«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم‏»

«أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِبادِ».[۱]

«رَبِّ اشْرَحْ لی‏ صَدْری * وَ یَسِّرْ لی‏ أَمْری * وَ احْلُلْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی‏ * یَفْقَهُوا قَوْلی‏».[۲]

«اللَّهُمَّ وَ أَنْطِقْنِی بِالْهُدَى وَ أَلْهِمْنِی التَّقْوَى».[۳]

مقدّمه

هدیه به پیشگاه با کرامت حضرت ختمی مرتبت صلی الله علیه و آله و اهل بیت مکرّم ایشان، علی الخصوص امیرالمؤمنین علیه أفضل صلوات المصلّین و صدیقه طاهره سلام الله علیها صلواتی هدیه بفرمایید.

اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم

عرض ادب، ارادت، خاکساری، التجاء، استغاثه، عرض تسلیت به ساحتِ قدسی و باعظمت حضرت بقیّه الله الأعظم روحی و ارواح من سواه فداه و عجّل الله تعالی فرجه الشّریف صلوات دیگری محبّت بفرمایید.

اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم

مرور جلسات قبل

مقدّماتی عرض کردیم، چون جلسه‌ی آخر است، گرچه آن مقدّمه‌ها مهم بود، قدری هم به ذی المقدّمه می‌پردازم.

مختصرِ مقدّمه این بود که ما باید تکلیف خودمان را با افکار و باورها و جزمیات و… یا همان عقایدمان روشن کنیم.

اگر ما به خرافه‌ای برای اینکه نفعی می‌بریم باور داریم که هیچ، اما اگر به دنبال نجات‌بخشی هستیم، اگر به دنبال این هستیم که ما به این دنیا آمده‌ایم، هر کاری کنیم جز آنچه برای آن خلق شدیم، حسرت خواهیم خورد. در این جلسات فرصت نبود که بخواهیم این بحث را کامل تشریح کنیم.

لحظه‌ی پایانی عمر و قیامت، فقط کسانی حسرت نمی‌خورند که آن کاری که برای آن خلق شده‌اند را انجام بدهند، بقیه حسرت خواهند خورد.

این موضوع ابعادی دارد که بخاطر کمبود زمان از آن‌ها صرف نظر می‌کنم.

حسرتِ دشمنانِ اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین قبل از مرگ

تقریباً تمام آن کسانی که مطرح هستند و جزو دشمنان امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هستند، هنگام مرگ خود تأسّف خورده‌اند، لذا این تأسّف برای دینداران نیست.

بالاخره لحظه‌ی مرگ، آن لحظه‌ای که جان به ترقوه‌ها می‌رسد، دیگر انسان می‌فهمد که کار بدست کس دیگری بوده است.

در قرآن کریم دارد که وقتی فرعون در حال غرق شدن بود، گفت: دیگر می‌خواهم ایمان بیاورم. لحظه‌ای که عذاب نازل شده است، دیگر فرصت توبه می‌گذرد. حتّی تا پیش از شروع عذاب هم، اگر آثار عذاب را ببیند و برگردد، خدا قبول می‌کند. خیلی اوقات اینطور نیست که ما آثار عذاب آسمانی ببینیم، مثلاً جوانی مقابل ما پرپر می‌شود، یا اتفاقی رخ می‌دهد. این‌ها هم برای ما همان «آثار» است، باید بلافاصله توبه کنیم. توبه در مقدّمات عذاب هم ان شاء الله قبول است، اما وقتی عذاب واقع شود، دیگر توبه راه ندارد و حضرت حق هم می‌فرماید «آلْآنَ»[۴] «آیا الآن»؟

لذا اینکه عرض می‌کنم دشمنان اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین آخر عمر خود حسرت خوردند، این حسرت برای آن‌ها اصلاً سودی ندارد و توبه محسوب نمی‌شود.

یکی از دو قاتل حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها گفت: «لَیتَنی لم اُفَتِّش بَیتَ فاطِمَهَ بِنتِ رَسولِ اللّه»[۵] ای کاش درِ خانه‌ی فاطمه را با لگد باز نمی‌کردیم، «ولَو کانَ اُغلِقَ عَلى حَربٍ» حتّی اگر آن‌ها می‌خواستند به ما حمله کنند هم ما نباید کاری می‌کردیم.

این موضوع برای نازک‌دلی و آدم‌حسابی بودن و توبه نیست، بلکه چون می‌بیند با خودش چکار کرده است.

در این دنیا هیچ کسی به اندازه‌ی قاتل حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها خودش را بدبخت نکرده است، اولی از دومی هم بدتر! چون کلاً دو سال خلیفه بود! دنیاطلبی و کینه و حسادت یک پیرمرد برای دو سال خلافت، خودش را بدبخت کرد و بعد هم گفت که ای کاش من برگ درخت بودم، ای کاش من فضله‌ی کبوتران بودم، ای کاش من آدم نبودم. آن دیگری گفت «یَا لَیْتَنِی کُنْتُ کَبْشَ أَهْلِی»[۶] ای کاش من گوسفند بودم و مرا پروار می‌کردند و بعد از آن مرا قربانی می‌کردند و «فَجَعَلُوا بَعْضِی شِوَاءً وَبَعْضَهُ قَدِیدًا» و «ثُمَّ أَکَلُونِی» بعد مرا می‌خوردند و «أخرِجُونِی عَذِرَهً» بعد مرا در چاه فاضلاب دفع می‌کردند ولی بشر نبودم. عبدالله بن عمر وقتی در حال مردن بود گفت: من به هیچ چیزی اینقدر تأسّف نمی‌خورم که چرا آن روز من دست در دست علی نگذاشتم!

همه‌ی دشمنان تأسّف می‌خورند، دوستان هم تأسّف می‌خورند، اما هر کسی به اندازه و فهم خودش، به اندازه‌ی چیزی که از دست داده است.

آن کسی که به امر خدا و رسول عمل نکرده است حسرت می‌خورد.

امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فقط به امر خدا و رسول عمل می‌کنند

این امر آنقدر مهم است که ما از امام هادی روحی فداه یاد گرفته‌ایم و به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه عرض می‌کنیم «أَشْهَدُ أَنَّکَ مَا أَقْدَمْتَ»[۷] هیچ اقدامی نکردی، «وَ لا أَحْجَمْتَ» در جنگ‌ها به جایی حمله نکردی، «وَ لا نَطَقْتَ» جایی لب به سخن باز نکردی، «وَ لا أَمْسَکْتَ» جایی دریغ نکردی، «إِلا بِأَمْرٍ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ»؛ تو هرچه کردی به امر خدا و رسول بود، حتّی آن جایی که… پهلوانی که در جنگ‌ها همه به او پناه می‌بردند… عبارتِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را می‌گویم، وقتی به سمت مسلمین حمله می‌کردند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌فرمود: «یَا عَلِی! إکفِنِی نَوفَلً» علی جان! ما را کفایت کن.

امام حسن مجتبی صلوات الله علیه وقتی می‌خواست مردم را دعوت کند که بیایید و با امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بیعت کنید، فرمود: بیایید و به سراغ کسی بروید که خدا پیغمبرِ خود را با او کفایت کرد، «إِلَى مَنْ کَفَى اَللَّهُ بِهِ رَسُولَهُ»،[۸] و خدا پیغمبرش را با چیز دیگری و کس دیگری کفایت نکرد.

وقتی دستان مبارک امام سجاد علیه السلام را در شام بسته بودند، برای اینکه به این‌ها بفهماند که خیلی نامرد و رذل هستید، فرمود: «أَنَا اِبْنُ اَلْمُحَامِی عَنْ حَرَمِ اَلْمُسْلِمِینَ»،[۹] پدر من کسی است که از حریم و حرم و ناموس مسلمین دفاع کرد، حال ناموس او را اینجا در میان رقاصه‌ها آورده‌اید…

به قول ابوتمام… ابوتمام شاعر قَدَرِ عرب است که شبیه او در فارسی (با اغماض) سعدی است، اهل ادب در زبان عرب برای او جان می‌دهند، دیوان‌های او هم به این دلیل چاپ می‌شود که نمی‌دانند او شیعه است، چون معمولاً قصائد اهل بیتی او را از دیوان‌های اصلی حذف می‌کنند، ولی آثار به اندازه‌ای که سند داریم واضح است و برای اهل تحقیق روشن است، در مصر وقتی دختر و پسرها بخواهند در باران به خیابان بروند، ابیات ابوتمام را استوری می‌گذارند، یعنی اینطور شاعر برجسته‌ای است که مردم ابیات او را حفظ هستند، او سه قصیده دارد، دو قصیده‌ای او در مدح امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است و یک قصیده‌ای او در طعن بنی امیّه است که فوق العاده است. آقایی از دوستان ما خیلی زحمت کشیده و این را چاپ کرده است.

یکی از کم‌لطفی‌های ما این است که به اندازه‌ای که یک کتاب را بخریم، اگر نمی‌خوانیم هم به آن نویسنده دلگرمی بدهیم، نمی‌خریم که در خانه‌ی ما باشد. این آدم ده سال تلاش کرده است که سه شعر اهل بیتی را احیاء کند.

خلاصه اینکه اگر گاهی به نمایشگاه کتاب می‌روید، اگر اثری کار عظیمی برای اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین کرده است، حداقل یک جلد بخرید و در خانه‌ی خودتان داشته باشید که دلِ آن نویسنده شاد شود.

آنجا ابوتمام (که برای دوره‌ی امام جواد علیه السلام است و حدود هزار و دویست و بیست سال قبل از دنیا رفته است) راجع به خطبه‌ی امام سجاد علیه السلام در شام می‌گوید: «ثَوَی وَ لِأهلِ الدِّینِ أمنٌ بِحَدِّهِ» تا بود مؤمنین زیرِ سایه‌ی شمشیر علی در امنیت بودند «وَلِلوَاصِمِینَ الدِّینَ فِی حَدِّهِ ذعرُ» دشمنان خدا مانند… از او می‌ترسیدند.

چطور شاملِ حسرتِ قیامت نشویم؟

هر کسی در این دنیا برای آن کاری که ساخته شده است کار نکند، حسرت می‌خورد.

از کجا بفهمیم ما برای چه چیزی ساخته شده‌ایم؟ مراقبت می‌خواهد، جوان‌ترها و نوجوان‌ترها بیشتر، الآن می‌روند و مشاوره می‌گیرند، خوب است، اما باید بدانیم که استعداد و علاقه‌ی من در چیست، این استعداد و علاقه‌ی من چه کمکی به حقیقت می‌کند؟ آن کار را انجام دهم.

البته معمولاً چیزهای دیگری مطرح است، در چه چیزی پول است، در چه چیزی شهرت هست، چطور در فلان کشور اپلای می‌کنند. این بسرعت می‌گذرد، خدا شاهد است که از کودکی تا الآنِ من، انگار دو روز گذشته است، اصلاً انگار دیروز است.

«اللَّهُمَّ اسْتَعْمِلْنِی لِمَا خَلَقْتَنِی لَهُ»، خدایا! مرا در آن راهی بکار بگیر که مرا برای آن خلق کرده‌ای. وگرنه انسان حسرت می‌خورد.

خطراتِ دیده شدن

شما نگاه کنید، در سیره‌ی اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین، بر خلاف ما، که الآن عدّه‌ای پدر و مادرِ گیج‌تر از من پیدا شده‌اند، دیگر از نوزادی بچه هم عکس می‌گیرند و منتشر می‌کنند! برای سگ‌شان صفحه دارند، برای نوزادشان و برآمدگی شکمشان عکس و صفحه دارند، نمی‌فهمد که اینطور چه بلایی بر سرِ این بچه می‌آورد.

آن کسی که در خردسالی حافظ قرآن است و مدام او را نشان می‌دهند، زندگی او نابود می‌شود. شما بروید و از مشاورها سؤال کنید، مدام در دوربین و چشم بردن، انسان را خراب می‌کند.

چند نفر این بنیه را دارند که اگر آن‌ها را از برج میلاد بیندازید، سالم بمانند؟ قاعدتاً کسی سالم نمی‌ماند.

قدیم اینطور بود که اگر کسی می‌خواست به سمت شهرت برود، انگار می‌خواهد سقوط آزاد هزار متری کند، بقیه اینطور نگران او می‌شدند؛ اما الآن برای این امر ولع دارند! اینطور هزار بلا بر سر آدم می‌آید. اولاً که از جهت تکوینی چشم‌هایی که به دنبال آدم است، روی ما اثر وضعی می‌گذارد. اگر حسرت به دنبال ما باشد، اگر حسادت باشد، اثر وضعی می‌گذارد.

انسان باید برای خدا کار کند و اخلاص داشته باشد، ولی اگر انسان کتمان کار کند، ثمرات زیادی دارد، یکی از آن‌ها سلامت است.

اینکه ائمه‌ی ما مانند حضرت سجّاد علیه السلام و امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و حضرت صادق علیه السلام، سی سال، چهل سال، بیست سال، هر شب به فقرا کمک می‌کردند و لو نمی‌رفتند، این کار کارِ خیلی سختی است.

ائمه علیهم السلام اهل اینکه افشاگری کنند نبودند، کسی را معرّفی نمی‌کردند، اگر مجبور نبودند یارانشان را معرّفی نمی‌کردند، برای اینکه چرا او را به دردسر بیندازند؟ اینطور هم نفسِ طرف به دردسر می‌افتد…

شما امتحان کنید، به جلسه‌ای می‌روید که کسی شما را نمی‌شناسد، راحت هستید، اما به جلسه‌ای بروید که ده نفر از اقوام شما آنجا هستند و هر چند لحظه، یکی از آن‌ها شما را نگاه کنند، دیگر متوجه نمی‌شود سخنران چه می‌گوید.

حسِ دیده شدن، آنجایی که اغیار آدم را می‌بینند، در رفتارها اختلال ایجاد می‌کند، انسان دیگر نمی‌فهمد که برای چه کسی چکار می‌کند. توجّه ما باید به یک جا باشد، حس دیده شدن این توجّه را خراب می‌کند، در حدی که بعضی از بزرگان از اولیای خدا، در سطح مرجعیت بود، مرجع عصر در احتیاطات خود، به او ارجاع داده بود. یعنی در بعضی از موارد من به فتوا نرسیده‌ام، ایشان را معرّفی کرده بود. آن شخص سیّد بود، شب به درِ خانه‌ی او رفت و گفت: شیخ! به جدّه‌ام فاطمه زهرا سلام الله علیها، نزدم مادرم از تو شکایت می‌کنم، چرا مرا به دردسر می‌اندازی؟ بگذار من کار خود را کنم.

چرا اخبار موثقی از همسران و مادران اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین نیست؟

این مقدّمه را عرض کردم که اگر شما ملاحظه بفرمایید، ائمه‌ی ما بنا ندارند آدم‌هایی که مجبور نیستند را معرّفی کنند، «دیده شدن» به نفع آن آدم‌ها نیست.

لذا اگر الآن من سؤال کنم که راجع به مادر امام جواد علیه الصلاه والسلام، راجع به مادر امام هادی سلام الله علیه، سه جمله بگویید؛ من بعید می‌دانم کسی در این جمع بتواند بگوید، مگر اینکه بگویید و من بگویم این جمله درست نیست و سند ندارد. چون ائمه علیهم السلام نمی‌خواستند این اتفاق بیفتد، نمی‌خواستند بگویند.

راجع به مادر حضرت رضا علیه الصلاه والسلام یک گزاره رسیده است، که در شدّت عبادت ایشان است. خیلی کم پیش می‌آید که چیزی فرموده باشند.

علّتِ اینکه چرا ما مادران ائمه علیهم السلام را نمی‌شناسیم، اولاً که ما اهل مطالعه نیستیم، ولی برای بی‌مطالعه بودنِ ما نیست، آن‌ها نخواسته‌اند که بفرمایند. کمااینکه راجع به حضرت زینب کبری سلام الله علیها تا کربلا نخواسته بودند صحبت کنند، تا امروز هیچ متن معتبری از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم و امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و صدیقه طاهره سلام الله علیها و امام حسن مجتبی صلوات الله علیه و امام حسین علیه السلام تا کربلا از حضرت زینب کبری سلام الله علیها یافت نشده است که یک فضیلتِ اختصاصی راجع به حضرت زینب کبری سلام الله علیها فرموده باشند.

واضح است که حضرت زینب کبری سلام الله علیها دخترِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است و خودِ این موضوع یک فضیلت است و می‌شود راجع به این موضوع بحث کرد، این فضیلتِ مشترک با بقیه‌ی فرزندانِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است، منظور بنده یک فضیلتِ اختصاصی است.

جملاتی که از حضرت سجّاد علیه السلام رسیده است، برای بعد از کربلاست، «أَنْتِ بِحَمْدِ اَللَّهِ عَالِمَهٌ غَیْرُ مُعَلَّمَهٍ»[۱۰] برای بعد از کربلاست.

قرآن کریم کجا مادران انبیاء علیهم السلام را معرّفی کرده است؟ البته بجز حضرت مریم سلام الله علیها.

قرآن کریم قرآن کریم اینقدر راجع به حضرت موسی علی نبیّنا و آله و علیه السلام و مادر ایشان فرموده است، اما اسم ایشان را نفرموده است. جاهایی هم که مجبور بوده است که قصه را بگوید، قصه‌ی همسر حضرت ابراهیم علیه السلام را گفته است، ولی اسم او را نگفته است، جزئیات نگفته است، اصلاً شما خبر ندارید و قرآن کریم هم چیزی نفرموده است.

چرا اینطور است؟ یک جهت این است که اولاً بگذار این‌ها زندگی خودشان را کنند و غریبِ خوش باشند و به دردسر نیفتند، ثانیاً اگر جایی ما از امامی دیدیم که راجع به فردی صحبت کرده است، یعنی آن فرد یک مسئولیت مهمی دارد، می‌خواهد یک کار بزرگی انجام دهد، وگرنه چرا باید معرّفی کنند؟

این همه فضائل اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین گفته است، برای این است که این ائمه‌ی ما «امام» هستند، مردم باید بدانند که امام و حجّت و طهور و طاهر و طهر و مطهر و بری از جهل و نسیان هستند، وگرنه اگر امام نبودند که لازم نبود مردم ائمه علیهم السلام را بشناسند، اگر لازم بود که اولیای خدا باید جار می‌زدند، اما همانطور که می‌دانید اهل جار زدن نبودند.

این موضوع هم درس تربیتی برای ما دارد، که تا زمانی که تکلیفی از جایی که یقینی است حاصل نشده است، لازم نیست کاری کنیم.

الآن جلسات شانزده نفری هیئات ما «گزارش تصویری» دارد! برای چه؟ می‌خواهیم به چه کسی گزارش دهیم؟ از این عمل چه چیزی استخراج می‌شود؟ وقتی گزارش تصویری می‌دهیم نمی‌توانیم جاهای خالی جلسه را منتشر کنیم، باید طوری عکس بگیریم که جلسه را شلوغ نشان دهیم، یعنی مدام در بازی می‌افتیم، برای چه این کار را کنیم؟ حداکثر صوت جلسه یا محصول جلسه منتشر شود که اگر واقعاً برای دیگران قابل استفاده است، آن چیز دیگری است و می‌گوییم محتوایی ارائه می‌شود، اما گزارش تصویری یعنی چه؟ ما مدام خودمان را در معرض قرار می‌دهیم.

«گزارش تصویری» درست کردن، جلسات هیئات خانگی را از بین برد، چون در هیئت خانگی می‌گفتند یک نفر بیاید روضه بخواند، پنج دقیقه روضه که گزارش تصویری ندارد! خیلی ساده بود، یک نفر حلوا درست می‌کرد، یک نفر نان درست می‌کرد، یک نفر میوه می‌آورد، یک نفر موعظه‌ای می‌کرد. شیخی پنجاه و سه سال منزل مادربزرگ ما منبر رفت! برای اینکه آنجا قرار بود ذکر گفته شود.

خدا شاهد است، به عظمت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها قسم یاد می‌کنم، عدّه‌ای در کوچه‌ی مادربزرگ ما ادّعا می‌کردند که از آن جلسه حاجت گرفته‌اند.

جلسات روضه‌ی خانگی نمی‌تواند با جلساتی که اسم و رسم و گزارش تصویری دارد رقابت کند، آن اصلِ خود را از دست می‌دهد، می‌خواهد چه چیزی بدست بیاورد؟

اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین اینطور نبودند که معرّفی کنند، برای چه معرّفی کنند؟ اگر امام بود معرّفی می‌کردند که مردم بدانند به چه کسی مراجعه کنند. لذا اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین همسران و دختران خود را معرّفی نمی‌کردند.

علّتِ معرّفیِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها به جامعه

لذا اگر جایی می‌دیدیم کسی را معرّفی می‌کنند، اینجا مسئله‌ای در سطح حجیّت مطرح است، یعنی برای هدایت مردم اختلالی هست، باید دست مردم را به یک دامان مستحکمِ نجات‌بخشی وصل کنند، یک عروه‌ی وثقی لازم است، نه اینکه همینطور تعریف کنند.

لذا شما می‌بینید، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم تقریباً همانقدری که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را معرّفی کرده است، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را معرّفی کرده است، اما هیچ امامی همسرِ خود که مادرِ امام بعدی است را اینطور معرّفی نکرده است، چون لازم نبوده است.

آن ماجرای ازدواج عجیب و غریب که باید کفو باشد، «لَوْ لَمْ یَخْلُقِ اَللَّهُ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ لَمَا کَانَ لِفَاطِمَهَ کُفْوٌ»،[۱۱] اگر امیرالمؤمنین صلوات الله علیه نبود، کسی عِدلِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها نبود.

اگر کسی بگوید آیا منظور شما بین مسلمین است؟ برای اینکه این شبهه را در ذهن دفن کند، فرمود: «آدَمَ فَمَن دُونَهُ»! از اول خلقت تا حالا، نبی و وصی و غیر از این‌ها، اگر امیرالمؤمنین صلوات الله علیه نبود، کسی عِدلِ صدیقه طاهره سلام الله علیها نبود.

تنها ازدواجی که در آن کفویت ضروری مطرح است، برای حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است.

وگرنه مگر عبدالله بن جعفر کفو حضرت زینب کبری سلام الله علیها است؟ عبدالله بن جعفر آدم بدی نیست ولی مگر کفوِ حضرت زینب کبری سلام الله علیها است؟ مگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم کفوِ همه‌ی همسران خود است؟ قطعاً نه! مگر امام حسن مجتبی صلوات الله علیه کفوِ همسران خود است؟ حتّی آن همسر خوب؛ معلوم نیست.

ائمه‌ی ما با بعضی‌ها ازدواج کردند که منجر به طلاق شده است. ما در جلساتی بصورت مفصل راجع به ازدواج‌ها صحبت کرده‌ایم.

کفویت ضروری نیست، کفویت برای حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها ضروری است، چرا؟ چون کسی نباید به هیچ مرتبه‌ای به او سیطره داشته باشد که استحقاق ندارد. من «ولایت» را نگفتم، گفتم «هیچ مرتبه‌ای»، در حدِ کفالت، در حدِ شوهری، دیگر چه برسد به امامت، نمی‌شود.

چرا؟ اینجایی که ما می‌فهمیم این دین و بلکه سیره‌ی رفتاری اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین و آموزه‌های حضرت حق اینطور است که کسی را معرّفی نمی‌کنند و راجع به کسی حرف نمی‌زنند، پس اینجا استثنائی است، چرا استثنائی است؟ چون این بانو برای کار دیگری خلق شده است.

مادرِ امامان داریم، مادرِ امام باقر علیه السلام، مادرِ هشت امام است. همسران ائمه که مادر یک امام شده‌اند… کسی که بتواند مادرِ یک امام شود، از همه‌ی پل‌ها گذشته است. مادر امام صادق علیه الصلاه والسلام مادرِ هفت امام است، برای اینکه ایشان مادر امامان است، ایشان را آنقدر معرّفی نکرده‌اند.

اساساً اصل فضیلتِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، انتسابات ایشان نیست، که چون دخترِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است، که چون همسرِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است، که چون مادرِ حسنین علیهما السلام است؛ بعکس برای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم و امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و حسنین علیهما السلام فضیلت است.

بر اساس احساسات حرف نمی‌زنم، بزرگان شیعه وقتی می‌خواهند ادلّه‌ی امامتِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را بیان کنند، استثنائاً، نه فقط در مباحث درون‌شیعی…

مثلاً سیّد مرتضی رضوان الله تعالی علیه کتابی به نام «الشافی» دارد، این کتاب را در پاسخ به قاضی بزرگ معتزله نوشته است، یعنی یک مباحثه‌ی مناظره‌ی مکتوب مفصّل بین دو مکتب است، نه بین شیعیان. می‌گوید: ادلّه‌ی امامت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه دو نوع است، قولی و فعلی. «قولی» یعنی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بیان نموده است، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرموده است «مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ»، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرموده است «أنتَ مِنّی بِمَنزلهِ هارونَ مِنْ مُوسی، اِلّا أنـّه لانَبیّ بَعدی»، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرموده است «سَلِّمُوا عَلَى عَلِیٍّ بِإِمْرَهِ اَلْمُؤْمِنِینَ»، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرموده است وقتی سلام می‌کنید بگویید «یا أمیرالمؤمنین» و… این‌ها ادلّه است. بعضی امور هم «فعلی» است، یعنی رفتارِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است، مثلِ اینکه بین همه با یکدیگر برادر قرار داد، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را برادرِ خودش قرار داد، یا اینکه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را به ازدواج سیّده‌ی نساء عالمین که دختر خودش بود درآورد.

اینجا خیلی دقیق فرموده است، یعنی «سیّده النساء العالمین» را مقدّم بر «دختر نبی بودن» قرار داده است، چون ممکن است کسی فرزند نبی یا امام باشد ولی عاقبت به خیر نشود.

این ازدواج برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه دلیل امامت است! حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها واقعاً محور است، درست است که اگر پدر کسی پیغمبر باشد، برای او فضیلت است، اگر همسر کسی امام باشد، برای او فضیلت است، اگر فرزندان کسی امام باشند که برای او خیلی فضیلت است، اما دایره‌ی فضائل صدیقه طاهره سلام الله علیها به این موارد برنمی‌گردد، مستقلاً، اگر دختر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم و همسرِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و مادرِ حسنین علیهما السلام نبود، باز هم سرور زنان عالم بود.

ما هیچ جای دیگری نداریم که مثلاً بگویند دلیلِ امامتِ امام صادق علیه السلام این است که چون با آن بزرگوار ازدواج کرده است، یا مثلاً دلیل امامتِ امام باقر علیه السلام این است که با حضرت امّ فروه سلام الله علیها ازدواج کرده است.

اما از آن جمله‌‌ی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم که «لَوْ لَمْ یَخْلُقِ اَللَّهُ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ لَمَا کَانَ لِفَاطِمَهَ کُفْوٌ، آدَمَ فَمَن دُونَهُ»، همه متوجه شدند که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه افضل است، این ازدواج نشان داد که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه برترین است، چون عِدلِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها هم برترین است.

این‌ها بر حسب خواب و خیال نبود، مثلاً مرحوم امام وقتی این حرف را زد (حوالی سال ۱۳۶۰) دیگر پیرمرد بود، جوان منبری نبود که بر حسب جوزدگی چیزی گفته باشد، در جایگاه ولی فقیه و رئیس حکومت، قبل از تولد حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمود: فردا روز ولادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است، زنی که اگر مرد بود پیغمبر بود، بلکه بجای خاتم الأنبیاء بود.

یعنی چنین شأنی داشت، اما اینطور نیست که دختران انبیاء پیغمبر باشند یا جایگاه نبوّت داشته باشند.

جلسات گذشته عرض کردیم، ائمه وقتی می‌خواستند خودشان را تعریف کنند، خودشان را پیرو و سرباز حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها معرّفی می‌کردند، با اینکه خودشان امام بودند.

این بزرگواران کسی را معرّفی نمی‌کنند، وقتی فقط حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را اینقدر به جزء جزء رفتار ایشان معرّفی می‌کنند، یا به جزء جزء افعال او مبتهج هستند، برای این است که می‌خواست کاری کند و کاری از عهده‌ی او برمی‌آمد که از عهده‌ی کسی برنمی‌آمد.

چرا موضوع فاطمیّه اینقدر حساس است؟

علّت این چالش بزرگ هم که فاطمیّه اینقدر حساس است، تیر در چشم مخالفین است، خار در چشم و تیغ در گلوی مخالفین است و نمی‌توانند تحمّل کنند، برای این است که…

اگر شما مسئله‌ی غدیر را تعریف کنید اینقدر حساس نیست، بیشتر کتاب‌های اهل سنّت هم غدیر را نقل کرده‌اند. چون در ذهن آن‌ها این است که فلان کس و فلان کس و فلان کس هم فضائلی داشتند، علی بن ابیطالب هم فضائلی داشت.

مثل اینکه بگویند درس شیمی کسی بهتر است، درس فیزیک دیگری هم بهتر است، این موضوع حساس نیست.

فضائل لزوماً خیلی با یکدیگر کاری ندارند، اما فاطمیّه اینطور نیست، فاطمیّه نمی‌خواهد بگوید «مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ»، فاطمیّه آمد بگوید «لَا مَولاهُ إلَّا عَلِی»، کسی غیر از علی مولا نیست. برای همین خیلی حساس بود.

الله الله کردن بین بت‌پرست‌ها که کاری ندارد، چون آن‌ها هم الله را قبول دارند، قرآن کریم را ببینید، «وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ»،[۱۲] بگو چه کسی آسمان و زمین را خلق کرده است؟ حتّی بت‌پرست هم می‌گوید الله. اما بالاخره این بت هم مثلاً مرا به خدا نزدیک می‌کند، روزی مرا زیاد می‌کند، این هم اثر دارد.

مانند منِ بیچاره‌ای که می‌گویم خدا مرا خلق کرده است، ولی اگر دو دروغ بگویم، اگر جنس خود را بزک کنم، می‌توانم آن را به دیگری بیشتر بفروشم. فکر می‌کنم این کار در روزی من اثر دارد.

بت‌پرست که شاخ و دم ندارد، بت‌پرست به غیر از خدا تکیه دارد، مثل من که به یک غیر از خدا تکیه کنم.

اما لا اله الا الله اینطور نیست، یعنی شما می‌توانید بین بت‌پرست‌ها الله الله بگویید، چون مشکلی با شما ندارد، می‌گوید به شرطی که با بت من کاری نداشته باشی، می‌تواند الله تو هم باشد!

اساساً آن کسی که پنج بت دارد می‌گوید الله تو هم بیاید، تازه الله تو جا هم نمی‌خواهد!

اما نمی‌توانستند لا اله الا الله را تحمّل کنند، چون لا اله الا الله یعنی بت‌ها را دور بریز و از توهّم بیرون بیا. برای همین نمی‌توانستند تحمّل کنند.

این لا اله الا الله است که جنگ دارد، نه الله الله! با الله که مشکل ندارند، با «نفی غیر» مشکل دارند، برای همین است که برائت حساس است، برای همین برائت اعتبارِ ولایت است.

هم بت‌پرست الله می‌گوید و هم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم، کدامیک راست می‌گویند؟ آن کسی که موحد است راست می‌گوید. برای همین برائت اینقدر مهم است، اعتبارسنج و شاهد صدق است.

صدیقه طاهره سلام الله علیها خواست به همه بفهماند که کسی جز امیرالمؤمنین صلوات الله علیه خلیفه و مولا و امیر و امام نیست و من با شخص دیگری بیعت نمی‌کنم.

و اگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را معرّفی نکرده بود، وقتی جامعه می‌گفتند حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بیعت نکرده است، می‌گفتند مهم نیست.

اما فاطمه‌ای که او را اینطور در این سطح معرّفی کرده است که تأییدِ او «امامت» بهمراه دارد، بگویند تو را قبول نکرده است…

علّتِ حقد و کینه‌ی عجیبِ دشمنان از حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

آن دو نفر گفتند می‌خواهیم به عیادت بیاییم، اما حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها راه نداد.

این‌ها چقدر حرامیِ پُررو بودند، و چقدر در آن شرایط که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به امر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم دست‌بسته است…

به قول آن شاعر که می‌گوید: «لا یُنقِصُ اللَّیثَ وَطأُ الکَلبِ غابَتَه» اگر سگ یا شغال بفهمد که شیر به یک جهت حمله نمی‌کند، به بیشه‌ی شیر می‌رود و پای خود را به زمین می‌کوبد، اما این موضوع از اعتبار شیر کم نمی‌کند، چون نمی‌خواهد ورود کند، وگرنه اگر اراده کند که…

آن‌ها به جهات مختلفی فهمیده بودند که الآن امیرالمؤمنین صلوات الله علیه وارد درگیری نمی‌شود.

وقتی هرچه پیغام فرستادند حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها راه نداد… حتّی عایشه آمد بیاید نگاه کند…

اگر به من بگویند پنج خاطره‌ی تلخ از طول دورانی که کتاب بدست گرفتی بگو، یکی از آن‌ها این است…

عایشه رفت تا درِ خانه‌ی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را نگاه کند، می‌خواست ببیند حالِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها چطور است و اوضاع ایشان چطور است. او را راه ندادند، أسماء یا سَلمَی گفت: حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها اجازه نداده است.

عایشه گوشه‌ی حیاط را نگاه کرد و دید امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در حال ساخت تابوت است.

شما امروز به هر جای دنیا بروید، گبر و بت‌پرست و یهودی و مسیحی بگویند یک خانمی از مسلک خودشان که هجده سال سن دارد و چند فرزند، الآن در بستر بیماری است و محتضر است، اینطور نیست که انسان بخندد…

عایشه نزد پدر خود رفت و گفت: وضع او طوری است که برای او کجاوه‌ی عروس درست کرده است…

این موضوع فقط در منابع ما نیست و سند آن هم معتبر است و ده‌ها کتاب آن‌ها هم نقل کرده‌اند. او اینقدر کینه داشت…

کجای دنیا به تابوتِ مادرِ هجده ساله «کجاوه‌ی عروس» می‌گویند؟ این موضوع چقدر کینه می‌خواهد؟

حال نمی‌دانم آیا می‌خواستند امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را اذیت کنند…

از آن جمله‌ی امام حسن مجتبی صلوات الله علیه معلوم است که هر وقت این‌ها را نگاه می‌کردند، این صحنه‌ها جلوی چشم‌شان بود.

مغیره در جلسه‌ی خصوصی یاران معاویه خواست با امام حسن مجتبی صلوات الله علیه صحبت کند، امام حسن مجتبی صلوات الله علیه فرمود: تو حرف نزن، «أَنْتَ اَلَّذِی ضَرَبْتَ فَاطِمَهَ بِنْتَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ»،[۱۳] تو کسی هستی که مادرم فاطمه را زدی… از یاد من نرفته است که تو چه غلطی کرده‌ای…

عرض کردم حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فقط مولا را معرّفی نکرد، بلکه غیرِ مولا را نفی کرد، رفض کرد، آن‌ها را بی‌آبرو کرد.

این‌ها می‌خواستند امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را زجرکش کنند، این‌ها می‌دانستند که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به امر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم الآن بنا ندارد درگیر شود، آمدند و گفتند: اگر می‌شود برو و به فاطمه بگو که ما را راه بدهد.

امیرالمؤمنین صلوات الله علیه آمد و به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمود: این‌ها مرا واسطه کردند…

در مورد اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین «کَهفِ الوَرَی» داریم، چون این‌ها پناهگاه هستند، هر بدبختی پناه ببرد، این‌ها پناه می‌دهند. منتها خاک بر سرِ آن بیچاره‌ای که این‌ها پناه می‌دهند اما او به دنبال چیز دیگری است.

آنجا صدیقه طاهره سلام الله علیها اعتراض نکرد، اما امیرالمؤمنین صلوات الله علیه نفرمود که این‌ها را تحویل هم بگیر، فقط فرمود اجازه بده بیایند.

شیخ صدوق در «علل الشرایع» نوشته است که آن‌ها آمدند، وضع بی‌بی طوری بود که جسم ایشان خیلی ناتوان بود. آمدند و طرفی نشستند، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها سر مبارک خود را برگرداند، این‌ها بلند شدند و آن طرف نشستند، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها دوباره سر مبارک خود را برگرداند.

شیخ صدوق نوشته است مرتبه‌ی سوم که دوباره برگشتند و اینطرف نشستند، وقتی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها خواست سر مبارک خود را تکان دهد، توان نداشت… به خادمه‌ی خود اشاره کردند که «حَوِّلْنَ وَجْهِی»،[۱۴] صورت مرا برگردان…

همه‌ی وجود حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها این‌ها را بی‌اعتبار کرد، یعنی شما را در حد اینکه یک مسلمان بدانم و با شما گفتگو کنم قبول ندارم، من شما را مسلمان نمی‌دانم، امام و خلیفه چیست؟

این‌ها گریه کردند تا بلکه شاید بتوانند اوضاع را عوض کنند، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمود: «وَ اَللَّهِ لَأَدْعُوَنَّ اَللَّهَ عَلَیْکَ فِی کُلِّ صَلاَهٍ أُصَلِّیهَا»،[۱۵] بخدا بعد از هر نماز واجبم شما دو نفر را نفرین می‌کنم.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فاطمه‌ای را معرّفی کرد، اجازه داد قدری تلألو حقیقت و گوهر او عالم را پر کند، که آنجا بفرماید من این‌ها را در حدّ یک آدم مسلمان قبول ندارم، خلیفه چیست؟

برای همین هم انتقام گرفتند.

روضه و توسّل به حضرت اباالفضل العباس علیه السلام

چند روز که گذشت، نه امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و نه بچه‌ها طاقت نداشتند در آن خانه‌ای زندگی کنند که همه‌ی آن خانه یادگار حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بود، از دربِ ورودی تا جای دست او روی دیوارِ کاهگلی. هر جایی را که نگاه می‌کردند می‌گفتند مادر اینجا درد داشت و دست به دیوار گرفت، آنجا روی زمین بود، آنجا بابا سر او را به دامان گرفت، اینجا او را کفن کرد…

از خانه بیرون آمدند و خانه را عوض کردند، دلِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه تنگ می‌شد.

برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه مهم نیست، ما از اینکه به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بی‌ادبی می‌کردند، دلمان می‌سوزد.

در خیابان کسانی که شما را نمی‌شناسند به شما سلام نمی‌کنند، با امیرالمؤمنین صلوات الله علیه طوری رفتار می‌کردند که انگار ایشان را نمی‌شناسند…

در نقل دارد که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بین قبور راه می‌رفت و گاهی می‌ایستاد، «مَا لِی وَقَفْتُ عَلَى اَلْقُبُورِ مُسَلِّماً» بین قبرها راه می‌روم و به تو سلام می‌کنم، به چه کسی؟ «قَبْرَ اَلْحَبِیبِ فَلَمْ یَرُدَّ جَوَابِی»، دیگر صدای جواب تو را هم نمی‌شنوم…

مدّتی در خانه نشسته بود و اصحاب نگران بودند، در روایت دارد رکنِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه شکست، بالاتر از این است که بگویم دست به پهلو گرفت، بالاتر از این است که بگویم دست به کمر گرفت، و این داغ داغی بود که وقتی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه اواخر عمر خود که محاسنشان سپید شده بود، کسی آمد و عرض کرد: شما مدام در جنگ هستید، محاسن خود را خضاب کنید، حضرت فرمود: من عزادار هستم. آن شخص عرض کرد: اخیراً کسی از بنی‌هاشم از دنیا نرفته است!…

سیّدالشّهداء صلوات الله علیه که اینجا شاهد بود چه اتفاقی برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه افتاده است، مورد مشابهی برای ایشان اتفاق افتاد…

حضرت اباالفضل العباس علیه السلام خواست به میدان برود، چون همیشه در محضر ائمه بود، همیشه ساکت بود.

یکی از دوستان ما حضرت را خواب دیده بود، گفته بود چون شما محافظ خیام بودید، صدای العطش را می‌شنیدید، آیا صدای العطش بچه‌ها شما را بیچاره کرد که به امام حسین علیه السلام عرض کردید که «قَدْ ضَاقَ صَدْرِی»[۱۶] سینه‌ام تنگ شده است، «وَ لَقَدْ سَئِمْتُ مِنَ اَلْحَیَاهِ الدُّنْیَا»،…

همانطور که می‌دانید زهرای مرضیه سلام الله علیها علّت گریه‌ی خود را غربتِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بعد از حیاتِ خود بیان نمودند…

حضرت اباالفضل العباس علیه السلام در خواب آن شخص به او فرموده بود: من دیگر نتوانستم تنهایی برادرم را تحمّل کنم… می‌دیدم حرف می‌زند و آن‌ها آب روی زمین می‌ریزند و هلهله می‌کنند… نسبت به سیّدالشّهداء صلوات الله علیه غیرت دارد…

آمد و عرض کرد: «قَدْ ضَاقَ صَدْرِی» دیگر سینه‌ام تنگ شده است، «وَ لَقَدْ سَئِمْتُ مِنَ اَلْحَیَاهِ الدُّنْیَا» دیگر از دنیا بیزار هستم، اجازه بده بروم و جان خود را فدای تو کنم…

همینکه این موضوع را عرض کرد، دارد که سیّدالشّهداء صلوات الله علیه «فَبَکی الحُسَینُ علیه السلام بُکاءً شَدِیدَاً»…

این جمله را به ادیب عرب بدهید، «فَبَکی الحُسَینُ» یعنی امام حسین علیه السلام گریه کرد، «فَبَکی الحُسَینُ بُکاءً» یعنی امام حسین علیه السلام بشدّت گریه کرد، دیگر نمی‌دانیم «فَبَکی الحُسَینُ علیه السلام بُکاءً شَدِیدَاً» یعنی چه، و یعنی چطور گریه کرد…

همینکه حضرت اباالفضل العباس علیه السلام عرض کرد که اجازه بدهید به میدان بروم، «فَبَکی الحُسَینُ علیه السلام بُکاءً شَدِیدَاً»…

سیّدالشّهداء صلوات الله علیه فرمود: «أَنْتَ صَاحِبُ لِوَائِی» پرچمدار من، علمدار من، «وَ إِذَا مَضَیْتَ تَفَرَّقَ عَسْکَرِی‏»، این خیمه‌ها تنها می‌شود…

قمر بنی هاشم علیه السلام اهل اصرار نبود، همینکه سیّدالشّهداء صلوات الله علیه این مطلب را فرمود، حضرت اباالفضل العباس علیه السلام ساکت شد، سیّدالشّهداء صلوات الله علیه شروع کرد بلند بلند گریه کردن، بعد نگاهی به او کرد و دید دیگر پاهای او روی زمین نیست، از اینکه بخواهد تکرار کند حیا می‌کند، اینجا امام حسین علیه السلام غریبانه و بی‌صدا، دوباره شروع کرد به گریه کردن، فرمود: اگر می‌خواهی بروی «فَاطْلُبْ لِهَؤُلَاءِ الْأَطْفَالِ قَلِیلًا مِنَ الْمَاءِ»… آخرین امیدِ این اطفال تو هستی…

چون رفت که آب بیاورد، اصلاً وداع نکرد، کسی هم باور نمی‌کرد عمو برنگردد، بلکه حرم غرق شادی و بشارت شد… شیرخوار را نگه دارید، الآن برمی‌گردد… همه امیدوار شدند، چون حضرت اباالفضل العباس علیه السلام وداع نکرد…

به سمت میدان رفت، چهار هزار نفر محافظ شریعه فرات بودند، تیرانداز و نیزه‌دار و شمشیرزن…

استاد آقای بهجت می‌گوید: «ولا یَهمّهُ السّهامُ حَاشَا»، هزاران تیر برای عبّاس مهم نیست، چرا؟ «مَِن هَمّه سِقایَهُ العُطَاشَا» چون وعده داده است…

از این‌ها عبور کرد، به آب رسید، مشک را پر کرد، باسرعت برگشت، وقت نداشت درگیر شود، وقت نداشت مارپیچ بیاید، وضع شیرخوار وخیم بود، مستقیم به سمت خیمه‌ها آمد، حضرت اباالفضل العباس علیه السلام تنومند است، هرچه تیر زدند اصابت کرد، اما او باسرعت می‌آمد، هرچه کردند نایستاد…

اما لحظه‌ای دیدند «فَوَقَفَ العَبَّاس مُتَحَیِّراً»… وقتی مشک تیر خورد، دیگر حرکت نکرد… دیگر این بدن فقط روحیه‌ی بچه‌ها را خراب می‌کند، بدون آب بروم که چه کنم؟

همانجا او را دوره کردند، کاری کردند که کار تمام شد، تا زمانی که مطمئن شدند که حرکت ندارد، او را رها نکردند…

سیّدالشّهداء صلوات الله علیه هر وقت می‌خواست بالای سر یک شهید محتضر برود، با شتاب می‌رفت بلکه لحظه‌ی آخر سرِ آنان را به دامان بگیرد، اما اینجا دیگر فایده‌ای نداشت و کار تمام شده بود، پیاده رفت، بدون عجله… انگار اصلاً نمی‌خواهد آن صحنه را ببیند…

سه سال است که من با یک بیتِ یک مجتهد بیچاره شده‌ام و اصلاً نمی‌توانم روضه‌ی خود را عوض کنم، می‌گوید: در حال رفتن به سمت علقمه بود، ولی آرام آرام، انگار نمی‌خواهد مواجه شود…

«فَمَشَى لِمَصرَعِهِ الحسینُ وَطَرفُهُ»[۱۷] سیّدالشّهداء صلوات الله علیه آرام آرام با قد خمیده به سمت علقمه رفت، همانطور که آرام آرام به سمت علقمه می‌رفت مدام به پشت سر برمی‌گشت، «بَینَ الخِیامِ وَبَینَهُ مُتَقَسِّمُ» باید به بچه‌ها چه جوابی بدهم؟…

تا اینکه به بالای سر حضرت اباالفضل العباس علیه السلام رسید، می‌دید دشمن هلهله می‌کند اما «جَعَلَ یُکَفِفُ دُمُوعَهُ بِکُمِّهِ» اشک‌های مبارک خود را با آستین پاک کرد…

نگاهی به آن بدنِ از هم پاشیده کرد، فرمود: «أأخیَّ یُهنیکَ النَّعیمُ ولم أخَلْ» برادر! بهشت بر تو مبارک باشد، گوارای وجود تو باد، ولی «تَرضى بأن أزرى وأنت منعَّمُ» هیچ وقت فکر نمی‌کردم مرا در چنین موقعیتی تنها بگذاری…

[۱]– سوره‌ مبارکه غافر، آیه ۴۴٫

[۲]– سوره‌ مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸٫

[۳]– الصّحیفه السّجّادیّه، ص ۹۸٫

[۴] سوره مبارکه یونس، آیه ۹۱ (آلْآنَ وَقَدْ عَصَیْتَ قَبْلُ وَکُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدِینَ)

[۵] تاریخ الیعقوبی، جلد ۲، صفحه ۱۳۷ (عن أبی بکر ـ قُبَیلَ مَوتِهِ ـ: ما آسى إلّا عَلى ثَلاثِ خِصالٍ صَنَعتُها لَیتَنی لَم أکُن صَنَعتُها ، وَثَلاثٍ لَم أصنَعها لَیتَنی کُنتُ صَنَعتُها ، وَثَلاثٍ لَیتَنی کُنتُ سَأَلتُ رَسولَ اللّه ِ عَنها . فَأَمَّا الثَّلاثُ الَّتی صَنَعتُها فَلَیتَ أنّی لَم أکُن تَقَلَّدتُ هذَا الأَمرَ ، وقَدَّمتُ عُمَرَ بَینَ یَدَیَّ ؛ فَکُنتُ وَزیرا خَیرا مِنّی أمیرا ، ولَیتَنی لم اُفَتِّش بَیتَ فاطِمَهَ بِنتِ رَسولِ اللّه ِ واُدخِلهُ الرِّجالَ ولَو کانَ اُغلِقَ عَلى حَربٍ ، ولَیتَنی لَم اُحرِقِ الفُجاءَهَ السُّلَمِیَّ ؛ إمّا أن أکونَ قَتَلتُهُ سَریحا أو أطلَقتُهُ نَجیحا)

[۶] شعب الإیمان، جلد ۲ ، صفحه ۲۲۷ (قَالَ: وَحَدَّثَنَا یَحْیَى بْنُ یَحْیَى، أَخْبَرَنَا أَبُو مُعَاوِیَهَ، عَنْ جُوَیْبِرٍ، عَنِ الضَّحَّاکِ قَالَ: مَرَّ أَبُو بَکْرٍ رَضِیَ اللهُ عَنْهُ عَلَى طَیْرٍ قَدْ وَقَعَ عَلَى شَجَرَهٍ فَقَالَ: ” §طُوبَى لَکَ یَا طَیْرُ تَطِیرُ فَتَقَعُ عَلَى الشَّجَرِ، ثُمَّ تَأْکُلُ مِنَ الثَّمَرِ، ثُمَّ تَطِیرُ لَیْسَ عَلَیْکَ حِسَابٌ وَلَا عَذَابٌ یَا لَیْتَنِی کُنْتُ مِثْلَکَ، وَاللهِ لَوَدِدْتُ أَنِّی کُنْتُ شَجَرَهً إِلَى جَانِبِ الطَّرِیقِ فَمَرَّ عَلَیَّ بَعِیرٌ فَأَخَذَنِی فَأَدْخَلَنِی فَاهُ فَلَاکَنِی، ثُمَّ ازْدَرَدْنِی ثُمَّ أَخْرَجَنِی بَعْرًا وَلَمْ أَکُنْ بَشَرًا قَالَ: فَقَالَ عُمَرُ رَضِیَ اللهُ عَنْهُ: یَا لَیْتَنِی کُنْتُ کَبْشَ أَهْلِی سَمَّنُونِی مَا بَدَا لَهُمْ حَتَّى إِذَا کُنْتُ کَأَسْمَنِ مَا یَکُونُ زَارَهُمْ بَعْضُ مَنْ یُحِبُّونَ فَذَبَحُونِی لَهُمْ فَجَعَلُوا بَعْضِی شِوَاءً وَبَعْضَهُ قَدِیدًا، ثُمَّ أَکَلُونِی وَلَمْ أَکُنْ بَشَرًا قَالَ: وَقَالَ أَبُو الدَّرْدَاءِ: یَا لَیْتَنِی کُنْتُ شَجَرَهً تُعْضَدُ وَتُؤْکَلُ ثَمَرَتِی وَلَمْ أَکُنْ بَشَرًا وَفِی حَدِیثِ شُعْبَهَ، عَنْ عَاصِمِ بْنِ عُبَیْدِ اللهِ، عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ عَامِرِ بْنِ رَبِیعَهَ قَالَ: رَأَیْتُ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ أَخَذَ تِبْنَهٍ مِنَ الْأَرْضِ فَقَالَ: یَا لَیْتَنِی لَمْ أَکُنْ شَیْئًا لَیْتَ أُمِّی لَمْ تَلِدْنِی لَیْتَنِی کُنْتُ نِسْیًا مَنْسِیًّا وَهُوَ مُخَرَّجٌ فِی کِتَابِ فَضَائِلِ عُمَرَ “)

[۷] زیارت غدیریه امام هادی علیه السلام

[۸] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام، جلد ۳۲، صفحه ۸۶ (وَ رَوَى أَبُو مِخْنَفٍ : أَنَّ هَاشِمَ بْنَ عُتْبَهَ لَمَّا قَدِمَ اَلْکُوفَهَ دَعَا أَبَا مُوسَى فَقَالَ اِتَّبِعْ مَا کَتَبَ بِهِ إِلَیْکَ فَأَبَى ذَلِکَ فَبَعَثَ إِلَى هَاشِمٍ یَتَوَعَّدُهُ فَکَتَبَ إِلَى عَلِیٍّ بِامْتِنَاعِهِ وَ أَنَّهُ شَاقٌّ بَعِیدُ اَلْوُدِّ ظَاهِرُ اَلْغِلِّ وَ اَلشَّنَآنِ وَ أَنَّهُ هَدَّدَهُ بِالسِّجْنِ وَ اَلْقَتْلِ فَلَمَّا وَرَدَ کِتَابُهُ عَلَى أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ قَدْ أَتَاهُ بِهِ اَلْمُحِلُّ بْنُ خَلِیفَهَ فَسَلَّمَ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلَّذِی أَدَّى اَلْحَقَّ إِلَى أَهْلِهِ وَ وَضَعَهُ مَوْضِعَهُ فَکَرِهَ ذَلِکَ قَوْمٌ وَ قَدْ وَ اَللَّهِ کَرِهُوا نُبُوَّهَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ثُمَّ بَارَزُوهُ وَ جَاهَدُوهُ فَرَدَّ اَللَّهُ کَیْدَهُمْ فِی نُحُورِهِمْ وَ جَعَلَ دَائِرَهَ اَلسَّوْءِ عَلَیْهِمْ وَ اَللَّهِ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ لَنُجَاهِدَنَّهُمْ مَعَکَ فِی کُلِّ مَوْطِنٍ حِفْظاً لِرَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی أَهْلِ بَیْتِهِ إِذْ صَارُوا أَعْدَاءً لَهُمْ بَعْدَهُ فَرَحَّبَ بِهِ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ قَالَ لَهُ خَیْراً ثُمَّ أَجْلَسَهُ إِلَى جَانِبِهِ وَ قَرَأَ کِتَابَ هَاشِمٍ وَ سَأَلَهُ عَنِ اَلنَّاسِ وَ عَنْ أَبِی مُوسَى فَقَالَ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ مَا أَثِقُ بِهِ وَ لاَ آمَنُهُ عَلَى خِلاَفِکَ إِنْ وَجَدَ مَنْ یُسَاعِدُهُ عَلَى ذَلِکَ فَقَالَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ اَللَّهِ مَا کَانَ عِنْدِی بِمُؤْتَمَنٍ وَ لاَ نَاصِحٍ وَ لَقَدْ أَرَدْتُ عَزْلَهُ فَأَتَانِی اَلْأَشْتَرُ فَسَأَلَنِی أَنْ أُقِرَّهُ وَ ذَکَرَ أَنَّ أَهْلَ اَلْکُوفَهِ بِهِ رَاضُونَ فَأَقْرَرْتُهُ. وَ رَوَى أَبُو مِخْنَفٍ قَالَ وَ بَعَثَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ مِنَ اَلرَّبَذَهِ بَعْدَ وُصُولِ اَلْمُحِلِّ بْنِ خَلِیفَهَ عَبْدَ اَللَّهِ بْنَ عَبَّاسٍ وَ مُحَمَّدَ بْنَ أَبِی بَکْرٍ إِلَى أَبِی مُوسَى وَ کَتَبَ مَعَهُمَا مِنْ عَبْدِ اَللَّهِ عَلِیٍّ أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ إِلَى عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ قَیْسٍ أَمَّا بَعْدُ یَا اِبْنَ اَلْحَائِکِ یَا عَاضَّ أَیْرِ أَبِیهِ فَوَ اَللَّهِ إِنْ کُنْتُ لَأَرَى أَنَّ بَعْدَکَ مِنْ هَذَا اَلْأَمْرِ اَلَّذِی لَمْ یَجْعَلْکَ اَللَّهُ لَهُ أَهْلاً وَ لاَ جَعَلَ لَکَ فِیهِ نَصِیباً سَیَمْنَعُکَ مِنْ رَدِّ أَمْرِی وَ اَلاِفْتِرَاءِ عَلَیَّ وَ قَدْ بَعَثْتُ إِلَیْکَ اِبْنَ عَبَّاسٍ وَ اِبْنَ أَبِی بَکْرٍ فَخَلِّهِمَا وَ اَلْمِصْرَ وَ أَهْلَهُ وَ اِعْتَزِلْ عَمَلَنَا مَذْؤُماً مَدْحُوراً  فَإِنْ فَعَلْتَ وَ إِلاَّ فَإِنِّی قَدْ أَمَرْتُهُمَا أَنْ یُنَابِذَاکَ عَلَى سَوَاءٍ إِنَّ اَللَّهَ لاٰ یَهْدِی کَیْدَ اَلْخٰائِنِینَ  فَإِذَا ظَهَرَا عَلَیْکَ قَطَعَاکَ إِرْباً إِرْباً وَ اَلسَّلاَمُ عَلَى مَنْ شَکَرَ اَلنِّعْمَهَ وَ وَفَى بِالْبَیْعَهِ وَ عَمِلَ بِرَجَاءِ اَلْعَافِیَهِ قَالَ أَبُو مِخْنَفٍ فَلَمَّا أَبْطَأَ اِبْنُ عَبَّاسٍ وَ اِبْنُ أَبِی بَکْرٍ عَنْ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ لَمْ یَدْرِ مَا صَنَعَا رَحَلَ عَنِ اَلرَّبَذَهِ إِلَى ذِی قَارٍ فَنَزَلَهَا قَالَ فَلَمَّا نَزَلَ ذَا قَارٍ بَعَثَ إِلَى اَلْکُوفَهِ اَلْحَسَنَ اِبْنَهُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ عَمَّارَ بْنَ یَاسِرٍ وَ زَیْدَ بْنَ صُوحَانَ وَ قَیْسَ بْنَ سَعْدِ بْنِ عُبَادَهَ وَ مَعَهُمْ کِتَابٌ إِلَى أَهْلِ اَلْکُوفَهِ فَأَقْبَلُوا حَتَّى کَانُوا بِالْقَادِسِیَّهِ فَتَلَقَّاهُمُ اَلنَّاسُ فَلَمَّا دَخَلُوا اَلْکُوفَهَ قَرَءُوا کِتَابَ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ هُوَ مِنْ عَبْدِ اَللَّهِ عَلِیٍّ أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ إِلَى مَنْ بِالْکُوفَهِ مِنَ اَلْمُسْلِمِینَ أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّی خَرَجْتُ مَخْرَجِی هَذَا إِمَّا ظَالِماً وَ إِمَّا مَظْلُوماً وَ إِمَّا بَاغِیاً وَ إِمَّا مَبْغِیّاً عَلَیَّ فَأَنْشُدُ اَللَّهَ رَجُلاً بَلَغَهُ کِتَابِی هَذَا إِلاَّ نَفَرَ إِلَیَّ فَإِنْ کُنْتُ مَظْلُوماً أَعَانَنِی وَ إِنْ کُنْتُ ظَالِماً اِسْتَعْتَبَنِی وَ اَلسَّلاَمُ قَالَ فَلَمَّا دَخَلَ اَلْحَسَنُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ عَمَّارٌ اَلْکُوفَهَ اِجْتَمَعَ إِلَیْهِمَا اَلنَّاسُ فَقَامَ اَلْحَسَنُ فَاسْتَقَرَّ فَاسْتَنْفَرَ اَلنَّاسَ فَحَمِدَ اَللَّهَ وَ صَلَّى عَلَى رَسُولِهِ ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا اَلنَّاسُ إِنَّا جِئْنَاکُمْ نَدْعُوکُمْ إِلَى اَللَّهِ وَ إِلَى کِتَابِهِ وَ سُنَّهِ رَسُولِهِ وَ إِلَى أَفْقَهِ مَنْ تَفَقَّهَ مِنَ اَلْمُسْلِمِینَ وَ أَعْدَلِ مَنْ تُعَدِّلُونَ وَ أَفْضَلِ مَنْ تُفَضِّلُونَ وَ أَوْفَى مَنْ تُبَایِعُونَ مَنْ لَمْ یُعْیِهِ اَلْقُرْآنُ وَ لَمْ تُجَهِّلْهُ اَلسُّنَّهُ وَ لَمْ تَقْعُدْ بِهِ اَلسَّابِقَهُ إِلَى مَنْ قَرَّبَهُ اَللَّهُ إِلَى رَسُولِهِ قَرَابَتَیْنِ قَرَابَهَ اَلدِّینِ وَ قَرَابَهَ اَلرَّحِمِ إِلَى مَنْ سَبَقَ اَلنَّاسَ إِلَى کُلِّ مَأْثُرَهٍ إِلَى مَنْ کَفَى اَللَّهُ بِهِ رَسُولَهُ وَ اَلنَّاسُ مُتَخَاذِلُونَ فَقَرُبَ مِنْهُ وَ هُمْ مُتَبَاعِدُونَ وَ صَلَّى مَعَهُ وَ هُمْ مُشْرِکُونَ وَ قَاتَلَ مَعَهُ وَ هُمْ مُنْهَزِمُونَ وَ بَارَزَ مَعَهُ وَ هُمْ مجمحون [مُحْجِمُونَ] وَ صَدَّقَهُ وَ هُمْ مُکَذِّبُونَ إِلَى مَنْ لَمْ تُرَدَّ لَهُ رَایَهٌ وَ لاَ تُکَافِئْ لَهُ سَابِقَهٌ وَ هُوَ یَسْأَلُکُمُ اَلنَّصْرَ وَ یَدْعُوکُمْ إِلَى اَلْحَقِّ وَ یَسْأَلُکُمْ بِالْمَسِیرِ إِلَیْهِ لِتُوَازِرُوهُ وَ تَنْصُرُوهُ عَلَى قَوْمٍ نَکَثُوا بَیْعَتَهُ وَ قَتَلُوا أَهْلَ اَلصَّلاَحِ مِنْ أَصْحَابِهِ وَ مَثَّلُوا بِعُمَّالِهِ وَ اِنْتَهَبُوا بَیْتَ مَالِهِ فَاشْخَصُوا إِلَیْهِ رَحِمَکُمُ اَللَّهُ فَمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ اِنْهَوْا عَنِ اَلْمُنْکَرِ وَ اُحْضُرُوا بِمَا یَحْضُرُ بِهِ اَلصَّالِحُونَ – قَالَ أَبُو مِخْنَفٍ وَ حَدَّثَنِی جَابِرُ بْنُ یَزِیدَ عَنْ تَمِیمِ بْنِ حِذْیَمٍ قَالَ: قَدِمَ عَلَیْنَا اَلْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ یَسْتَنْفِرَانِ اَلنَّاسَ إِلَى عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ مَعَهُمَا کِتَابُهُ فَلَمَّا فَرَغَا مِنْ کِتَابِهِ قَامَ اَلْحَسَنُ وَ هُوَ فَتًى حَدَثٌ وَ اَللَّهِ إِنِّی لَأَرْثِی لَهُ مِنْ حَدَاثَهَ سِنِّهِ وَ صُعُوبَهِ مَقَامِهِ فَرَمَاهُ اَلنَّاسُ بِأَبْصَارِهِمْ وَ هُمْ یَقُولُونَ اَللَّهُمَّ سَدِّدْ مَنْطِقَ اِبْنِ بِنْتِ نَبِیِّنَا فَوَضَعَ یَدَهُ عَلَى عَمُودٍ یَتَسَانَدُ إِلَیْهِ وَ کَانَ عَلِیلاً مِنْ شَکْوَى بِهِ فَقَالَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلْعَزِیزِ اَلْجَبَّارِ اَلْوَاحِدِ اَلْقَهَّارِ اَلْکَبِیرِ اَلْمُتَعَالِ سَوٰاءٌ مِنْکُمْ مَنْ أَسَرَّ اَلْقَوْلَ وَ مَنْ جَهَرَ بِهِ وَ مَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍ بِاللَّیْلِ وَ سٰارِبٌ بِالنَّهٰارِ  أَحْمَدُهُ عَلَى حُسْنِ اَلْبَلاَءِ وَ تَظَاهُرِ اَلنَّعْمَاءِ وَ عَلَى مَا أَحْبَبْنَا وَ کَرِهْنَا مِنْ شِدَّهٍ وَ رَخَاءٍ وَ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اِمْتَنَّ عَلَیْنَا بِنُبُوَّتِهِ وَ اِخْتَصَّهُ بِرِسَالَتِهِ وَ أَنْزَلَ عَلَیْهِ وَحْیَهُ وَ اِصْطَفَاهُ عَلَى جَمِیعِ خَلْقِهِ وَ أَرْسَلَهُ إِلَى اَلْإِنْسِ وَ اَلْجِنِّ حِینَ عُبِدَتِ اَلْأَوْثَانُ وَ أُطِیعَ اَلشَّیْطَانُ وَ جُحِدَ اَلرَّحْمَنُ فَصَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ جَزَاهُ أَفْضَلَ مَا جَزَى اَلْمُرْسَلِینَ أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّی لاَ أَقُولُ لَکُمْ إِلاَّ مَا تَعْرِفُونَ إِنَّ أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ أَرْشَدَ اَللَّهُ أَمْرَهُ وَ أَعَزَّ نَصْرَهُ بَعَثَنِی إِلَیْکُمْ یَدْعُوکُمْ إِلَى اَلصَّوَابِ وَ إِلَى اَلْعَمَلِ بِالْکِتَابِ وَ اَلْجِهَادِ فِی سَبِیلِ اَللَّهِ وَ إِنْ کَانَ فِی عَاجِلِ ذَاکَ مَا تَکْرَهُونَ فَإِنَّ فِی آجِلِهِ مَا تُحِبُّونَ إِنْ شَاءَ اَللَّهُ وَ قَدْ عَلِمْتُمْ أَنَّ عَلِیّاً صَلَّى مَعَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَحْدَهُ وَ أَنَّهُ یَوْمَ صَدَّقَ بِهِ لَفِی عَاشِرَهٍ مِنْ سِنِّهِ ثُمَّ شَهِدَ مَعَ رَسُولِ اَللَّهِ جَمِیعَ مَشَاهِدِهِ وَ کَانَ مِنِ اِجْتِهَادِهِ فِی مَرْضَاهِ اَللَّهِ وَ طَاعَهِ رَسُولِهِ وَ آثَارِهِ اَلْحَسَنَهِ فِی اَلْإِسْلاَمِ مَا قَدْ بَلَغَکُمْ وَ لَمْ یَزَلْ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ رَاضِیاً عَنْهُ حَتَّى غَمَّضَهُ بِیَدِهِ وَ غَسَّلَهُ وَحْدَهُ وَ اَلْمَلاَئِکَهُ أَعْوَانُهُ وَ اَلْفَضْلُ اِبْنُ عَمِّهِ یَنْقُلُ إِلَیْهِ اَلْمَاءَ ثُمَّ أَدْخَلَهُ حُفْرَتَهُ وَ أَوْصَاهُ بِقَضَاءِ دَیْنِهِ وَ عِدَاتِهِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ مِنْ مَنِّ اَللَّهِ عَلَیْهِ ثُمَّ وَ اَللَّهِ مَا دَعَاهُمْ إِلَى نَفْسِهِ وَ لَقَدْ تَدَاکَّ اَلنَّاسُ عَلَیْهِ تَدَاکَّ اَلْإِبِلِ اَلْهِیمِ عِنْدَ وُرُودِهَا فَبَایَعُوهُ طَائِعِینَ ثُمَّ نَکَثَ مِنْهُمْ نَاکِثُونَ بِلاَ حَدَثٍ أَحْدَثَهُ وَ لاَ خِلاَفٍ أَتَاهُ حَسَداً لَهُ وَ بَغْیاً عَلَیْهِ فَعَلَیْکُمْ عِبَادَ اَللَّهِ بِتَقْوَى اَللَّهِ وَ اَلْجِدِّ وَ اَلصَّبْرِ وَ اَلاِسْتِعَانَهِ بِاللَّهِ وَ اَلْخُفُوفِ إِلَى مَا دَعَاکُمْ إِلَیْهِ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَصَمَنَا اَللَّهُ وَ إِیَّاکُمْ بِمَا عَصَمَ بِهِ أَوْلِیَاءَهُ وَ أَهْلَ طَاعَتِهِ وَ أَلْهَمَنَا وَ إِیَّاکُمْ تَقْوَاهُ وَ أَعَانَنَا وَ إِیَّاکُمْ عَلَى جِهَادِ أَعْدَائِهِ وَ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ اَلْعَظِیمَ لِی وَ لَکُمْ ثُمَّ مَضَى إِلَى اَلرَّحْبَهِ فَهَیَّأَ مَنْزِلاً لِأَبِیهِ أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ جَابِرٌ فَقُلْتُ لِتَمِیمٍ کَیْفَ أَطَاقَ هَذَا اَلْغُلاَمُ مَا قَدْ قَصَصْتَهُ مِنْ کَلاَمِهِ فَقَالَ وَ مَا سَقَطَ عَنِّی مِنْ قَوْلِهِ أَکْثَرُ وَ لَقَدْ حَفِظْتُ بَعْضَ مَا سَمِعْتُ قَالَ أَبُو مِخْنَفٍ وَ لَمَّا فَرَغَ اَلْحَسَنُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ مِنْ خُطْبَتِهِ قَامَ عَمَّارٌ وَ خَطَبَ اَلنَّاسَ وَ اِسْتَنْفَرَهُمْ فَلَمَّا سَمِعَ أَبُو مُوسَى خُطْبَتَهُمَا صَعِدَ اَلْمِنْبَرَ وَ قَالَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلَّذِی أَکْرَمَنَا بِمُحَمَّدٍ فَجَمَعَنَا بَعْدَ اَلْفُرْقَهِ وَ جَعَلَنَا إِخْوَاناً مُتَحَابِّینَ بَعْدَ اَلْعَدَاوَهِ وَ حَرَّمَ عَلَیْنَا دِمَاءَنَا وَ أَمْوَالَنَا قَالَ اَللَّهُ سُبْحَانَهُ لاٰ تَأْکُلُوا أَمْوٰالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبٰاطِلِ  وَ قَالَ تَعَالَى: وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزٰاؤُهُ جَهَنَّمُ  فَاتَّقُوا اَللَّهَ عِبَادَ اَللَّهِ وَ ضَعُوا أَسْلِحَتَکُمْ وَ کُفُّوا عَنْ قِتَالِ إِخْوَانِکُمْ إِلَى آخِرَ خُطْبَتِهِ اَلْمَلْعُونَهِ اَلَّتِی تَرْکُهَا أَوْلَى مِنْ ذِکْرِهَا وَ تُنَادِی بِکُفْرِ صَاحِبِهَا وَ نِفَاقِهِ قَالَ فَلَمَّا أَتَتِ اَلْأَخْبَارُ عَلِیّاً بِاخْتِلاَفِ اَلنَّاسِ بِالْکُوفَهِ بَعَثَ اَلْأَشْتَرَ إِلَیْهَا فَأَخْرَجَهُ مِنْهَا صَاغِراً قَالَ أَبُو مِخْنَفٍ وَ لَمَّا نَزَلَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ ذَا قَارٍ کَتَبَتْ عَائِشَهُ إِلَى حَفْصَهَ أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّی أُخْبِرُکِ أَنَّ عَلِیّاً قَدْ نَزَلَ ذَا قَارٍ وَ أَقَامَ بِهَا مَرْعُوباً خَائِفاً لِمَا بَلَغَهُ مِنْ عِدَّتِنَا وَ جَمَاعَتِنَا فَهُوَ بِمَنْزِلَهِ اَلْأَشْقَرِ إِنْ تَقَدَّمَ عُقِرَ وَ إِنْ تَأَخَّرَ نُحِرَ فَدَعَتْ حَفْصَهُ جَوَارِیَ لَهَا یَتَغَنَّیْنَ وَ یَضْرِبْنَ بِالدُّفُوفِ فَأَمَرَتْهُنَّ أَنْ یَقُلْنَ فِی غِنَائِهِنَّ مَا اَلْخَبَرُ مَا اَلْخَبَرُ عَلِیٌّ فِی اَلسَّفَرِ کَالْفَرَسِ اَلْأَشْقَرِ إِنْ تَقَدَّمَ عُقِرَ وَ إِنْ تَأَخَّرَ نُحِرَ – وَ جَعَلَتْ بَنَاتُ اَلطُّلَقَاءِ یَدْخُلْنَ عَلَى حَفْصَهَ وَ یَجْتَمِعْنَ لِسَمَاعِ ذَلِکَ اَلْغِنَاءِ فَبَلَغَ أُمَّ کُلْثُومٍ بِنْتَ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ ذَلِکَ فَلَبِسَتْ جَلاَبِیبَهَا وَ دَخَلَتْ عَلَیْهِنَّ فِی نِسْوَهٍ مُتَنَکِّرَاتٍ ثُمَّ أَسْفَرَتْ عَنْ وَجْهِهَا فَلَمَّا عَرَفَتْهَا حَفْصَهُ خَجِلَتْ وَ اِسْتَرْجَعَتْ فَقَالَتْ أُمُّ کُلْثُومٍ لَئِنْ تَظَاهَرْتُمَا عَلَیْهِ اَلْیَوْمَ لَقَدْ تَظَاهَرْتُمَا عَلَى أَخِیهِ مِنْ قَبْلُ فَأَنْزَلَ اَللَّهُ فِیکُمَا مَا أَنْزَلَ فَقَالَتْ حَفْصَهُ کُفِّی رَحِمَکِ اَللَّهُ وَ أَمَرَتْ بِالْکِتَابِ فَمُزِّقَ وَ اِسْتَغْفَرَتِ اَللَّهَ)

[۹] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام، جلد ۴۵، صفحه ۱۳۷ (وَ قَالَ صَاحِبُ اَلْمَنَاقِبِ وَ غَیْرُهُ رُوِیَ: أَنَّ یَزِیدَ لَعَنَهُ اَللَّهُ أَمَرَ بِمِنْبَرٍ وَ خَطِیبٍ لِیُخْبِرَ اَلنَّاسَ بِمَسَاوِی اَلْحُسَیْنِ وَ عَلِیٍّ عَلَیْهِمَا السَّلاَمُ وَ مَا فَعَلاَ فَصَعِدَ اَلْخَطِیبُ اَلْمِنْبَرَ فَحَمِدَ اَللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ ثُمَّ أَکْثَرَ اَلْوَقِیعَهَ فِی عَلِیٍّ وَ اَلْحُسَیْنِ وَ أَطْنَبَ فِی تَقْرِیظِ مُعَاوِیَهَ وَ یَزِیدَ لَعَنَهُمَا اَللَّهُ فَذَکَرَهُمَا بِکُلِّ جَمِیلٍ قَالَ فَصَاحَ بِهِ عَلِیُّ بْنُ اَلْحُسَیْنِ وَیْلَکَ أَیُّهَا اَلْخَاطِبُ اِشْتَرَیْتَ مَرْضَاهَ اَلْمَخْلُوقِ بِسَخَطِ اَلْخَالِقِ فَتَبَّوأْ مَقْعَدَکَ مِنَ اَلنَّارِ ثُمَّ قَالَ عَلِیُّ بْنُ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِمَا السَّلاَمُ یَا یَزِیدُ اِئْذَنْ لِی حَتَّى أَصْعَدَ هَذِهِ اَلْأَعْوَادَ فَأَتَکَلَّمَ بِکَلِمَاتٍ لِلَّهِ فِیهِنَّ رِضاً وَ لِهَؤُلاَءِ اَلْجُلَسَاءِ فِیهِنَّ أَجْرٌ وَ ثَوَابٌ قَالَ فَأَبَى یَزِیدُ عَلَیْهِ ذَلِکَ فَقَالَ اَلنَّاسُ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ اِئْذَنْ لَهُ فَلْیَصْعَدِ اَلْمِنْبَرَ فَلَعَلَّنَا نَسْمَعُ مِنْهُ شَیْئاً فَقَالَ إِنَّهُ إِنْ صَعِدَ لَمْ یَنْزِلْ إِلاَّ بِفَضِیحَتِی وَ بِفَضِیحَهِ آلِ أَبِی سُفْیَانَ فَقِیلَ لَهُ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ مَا قَدْرُ مَا یُحْسِنُ هَذَا فَقَالَ إِنَّهُ مِنْ أَهْلِ بَیْتٍ قَدْ زُقُّوا اَلْعِلْمَ زَقّاً قَالَ فَلَمْ یَزَالُوا بِهِ حَتَّى أَذِنَ لَهُ فَصَعِدَ اَلْمِنْبَرَ فَحَمِدَ اَللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ ثُمَّ خَطَبَ خُطْبَهً أَبْکَى مِنْهَا اَلْعُیُونَ وَ أَوْجَلَ مِنْهَا اَلْقُلُوبَ ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا اَلنَّاسُ أُعْطِینَا سِتّاً وَ فُضِّلْنَا بِسَبْعٍ أُعْطِینَا اَلْعِلْمَ وَ اَلْحِلْمَ وَ اَلسَّمَاحَهَ وَ اَلْفَصَاحَهَ وَ اَلشَّجَاعَهَ وَ اَلْمَحَبَّهَ فِی قُلُوبِ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ فُضِّلْنَا بِأَنَّ مِنَّا اَلنَّبِیَّ اَلْمُخْتَارَ مُحَمَّداً وَ مِنَّا اَلصِّدِّیقُ وَ مِنَّا اَلطَّیَّارُ وَ مِنَّا أَسَدُ اَللَّهِ وَ أَسَدُ رَسُولِهِ وَ مِنَّا سِبْطَا هَذِهِ اَلْأُمَّهِ مَنْ عَرَفَنِی فَقَدْ عَرَفَنِی وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْنِی أَنْبَأْتُهُ بِحَسَبِی وَ نَسَبِی أَیُّهَا اَلنَّاسُ أَنَا اِبْنُ مَکَّهَ وَ مِنًى أَنَا اِبْنُ زَمْزَمَ وَ اَلصَّفَا أَنَا اِبْنُ مَنْ حَمَلَ اَلرُّکْنَ بِأَطْرَافِ اَلرِّدَا أَنَا اِبْنُ خَیْرِ مَنِ اِئْتَزَرَ وَ اِرْتَدَى أَنَا اِبْنُ خَیْرِ مَنِ اِنْتَعَلَ وَ اِحْتَفَى أَنَا اِبْنُ خَیْرِ مَنْ طَافَ وَ سَعَى أَنَا اِبْنُ خَیْرِ مَنْ حَجَّ وَ لَبَّى أَنَا اِبْنُ مَنْ حُمِلَ عَلَى اَلْبُرَاقِ فِی اَلْهَوَاءِ أَنَا اِبْنُ مَنْ أُسْرِیَ بِهِ مِنَ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرٰامِ إِلَى اَلْمَسْجِدِ اَلْأَقْصَى  أَنَا اِبْنُ مَنْ بَلَغَ بِهِ جَبْرَئِیلُ إِلَى سِدْرَهِ اَلْمُنْتَهَى أَنَا اِبْنُ مَنْ دَنٰا فَتَدَلّٰى `فَکٰانَ قٰابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنىٰ  أَنَا اِبْنُ مَنْ صَلَّى بِمَلاَئِکَهِ اَلسَّمَاءِ أَنَا اِبْنُ مَنْ أَوْحَى إِلَیْهِ اَلْجَلِیلُ مَا أَوْحَى أَنَا اِبْنُ مُحَمَّدٍ اَلْمُصْطَفَى أَنَا اِبْنُ عَلِیٍّ اَلْمُرْتَضَى أَنَا اِبْنُ مَنْ ضَرَبَ خَرَاطِیمَ اَلْخَلْقِ حَتَّى قَالُوا لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ أَنَا اِبْنُ مَنْ ضَرَبَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اَللَّهِ بِسَیْفَیْنِ وَ طَعَنَ بِرُمْحَیْنِ وَ هَاجَرَ اَلْهِجْرَتَیْنِ وَ بَایَعَ اَلْبَیْعَتَیْنِ وَ قَاتَلَ بِبَدْرٍ وَ حُنَیْنٍ وَ لَمْ یَکْفُرْ بِاللَّهِ طَرْفَهَ عَیْنٍ أَنَا اِبْنُ صَالِحِ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ وَارِثِ اَلنَّبِیِّینَ وَ قَامِعِ اَلْمُلْحِدِینَ وَ یَعْسُوبِ اَلْمُسْلِمِینَ وَ نُورِ اَلْمُجَاهِدِینَ وَ زَیْنِ اَلْعَابِدِینَ وَ تَاجِ اَلْبَکَّائِینَ وَ أَصْبَرِ اَلصَّابِرِینَ وَ أَفْضَلِ اَلْقَائِمِینَ مِنْ آلِ یَاسِینَ رَسُولِ رَبِّ اَلْعَالَمِینَ أَنَا اِبْنُ اَلْمُؤَیَّدِ بِجَبْرَئِیلَ اَلْمَنْصُورِ بِمِیکَائِیلَ أَنَا اِبْنُ اَلْمُحَامِی عَنْ حَرَمِ اَلْمُسْلِمِینَ وَ قَاتِلِ اَلْمَارِقِینَ وَ اَلنَّاکِثِینَ وَ اَلْقَاسِطِینَ وَ اَلْمُجَاهِدِ أَعْدَاءَهُ اَلنَّاصِبِینَ وَ أَفْخَرِ مَنْ مَشَى مِنْ قُرَیْشٍ أَجْمَعِینَ وَ أَوَّلِ مَنْ أَجَابَ وَ اِسْتَجَابَ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ أَوَّلِ اَلسَّابِقِینَ وَ قَاصِمِ اَلْمُعْتَدِینَ وَ مُبِیدِ اَلْمُشْرِکِینَ وَ سَهْمٍ مِنْ مَرَامِی اَللَّهِ عَلَى اَلْمُنَافِقِینَ وَ لِسَانِ حِکْمَهِ اَلْعَابِدِینَ وَ نَاصِرِ دِینِ اَللَّهِ وَ وَلِیِّ أَمْرِ اَللَّهِ وَ بُسْتَانِ حِکْمَهِ اَللَّهِ وَ عَیْبَهِ عِلْمِهِ سَمِحٌ سَخِیٌّ بَهِیٌّ بُهْلُولٌ زَکِیٌّ أَبْطَحِیٌّ رَضِیٌّ مِقْدَامٌ هُمَامٌ صَابِرٌ صَوَّامٌ مُهَذَّبٌ قَوَّامٌ قَاطِعُ اَلْأَصْلاَبِ وَ مُفَرِّقُ اَلْأَحْزَابِ أَرْبَطُهُمْ عِنَاناً وَ أَثْبَتُهُمْ جَنَاناً وَ أَمْضَاهُمْ عَزِیمَهً وَ أَشَدُّهُمْ شَکِیمَهً أَسَدٌ بَاسِلٌ یَطْحَنُهُمْ فِی اَلْحُرُوبِ إِذَا اِزْدَلَفَتِ اَلْأَسِنَّهُ وَ قَرُبَتِ اَلْأَعِنَّهُ طَحْنَ اَلرَّحَى وَ یَذْرُوهُمْ فِیهَا ذَرْوَ اَلرِّیحِ اَلْهَشِیمَ لَیْثُ اَلْحِجَازِ وَ کَبْشُ اَلْعِرَاقِ مَکِّیٌّ مَدَنِیٌّ خَیْفِیٌّ عَقَبِیٌّ بَدْرِیٌّ أُحُدِیٌّ شَجَرِیٌّ مُهَاجِرِیٌّ مِنَ اَلْعَرَبِ سَیِّدُهَا وَ مِنَ اَلْوَغَى لَیْثُهَا وَارِثُ اَلْمَشْعَرَیْنِ وَ أَبُو اَلسِّبْطَیْنِ اَلْحَسَنِ وَ اَلْحُسَیْنِ ذَاکَ جَدِّی عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ثُمَّ قَالَ أَنَا اِبْنُ فَاطِمَهَ اَلزَّهْرَاءِ أَنَا اِبْنُ سَیِّدَهِ اَلنِّسَاءِ فَلَمْ یَزَلْ یَقُولُ أَنَا أَنَا حَتَّى ضَجَّ اَلنَّاسُ بِالْبُکَاءِ وَ اَلنَّحِیبِ وَ خَشِیَ یَزِیدُ لَعَنَهُ اَللَّهُ أَنْ یَکُونَ فِتْنَهٌ فَأَمَرَ اَلْمُؤَذِّنَ فَقَطَعَ عَلَیْهِ اَلْکَلاَمَ فَلَمَّا قَالَ اَلْمُؤَذِّنُ اَللَّهُ أَکْبَرُ اَللَّهُ أَکْبَرُ قَالَ عَلِیٌّ لاَ شَیْءَ أَکْبَرُ مِنَ اَللَّهِ فَلَمَّا قَالَ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ قَالَ عَلِیُّ بْنُ اَلْحُسَیْنِ شَهِدَ بِهَا شَعْرِی وَ بَشَرِی وَ لَحْمِی وَ دَمِی فَلَمَّا قَالَ اَلْمُؤَذِّنُ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اَللَّهِ اِلْتَفَتَ مِنْ فَوْقِ اَلْمِنْبَرِ إِلَى یَزِیدَ فَقَالَ مُحَمَّدٌ هَذَا جَدِّی أَمْ جَدُّکَ یَا یَزِیدُ فَإِنْ زَعَمْتَ أَنَّهُ جَدُّکَ فَقَدْ کَذَبْتَ وَ کَفَرْتَ وَ إِنْ زَعَمْتَ أَنَّهُ جَدِّی فَلِمَ قَتَلْتَ عِتْرَتَهُ قَالَ وَ فَرَغَ اَلْمُؤَذِّنُ مِنَ اَلْأَذَانِ وَ اَلْإِقَامَهِ وَ تَقَدَّمَ یَزِیدُ فَصَلَّى صَلاَهَ اَلظُّهْرِ قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّهُ کَانَ فِی مَجْلِسِ یَزِیدَ هَذَا حَبْرٌ مِنْ أَحْبَارِ اَلْیَهُودِ فَقَالَ مَنْ هَذَا اَلْغُلاَمُ یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ قَالَ هُوَ عَلِیُّ بْنُ اَلْحُسَیْنِ قَالَ فَمَنِ اَلْحُسَیْنُ قَالَ اِبْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ قَالَ فَمَنْ أُمُّهُ قَالَ أُمُّهُ فَاطِمَهُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ فَقَالَ اَلْحَبْرُ یَا سُبْحَانَ اَللَّهِ فَهَذَا اِبْنُ بِنْتِ نَبِیِّکُمْ قَتَلْتُمُوهُ فِی هَذِهِ اَلسُّرْعَهِ بِئْسَمَا خَلَفْتُمُوهُ فِی ذُرِّیَّتِهِ وَ اَللَّهِ لَوْ تَرَکَ فِینَا مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ سِبْطاً مِنْ صُلْبِهِ لَظَنَنَّا أَنَّا کُنَّا نَعْبُدُهُ مِنْ دُونِ رَبِّنَا وَ أَنْتُمْ إِنَّمَا فَارَقَکُمْ نَبِیُّکُمْ بِالْأَمْسِ فَوَثَبْتُمْ عَلَى اِبْنِهِ فَقَتَلْتُمُوهُ سَوْءَهً لَکُمْ مِنْ أُمَّهٍ قَالَ فَأَمَرَ بِهِ یَزِیدُ لَعَنَهُ اَللَّهُ فَوُجِئَ فِی حَلْقِهِ ثَلاَثاً فَقَامَ اَلْحَبْرُ وَ هُوَ یَقُولُ إِنْ شِئْتُمْ فَاضْرِبُونِی وَ إِنْ شِئْتُمْ فَاقْتُلُونِی أَوْ فَذَرُونِی فَإِنِّی أَجِدُ فِی اَلتَّوْرَاهِ أَنَّ مَنْ قَتَلَ ذُرِّیَّهَ نَبِیٍّ لاَ یَزَالُ مَلْعُوناً أَبَداً مَا بَقِیَ فَإِذَا مَاتَ یُصْلِیهِ اَللَّهُ نَارَ جَهَنَّمَ .)

[۱۰] الاحتجاج، جلد ۲، صفحه ۳۰۳ (عَنْ حِذْیَمِ بْنِ شَرِیکٍ اَلْأَسَدِیِّ قَالَ: لَمَّا أَتَى عَلِیُّ بْنُ اَلْحُسَیْنِ زَیْنُ اَلْعَابِدِینَ بِالنِّسْوَهِ مِنْ کَرْبَلاَءَ وَ کَانَ مَرِیضاً وَ إِذَا نِسَاءُ أَهْلِ اَلْکُوفَهِ یَنْتَدِبْنَ مُشَقَّقَاتِ اَلْجُیُوبِ وَ اَلرِّجَالُ مَعَهُنَّ یَبْکُونَ – فَقَالَ زَیْنُ اَلْعَابِدِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ بِصَوْتٍ ضَئِیلٍ وَ قَدْ نَهَکَتْهُ اَلْعِلَّهُ إِنَّ هَؤُلاَءِ یَبْکُونَ عَلَیْنَا فَمَنْ قَتَلَنَا غَیْرَهُمْ؟ فَأَوْمَتْ زَیْنَبُ بِنْتُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ إِلَى اَلنَّاسِ بِالسُّکُوتِ قَالَ حِذْیَمٌ اَلْأَسَدِیُّ لَمْ أَرَ وَ اَللَّهِ خَفِرَهً قَطُّ أَنْطَقَ مِنْهَا کَأَنَّهَا تَنْطِقُ وَ تُفْرِغُ عَلَى لِسَانِ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ قَدْ أَشَارَتْ إِلَى اَلنَّاسِ بِأَنْ أَنْصِتُوا فَارْتَدَّتِ اَلْأَنْفَاسُ وَ سَکَنَتِ اَلْأَجْرَاسُ ثُمَّ قَالَتْ بَعْدَ حَمْدِ اَللَّهِ تَعَالَى وَ اَلصَّلاَهِ عَلَى رَسُولِهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَمَّا بَعْدُ یَا أَهْلَ اَلْکُوفَهِ یَا أَهْلَ اَلْخَتْلِ وَ اَلْغَدْرِ وَ اَلْخَذْلِ أَلاَ فَلاَ رَقَأَتِ اَلْعَبْرَهُ وَ لاَ هَدَأَتِ اَلزَّفْرَهُ إِنَّمَا مَثَلُکُمْ کَمَثَلِ اَلَّتِی نَقَضَتْ غَزْلَهٰا مِنْ بَعْدِ قُوَّهٍ أَنْکٰاثاً تَتَّخِذُونَ أَیْمٰانَکُمْ دَخَلاً بَیْنَکُمْ  – هَلْ فِیکُمْ إِلاَّ اَلصَّلَفُ وَ اَلْعُجْبُ وَ اَلشَّنَفُ وَ اَلْکَذِبُ وَ مَلَقُ اَلْإِمَاءِ وَ غَمْزُ اَلْأَعْدَاءِ أَوْ کَمَرْعًى عَلَى دِمْنَهٍ أَوْ کَفِضَّهٍ عَلَى مَلْحُودَهٍ أَلاَ بِئْسَ مَا قَدَّمَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَنْ سَخِطَ اَللَّهُ عَلَیْکُمْ وَ فِی اَلْعَذَابِ أَنْتُمْ خَالِدُونَ أَ تَبْکُونَ أَخِی أَجَلْ وَ اَللَّهِ فَابْکُوا فَإِنَّکُمْ أَحْرَى بِالْبُکَاءِ فَابْکُوا کَثِیراً وَ اِضْحَکُوا قَلِیلاً فَقَدْ أَبْلَیْتُمْ بِعَارِهَا وَ مَنَیْتُمْ بِشَنَارِهَا وَ لَنْ تَرْحَضُوهَا أَبَداً وَ أَنَّى تَرْحَضُونَ قُتِلَ سَلِیلُ خَاتَمِ اَلنُّبُوَّهِ وَ مَعْدِنِ اَلرِّسَالَهِ وَ سَیِّدُ شَبَابِ أَهْلِ اَلْجَنَّهِ وَ مَلاَذُ حَرْبِکُمْ وَ مَعَاذُ حِزْبِکُمْ وَ مَقَرُّ سِلْمِکُمْ وَ آسِی کَلْمِکُمْ وَ مَفْزَعُ نَازِلَتِکُمْ وَ اَلْمَرْجِعُ إِلَیْهِ عِنْدَ مُقَاتَلَتِکُمْ – وَ مَدَرَهُ حُجَجِکُمْ وَ مَنَارُ مَحَجَّتِکُمْ أَلاَ سَاءَ مَا قَدَّمَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ وَ سَاءَ مَا تَزِرُونَ لِیَوْمِ بَعْثِکُمُ فَتَعْساً تَعْساً وَ نَکْساً نَکْساً لَقَدْ خَابَ اَلسَّعْیُ وَ تَبَّتِ اَلْأَیْدِی وَ خَسِرَتِ اَلصَّفْقَهُ وَ بُؤْتُمْ بِغَضَبٍ مِنَ اَللّٰهِ  وَ ضُرِبَتْ عَلَیْکُمُ اَلذِّلَّهُ وَ اَلْمَسْکَنَهُ أَ تَدْرُونَ وَیْلَکُمْ أَیَّ کَبِدٍ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَرَثْتُمْ وَ أَیَّ عَهْدٍ نَکَثْتُمْ وَ أَیَّ کَرِیمَهٍ لَهُ أَبْرَزْتُمْ وَ أَیَّ حُرْمَهٍ لَهُ هَتَکْتُمْ وَ أَیَّ دَمٍ لَهُ سَفَکْتُمْ لَقَدْ جِئْتُمْ شَیْئاً إِدًّا `تَکٰادُ اَلسَّمٰاوٰاتُ یَتَفَطَّرْنَ مِنْهُ وَ تَنْشَقُّ اَلْأَرْضُ  وَ تَخِرُّ اَلْجِبٰالُ هَدًّا  لَقَدْ جِئْتُمْ بِهَا شَوْهَاءَ صَلْعَاءَ عَنْقَاءَ سَوْدَاءَ فَقْمَاءَ خَرْقَاءَ کَطِلاَعِ اَلْأَرْضِ أَوْ مِلْءِ اَلسَّمَاءِ أَ فَعَجِبْتُمْ أَنْ تُمْطِرَ اَلسَّمَاءُ دَماً وَ لَعَذٰابُ اَلْآخِرَهِ أَخْزىٰ وَ هُمْ لاٰ یُنْصَرُونَ  – فَلاَ یَسْتَخِفَّنَّکُمُ اَلْمَهَلُ فَإِنَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لاَ یَحْفِزُهُ اَلْبِدَارُ وَ لاَ یُخْشَى عَلَیْهِ فَوْتُ اَلنَّارِ کَلاَّ إِنَّ رَبَّکَ  لَنَا وَ لَهُمْ لَبِالْمِرْصٰادِ  ثُمَّ أَنْشَأَتْ تَقُولُ عَلَیْهَا اَلسَّلاَمُ مَا ذَا تَقُولُونَ إِذْ قَالَ اَلنَّبِیُّ لَکُمْ مَا ذَا صَنَعْتُمْ وَ أَنْتُمْ آخِرُ اَلْأُمَمِ بِأَهْلِ بَیْتِی وَ أَوْلاَدِی وَ تَکْرِمَتِی مِنْهُمْ أُسَارَى وَ مِنْهُمْ ضُرِّجُوا بِدَمٍ مَا کَانَ ذَاکَ جَزَائِی إِذْ نَصَحْتُ لَکُمْ أَنْ تَخْلُفُونِی بِسُوءٍ فِی ذَوِی رَحِمِی إِنِّی لَأَخْشَى عَلَیْکُمْ أَنْ یَحُلَّ بِکُمْ مِثْلُ اَلْعَذَابِ اَلَّذِی أَوْدَى عَلَى إِرَمٍ ثُمَّ وَلَّتْ عَنْهُمْ – قَالَ حِذْیَمٌ فَرَأَیْتُ اَلنَّاسَ حَیَارَى قَدْ رَدُّوا أَیْدِیَهُمْ فِی أَفْوَاهِهِمْ فَالْتَفَتَ إِلَیَّ شَیْخٌ فِی جَانِبِی یَبْکِی وَ قَدِ اِخْضَلَّتْ لِحْیَتُهُ بِالْبُکَاءِ وَ یَدُهُ مَرْفُوعَهٌ إِلَى اَلسَّمَاءِ وَ هُوَ یَقُولُ بِأَبِی وَ أُمِّی کُهُولُهُمْ خَیْرُ کُهُولٍ وَ نِسَاؤُهُمْ خَیْرُ نِسَاءٍ وَ شَبَابُهُمْ خَیْرُ شَبَابٍ وَ نَسْلُهُمْ نَسْلٌ کَرِیمٌ وَ فَضْلُهُمْ فَضْلٌ عَظِیمٌ ثُمَّ أَنْشَدَ کُهُولُکُمْ خَیْرُ اَلْکُهُولِ وَ نَسْلُکُمْ إِذَا عُدَّ نَسْلٌ لاَ یَبُورُ وَ لاَ یَخْزَى فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ اَلْحُسَیْنِ یَا عَمَّهِ اُسْکُتِی فَفِی اَلْبَاقِی مِنَ اَلْمَاضِی اِعْتِبَارٌ وَ أَنْتِ بِحَمْدِ اَللَّهِ عَالِمَهٌ غَیْرُ مُعَلَّمَهٍ فَهِمَهٌ غَیْرُ مُفَهَّمَهٍ إِنَّ اَلْبُکَاءَ وَ اَلْحَنِینَ لاَ یَرُدَّانِ مَنْ قَدْ أَبَادَهُ اَلدَّهْرُ فَسَکَتَتْ – ثُمَّ نَزَلَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ وَ ضَرَبَ فُسْطَاطَهُ وَ أَنْزَلَ نِسَاءَهُ وَ دَخَلَ اَلْفُسْطَاطَ .)

[۱۱] روضه الواعظین، جلد ۱، صفحه ۱۴۶

[۱۲] سوره مبارکه لقمان، آیه ۲۵ (وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ ۚ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ ۚ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لَا یَعْلَمُونَ)

[۱۳] الاحتجاج، جلد ۱، صفحه ۲۶۹

[۱۴] علل الشرایع، جلد ۱، صفحه ۱۸۵ (حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ أَحْمَدَ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو اَلْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی اَلْمِقْدَامِ وَ زِیَادِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ قَالاَ: أَتَى رَجُلٌ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ لَهُ یَرْحَمُکَ اَللَّهُ هَلْ تُشَیَّعُ اَلْجَنَازَهُ بِنَارٍ وَ یُمْشَى مَعَهَا بِمِجْمَرَهٍ أَوْ قِنْدِیلٍ أَوْ غَیْرِ ذَلِکَ مِمَّا یُضَاءُ بِهِ قَالَ فَتَغَیَّرَ لَوْنُ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ مِنْ ذَلِکَ وَ اِسْتَوَى جَالِساً ثُمَّ قَالَ إِنَّهُ جَاءَ شَقِیٌّ مِنَ اَلْأَشْقِیَاءِ إِلَى فَاطِمَهَ بِنْتِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ لَهَا أَ مَا عَلِمْتِ أَنَّ عَلِیّاً قَدْ خَطَبَ بِنْتَ أَبِی جَهْلٍ فَقَالَتْ حَقّاً مَا تَقُولُ فَقَالَ حَقّاً مَا أَقُولُ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ فَدَخَلَهَا مِنَ اَلْغَیْرَهِ مَا لاَ تَمْلِکُ نَفْسَهَا وَ ذَلِکَ أَنَّ اَللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى کَتَبَ عَلَى اَلنِّسَاءِ غَیْرَهً وَ کَتَبَ عَلَى اَلرِّجَالِ جِهَاداً وَ جَعَلَ لِلْمُحْتَسِبَهِ اَلصَّابِرَهِ مِنْهُنَّ مِنَ اَلْأَجْرِ مَا جَعَلَ لِلْمُرَابِطِ اَلْمُهَاجِرِ فِی سَبِیلِ اَللَّهِ قَالَ فَاشْتَدَّ غَمُّ فَاطِمَهَ مِنْ ذَلِکَ وَ بَقِیَتْ مُتَفَکِّرَهً هِیَ حَتَّى أَمْسَتْ وَ جَاءَ اَللَّیْلُ حَمَلَتِ اَلْحَسَنَ عَلَى عَاتِقِهَا اَلْأَیْمَنِ وَ اَلْحُسَیْنَ عَلَى عَاتِقِهَا اَلْأَیْسَرِ وَ أَخَذَتْ بِیَدِ أُمِّ کُلْثُومٍ اَلْیُسْرَى بِیَدِهَا اَلْیُمْنَى ثُمَّ تَحَوَّلَتْ إِلَى حُجْرَهِ أَبِیهَا فَجَاءَ عَلِیٌّ فَدَخَلَ حُجْرَتَهُ فَلَمْ یَرَ فَاطِمَهَ فَاشْتَدَّ لِذَلِکَ غَمُّهُ وَ عَظُمَ عَلَیْهِ وَ لَمْ یَعْلَمِ اَلْقِصَّهَ مَا هِیَ فَاسْتَحَى أَنْ یَدْعُوَهَا مِنْ مَنْزِلِ أَبِیهَا فَخَرَجَ إِلَى اَلْمَسْجِدِ یُصَلِّی فِیهِ مَا شَاءَ اَللَّهُ ثُمَّ جَمَعَ شَیْئاً مِنْ کَثِیبِ اَلْمَسْجِدِ وَ اِتَّکَأَ عَلَیْهِ فَلَمَّا رَأَى اَلنَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مَا بِفَاطِمَهَ مِنَ اَلْحُزْنِ أَفَاضَ عَلَیْهَا مِنَ اَلْمَاءِ ثُمَّ لَبِسَ ثَوْبَهُ وَ دَخَلَ اَلْمَسْجِدَ فَلَمْ یَزَلْ یُصَلِّی بَیْنَ رَاکِعٍ وَ سَاجِدٍ وَ کُلَّمَا صَلَّى رَکْعَتَیْنِ دَعَا اَللَّهَ أَنْ یُذْهِبَ مَا بِفَاطِمَهَ مِنَ اَلْحُزْنِ وَ اَلْغَمِّ وَ ذَلِکَ أَنَّهُ خَرَجَ مِنْ عِنْدِهَا وَ هِیَ تَتَقَلَّبُ وَ تَتَنَفَّسُ اَلصُّعَدَاءَ فَلَمَّا رَآهَا اَلنَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَنَّهَا لاَ یُهَنِّیهَا اَلنَّوْمُ وَ لَیْسَ لَهَا قَرَارٌ قَالَ لَهَا قُومِی یَا بُنَیَّهِ فَقَامَتْ فَحَمَلَ اَلنَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ اَلْحَسَنَ وَ حَمَلَتْ فَاطِمَهُ اَلْحُسَیْنَ وَ أَخَذَتْ بِیَدِ أُمِّ کُلْثُومٍ فَانْتَهَى إِلَى عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ هُوَ نَائِمٌ فَوَضَعَ اَلنَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ رِجْلَهُ عَلَى رِجْلِ عَلِیٍّ فَغَمَزَهُ وَ قَالَ قُمْ یَا أَبَا تُرَابٍ فَکَمْ سَاکِنٍ أَزْعَجْتَهُ اُدْعُ لِی أَبَا بَکْرٍ مِنْ دَارِهِ وَ عُمَرَ مِنْ مَجْلِسِهِ وَ طَلْحَهَ فَخَرَجَ عَلِیٌّ فَاسْتَخْرَجَهُمَا مِنْ مَنْزِلِهِمَا وَ اِجْتَمَعُوا عِنْدَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَا عَلِیُّ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ فَاطِمَهَ بَضْعَهٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْهَا فَمَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِی وَ مَنْ آذَانِی فَقَدْ آذَى اَللَّهَ وَ مَنْ آذَاهَا بَعْدَ مَوْتِی کَانَ کَمَنْ آذَاهَا فِی حَیَاتِی وَ مَنْ آذَاهَا فِی حَیَاتِی کَانَ کَمَنْ آذَاهَا بَعْدَ مَوْتِی قَالَ فَقَالَ عَلِیٌّ بَلَى یَا رَسُولَ اَللَّهِ قَالَ فَمَا دَعَاکَ إِلَى مَا صَنَعْتَ فَقَالَ عَلِیٌّ وَ اَلَّذِی بَعَثَکَ بِالْحَقِّ نَبِیّاً مَا کَانَ مِنِّی مِمَّا بَلَغَهَا شَیْءٌ وَ لاَ حَدَّثَتْ بِهَا نَفْسِی فَقَالَ اَلنَّبِیُّ صَدَقْتَ وَ صَدَقَتْ فَفَرِحَتْ فَاطِمَهُ عَلَیْهَا السَّلاَمُ بِذَلِکَ وَ تَبَسَّمَتْ حَتَّى رُئِیَ ثَغْرُهَا فَقَالَ أَحَدُهُمَا لِصَاحِبِهِ إِنَّهُ لَعَجَبٌ لِحِینِهِ مَا دَعَاهُ إِلَى مَا دَعَانَا هَذِهِ اَلسَّاعَهَ قَالَ ثُمَّ أَخَذَ اَلنَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِیَدِ عَلِیٍّ فَشَبَّکَ أَصَابِعَهُ بِأَصَابِعِهِ فَحَمَلَ اَلنَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ اَلْحَسَنَ وَ حَمَلَ اَلْحُسَیْنَ عَلِیٌّ وَ حَمَلَتْ فَاطِمَهُ أُمَّ کُلْثُومٍ وَ أَدْخَلَهُمُ اَلنَّبِیُّ بَیْتَهُمْ وَ وَضَعَ عَلَیْهِمْ قَطِیفَهً وَ اِسْتَوْدَعَهُمُ اَللَّهَ ثُمَّ خَرَجَ وَ صَلَّى بَقِیَّهَ اَللَّیْلِ فَلَمَّا مَرِضَتْ فَاطِمَهُ مَرَضَهَا اَلَّذِی مَاتَتْ فِیهِ أَتَیَاهَا عَائِدَیْنِ وَ اِسْتَأْذَنَا عَلَیْهَا فَأَبَتْ أَنْ تَأْذَنَ لَهُمَا فَلَمَّا رَأَى ذَلِکَ أَبُو بَکْرٍ أَعْطَى اَللَّهَ عَهْداً أَنْ لاَ یُظِلَّهُ سَقْفُ بَیْتٍ حَتَّى یَدْخُلَ عَلَى فَاطِمَهَ وَ یَتَرَاضَاهَا فَبَاتَ لَیْلَهً فِی اَلْبَقِیعِ مَا یُظِلُّهُ شَیْءٌ ثُمَّ إِنَّ عُمَرَ أَتَى عَلِیّاً عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ لَهُ إِنَّ أَبَا بَکْرٍ شَیْخٌ رَقِیقُ اَلْقَلْبِ وَ قَدْ کَانَ مَعَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی اَلْغَارِ فَلَهُ صُحْبَهٌ وَ قَدْ أَتَیْنَاهَا غَیْرَ هَذِهِ اَلْمَرَّهِ مِرَاراً نُرِیدُ اَلْإِذْنَ عَلَیْهَا وَ هِیَ تَأْبَى أَنْ تَأْذَنَ لَنَا حَتَّى نَدْخُلَ عَلَیْهَا فَنَتَرَاضَى فَإِنْ رَأَیْتَ أَنْ تَسْتَأْذِنَ لَنَا عَلَیْهَا فَافْعَلْ قَالَ نَعَمْ فَدَخَلَ عَلِیٌّ عَلَى فَاطِمَهَ عَلَیْهَا السَّلاَمُ فَقَالَ یَا بِنْتَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَدْ کَانَ مِنْ هَذَیْنِ اَلرَّجُلَیْنِ مَا قَدْ رَأَیْتِ وَ قَدْ تَرَدَّدَ مِرَاراً کَثِیرَهً وَ رَدَدْتِهِمَا وَ لَمْ تَأْذَنِی لَهُمَا وَ قَدْ سَأَلاَنِی أَنْ أَسْتَأْذِنَ لَهُمَا عَلَیْکِ فَقَالَتْ وَ اَللَّهِ لاَ آذَنُ لَهُمَا وَ لاَ أُکَلِّمُهُمَا کَلِمَهً مِنْ رَأْسِی حَتَّى أَلْقَى أَبِی فَأَشْکُوَهُمَا إِلَیْهِ بِمَا صَنَعَاهُ وَ اِرْتَکَبَاهُ مِنِّی. فَقَالَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَإِنِّی ضَمِنْتُ لَهُمَا ذَلِکِ قَالَتْ إِنْ کُنْتَ قَدْ ضَمِنْتَ لَهُمَا شَیْئاً فَالْبَیْتُ بَیْتُکَ وَ اَلنِّسَاءُ تَتَّبِعُ اَلرِّجَالَ لاَ أُخَالِفُ عَلَیْکَ بِشَیْءٍ فَأْذَنْ لِمَنْ أَحْبَبْتَ فَخَرَجَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَأَذِنَ لَهُمَا فَلَمَّا وَقَعَ بَصَرُهُمَا عَلَى فَاطِمَهَ عَلَیْهَا السَّلاَمُ سَلَّمَا عَلَیْهَا فَلَمْ تَرُدَّ عَلَیْهِمَا وَ حَوَّلَتْ وَجْهَهَا عَنْهُمَا فَتَحَوَّلاَ وَ اِسْتَقْبَلاَ وَجْهَهَا حَتَّى فَعَلَتْ مِرَاراً وَ قَالَتْ یَا عَلِیُّ جَافِ اَلثَّوْبَ وَ قَالَتْ لِنِسْوَهٍ حَوْلَهَا حَوِّلْنَ وَجْهِی فَلَمَّا حَوَّلْنَ وَجْهَهَا حَوَّلاَ إِلَیْهَا فَقَالَ أَبُو بَکْرٍ یَا بِنْتَ رَسُولِ اَللَّهِ إِنَّمَا أَتَیْنَاکِ اِبْتِغَاءَ مَرْضَاتِکِ وَ اِجْتِنَابَ سَخَطِکِ نَسْأَلُکِ أَنْ تَغْفِرِی لَنَا وَ تَصْفَحِی عَمَّا کَانَ مِنَّا إِلَیْکِ قَالَتْ لاَ أُکَلِّمُکُمَا مِنْ رَأْسِی کَلِمَهً وَاحِدَهً أَبَداً حَتَّى أَلْقَى أَبِی وَ أَشْکُوَکُمَا إِلَیْهِ وَ أَشْکُوَ صَنِیعَکُمَا وَ فِعَالَکُمَا وَ مَا اِرْتَکَبْتُمَا مِنِّی قَالاَ إِنَّا جِئْنَا مُعْتَذِرَیْنِ مبتغین [مُبْتَغِیَیْنِ] مَرْضَاتَکِ فَاغْفِرِی وَ اِصْفَحِی عَنَّا وَ لاَ تُؤَاخِذِینَا بِمَا کَانَ مِنَّا فَالْتَفَتَتْ إِلَى عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ قَالَتْ إِنِّی لاَ أُکَلِّمُهُمَا مِنْ رَأْسِی کَلِمَهً حَتَّى أَسْأَلَهُمَا عَنْ شَیْءٍ سَمِعَاهُ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ فَإِنْ صَدَّقَانِی رَأَیْتُ رَأْیِی قَالاَ اَللَّهُمَّ ذَلِکَ لَهَا وَ إِنَّا لاَ نَقُولُ إِلاَّ حَقّاً وَ لاَ نَشْهَدُ إِلاَّ صِدْقاً فَقَالَتْ أَنْشُدُکُمَا اَللَّهَ أَ تَذْکُرَانِ أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ اِسْتَخْرَجَکُمَا فِی جَوْفِ اَللَّیْلِ لِشَیْءٍ کَانَ حَدَثَ مِنْ أَمْرِ عَلِیٍّ فَقَالاَ اَللَّهُمَّ نَعَمْ فَقَالَتْ أَنْشُدُکُمَا بِاللَّهِ هَلْ سَمِعْتُمَا اَلنَّبِیَّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَقُولُ فَاطِمَهُ بَضْعَهٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْهَا مَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِی وَ مَنْ آذَانِی فَقَدْ آذَى اَللَّهَ وَ مَنْ آذَاهَا بَعْدَ مَوْتِی فَکَانَ کَمَنْ آذَاهَا فِی حَیَاتِی وَ مَنْ آذَاهَا فِی حَیَاتِی کَانَ کَمَنْ آذَاهَا بَعْدَ مَوْتِی قَالاَ اَللَّهُمَّ نَعَمْ قَالَتِ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ ثُمَّ قَالَتِ اَللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ فَاشْهَدُوا یَا مَنْ حَضَرَنِی أَنَّهُمَا قَدْ آذَیَانِی فِی حَیَاتِی وَ عِنْدَ مَوْتِی وَ اَللَّهِ لاَ أُکَلِّمُکُمَا مِنْ رَأْسِی کَلِمَهً حَتَّى أَلْقَى رَبِّی فَأَشْکُوَکُمَا بِمَا صَنَعْتُمَا بِی وَ اِرْتَکَبْتُمَا مِنِّی فَدَعَا أَبُو بَکْرٍ بِالْوَیْلِ وَ اَلثُّبُورِ وَ قَالَ لَیْتَ أُمِّی لَمْ تَلِدْنِی فَقَالَ عُمَرُ عَجَباً لِلنَّاسِ کَیْفَ وَلَّوْکَ أُمُورَهُمْ وَ أَنْتَ شَیْخٌ قَدْ خَرِفْتَ تَجْزَعُ لِغَضَبِ اِمْرَأَهٍ وَ تَفْرَحُ بِرِضَاهَا وَ مَا لِمَنْ أَغْضَبَ اِمْرَأَهً وَ قَامَا وَ خَرَجَا قَالَ فَلَمَّا نُعِیَ إِلَى فَاطِمَهَ نَفْسُهَا أَرْسَلَتْ إِلَى أُمِّ أَیْمَنَ وَ کَانَتْ أَوْثَقَ نِسَائِهَا عِنْدَهَا وَ فِی نَفْسِهَا فَقَالَتْ لَهَا یَا أُمَّ أَیْمَنَ إِنَّ نَفْسِی نُعِیَتْ إِلَیَّ فَادْعِی لِی عَلِیّاً فَدَعَتْهُ لَهَا فَلَمَّا دَخَلَ عَلَیْهَا قَالَتْ لَهُ یَا اِبْنَ اَلْعَمِّ أُرِیدُ أَنْ أُوصِیَکَ بِأَشْیَاءَ فَاحْفَظْهَا عَلَیَّ فَقَالَ لَهَا قُولِی مَا أَحْبَبْتِ قَالَتْ لَهُ تَزَوَّجْ فُلاَنَهَ تَکُونُ لِوُلْدِی مُرَبِّیَهً مِنْ بَعْدِی مِثْلِی وَ اِعْمَلْ نَعْشاً رَأَیْتُ اَلْمَلاَئِکَهَ قَدْ صَوَّرَتْهُ لِی فَقَالَ لَهَا عَلِیٌّ أَرِینِی کَیْفَ صُورَتُهُ فَأَرَتْهُ ذَلِکَ کَمَا وصفت له [وُصِفَ لَهَا] وَ کَمَا أُمِرَتْ بِهِ ثُمَّ قَالَتْ فَإِذَا أَنَا قَضَیْتُ نَحْبِی فَأَخْرِجْنِی مِنْ سَاعَتِکَ أَیَّ سَاعَهٍ کَانَتْ مِنْ لَیْلٍ أَوْ نَهَارٍ وَ لاَ یَحْضُرَنَّ مِنْ أَعْدَاءِ اَللَّهِ وَ أَعْدَاءِ رَسُولِهِ لِلصَّلاَهِ عَلَیَّ أَحَدٌ قَالَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ أَفْعَلُ فَلَمَّا قَضَتْ نَحْبَهَا صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهَا وَ هُمْ فِی ذَلِکَ فِی جَوْفِ اَللَّیْلِ أَخَذَ عَلِیٌّ فِی جَهَازِهَا مِنْ سَاعَتِهِ کَمَا أَوْصَتْهُ فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ جَهَازِهَا أَخْرَجَ عَلَى اَلْجَنَازَهِ وَ أَشْعَلَ اَلنَّارَ فِی جَرِیدِ اَلنَّخْلِ وَ مَشَى مَعَ اَلْجَنَازَهِ بِالنَّارِ حَتَّى صَلَّى عَلَیْهَا وَ دَفَنَهَا لَیْلاً فَلَمَّا أَصْبَحَ أَبُو بَکْرٍ وَ عُمَرُ عَاوَدَا عَائِدَیْنِ لِفَاطِمَهَ فَلَقِیَا رَجُلاً مِنْ قُرَیْشٍ فَقَالاَ لَهُ مِنْ أَیْنَ أَقْبَلْتَ قَالَ عَزَّیْتُ عَلِیّاً بِفَاطِمَهَ قَالاَ وَ قَدْ مَاتَتْ قَالَ نَعَمْ وَ دُفِنَتْ فِی جَوْفِ اَللَّیْلِ فَجَزَعَا جَزَعاً شَدِیداً ثُمَّ أَقْبَلاَ إِلَى عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَلَقِیَاهُ وَ قَالاَ لَهُ وَ اَللَّهِ مَا تَرَکْتَ شَیْئاً مِنْ غَوَائِلِنَا وَ مَسَاءَتِنَا وَ مَا هَذَا إِلاَّ مِنْ شَیْءٍ فِی صَدْرِکَ عَلَیْنَا هَلْ هَذَا إِلاَّ کَمَا غَسَّلْتَ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ دُونَنَا وَ لَمْ تُدْخِلْنَا مَعَکَ وَ کَمَا عَلَّمْتَ اِبْنَکَ أَنْ یَصِیحَ بِأَبِی بَکْرٍ أَنِ اِنْزِلْ عَنْ مِنْبَرِ أَبِی فَقَالَ لَهُمَا عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ أَ تُصَدِّقَانِی إِنْ حَلَفْتُ لَکُمَا قَالاَ نَعَمْ فَحَلَفَ فَأَدْخَلَهُمَا عَلَى اَلْمَسْجِدِ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لَقَدْ أَوْصَانِی وَ تَقَدَّمَ إِلَیَّ أَنَّهُ لاَ یَطَّلِعُ عَلَى عَوْرَتِهِ أَحَدٌ إِلاَّ اِبْنُ عَمِّهِ فَکُنْتُ أُغَسِّلُهُ وَ اَلْمَلاَئِکَهُ تُقَلِّبُهُ وَ اَلْفَضْلُ بْنُ اَلْعَبَّاسِ یُنَاوِلُنِی اَلْمَاءَ وَ هُوَ مَرْبُوطُ اَلْعَیْنَیْنِ بِالْخِرْقَهِ وَ لَقَدْ أَرَدْتُ [أَنْ] أَنْزِعَ اَلْقَمِیصَ فَصَاحَ بِی صَائِحٌ مِنَ اَلْبَیْتِ سَمِعْتُ اَلصَّوْتَ وَ لَمْ أَرَ اَلصُّورَهَ لاَ تَنْزِعْ قَمِیصَ رَسُولِ اَللَّهِ وَ لَقَدْ سَمِعْتُ اَلصَّوْتَ یُکَرِّرُهُ عَلَیَّ فَأَدْخَلْتُ یَدِی مِنْ بَیْنِ اَلْقَمِیصِ فَغَسَّلْتُهُ ثُمَّ قُدِّمَ إِلَیَّ اَلْکَفَنُ فَکَفَّنْتُهُ ثُمَّ نَزَعْتُ اَلْقَمِیصَ بَعْدَ مَا کَفَّنْتُهُ وَ أَمَّا اَلْحَسَنُ اِبْنِی فَقَدْ تَعْلَمَانِ وَ یَعْلَمُ أَهْلُ اَلْمَدِینَهِ أَنَّهُ یَتَخَطَّى اَلصُّفُوفَ حَتَّى یَأْتِیَ اَلنَّبِیَّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ هُوَ سَاجِدٌ فَیَرْکَبَ ظَهْرَهُ فَیَقُومُ اَلنَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ یَدُهُ عَلَى ظَهْرِ اَلْحَسَنِ وَ اَلْأُخْرَى عَلَى رُکْبَتِهِ حَتَّى یُتِمَّ اَلصَّلاَهَ قَالاَ نَعَمْ قَدْ عَلِمْنَا ذَلِکَ ثُمَّ قَالَ تَعْلَمَانِ وَ یَعْلَمُ أَهْلُ اَلْمَدِینَهِ أَنَّ اَلْحَسَنَ کَانَ یَسْعَى إِلَى اَلنَّبِیِّ وَ یَرْکَبُ عَلَى رَقَبَتِهِ وَ یُدْلِی اَلْحَسَنُ رِجْلَیْهِ عَلَى صَدْرِ اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ حَتَّى یُرَى بَرِیقُ خَلْخَالَیْهِ مِنْ أَقْصَى اَلْمَسْجِدِ وَ اَلنَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَخْطُبُ وَ لاَ یَزَالُ عَلَى رَقَبَتِهِ حَتَّى یَفْرُغَ اَلنَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مِنْ خُطْبَتِهِ وَ اَلْحَسَنُ عَلَى رَقَبَتِهِ فَلَمَّا رَأَى اَلصَّبِیُّ عَلَى مِنْبَرِ أَبِیهِ غَیْرَهُ شَقَّ عَلَیْهِ ذَلِکَ وَ اَللَّهِ مَا أَمَرْتُهُ بِذَلِکَ وَ لاَ فَعَلَهُ عَنْ أَمْرِی وَ أَمَّا فَاطِمَهُ فَهِیَ اَلْمَرْأَهُ اَلَّتِی اِسْتَأْذَنْتُ لَکُمَا عَلَیْهَا فَقَدْ رَأَیْتُمَا مَا کَانَ مِنْ کَلاَمِهَا لَکُمَا وَ اَللَّهِ لَقَدْ أَوْصَتْنِی أَنْ لاَ تَحْضُرَا جَنَازَتَهَا وَ لاَ اَلصَّلاَهَ عَلَیْهَا وَ مَا کُنْتُ اَلَّذِی أُخَالِفُ أَمْرَهَا وَ وَصِیَّتَهَا إِلَیَّ فِیکُمَا وَ قَالَ عُمَرُ دَعْ عَنْکَ هَذِهِ اَلْهَمْهَمَهَ أَنَا أَمْضِی إِلَى اَلْمَقَابِرِ فَأَنْبُشُهَا حَتَّى أُصَلِّیَ عَلَیْهَا فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ اَللَّهِ لَوْ ذَهَبْتَ تَرُومُ مِنْ ذَلِکَ شَیْئاً وَ عَلِمْتُ أَنَّکَ لاَ تَصِلُ إِلَى ذَلِکَ حَتَّى یَنْدُرَ عَنْکَ اَلَّذِی فِیهِ عَیْنَاکَ فَإِنِّی کُنْتُ لاَ أُعَامِلُکَ إِلاَّ بِالسَّیْفِ قَبْلَ أَنْ تَصِلَ إِلَى شَیْءٍ مِنْ ذَلِکَ فَوَقَعَ بَیْنَ عَلِیٍّ وَ عُمَرَ کَلاَمٌ حَتَّى تَلاَحَیَا وَ اِسْتَبَّا وَ اِجْتَمَعَ اَلْمُهَاجِرُونَ وَ اَلْأَنْصَارُ فَقَالُوا وَ اَللَّهِ مَا نَرْضَى بِهَذَا أَنْ یُقَالَ فِی اِبْنِ عَمِّ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ أَخِیهِ وَ وَصِیِّهِ وَ کَادَتْ أَنْ تَقَعَ فِتْنَهٌ فَتَفَرَّقَا .)

[۱۵] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام، جلد ۲۸، صفحه ۳۵۴ (أَقُولُ رَوَى أَبُو مُحَمَّدِ بْنُ مُسْلِمِ بْنِ قُتَیْبَهَ مِنْ أَعَاظِمِ عُلَمَاءِ اَلْمُخَالِفِینَ وَ مُؤَرِّخُهُم فِی تَارِیخِهِ اَلْمَشْهُورِ عَنْ أَبِی عُفَیْرٍ عَنْ أَبِی عَوْنٍ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ عَبْدِ اَلرَّحْمَنِ اَلْأَنْصَارِیِّ قِصَّهَ اَلسَّقِیفَهِ بِطُولِهَا نَحْواً مِمَّا رَوَاهُ اِبْنُ أَبِی اَلْحَدِیدِ مِنْ کِتَابِ اَلسَّقِیفَهِ إِلاَّ أَنَّهُ قَالَ مَکَانَ بَشِیرِ بْنِ سَعْدٍ قَیْسَ بْنَ سَعْدٍ فَسَاقَ اَلْکَلاَمَ إِلَى قَوْلِهِ: فَلَمَّا ذَهَبَا أَیْ أَبُو عُبَیْدَهَ وَ عُمَرُ یُبَایِعَانِهِ سَبَقَهُمَا إِلَیْهِ قَیْسُ بْنُ سَعْدٍ فَبَایَعَهُ فَنَادَى اَلْحُبَابُ بْنُ اَلْمُنْذِرِ یَا قَیْسَ بْنَ سَعْدٍ عَاقَکَ عَائِقٌ مَا اِضْطَرَّکَ إِلَى مَا صَنَعْتَ حَسَدْتَ اِبْنَ عَمِّکَ عَلَى اَلْإِمَارَهِ قَالَ لاَ وَ لَکِنِّی کَرِهْتُ أَنْ أُنَازِعَ قَوْماً حَقّاً هُوَ لَهُمْ فَلَمَّا رَأَتِ اَلْأَوْسُ مَا صَنَعَ قَیْسٌ وَ هُوَ سَیِّدُ اَلْخَزْرَجِ وَ مَا دُعُوا إِلَیْهِ مِنْ قُرَیْشٍ وَ مَا یَطْلُبُ اَلْخَزْرَجُ مِنْ تَأْمِیرِ سَعْدٍ قَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ وَ فِیهِمْ أُسَیْدُ بْنُ حُضَیْرٍ وَ اَللَّهِ لَئِنْ وَلَّیْتُمُوهَا سَعْداً عَلَیْکُمْ مَرَّهً وَاحِدَهً لاَ زَالَتْ لَهُمْ بِذَلِکَ عَلَیْکُمُ اَلْفَضِیلَهُ وَ لاَ جَعَلُوا لَکُمْ فِیهَا نَصِیباً أَبَداً فَقُومُوا فَبَایِعُوا أَبَا بَکْرٍ فَقَامُوا إِلَیْهِ فَبَایَعُوهُ فَقَامَ اَلْحُبَابُ إِلَى سَیْفِهِ فَأَخَذَهُ فَبَادَرُوا إِلَیْهِ فَأَخَذُوا سَیْفَهُ وَ جَعَلَ یَضْرِبُ بِثَوْبِهِ وُجُوهَهُمْ حَتَّى فَرَغُوا مِنَ اَلْبَیْعَهِ فَقَالَ فَعَلْتُمُوهَا یَا مَعْشَرَ اَلْأَنْصَارِ أَمَا وَ اَللَّهِ لَکَأَنِّی بِأَبْنَائِکُمْ عَلَى أَبْوَابِ أَبْنَائِهِمْ قَدْ وُقِفُوا یَسْأَلُونَهُمْ بِأَکُفِّهِمْ لاَ یَسْقُونَهُمُ اَلْمَاءَ. وَ سَاقَ اَلْحَدِیثَ إِلَى قَوْلِهِ فَقَالَ سَعْدُ بْنُ عُبَادَهَ أَمَا لَوْ أَنَّ لِی مَا أَقْوَى بِهِ عَلَى اَلنُّهُوضِ لَسَمِعْتُمْ فِی أَقْطَارِهَا وَ سِکَکِهَا زَئِیراً یُخْرِجُکَ وَ أَصْحَابَکَ وَ لَأَلْحَقْتُکَ بِقَوْمٍ کُنْتَ فِیهِمْ تَابِعاً غَیْرَ مَتْبُوعٍ خَامِلاً غَیْرَ عَزِیزٍ. ثُمَّ ذَکَرَ أَنَّ سَعْداً لَمْ یُبَایِعْ وَ کَانَ لاَ یُصَلِّی بِصَلاَتِهِمْ وَ لاَ یُجَمِّعُ بِجُمَعِهِمْ وَ لاَ یُفِیضُ بِإِفَاضَتِهِمْ وَ لَوْ یَجِدُ عَلَیْهِمْ أَعْوَاناً لَصَالَ بِهِمْ وَ لَوْ تَابَعَهُ أَحَدٌ عَلَى قِتَالِهِمْ لَقَاتَلَهُمْ فَلَمْ یَزَلْ کَذَلِکَ حَتَّى هَلَکَ أَبُو بَکْرٍ وَ وُلِّیَ عُمَرُ فَخَرَجَ إِلَى اَلشَّامِ وَ مَاتَ بِهَا وَ لَمْ یُبَایِعْ لِأَحَدٍ ره. ثُمَّ ذَکَرَ اِمْتِنَاعَ بَنِی هَاشِمٍ مِنَ اَلْبَیْعَهِ وَ اِجْتِمَاعَهُمْ إِلَى أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ أَنَّهُ ذَهَبَ عُمَرُ مَعَ جَمَاعَهٍ إِلَیْهِمْ وَ خَرَجَ عَلَیْهِمُ اَلزُّبَیْرُ بِسَیْفِهِ وَ سَاقَ مَا مَرَّ فِی رِوَایَهِ اَلْجَوْهَرِیِّ إِلَى أَنْ قَالَ. ثُمَّ إِنَّ عَلِیّاً أُتِیَ بِهِ أَبَا بَکْرٍ وَ هُوَ یَقُولُ أَنَا عَبْدُ اَللَّهِ وَ أَخُو رَسُولِهِ فَقِیلَ لَهُ بَایِعْ أَبَا بَکْرٍ فَقَالَ أَنَا أَحَقُّ بِهَذَا اَلْأَمْرِ مِنْکُمْ لاَ أُبَایِعُکُمْ وَ أَنْتُمْ أَوْلَى بِالْبَیْعَهِ لِی أَخَذْتُمْ هَذَا اَلْأَمْرَ مِنَ اَلْأَنْصَارِ وَ اِحْتَجَجْتُمْ عَلَیْهِمْ بِالْقَرَابَهِ مِنَ اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ تَأْخُذُونَهُ مِنَّا أَهْلَ اَلْبَیْتَ غَصْباً. ثُمَّ ذَکَرَ مَا اِحْتَجَّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ بِهِ نَحْواً مِمَّا مَرَّ مَعَ زِیَادَاتٍ تَرَکْنَاهَا إِلَى أَنْ قَالَ وَ خَرَجَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ یَحْمِلُ فَاطِمَهَ بِنْتَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ عَلَى دَابَّهٍ لَیْلاً یَدُورُ فِی مَجَالِسِ اَلْأَنْصَارِ تَسْأَلُهُمُ اَلنُّصْرَهَ فَکَانُوا یَقُولُونَ یَا بِنْتَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَدْ مَضَتْ بَیْعَتُنَا لِهَذَا اَلرَّجُلِ وَ لَوْ أَنَّ زَوْجَکِ وَ اِبْنَ عَمِّکِ سَبَقَ إِلَیْنَا أَبَا بَکْرٍ مَا عَدَلْنَا بِهِ فَیَقُولُ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ أَ فَکُنْتُ أَدَعُ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی بَیْتِهِ لَمْ أَدْفَنْهُ وَ أَخْرُجُ أُنَازِعُ اَلنَّاسَ سُلْطَانَهُ فَقَالَتْ فَاطِمَهُ مَا صَنَعَ أَبُو اَلْحَسَنِ إِلاَّ مَا کَانَ یَنْبَغِی لَهُ وَ قَدْ صَنَعُوا مَا اَللَّهُ حَسِیبُهُمْ وَ طَالِبُهُمْ. ثُمَّ قَالَ وَ إِنَّ أَبَا بَکْرٍ أُخْبِرَ بِقَوْمٍ تَخَلَّفُوا عَنْ بَیْعَتِهِ عِنْدَ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَبَعَثَ إِلَیْهِمْ عُمَرَ بْنَ اَلْخَطَّابِ فَجَاءَ فَنَادَاهُمْ وَ هُمْ فِی دَارِ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَأَبَوْا أَنْ یَخْرُجُوا فَدَعَا عُمَرُ بِالْحَطَبِ فَقَالَ وَ اَلَّذِی نَفْسُ عُمَرَ بِیَدِهِ لَتَخْرُجُنَّ أَوْ لَأُحْرِقَنَّهَا عَلَیْکُمْ عَلَى مَنْ فِیهَا فَقِیلَ لَهُ یَا أَبَا حَفْصٍ إِنَّ فِیهَا فَاطِمَهَ فَقَالَ وَ إِنْ. فَخَرَجُوا فَبَایَعُوا إِلاَّ عَلِیٌّ فَإِنَّهُ زُعِمَ أَنَّهُ قَالَ حَلَفْتُ أَنْ لاَ أَخْرُجَ وَ لاَ أَضَعَ ثَوْبِی عَلَى عَاتِقِی حَتَّى أَجْمَعَ اَلْقُرْآنَ فَوَقَفَتْ فَاطِمَهُ عَلَیْهَا السَّلاَمُ عَلَى بَابِهَا فَقَالَتْ لاَ عَهْدَ لِی بِقَوْمٍ حَضَرُوا أَسْوَأَ مَحْضَرٍ مِنْکُمْ تَرَکْتُمْ جِنَازَهَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بَیْنَ أَیْدِینَا وَ قَطَعْتُمْ أَمْرَکُمْ بَیْنَکُمْ لَمْ تُشَاوِرُونَا وَ لَمْ تَرَوْا لَنَا حَقّاً فَأَتَى عُمَرُ أَبَا بَکْرٍ فَقَالَ لَهُ أَ لاَ تَأْخُذُ هَذَا اَلْمُتَخَلِّفَ عَنْکَ بِالْبَیْعَهِ فَقَالَ أَبُو بَکْرٍ یَا قُنْفُذُ وَ هُوَ مَوْلًى لَهُ اِذْهَبْ فَادْعُ عَلِیّاً قَالَ فَذَهَبَ قُنْفُذٌ إِلَى عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ مَا حَاجَتُکَ قَالَ یَدْعُوکَ خَلِیفَهُ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ لَسَرِیعٌ مَا کَذَبْتُمْ عَلَى رَسُولِ اَللَّهِ فَرَجَعَ قُنْفُذٌ فَأَبْلَغَ اَلرِّسَالَهَ قَالَ فَبَکَى أَبُو بَکْرٍ طَوِیلاً فَقَالَ عُمَرُ اَلثَّانِیَهَ أَ لاَ تَضُمُّ هَذَا اَلْمُتَخَلِّفَ عَنْکَ بِالْبَیْعَهِ فَقَالَ أَبُو بَکْرٍ لِقُنْفُذٍ عُدْ إِلَیْهِ فَقُلْ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ یَدْعُوکَ لِتُبَایِعَ فَجَاءَهُ قُنْفُذٌ فَأَدَّى مَا أُمِرَ بِهِ فَرَفَعَ عَلِیٌّ صَوْتَهُ فَقَالَ سُبْحَانَ اَللَّهِ لَقَدِ اِدَّعَى مَا لَیْسَ لَهُ فَرَجَعَ قُنْفُذٌ فَأَبْلَغَ اَلرِّسَالَهَ قَالَ فَبَکَى أَبُو بَکْرٍ طَوِیلاً. ثُمَّ قَامَ عُمَرُ فَمَشَى مَعَهُ جَمَاعَهٌ حَتَّى أَتَوْا بَابَ فَاطِمَهَ عَلَیْهَا السَّلاَمُ فَدَقُّوا اَلْبَابَ فَلَمَّا سَمِعَتْ أَصْوَاتَهُمْ نَادَتْ بِأَعْلَى صَوْتِهَا بَاکِیَهً یَا رَسُولَ اَللَّهِ مَا ذَا لَقِینَا بَعْدَکَ مِنِ اِبْنِ اَلْخَطَّابِ وَ اِبْنِ أَبِی قُحَافَهَ فَلَمَّا سَمِعَ اَلْقَوْمُ صَوْتَهَا وَ بُکَاءَهَا اِنْصَرَفُوا بَاکِینَ فَکَادَتْ قُلُوبُهُمْ تَتَصَدَّعُ وَ أَکْبَادُهُمْ تَتَفَطَّرُ وَ بَقِیَ عُمَرُ وَ مَعَهُ قَوْمٌ فَأَخْرَجُوا عَلِیّاً وَ مَضَوْا بِهِ إِلَى أَبِی بَکْرٍ فَقَالُوا بَایِعْ فَقَالَ إِنْ أَنَا لَمْ أَفْعَلْ فَمَهْ قَالُوا إِذاً وَ اَللَّهِ اَلَّذِی لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ نَضْرِبَ عُنُقَکَ قَالَ إِذاً تَقْتُلُونَ عَبْدَ اَللَّهِ وَ أَخَا رَسُولِهِ فَقَالَ عُمَرُ أَمَّا عَبْدُ اَللَّهُ فَنَعَمْ وَ أَمَّا أَخَا رَسُولِهِ فَلاَ وَ أَبُو بَکْرٍ سَاکِتٌ لاَ یَتَکَلَّمُ. فَقَالَ لَهُ عُمَرُ أَ لاَ تَأْمُرُ فِیهِ بِأَمْرِکَ فَقَالَ لاَ أُکْرِهُهُ عَلَى شَیْءٍ مَا کَانَتْ فَاطِمَهُ إِلَى جَنْبِهِ فَلَحِقَ عَلِیٌّ بِقَبْرِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَصِیحُ وَ یَبْکِی وَ یُنَادِی یَا اِبْنَ أُمَّ إِنَّ اَلْقَوْمَ اِسْتَضْعَفُونِی وَ کٰادُوا یَقْتُلُونَنِی  فَقَالَ عُمَرُ لِأَبِی بَکْرٍ اِنْطَلِقْ بِنَا إِلَى فَاطِمَهَ فَإِنَّا قَدْ أَغْضَبْنَاهَا فَانْطَلَقَا جَمِیعاً فَاسْتَأْذَنَا عَلَى فَاطِمَهَ فَلَمْ تَأْذَنْ لَهُمَا فَأَتَیَا عَلِیّاً فَکَلَّمَاهُ فَأَدْخَلَهُمَا عَلَیْهَا فَلَمَّا قَعَدَا عِنْدَهَا حَوَّلَتْ وَجْهَهَا إِلَى اَلْحَائِطِ فَسَلَّمَا عَلَیْهَا فَلَمْ تَرُدَّ عَلَیْهِمَا اَلسَّلاَمَ فَتَکَلَّمَ أَبُو بَکْرٍ فَقَالَ یَا حَبِیبَهَ رَسُولِ اَللَّهِ وَ اَللَّهِ إِنَّ قَرَابَهَ رَسُولِ اَللَّهِ أَحَبُّ إِلَیَّ أَنْ أَصِلَ مِنْ قَرَابَتِی وَ إِنَّکِ لَأَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ عَائِشَهَ اِبْنَتِی وَ لَوَدِدْتُ یَوْمَ مَاتَ أَبُوکِ أَنِّی مِتُّ وَ لاَ أَبْقَى بَعْدَهُ أَ فَتَرَانِی أَعْرِفُکِ وَ أَعْرِفُ فَضْلَکِ وَ شَرَفَکِ وَ أَمْنَعُکِ حَقَّکِ وَ مِیرَاثَکِ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ إِلاَّ أَنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَقُولُ نَحْنُ مَعَاشِرَ اَلْأَنْبِیَاءِ لاَ نُورَثُ وَ مَا تَرَکْنَاهُ فَهُوَ صَدَقَهٌ فَقَالَتْ أَ رَأَیْتَکُمَا إِنْ حَدَّثْتُکُمَا حَدِیثاً مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَ تَعْرِفَانِهِ وَ تَعْقِلاَنِهِ قَالاَ نَعَمْ فَقَالَتْ نَشَدْتُکُمَا بِاللَّهِ أَ لَمْ تَسْمَعَا مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَقُولُ رِضَا فَاطِمَهَ مِنْ رِضَایَ وَ سَخَطُ فَاطِمَهَ مِنْ سَخَطِی وَ مَنْ أَحَبَّ فَاطِمَهَ اِبْنَتِی فَقَدْ أَحَبَّنِی وَ مَنْ أَرْضَى فَاطِمَهَ فَقَدْ أَرْضَانِی وَ مَنْ أَسْخَطَ فَاطِمَهَ فَقَدْ أَسْخَطَنِی قَالاَ نَعَمْ سَمِعْنَاهُ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَتْ فَإِنِّی أُشْهِدُ اَللَّهَ وَ مَلاَئِکَتَهُ أَنَّکُمَا أَسْخَطْتُمَانِی وَ مَا أَرْضَیْتُمَانِی وَ لَئِنْ لَقِیتُ اَلنَّبِیَّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لَأَشْکُوَنَّکُمَا إِلَیْهِ قَالَ أَبُو بَکْرٍ عَائِذاً بِاللَّهِ مِنْ سَخَطِهِ وَ سَخَطِکِ یَا فَاطِمَهُ ثُمَّ اِنْتَحَبَ أَبُو بَکْرٍ بَاکِیاً یَکَادُ نَفْسُهُ أَنْ تَزْهَقَ وَ هِیَ تَقُولُ وَ اَللَّهِ لَأَدْعُوَنَّ اَللَّهَ عَلَیْکَ فِی کُلِّ صَلاَهٍ أُصَلِّیهَا. ثُمَّ خَرَجَ بَاکِیاً فَاجْتَمَعَ إِلَیْهِ اَلنَّاسُ فَقَالَ لَهُمْ أَ یَبِیتُ کُلُّ رَجُلٍ مِنْکُمْ مُعَانِقاً لِحَلِیلَتِهِ مَسْرُوراً بِأَهْلِهِ وَ تَرَکْتُمُونِی وَ مَا أَنَا فِیهِ لاَ حَاجَهَ لِی فِی بَیْعَتِکُمْ أَقِیلُونِی بَیْعَتِی فَقَالُوا یَا خَلِیفَهَ رَسُولِ اَللَّهِ إِنَّ هَذَا اَلْأَمْرَ لاَ یَسْتَقِیمُ وَ أَنْتَ أَعْلَمُنَا بِذَلِکَ إِنَّهُ إِنْ کَانَ هَذَا لاَ یَقُمْ لِلَّهِ دِینٌ فَقَالَ وَ اَللَّهِ لَوْ لاَ ذَلِکَ وَ مَا أَخَافُ مِنْ رَخَاءِ هَذِهِ اَلْعُرْوَهِ مَا بِتُّ لَیْلَهً وَ لِی فِی عُنُقِ مُسْلِمٍ بَیْعَهٌ بَعْدَ مَا سَمِعْتُ وَ رَأَیْتُ مِنْ فَاطِمَهَ قَالَ فَلَمْ یُبَایِعْ عَلِیٌّ حَتَّى مَاتَتْ فَاطِمَهُ وَ لَمْ تَمْکُثْ بَعْدَ أَبِیهَا إِلاَّ خَمْساً وَ سَبْعِینَ لَیْلَهً .)

[۱۶] بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام، جلد ۴۵، صفحه ۱۳

[۱۷] دیوان شعر مرحوم آیت الله سید جعفر حلّی نجفی