«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏»

الحَمدُللهِ رَبِّ العَالَمِین وَ صَلَّی الله عَلَی سَیّدِنا وَ نَبیّنَا مُحَمَّدٍ وَ أهلِ بَیتِهِ الطّاهِرین

ما در این دنیا مسافر هستیم و این دنیا محل ماندن و آرامش ما نیست. در روایات داریم که حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرموده اند: «الدُّنْیَا دَارُ مَمَرٍّ لَا دَارُ مَقَرٍّ وَ النَّاسُ فِیهَا رَجُلَانِ رَجُلٌ بَاعَ نَفْسَهُ فَأَوْبَقَهَا وَ رَجُلٌ ابْتَاعَ نَفْسَهُ فَأَعْتَقَهَا»[۱]؛ این دنیا گذرگاه است، محل استقرار نیست. در روایت دیگری داریم که حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: «مَا خُلِقْتُمْ لِلْفَنَاءِ بَلْ خُلِقْتُمْ لِلْبَقَاءِ، وَ إِنَّمَا تُنْقَلُونَ مِنْ دَارٍ إِلَى دَارٍ»[۲]؛ شما آفریده شده اید که تا ابد زنده باشید؛ نه اینکه در این دنیا نابود شوید. ما باید این نکته را بدانیم که قیامت نزدیک است. طبق نقل از امیرالمؤمنین علیه الصلاه و السلام پرسیدند: «ما القریب و ما الاقرب»[۳]؛ چه چیزی نزدیک و چه چیزی نزدیک تر است؟ حضرت فرمودند: «اما القریب القیامه و الاقرب منها الموت»[۴]؛ آن چیزی که نزدیک است قیامت است؛ اما آن چیزی که نزدیک تر از قیامت است، مرگ است. بدانیم که خواهیم مُرد. «إِنَّکَ مَیِّتٌ وَإِنَّهُمْ مَیِّتُونَ»[۵]؛ ای پیامبر! تو هم از این دنیا خواهی رفت و جالب تر این است که جناب ملک الموت حضرت عزارائیل هم خواهد مُرد و بسیار جالب بود که در روایتی مشاهده کردم که حتی مرگ نیز خواهد مُرد. در روایتی دیدم هنگامی که روز قیامت برپا می شود «فَیُؤْتَی بِالْمَوْتِ»[۶]؛ مرگ را در قیامت به صورت یک چهارپا می آورند  «فَیُذْبَحُ» و سر مرگ را می بُرند. این ها کنایه است به این معنا که دیگر مرگی در کار نخواهد بود. یا در جای دیگری آمده است که خداوند در قرآن کریم می فرماید: «ثُمَّ لَا یَمُوتُ فِیهَا وَلَا یَحْیَى»[۷]؛ تا ابد در آتش باید زنده بماند اما زندگی نمی کند و یا تا ابد «ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ آمِنِینَ»[۸] در امنیت کامل و رفاه کامل در بهشت برین سکونت پیدا می کند. پس مرگ هم خواهد مُرد.

مرگ در پیش است؛ مرگ بسیار سخت است. در بعضی از روایات داریم که می فرماید لحظه ی جان کَندن برای بعضی از انسان ها مانند این است که انسان را به صورت زنده با قیچی های بزرگ تکه تکه کنند. چه اندازه دردناک است؟ لحظه ی مرگ نیز برای بعضی ها به همین اندازه سخت و دردناک است چون لحظه ی جُدایی از تعلّقات است. در روایتی است که از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام پرسیده اند: «ما العجب و ما الاعجب»[۹]؛ چه چیزی عجیب و چه چیزی عجیب تر است؟ حضرت پاسخ دادند: «اما العجب الدنیا و الا عجب منها حب الدنیا»[۱۰]؛ دنیا عجیب است و عجیب تر از دنیا، آن انسان هایی هستند که به این دنیا دل بسته اند. این دنیا پایدار و ابدی نیست. مراقب باشیم که دل به دنیا نبندیم. بدانیم که مرگ و قیامت در پیش است. در قرآن کریم قیامت اسامی مختلفی دارد که چند نمونه از آن ها را عرض می کنم؛ یکی از اسامی روز قیامت «یوم الحساب» است؛ یعنی روز حساب و کتاب و روز بررسی تمام افکار و رفتار و اعتقادات ما است و حتی کوچکترین ذره را هم حساب می کنند. بسیار سخت است. روز قیامت را «یوم الحسره» هم نامیده اند؛ یعنی روز حسرت است و این حسرت و افسوس فقط برای انسان های بد نیست؛ این گونه نیست. در روایتی مشاهده کردم که در روز قیامت انسان های خوب هم حسرت خواهند خورد. انسان های بد حسرت می خورند که چرا به طور ناشایست زندگی کرده اند و انسان های خوب حسرت می خورند که چرا بهتر از این زندگی نکرده اند. از دیگر اسم های روز قیامت «یوم التغابن» است؛ یعنی روز زیانکاری است. روزی است که متوجه خواهیم شد که عمرمان را تلف کرده ایم. «یَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ»[۱۱]؛ روز قیامت روز آشکار شدن باطن انسان ها است. پس فراموش نکنیم روز قیامت پرده تمام اسرار کنار خواهد رفت و همه ی آن ها آشکار می شوند. به همین خاطر است که گفته اند بعضی ها از یکدیگر فرار می کنند. «یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ * وَأُمِّهِ وَأَبِیهِ * وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِیهِ»[۱۲]؛ از پدر و مادر و برادر و خواهر و همسر و فامیل و دوستان و آشنایان خودمان فرار می کنیم. روز قیامت، روز «یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَتَسْوَدُّ وُجُوهٌ»[۱۳] است. بعضی روسیاه هستند و آشکار می شوند و بعضی دیگر روسفید هستند و نمایان خواهد شد. پس از این روز مهم غافل نشویم و از الان خودمان را برای حساب و کتاب روز قیامت آماده کنیم.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

[۱] نهج البلاغه، حکمت ۱۲۸، اقسام مردم و دنیا

[۲] الإعتقادات، جلد۱، صفحه۴۷، باب الاعتقاد فی النفوس و الأرواح

[۳] اصول کافی، ج ۳، کتاب ایمان و الکفر، باب الاطاعت و التقوی، ص ۱۱۸، ح ۳

جاء رجل الی امیرالمومنین علیه السلام فقال اسئل من اربع مسائل؟ فقال: سل و ان کانت اربعین. فقال: ما الواجب و ما الاوجب. و ما القریب و ما الاقرب، ما العجب و ما الاعجب و ما الصعب و ما الاصعب؟ فقال علیه السلام: اما الواجب فطاعه الله و اما الاوجب فترک الذنوب؛ اما القریب القیامه و الاقرب منها الموت؛ اما العجب الدنیا و الا عجب منها حب الدنیا؛ اما الصعب فالقبر والاصعب الذهاب بلا زاد.

[۴] همان.

[۵] سوره زمر، آیه ۳۰

[۶] بحار الأنوار، ج۸، ص۳۴۶

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌وَلَّادٍ الْحَنَّاطِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سُئِلَ عَنْ قَوْلِهِ وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَهِ الْآیَهْ قَالَ یُنَادِی مُنَادٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ ذَلِکَ بَعْدَ مَا صَارَ أَهْلُ الْجَنَّهْ فِی الْجَنَّهْ وَ أَهْلُ النَّارِ فِی النَّارِ یَا أَهْلَ الْجَنَّهْ وَ یَا أَهْلَ النَّارِ هَلْ تَعْرِفُونَ الْمَوْتَ فِی صُورَهْ مِنَ الصُّوَرِ فَیَقُولُونَ لَا فَیُؤْتَی بِالْمَوْتِ فِی صُورَهْ کَبْشٍ أَمْلَحَ فَیُوقَفُ بَیْنَ الْجَنَّهْ وَ النَّارِ ثُمَّ یُنَادُونَ جَمِیعاً أَشْرِفُوا وَ انْظُرُوا إِلَی الْمَوْتِ فَیُشْرِفُونَ ثُمَّ یَأْمُرُ اللَّهُ بِهِ فَیُذْبَحُ ثُمَّ یُقَالُ یَا أَهْلَ الْجَنَّهْ خُلُودٌ فَلَا مَوْتَ أَبَداً وَ یَا أَهْلَ النَّارِ خُلُودٌ فَلَا مَوْتَ أَبَداً وَ هُوَ قَوْلُهُ وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَهِ إِذْ قُضِیَ الْأَمْرُ وَ هُمْ فِی غَفْلَهٍ أَیْ قُضِیَ عَلَی أَهْلِ الْجَنَّهْ بِالْخُلُودِ فِیهَا وَ قُضِیَ عَلَی أَهْلِ النَّارِ بِالْخُلُودِ فِیهَا.

[۷] سوره اعلی، آیه ۱۳

[۸] سوره حجر، آیه ۴۶

[۹] اصول کافی، ج ۳، کتاب ایمان و الکفر، باب الاطاعت و التقوی، ص ۱۱۸، ح ۳

[۱۰] همان.

[۱۱] سوره طارق، آیه ۹

[۱۲] سوره عبس، آیه ۳۴ و آیه ۳۵ و آیه ۳۶

[۱۳] سوره آل عمران، آیه ۱۰۶