وَ خَاصَّتِی وَ خَالِصَتِی وَ ظَاهِرَتِی وَ مِصْبَاحِی وَ جَنَّتِی وَ رَفِیقِی آنَسَنِی بِهِ رَبِّی فَسَأَلْتُ رَبِّی أَنْ لاَ یَقْبِضَهُ قَبْلِی وَ سَأَلْتُهُ أَنْ یَقْبِضَهُ شَهِیداً بَعْدِی أُدْخِلْتُ اَلْجَنَّهَ فَرَأَیْتُ حُورَ عَلِیٍّ أَکْثَرَ مِنْ وَرَقِ اَلشَّجَرِ وَ قُصُورَ عَلِیٍّ کَعَدَدِ اَلْبَشَرِ – عَلِیٌّ مِنِّی وَ أَنَا مِنْ عَلِیٍّ مَنْ تَوَلَّى عَلِیّاً فَقَدْ تَوَلاَّنِی حُبُّ عَلِیٍّ نِعْمَهٌ وَ اِتِّبَاعُهُ فَضِیلَهٌ دَانَ بِهِ اَلْمَلاَئِکَهُ وَ حَفَّتْ بِهِ اَلْجِنُّ اَلصَّالِحُونَ لَمْ یَمْشِ عَلَى اَلْأَرْضِ مَاشٍ بَعْدِی إِلاَّ کَانَ هُوَ أَکْرَمَ مِنْهُ عِزّاً وَ فَخْراً وَ مِنْهَاجاً لَمْ یَکُ فَظّاً عَجُولاً وَ لاَ مُسْتَرْسِلاً لِفَسَادٍ وَ لاَ مُتَعَنِّداً حَمَلَتْهُ اَلْأَرْضُ فَأَکْرَمَتْهُ لَمْ یَخْرُجْ مِنْ بَطْنِ أُنْثَى بَعْدِی أَحَدٌ کَانَ أَکْرَمَ خُرُوجاً مِنْهُ وَ لَمْ یَنْزِلْ مَنْزِلاً إِلاَّ کَانَ مَیْمُوناً أَنْزَلَ اَللَّهُ عَلَیْهِ اَلْحِکْمَهَ وَ رَدَّاهُ بِالْفَهْمِ تُجَالِسُهُ اَلْمَلاَئِکَهُ وَ لاَ یَرَاهَا وَ لَوْ أُوحِیَ إِلَى أَحَدٍ بَعْدِی لَأُوحِیَ إِلَیْهِ فَزَیَّنَ اَللَّهُ بِهِ اَلْمَحَافِلَ وَ أَکْرَمَ بِهِ اَلْعَسَاکِرَ وَ أَخْصَبَ بِهِ اَلْبِلاَدَ وَ أَعَزَّ بِهِ اَلْأَجْنَادَ مَثَلُهُ کَمَثَلِ بَیْتِ اَللَّهِ اَلْحَرَامِ یُزَارُ وَ لاَ یَزُورُ وَ مَثَلُهُ کَمَثَلِ اَلْقَمَرِ إِذَا طَلَعَ أَضَاءَ اَلظُّلْمَهَ وَ مَثَلُهُ کَمَثَلِ اَلشَّمْسِ إِذَا طَلَعَتْ أَنَارَتْ وَصَفَهُ اَللَّهُ فِی کِتَابِهِ وَ مَدَحَهُ بِآیَاتِهِ وَ وَصَفَ فِیهِ آثَارَهُ وَ أَجْرَى مَنَازِلَهُ فَهُوَ اَلْکَرِیمُ حَیّاً وَ اَلشَّهِیدُ مَیِّتاً.)
[۱۳] التنبیه والرد على أهل الأهواء والبدع، صفحه ۲۵ (فَزعم هِشَام لَعنه الله أَن النَّبِی عَلَیْهِ الصَّلَاه وَالسَّلَام نَص على إِمَامَه على إِمَامَه على فِی حَیَاته بقوله من کنت مَوْلَاهُ فعلى مَوْلَاهُ وَبِقَوْلِهِ لعلى أَنْت منى بِمَنْزِلَه هَارُون من مُوسَى إِلَّا أَنه لَا نَبِی بعدِی وَبِقَوْلِهِ أَنا مَدِینَه الْعلم وعَلى بَابهَا وَبِقَوْلِهِ لعلى تقَاتل على تَأْوِیل الْقُرْآن کَمَا قَاتَلت على تَنْزِیله وَأَنه وصّى رَسُول الله صلى الله عَلَیْهِ وَسلم وخلیفته فِی ذُریَّته وَهُوَ خَلیفَه الله فِی أمته وَأَنه أفضل الْأمه وأعلمهم وَأَنه لَا یجوز عَلَیْهِ السَّهْو وَلَا الْغَفْلَه وَلَا الْجَهْل وَلَا الْعَجز وَأَنه مَعْصُوم وَأَن الله عز وَجل نَصبه لِلْخلقِ إِمَامًا لکى لَا یهملهم وَأَن الْمَنْصُوص على إِمَامَته کالمنصوص على الْقبْلَه وَسَائِر الْفَرَائِض وَأَن الْأمه بأسرها من الطَّبَقَه الأولى بَایعُوا أَبَا بکر الصّدیق رضى الله عَنهُ فَکَفرُوا وَارْتَدوا وزاغوا عَن الدّین وَأَن الْقُرْآن نسخ وَصعد بِهِ إِلَى السَّمَاء لردتهم وَأَن السّنه لَا تثبت بنقلهم إِذْ هم کفار وَأَن الْقُرْآن الَّذِی فِی أَیدی النَّاس قد انْتقل وَوضع أَیَّام عُثْمَان وأحرق الْمَصَاحِف الَّتِی کَانَت قبل وَأَن الْأمه قد داهنت وغیرت وبدلت وَنَافَقَتْ لأحقاد کَانَت لعلى فیهم من قَتله آبَاءَهُم وعشیرتهم مَعَ النَّبِی صلى الله عَلَیْهِ وَسلم فِی غَزَوَاته وَأَن أَبَا بکر الصّدیق رَضِی الله عَنهُ وَعمر وَعُثْمَان وَطَلْحَه وَالزُّبَیْر وَعَائِشَه رَضِی الله عَنْهُم أَجْمَعِینَ عِنْدهم من شَرّ الْأمه وأکفرها یلعنوهم ویتبرؤن مِنْهُم وَأَنه مَا بَقِی مَعَ على على الْإِسْلَام إِلَّا أَرْبَعَه سلمَان وعمار وَأَبُو ذَر والمقداد بن الْأسود وَأَن أَبَا بکر مر بفاطمه عَلَیْهَا السَّلَام فرفس فِی بَطنهَا فَأسْقطت)
[۱۴] سوره مبارکه صف، آیه ۲
[۱۵] کتاب سُلیم بن قیس الهلالی، جلد ۲ ، صفحه ۵۶۹ (قَالَ سُلَیْمٌ وَ حَدَّثَنِی عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: کُنْتُ أَمْشِی مَعَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی بَعْضِ طُرُقِ اَلْمَدِینَهِ فَأَتَیْنَا عَلَى حَدِیقَهٍ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اَللَّهِ مَا أَحْسَنَهَا مِنْ حَدِیقَهٍ قَالَ مَا أَحْسَنَهَا وَ لَکَ فِی اَلْجَنَّهِ أَحْسَنُ مِنْهَا ثُمَّ أَتَیْنَا عَلَى حَدِیقَهٍ أُخْرَى فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اَللَّهِ مَا أَحْسَنَهَا مِنْ حَدِیقَهٍ قَالَ مَا أَحْسَنَهَا وَ لَکَ فِی اَلْجَنَّهِ أَحْسَنُ مِنْهَا حَتَّى أَتَیْنَا عَلَى سَبْعِ حَدَائِقَ أَقُولُ یَا رَسُولَ اَللَّهِ مَا أَحْسَنَهَا وَ یَقُولُ لَکَ فِی اَلْجَنَّهِ أَحْسَنُ مِنْهَا فَلَمَّا خَلاَ لَهُ اَلطَّرِیقُ اِعْتَنَقَنِی ثُمَّ أَجْهَشَ بَاکِیاً وَ قَالَ بِأَبِی اَلْوَحِیدُ اَلشَّهِیدُ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اَللَّهِ مَا یُبْکِیکَ فَقَالَ ضَغَائِنُ فِی صُدُورِ أَقْوَامٍ لاَ یُبْدُونَهَا لَکَ إِلاَّ مِنْ بَعْدِی أَحْقَادُ بَدْرٍ وَ تِرَاتُ أُحُدٍ قُلْتُ فِی سَلاَمَهٍ مِنْ دَیْنِی قَالَ فِی سَلاَمَهٍ مِنْ دِینِکَ فَأَبْشِرْ یَا عَلِیُّ فَإِنَّ حَیَاتَکَ وَ مَوْتَکَ مَعِی وَ أَنْتَ أَخِی وَ أَنْتَ وَصِیِّی وَ أَنْتَ صَفِیِّی وَ وَزِیرِی وَ وَارِثِی وَ اَلْمُؤَدِّی عَنِّی وَ أَنْتَ تَقْضِی دَیْنِی وَ تُنْجِزُ عِدَاتِی عَنِّی وَ أَنْتَ تُبْرِئُ ذِمَّتِی وَ تُؤَدِّی أَمَانَتِی وَ تُقَاتِلُ عَلَى سُنَّتِی اَلنَّاکِثِینَ مِنْ أُمَّتِی وَ اَلْقَاسِطِینَ وَ اَلْمَارِقِینَ وَ أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَهِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى وَ لَکَ بِهَارُونَ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ إِذِ اِسْتَضْعَفَهُ قَوْمُهُ وَ کَادُوا یَقْتُلُونَهُ فَاصْبِرْ لِظُلْمِ قُرَیْشٍ إِیَّاکَ وَ تَظَاهُرِهِمْ عَلَیْکَ فَإِنَّکَ بِمَنْزِلَهِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى وَ مَنْ تَبِعَهُ وَ هُمْ بِمَنْزِلَهِ اَلْعِجْلِ وَ مَنْ تَبِعَهُ وَ إِنَّ مُوسَى أَمَرَ هَارُونَ حِینَ اِسْتَخْلَفَهُ عَلَیْهِمْ إِنْ ضَلُّوا فَوَجَدَ أَعْوَاناً أَنْ یُجَاهِدَهُمْ بِهِمْ وَ إِنْ لَمْ یَجِدْ أَعْوَاناً أَنْ یَکُفَّ یَدَهُ وَ یَحْقِنَ دَمَهُ وَ لاَ یُفَرِّقَ بَیْنَهُمْ یَا عَلِیُّ مَا بَعَثَ اَللَّهُ رَسُولاً إِلاَّ وَ أَسْلَمَ مَعَهُ قَوْمٌ طَوْعاً وَ قَوْمٌ آخَرُونَ کَرْهاً فَسَلَّطَ اَللَّهُ اَلَّذِینَ أَسْلَمُوا کَرْهاً عَلَى اَلَّذِینَ أَسْلَمُوا طَوْعاً فَقَتَلُوهُمْ لِیَکُونَ أَعْظَمَ لِأُجُورِهِمْ یَا عَلِیُّ وَ إِنَّهُ مَا اِخْتَلَفَتْ أُمَّهٌ بَعْدَ نَبِیِّهَا إِلاَّ ظَهَرَ أَهْلُ بَاطِلِهَا عَلَى أَهْلِ حَقِّهَا وَ إِنَّ اَللَّهَ قَضَى اَلْفُرْقَهَ وَ اَلاِخْتِلاَفَ عَلَى هَذِهِ اَلْأُمَّهِ وَ لَوْ شَاءَ لَجَمَعَهُمْ عَلَى اَلْهُدىٰ حَتَّى لاَ یَخْتَلِفَ اِثْنَانِ مِنْ خَلْقِهِ وَ لاَ یُتَنَازَعَ فِی شَیْءٍ مِنْ أَمْرِهِ وَ لاَ یَجْحَدَ اَلْمَفْضُولُ ذَا اَلْفَضْلِ فَضْلَهُ وَ لَوْ شَاءَ عَجَّلَ اَلنَّقِمَهَ فَکَانَ مِنْهُ اَلتَّغْیِیرُ حَتَّى یُکَذَّبَ اَلظَّالِمُ وَ یُعْلَمَ اَلْحَقُّ أَیْنَ مَصِیرُهُ وَ لَکِنْ جَعَلَ اَلدُّنْیَا دَارَ اَلْأَعْمَالِ وَ جَعَلَ اَلْآخِرَهَ دَارَ اَلْقَرَارِ- لِیَجْزِیَ اَلَّذِینَ أَسٰاؤُا بِمٰا عَمِلُوا وَ یَجْزِیَ اَلَّذِینَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى فَقُلْتُ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ شُکْراً عَلَى نَعْمَائِهِ وَ صَبْراً عَلَى بَلاَئِهِ وَ تَسْلِیماً وَ رِضًى بِقَضَائِهِ .)
[۱۶] شرح الأخبار فی فضائل الأئمه الأطهار، جلد ۱، صفحه ۱۰۶ (وَ ذَکَرَهُ أَصْحَابُ اَلتَّفْسِیرِ مِنَ اَلْعَوَامِّ وَ أَصْحَابُ اَلسِّیَرِ: إِنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمَّا أَنْزَلَ عَلَى رَسُولِهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ : «وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَکَ اَلْأَقْرَبِینَ» أَمَرَ عَلِیّاً عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ أَنْ یَدْعُوَ إِلَیْهِ بَنِی عَبْدِ اَلْمُطَّلِبِ وَ قَدْ صَنَعَ لَهُمْ طَعَاماً بِرِجْلِ شَاهٍ (أَیْ بِرُبْعِهَا) وَ صَاعٍ مِنْ بُرٍّ وَ أَتَاهُمْ بِعُسٍّ مِنْ لَبَنٍ، وَ أَتَاهُ عَلِیٌّ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ بِهِمْ وَ هُمْ أَرْبَعُونَ رَجُلاً، إِنْ کَانَ اَلْوَاحِدُ مِنْهُمْ لَیَأْکُلُ ذَلِکَ اَلطَّعَامَ وَحْدَهُ، وَ أَدْخَلَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَدَهُ فِیهِ، ثُمَّ قَالَ لَهُمْ: کُلُوا بِسْمِ اَللَّهِ، فَأَکَلُوا حَتَّى صَدَرُوا عَنْهُ ثُمَّ قَالَ لِعَلِیٍّ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ : اِسْقِهِمْ، فَجَاءَهُمْ بِعُسِّ اَللَّبَنِ، فَشَرِبُوا مِنْهُ عَنْ آخِرِهِمْ حَتَّى اِرْتَوَوْا، ثُمَّ أَرَادَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ اَلْکَلاَمَ، فَبَدَرَهُ أَبُو لَهَبٍ ، فَقَالَ اَلْقَوْمُ: لَوْ لَمْ تَسْتَدِلُّوا عَلَى سِحْرِ صَاحِبِکُمْ إِلاَّ بِمَا رَأَیْتُمُوهُ صَنَعَ فِی هَذَا اَلطَّعَامِ وَ اَللَّبَنِ لَکَفَاکُمْ!. ثُمَّ قَامَ وَ قَامُوا، فَافْتَرَقُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ یَذْکُرَ لَهُمْ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مَا أَرَادَ ذِکْرَهُ، فَصَنَعَ لَهُمْ مِنْ غَدٍ مِثْلَ ذَلِکَ وَ جَمَعَهُمْ عَلَیْهِ، فَلَمَّا أَکَلُوا وَ شَرِبُوا، قَالَ لَهُمْ: یَا بَنِی عَبْدِ اَلْمُطَّلِبِ إِنِّی وَ اَللَّهِ مَا أَعْلَمُ شَابّاً فِی اَلْعَرَبِ جَاءَ قَوْمُهُ بِمِثْلِ مَا جِئْتُکُمْ بِهِ، لَقَدْ جِئْتُکُمْ بِخَیْرِ اَلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَهِ وَ لَقَدْ أَمَرَنِی اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ أَدْعُوَکُمْ إِلَیْهِ فَأَطِیعُونِی تَنْجُوا مِنَ اَلنَّارِ وَ تَکُونُوا مُلُوکَ اَلْأَرْضِ، فَأَیُّکُمْ یُؤَازِرُنِی عَلَى أَمْرِى أَنْ یَکُونَ أَخِی وَ وَصِیِّی وَ وَلِیِّی وَ خَلِیفَتِی فِیکُمْ، فَأَحْجَمَ اَلْقَوْمُ عَنْ جَوَابِهِ. فَلَمَّا رَأَى ذَلِکَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ – وَ هُوَ یَوْمَئِذٍ أَحْدَثُهُمْ سِنّاً -، قَالَ: یَا رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَنَا أَکُونُ وَزِیرَکَ عَلَى أَمْرِکَ، فَأَخَذَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِیَدِهِ، وَ قَالَ: هَذَا أَخِی وَ وَصِیِّی وَ وَلِیِّی وَ خَلِیفَتِی فِیکُمْ، فَاسْمَعُوا لَهُ وَ أَطِیعُوا. فَانْصَرَفُوا یَضْحَکُونَ وَ یَقُولُونَ لِأَبِی طَالِبٍ : قَدْ أَمَرَکَ اِبْنُ أَخِیکَ أَنْ تَسْمَعَ وَ تُطِیعَ لاِبْنِکَ.)
[۱۷] صحیح بخاری، جلد ۹، صفحه ۸۱ (۷۲۱۸ – حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یُوسُفَ، أَخْبَرَنَا سُفْیَانُ، عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَهَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمَا، قَالَ: قِیلَ لِعُمَرَ أَلاَ تَسْتَخْلِفُ؟ قَالَ: «إِنْ أَسْتَخْلِفْ فَقَدِ اسْتَخْلَفَ مَنْ هُوَ خَیْرٌ مِنِّی أَبُو بَکْرٍ، وَإِنْ أَتْرُکْ فَقَدْ تَرَکَ مَنْ هُوَ خَیْرٌ مِنِّی، رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ» فَأَثْنَوْا عَلَیْهِ فَقَالَ: «رَاغِبٌ رَاهِبٌ، وَدِدْتُ أَنِّی نَجَوْتُ مِنْهَا کَفَافًا، لاَ لِی وَلاَ عَلَیَّ، لاَ أَتَحَمَّلُهَا حَیًّا وَلاَ مَیِّتًا»)
پاسخ دهید