حجت الاسلام کاشانی روز یکشنبه مورخ ۵ آذر ۱۴۰۲، به مناسبت ایام فاطمیه اول به ادامه ی سخنرانی با موضوع «جایگاه فاطمیه در معارف اسلامی» پرداختند که مشروح این جلسه تقدیم می‌شود.
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم»
«أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِبادِ».[۱]
«رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْری * وَ یَسِّرْ لی أَمْری * وَ احْلُلْ عُقْدَهً مِنْ لِسانی * یَفْقَهُوا قَوْلی».[۲]
«اللَّهُمَّ وَ أَنْطِقْنِی بِالْهُدَى وَ أَلْهِمْنِی التَّقْوَى».[۳]
مقدّمه
هدیه به پیشگاهِ باعظمتِ حضرت ختمی‌مرتبت صلی الله علیه و آله و سلّم و اهل بیت مکرّم ایشان سلام الله علیهم أجمعین، علی الخصوص امیرالمؤمنین علیه أفضل صلوات المصلّین و صدیقه طاهره سلام الله علیها صلواتی مرحمت بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم.
عرض ادب و ارادت و خاکساری و التجاء و استغاثه به محضر پُرخیر و برکتِ حضرت بقیّه الله الأعظم روحی و ارواح من سواهُ فداه و عجّل الله تعالی فرجه الشّریف صلوات دیگری محبّت بفرمایید.
اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم.
مرور جلسات گذشته
بحث این شب‌ها حولِ ماهیّتِ فاطمیه است. در بین علوم و معارف الهی و اسلامی که همه‌شان مهم هستند و نمی‌شود چیزی از آن‌ها را حذف کرد، آنکه از یک جهت از همه حساس‌تر است، از جهتی هم ضامن و پشتیبان باقی است، ریشه‌ی همه است، در آن دقّت لازم است، دائماً مورد هجمه است، امروز هم سرباز لازم است، یکی از آن موارد مهم «فاطمیه» است.
اخیراً حضرت آیت الله جوادی حفظه الله به مناسبت فاطمیه در درس‌شان فرمودند «فاطمیه فقط عزاداری نیست، فاطمیه دوره‌ی مهم‌ترین عقایدِ اسلامی است، دوره‌ی توحید و نبوّت و امامت و ولایت است». یعنی یک طرف موضوع کفر و شرک و هدم نبوّت و حذف امامت است، یک طرف هم فاطمیه است. لذا اهمیّت فاطمیه قابل قیاس نیست.
لذا ما هم نمی‌توانیم صرفاً به مباحث احساسی و روضه بسنده کنیم، که آن‌ها هم سر جای خود مهم است. آن چیزی که از ضروریات است، برائت علمی است، یعنی انسان بداند چرا با دشمنِ خدا دشمن است، بعد آیا این موضوع قابل سازش هست یا نیست؟ ثمرات فراوانی برای زمان ما هم دارد. اینکه ما بدانیم اگر با کسی دشمن هستیم، از اخلاق او استفاده نمی‌کنیم، به شیوه‌ی او زندگی نمی‌کنیم، معاملات و رفتار و همسرداری و فرزنداری و همسایه‌داری ما به شیوه‌ی او نمی‌شود. ثمرات این موضوع فراوان است، ولی مهم‌تر از این ثمرات ظاهری، خودِ اصلِ اعتقاد است، باید برای ما تفصیلی بشود که چرا مکتب اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین از روز اول یک «نه» بزرگ به خیلی از جریان‌ها بوده است؟ سلف ما، علمای ما، بالاتر، ائمه‌ی ما علیهم صلوات الله، به دنبال درگیری نبودند، از نظر اعتقادی نمی‌توانستند آن حرف‌ها را بپذیرند.
مطالبی گذشت که دیگر آن‌ها را تکرار نمی‌کنم. با توجه به اینکه به نقلی امشب شبِ شهادتِ صدیقه طاهره سلام الله علیها است، و نمی‌توانستند هر نقلی را تعطیل کنند، ولی فکر نکنید چون آن نقل ۹۵ روز تعطیل شده است یعنی مهم‌تر است، آن مهم است، و این نقل ۷۵ روز هم مهم است. بعضی از بزرگانِ علمای ما، هفتاد و پنجمین روز بعد از شهادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را روز شهادت صدیقه طاهره سلام الله علیها می‌دانستند، آن هم با روایات عجیبی که در این زمینه وجود دارد.
من با یکی از آن روایات شروع می‌کنم، چند جمله راجع به کاری که صدیقه طاهره سلام الله علیها کرد و منجر به شهادت ایشان شد هم عرض می‌کنم.
اگر عزیزانی بحث را دنبال کرده‌اند، می‌دانند که ما هر شب یک زاویه‌ی بحث را به اندازه‌ی حوصله‌ی جلسه ادامه دادیم، وگرنه بحث به این اندازه که ما عرض کردیم خاتمه پیدا نمی‌کند.
علتِ حساسیت موضوع فاطمیه
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم برای حفظ دین یک ذخیره‌ی مهم کنار گذاشت. اساساً هر کسی نمی‌توانست جلوی آن جریان مخوف قرار بگیرد و بخواهد آن‌ها را رسوا کند.
برای اینکه شما بدانید که کار در تاریخ خیلی سخت نیست و می‌شود براحتی جای شهید و جلاد را عوض کرد، به شما عرض می‌کنم که در ماجرای کربلا که همه چیز علنی و عمومی و وسط روز بود، امروزه جمع زیادی از مسلمین، یزید را تبرئه می‌کنند و می‌گویند اصلاً یزید باخبر نبوده است!
حال اگر زمانی در جایی فرصتِ بحث علمی باشد، روشن است که خیلی خطا می‌کنند، بلکه غلط می‌کنند، اما در همین کشور خود ما، بعضی از مذاهب امروز یزید را تبرئه می‌کنند، در ایمان و تقوای یزید قلم‌فرسایی می‌کنند! حتّی یک آقای مجتهد شیعه زمانی برای اینکه از یک شخصیت سیاسی حمایت کند گفته بود یزید خیلی خبر نداشت، اصلاً یزید مهربان بود و مانند عبیدالله زیاد نبود!
اگر به من بگویند تلخ‌ترین خاطره‌ی دوران منبر تو در محرّم چه بوده است؟ می‌گویم این حرفِ مفتِ گزافی که تکرار حرف‌های بنی امیه بود ولی یک شیخ مجتهد شیعه زد، گفته بود: امام حسین می‌خواست برود و مشکل خود را با یزید با رفاقت حل کند اما عبیدالله نگذاشت چنین اتفاقی رخ دهد!!!
وقتی از این آدم چنین حرفی صادر می‌شود، دیگر شما تعجّب نکنید که زمانی کسی در مذاهب دیگر پیدا بشود… البته نمی‌خواهم بگویم همه‌ی سایر مذاهب اینطور هستند، ولی هستند، کم هم نیستند، آثار مکتوب فراوان هم دارند. الآن ده‌ها کتاب از این‌ها در کتابخانه‌ی ما موجود است، بلکه کتاب در دفاع از «حَجاج» هست، سال ۲۰۱۹ در کویت کتابی با بیش از هشتصد صفحه در دفاع از حجاج نوشته شده است، امسال هم در نمایشگاه‌های بین المللی مختلف این کتاب را آورده بودند.
وقتی برای یزید می‌گویند «او خبر نداشته است»، برای آن واقعه که شبیه ترور بود، ناگهانی بود، هجمه بود، زمان هجوم کوتاه بود…
مُصحَفِ حضرت فاطمه سلام الله علیها
اشغالِ خانه‌ی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه پنج روز طول نکشید، یک ضربتِ غارتگرانه بود، ناگهانی بود، زدند و عقب نشستند. طبیعی است که این امر را انکار کنند. و صدیقه طاهره سلام الله علیها برای اینکه این انکار رخ ندهد برنامه‌ریزی کرد.
بعد از اینکه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به شهادت رسید، در روایت هست که جناب جبرائیل باز هم به محضر صدیقه طاهره سلام الله علیها مشرّف می‌شد، روایت مورد اعتنای بزرگان ماست، بعضی از بزرگان ما بخاطر این روایت ایشان را از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بالاتر می‌دانند. البته من در این امور که متوجه نمی‌شوم دخالت نمی‌کنم.
در این جلساتی که بنده در خدمت شما بودم، شما کسی را ندیدید که از ابتدای منبر تا انتهای منبر را بنویسد. آن هم امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که وقتی از علم او گفته می‌شود انسان حیرت‌زده می‌شود، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که قبل از نبوّت نور وحی را در چهره‌ی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم می‌دیده است، این علمِ شش سالگی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بوده است، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که بابِ مدینه‌ی علم است، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که «لَوْ کُشِفَ الْغِطَاءُ مَا ازْدَدْتُ یَقِیناً»، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که پرده و دیوار مانعِ دید و نگاه و علم او نیست، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که به تعبیر حضرت صادق صلوات الله علیه «بَابُ حِکمَه الله» است، «لِسانُ توحِید الله» است، زبان توحید الهی و باب حکمتِ الهی است. زهرای مرضیه سلام الله علیها در این روزها بیاناتی داشت، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه از ابتدا تا انتهای این بیانات را می‌نوشت.
اگر می‌خواست یادگاری بنویسد که یک روز می‌نوشت، آیا حوصله‌ی شما می‌کشد چیزی که برایتان ضروری و مفید نیست را ده روز بنویسید؟ تجربه‌ی همین چند شب نشان می‌دهد نه!
اگر من نقشه‌ی گنج گفته بودم خیلی‌ها دست به قلم می‌شدند، اما همه می‌گویند این حرف‌ها در کتب موجود است و خوانده‌ایم و شنیده‌ایم. اما اگر بگویم ذکری می‌گویم که روزی شما سیصد برابر می‌شود، می‌گویند یک مرتبه‌ی دیگر تکرار کن!
اگر موضوع تشریفاتی بود که یک خط یادگاری کافی بود، یعنی انسان مانند یک عکس سلفی عمل می‌کند، مثلاً می‌گویند ده ثانیه چیزی بگو که صدای تو یادگاری بماند، نه اینکه همه‌ی یک جلسه را بنویسند. آن هم امیرالمؤمنین صلوات الله علیه!
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هفتاد و پنج روز مقابل صدیقه طاهره سلام الله علیها زانو زده است و سخنان ایشان را از ابتدا تا انتها نوشته است. خود همین موضوع نشان می‌دهد که این یعنی چه.
من الآن فقط یک روایت از حضرت صادق صلوات الله علیه عرض می‌کنم.
آن کسی که آمد و در مسجد سخن گفت، عده‌ای هم فقط سر تکان می‌دادند و می‌خواستند با حضرت محاجه کنند، اگر امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در مجلس حاضر بود، اجازه نمی‌داد یک واژه‌ی آن هم فوت شود. صدیقه طاهره سلام الله علیها می‌فرمود و امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌نوشت.
این مجموعه جزو میراث امامت است، و از علائم امام است، آنقدری که زمانی آمدند و به حضرت صادق صلوات الله علیه عرض کردند: فلان کس (یکی از امامزاده‌ها) ادعا کرده است که من امام هستم.
حضرت صادق سلام الله علیه می‌خواهند دلیل بیاورند که این شخص امام نیست، بایستی چه دلیلی بیاوریم؟ امامت از کجا نشئت می‌گیرد؟ حضرت حق بیان می‌کند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هم اعلام می‌کند. آیا مسیر دیگری هم دارد؟ بله! جایگاه صدیقه طاهره سلام الله علیها… یکی از معانی «حجّت خدا بر حجج الهی بودن» این است که ایشان هم امامان را به نام تعیین و وصیت کرده است. درست است که این تعیین با تعیین پیغمبر یکی است، ولی موضوع جایگاه است.
حضرت صادق علیه السلام فرمودند: مصحف فاطمه را ببینید، ببینید مادرمان به من وصیت کرده است یا به او؟
مسلماً اگر یک چیزی بود که غیر قابل استناد بود، طرف قبول نمی‌کرد.
یعنی میزان توجّه اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین به کلمات صدیقه طاهره سلام الله علیها اینطور است.
روزی ابوبصیر به محضر حضرت صادق صلوات الله علیه آمد و گفت: من شنیده‌ام شما علوم عجیبی دارید…
بخشی از علوم اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین الهامی است، آن به آن است، بخشی دیگر مکتوب است. قرآن کریم برای ما هم مکتوب است ولی «لَا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ»،[۴] فهم امام با فهم ما متفاوت است. أقل این است که وقتی ما این آیات را می‌خوانیم ممکن است در تطبیق و فهم دچارِ تردید شویم، ولی امام اینطور نیست، قرآن کریم برای امام پشتیبان است، علم او به قرآن با علم ما به قرآن یکسان نیست. اوست که «مع القرآن و القرآن معه» است، بعد از این کلماتِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هم هست.
ابوبصیر به محضر حضرت صادق صلوات الله علیه آمد و عرض کرد: من شنیده‌ام آخرین مرتبه‌ای که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم یکدیگر را ملاقات کرده‌اند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه کلماتی فرموده‌اند که هزار بابِ علم است و از هر باب هزار بابِ علم باز می‌شده است.
حضرت صادق علیه السلام فرمودند: بله.
ابوبصیر عرض کرد: آیا این علم نزد شما هم هست یا فقط به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه اختصاص داشته است؟
حضرت فرمودند: بله.
ابوبصیر عرض کرد: «هَذَا وَ اَللَّهِ اَلْعِلْمُ»[۵] پس علم شما خیلی عجیب است!
حضرت فرمودند: بله این علم هست، «وَ مَا هُوَ بِذَاکَ» آن علمی که عظمت ویژه‌ای دارد این علم نیست.
ابوبصیر عرض کرد: مگر علمی بیشتر از این هم هست؟
حضرت فرمودند: بله! کتاب جفر هم نزد ماست.
ابوبصیر عرض کرد: «هَذَا وَ اَللَّهِ اَلْعِلْمُ» پس این‌ها علم است.
حضرت فرمودند: بله! این علم هست، «وَ لَیْسَ بِذَاکَ» این علم آن علم نیست.
ابوبصیر عرض کرد: علم بیش از این چیست؟
حضرت فرمودند: کتاب جامعه هم نزد ماست.
ابوبصیر در مورد «کتاب جامعه» پرسید و حضرت هم توضیح دادند. دوباره حضرت فرمودند بله این علم هست، «وَ لَیْسَ بِذَاکَ» این علم آن علم نیست. ابوبصیر پرسید: دیگر چه علمی وجود دارد؟
حضرت صادق علیه السلام فرمودند: «عِنْدَنَا لَمُصْحَفَ فَاطِمَهَ عَلَیْهَا اَلسَّلاَمُ»، مصحف فاطمه نزد ماست.
البته به اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین الهام هم می‌شود، ولی در علم مکتوبِ مضبوط‌شان ظاهراً اشرف این مصحف فاطمه است.
قدرتِ افشاءگری حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها
غیر از این شخصیت اصلاً کسی نمی‌توانست در این شرایط بحرانی ورود و افشاءگری کند. وقتی دید یک جریانی در لباسِ دین، در لباسِ خلافت از پیغمبر، آمده است تا کفر را در جامعه توسعه بدهد، آمده است تا همه‌ی دستاوردهای اسلام را بسوزاند، آمده است تا دین را به بی‌دینی تبدیل کند. و شما این موضوع را می‌دانید و تاریخ این موضوع را ثابت کرده است که بعضی از اوقات غیرمسلمین از مسلمین بهتر عمل کرده‌اند.
کسانی که به ظاهر مسلمان بودند کنار سر مطهّر سیّدالشّهداء صلوات الله علیه در حال شرابخواری بودند، یک راهبی از دیر در بیابان بیرون آمد و دید این سر نور دارد. آمد و پول داد و این رأس مبارک را اجاره کرد و برد آن رأس را شست و اسلام آورد. یعنی نامسلمان نور را تشخیص داد ولی این‌ها نه!
افشاءگری این جریان سخت بود.
در این جلسات قدری راجع به این جریان عرض کرده‌ایم، می‌خواهم چند جمله هم از صدیقه طاهره سلام الله علیها بخوانم تا ببینید عبارات حضرت راجع به این گروه خطرناک چیست.
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از روز اول شروع به اقدام نمود. اولین اقدامی که دستگاه خلافت کرد این بود که فدک را غصب کرد، وقتی فدک را غصب کرد صدیقه طاهره سلام الله علیها سخنرانی فرمود. این‌ها همان کسانی بودند که «حَسبُنَا کِتَاب الله» گفته بودند!
از عجایب این است که قومی که «حَسبُنَا کِتَاب الله» گفتند و گفتند پیامبر را رها کنید، وقتی در اینجا فدک را غصب کردند به قرآن استناد نکردند، به یک روایتِ جعلی استناد کردند!
وقتی صدیقه طاهره سلام الله علیها صحبت کرد در ردّ کلام آن‌ها ده‌ها آیه قرائت فرمود.
آن‌ها که علمی به کتاب نداشتند و چیزی بلد نبودند، حکمتی نداشتند، نوری در آن‌ها نبود.
…و این موضوع را ادامه داد. از فردای خطبه‌ی فدکیه که در آنجا درگیر هم شد و اهانت هم شنید… از فردای آن خطبه به درِ خانه‌ی یکایک مهاجر و انصار رفت و سعی کرد یکایک آن‌ها را روشن کند.
امروز خیلی از مسلمین از موضوع خبر ندارند ولی آن روز می‌دانستند.
بعد که سخنرانی‌های حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها تمام شد، با اینکه حضرت باردار بود و اوضاع برای ایشان سخت بود و غمِ گسترده داشت، مادر عالم وجود وقتی ببیند فرزندانش اینطور گمراه شده‌اند مسلّماً غمگین است. حکومت اجازه نمی‌داد ایشان یک ساعت کنار قبر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم گریه کند، برای همین دوشنبه‌ها و پنجشنبه‌ها مسیر طولانی به احد می‌رفتند و سرِ قبرِ حمزه‌ی سیّدالشّهداء سلام الله علیه گریه می‌کرد.
آنقدری که یک شاهد عینی که ماجرا را نقل کرده است می‌گوید: طوری گریه می‌کرد که بند دل من پاره شد، طوری گریه کرد که وقتی قدری گریه کرد به نفس نفس افتاد.
چرا کنارِ قبرِ حمزه سیّدالشّهداء علیه السلام؟ همه‌ی این کارها برای روشنگری بود، یعنی اگر تو بودی این اتفاق رخ نمی‌داد.
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هم همین را فرمود، فرمود که «لَوْ کَانَ بِهِمْ حَمْزَهُ أَوْ أَخِی جَعْفَرٌ مَا بَایَعْتُ کُرْهاً»،[۶] اگر عمویم حمزه و برادرم جعفر بود، این‌ها نمی‌توانستند بیعتِ اجباری بگیرند، من اینقدر دست‌تنها نمی‌شدم.
چرا این موضوع را بیان می‌کند؟ برای اینکه آن کسانی هنوز ذرّه‌ای غیرت در وجودشان باقی مانده است اقدامی کنند.
روزی که در حال حمله به خانه بودند، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که فقط خدای متعال می‌داند آن روز چه امتحانی پس داد، جمله‌ی زیادی به زبان نمی‌آورد… شاعری می‌گوید: چنان غم به علی فشار می‌آورد که تلخ‌ترین سکوتِ تاریخ آن لحظه‌ای بود که طناب به گردنِ او بسته بودند و او در حال نگاه کردن بود، فقط چند مرتبه زیر لب فرمود «وَا جَعفَراه»… جعفر کجایی؟… «وَا حَمزَتاه»… حمزه کجایی؟… بلکه عدّه‌ای اینجا به خودشان بیایند و بیدار شوند و برگردند، مسلماً همه منافق نبودند، بلکه تحت تأثیر منافقین بودند. برای همین هم حکومت به این نتیجه رسید که اوضاع به سمتی رفته است که حضرت در حال بیدار کردن جامعه است.
اینکه شما رئوس منافقین را برای حمله بفرستید و دو گروه از این رئوس منافقین با کلام حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها برگردند، روشن می‌شود که حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها چه قدرتی دارد.
لذا تصمیم گرفتند یک هزینه‌ی سنگین بدهند، هزینه‌ی خیلی سنگین بود، دیگر هم هیچ وقت زیر بار این موضوع نرفتند که بپذیرند چه غلطی صورت گرفته است.
یزید کربلا را به گردن نگرفته است که امروز عدّه‌ای از مسلمین می‌گویند یزید خبر نداشته است، شما کاملاً متوجه می‌شوید که نمی‌شد هجوم به خانه‌ی صدیقه طاهره سلام الله علیها را به گردن گرفت، و به گردن هم نگرفتند.
جایگاه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها نزدِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم
آن فاطمه‌ای که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم او را اینطور معرّفی کرده بود و او را شناسانده بود، عبارات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم راجع به او عجیب و حیرت‌انگیز است، آن شخصیت روز دهم بعد از شهادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم وارد مسجد شد. همه طوری عظمت او را می‌شناختند که وقتی وارد مسجد شد…
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بارها پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را در مسجد دیده بود، رابطه‌ی عاطفی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم عجیب بود. امیرالمؤمنین صلوات الله علیه می‌فرماید: عبایی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم پیش ما بود، یک مرتبه آمدم و دیدم زهرای مرضیه سلام الله علیها این عبا را دیده است، آنقدر گریه کرد که از حال رفت. من آن عبا را پنهان کردم.
عبا که زخم برنداشته بود، عبا که سالم بود، عبا که لگدکوب نشده بود، به عبا که اهانت نشده بود، فقط صدیقه طاهره سلام الله علیها را به یادِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم انداخت. کمااینکه وقتی مؤذن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم یعنی بلال اذان گفت، گفتند: کافی است، فاطمه جان می‌دهد. همینکه این یادمان برای او تکرار شود که این صدای اذان زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم هم بود و پدرم با این اذان نماز می‌خواند، نمی‌توانست تحمّل کند… او هم کسی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم تحملِ گریه‌ی او را نداشت.
روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به خانه‌ی صدیقه طاهره سلام الله علیها آمد و دید با یک دست بچه بغل کرده است و با یک دست دستاس می‌گرداند.
چرخاندنِ دستاس که برای آسیاب کردنِ گندم است برای یک زن عرب کار خاصی نیست، اما در این روایت هست که لطافتِ دستِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها طوری بود که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم دید دسته‌ی دستاس خونی شده است، پیغمبر نتوانست این صحنه را تحمّل کند و شروع کرد به گریه کردن… بعد فرمود: «یَا بِنْتَاهْ تَعَجَّلِی مَرَارَهَ اَلدُّنْیَا بِحَلاَوَهِ اَلْآخِرَهِ»،[۷] دخترم! سختی‌های دنیا تمام می‌شود…
باید گفت: یا رسول الله! شما این‌ها را سختی حساب کردید…
روز دیگری اوایل ازدواجِ زهرای مرضیه سلام الله علیها به خانه‌ی او رفت و دید کاسه‌های این‌ها گِلیِ زِبر است، وقتی دید بناست این کاسه‌ی گِلیِ زبر به لب‌های مبارکِ صدیقه‌ی طاهره سلام الله علیها بخورد، شروع کرد به گریه کردن…
امّت این‌ها را دیده بودند…
حال این صدیقه طاهره سلام الله علیها وارد مسجد شد و منبر و محراب را دید و شروع کرد به گریه کردن، انگار مردم تکویناً نتوانستند تحمّل کنند، دوست و دشمن شروع کردند به گریه کردن.
روشن بود که چه کسی پیروز این میدان است…
درنگی بر خطبه فدکیّه
بعد حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها یک خطبه‌ی مهمّی خواند، علمای زیادی این خطبه را شرح کرده‌اند، دو شرح برای عموم مناسب و دقیق است، مرحوم آیت الله مصباح این خطبه را در جلسات هفتگی خود درس داده است و در دو مجلد به نام «رساترین دادخواهی و روشنگری» منتشر شده است. دیگری هم شرح مرحوم آیت الله سیّد عزّالدّین حسینی زنجانی است.
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها وارد گفتگو شد، اول در مقدّمه‌ای راجع به دین صحبت کرد، بعد از آن فرمود: «اَیُّهَا النَّاسُ! اِعْلَمُوا اَنّی فاطِمَهُ وَ اَبیمُحَمَّدٌ»… «لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ اَنْفُسِکُمْ»، اول به یاد آن‌ها انداخت که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم خیلی زجر کشید تا این‌ها را هدایت کند، «عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ» پیغمبر نمی‌توانست سختی‌های شما را تحمّل کند، «حَریصٌ عَلَیْکُمْ» برای هدایت شما تلاش کرد و حرص زد، «بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُوفٌ رَحیمٌ».
بعد فرمود: «فَاِنْ تَعْزُوهُ وَتَعْرِفُوهُ تَجِدُوهُ اَبی دُونَ نِسائِکُمْ» این پدرِ من بوده است، «وَ اَخَا ابْنِ عَمّی دُونَ رِجالِکُمْ»…
ما همیشه می‌گوییم امیرالمؤمنین صلوات الله علیه برادرِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است، و این برادری یعنی اوجِ شباهت. اینجا صدیقه طاهره سلام الله علیها برعکس فرمود، فرمود: «اَخَا ابْنِ عَمّی» برادر علیِ است!
در این جمله ظرافت‌های زیادی هست، من ملاحظه‌ی وقت را می‌کنم.
بعد شروع کرد به گفتگو کردن، اینکه شما نفاق ورزیدید؛ بعد شروع کرد به محاجه کردن راجع به ارثی که مرا از آن محروم کردید.
البته اشتباه نشود، ماجرای فدک «ارث» نیست، ماجرای فدک هدیه‌ای است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به صدیقه طاهره سلام الله علیها بخشیده است، ولی وقتی در آن ماجرا آمدند و فدک را غصب کردند، که خود این بحث، موضوعِ چند جلسه است، منتها چون قاعدتاً شما شنیده‌اید تکرار نمی‌کنم، و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها شاهد آورد، امیرالمؤمنین و حسنین علیهم السلام و اُمّ أیمَن، اما این شاهدها را نپذیرفتند.
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در ابتدا فرمود پدرم فدک را به من بخشیده است، وقتی نپذیرفتند فرمود: اگر قبول نمی‌کنید برای من است، ارث است و اکثریت این ارث برای من است. یعنی «ارث» قسمت دوم احتجاج است. حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها آیات قرآن خواند که شما به چه جهت می‌خواهید مرا از ارث محروم کنید؟ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها ده‌ها آیه خواند و طرف مقابل پاسخی نداشت. حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها این‌ها را تکذیب کرد. آن‌ها هم در برابر علم پاسخی نداشتند. خلیفه کم آورد. این جملات را اینجا می‌خوانم که بگویم چرا حضرت آن‌ها را ترساند و وادار کرد که به خانه حمله کنند.
وقتی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها سخنان خود را به خلفا فرمود و آن‌ها را با خاک یکسان کرد و آبرویشان را برد…
در طول تاریخ چقدر تلاش کرده‌اند که خودِ این خطبه‌ی حیرت‌انگیز را تخریب کنند و بگویند دروغ است، وقتی نمی‌توانند به اصل موضوع پاسخی بدهند، نسبت خطبه را انکار می‌کنند. در مورد نهج البلاغه هم همینطور عمل می‌کنند. آنقدر نهج البلاغه از جهت ادبی و بلاغی و حکمی عظمت دارد، اگر واقعاً نهج البلاغه برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه باشد من چیز دیگری عرض نمی‌کنم، دیگران نوکرِ خانه‌ی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هم نیستند، چه برسد به رقیب!
کسی چیزی ندارد! بگویند این کلمات حکمت‌آمیزِ امیرالمؤمنین صلوات الله علیه، دیگری چه چیزی دارد؟ «ای کاش من مدفوع بودم»، «ای کاش من برگ درخت بودم»، ببینید چه حکمت‌هایی دارند!
دیدند اگر اینطور باشد که غیرقابل رقابت است، لذا جریانی در مورد نهج البلاغه هم گفتند که این کتاب را بعداً به علی نسبت داده‌اند!
البته این موضوع جواب دارد و روشن است و اهل علم هم در این زمینه زیاد بحث کرده‌اند.
چرا انکار می‌کنند؟ چون اگر بخواهد انکار نکند، دیگر رقابتی باقی نمی‌ماند، با یکدیگر غیرقابل قیاس هستند، هنوز هم ادبای برجسته وقتی به نهج البلاغه برسند، نه شیعه و سنّی، هر کسی که در ادبیات عرب فرهیختگی دارد، بیچاره‌ی نهج البلاغه و خطبه‌ی فدکیه‌ی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها می‌شود. لذا آسانترین راه این است که بگویند اینطور نیست و گروهی از دانشمندان دور یکدیگر نشسته‌اند و این خطبه را نوشته‌اند و بعد به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها نسبت داده‌اند!
البته خود همین جمله اعتراف به عظمتِ این خطبه است!
بعد از اینکه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها صحبت کرد و احتجاج کرد، به انصار رو کرد، یعنی اهل مدینه که در مسجد بودند، به چند جمله اشاره می‌کنم.
«ثُمَّ رَمَت بِطَرفِهَا نَحوَ الأنصَار» با چشم مبارک خود رو کرد به سوی انصار، «فَقَالَت: یا مَعْشَرَ النَّقیبَهِ وَ اَعْضادَ الْمِلَّهِ» ای بازوان اسلام، ای آبرودارانی که هرچه آبرو دارید از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم دارید، «وَ حَضَنَهَ الْاِسْلامِ» ای کسانی که روز اول اسلام را در آغوش کشیدید و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را حمایت کردید، «ما هذِهِ الْغَمیزَهُ فی حَقّی» چه شد حال وقتی به حقِ دخترِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم رسید چشم بستید؟ «وَ السِّنَهُ عَنْ ظُلامَتی» وسطِ این ظلم بزرگ به من چُرت می‌زنید! «اَما کانَ رَسُولُاللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ الِهِ اَبی یَقُولُ: اَلْمَرْءُ یُحْفَظُ فی وُلْدِهِ» آیا پدرم نگفت اگر کسی را دوست دارید فرزندان او را تحویل بگیرید؟ امروز من باید بیایم و در اینجا تنها از خودم دفاع کنم و شما هم نشسته‌اید و خودتان را به نشنیدن می‌زنید؟ «سَرْعانَ ما اَحْدَثْتُمْ» چقدر زود آنچه داشتید را از دست دادید، «وَ عَجْلانَ ذا اِهالَهٍ»…
فرمود: آیا خیال کردید پدر من از دنیا رفت و دین تمام شد؟ آیا به خدا ایمان ندارید؟
بعد از این جملات که قصد ندارم همه‌ی آن‌ها را به محضر شما عرض کنم، نگاه کنید در مرحله‌ی بعد با این‌ها چکار کرد.
فرمود: «ایهاً بَنیقیلَهَ! ءَ اُهْضَمُ تُراثَ اَبی وَ اَنْتُمْ بِمَرْأى مِنّی وَ مَسْمَعٍ» جلوی چشم شما میراث ما را غصب کنند و شما سکوت کنید، «وَ مُنْتَدى وَ مَجْمَعٍ» همه‌ی شما هستید! «تَلْبَسُکُمُ الدَّعْوَهُ وَ تَشْمَلُکُمُ الْخُبْرَهُ» این همه پخته‌ی قدیمی بین شما حاضر هستند! «وَ اَنْتُمْ ذَوُو الْعَدَدِ وَ الْعُدَّهِ» شما جمعیت و توان دارید، «وَ الْاَداهِ وَ الْقُوَّهِ» شما ابزار و نیرو دارید، «وَ عِنْدَکُمُ السِّلاحُ وَ الْجُنَّهُ» شما شمشیر و سپر دارید، چرا قیام نمی‌کنید که این‌ها را نابود کنید؟
یعنی درواقع حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها دعوت به قیامِ مسلحانه کرد.
مگر این‌ها چند نفر هستند که شما نشسته‌اید و به روی خودتان نمی‌آورید تا اینطور اسلام نابود شود؟
«تُوافیکُمُ الدَّعْوَهُ فَلا تُجیبُونَ» یادتان نمی‌آید، وقتی باران نمی‌بارید از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم اجازه می‌گرفتید و به درِ خانه‌ی من می‌آمدید، حال من شب‌ها به در خانه‌ی یکایک شما می‌آیم و شما جواب نمی‌دید! آیا فراموش کرده‌اید؟ «وَ تَأْتیکُمُ الصَّرْخَهُ» فریاد من به شما می‌رسد «فَلا تُغیثُونَ» جواب نمی‌دهید و فریادرسی نمی‌کنید.
بعد فرمود: «فَاَنَّى حِزْتُمْ بَعْدَ الْبَیانِ، وَاَسْرَرْتُمْ بَعْدَ الْاِعْلانِ» بعد از آن همه بیان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم، غدیر و غیر از غدیر، چرا طوری رفتار می‌کنید که انگار همه چیز مخفی بوده است، «وَ نَکَصْتُمْ بَعْدَ الْاِقْدامِ» بعد از آن همه تلاش و بیعت با امیرالمؤمنین صلوات الله علیه، امروز پشت کرده‌اید، «وَاَشْرَکْتُمْ بَعْدَ الْایمانِ؟»… بعد از ایمان شرک ورزیدید و از ایمان خارج شدید…
یا باید بگویید که این کلمات نعوذبالله غلوّ است…
معصیت الرسول معصیت الله است، دین را زیر پایتان گذاشتید، شما که همه چیز را دیده بودید و می‌دانستید، «بُؤْساً لِقَوْمٍ نَکَثُوا اَیْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ» ننگ بر آن قومی که وقتی عهد بستند، عهدشان را شکستند، «وَ هَمُّوا بِاِخْراجِ الرَّسُولِ» زمانی اهتمام کفّار بیرون کردنِ رسول خدا بود، «وَ هُمْ بَدَؤُکُمْ اَوَّلَ مَرَّهٍ» این‌ها روز اول شروع کردند… شما آن روز آمدید و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را حمایت کردید، امروز از آن روز بدتر شده است. آن روزی که پیغمبر در مکّه بود و تنها شد، شما رفتید تا به او کمک کنید، حال الآن این کار را با فرزند او در مدینه و در بین شما انجام می‌دهند و شما ساکت هستید!
معلوم است که أقلاً جوان‌هایی که کمتر دنیازده بودند، پدرشان را چپ چپ نگاه می‌کردند.
بعد حضرت فرمود: «إِنْ تَکْفُرُوا أَنْتُمْ وَمَنْ فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِیٌّ حَمِیدٌ»[۸] اگر همه‌ی شما کافر بشوید، اگر همه‌ی مردم زمین با هم جلوی علی بایستید، خدا به شما نیاز ندارد، من هم به شما نیاز ندارم.
مادرِ امّت دوست ندارد مردم گمراه شوند، فکر نکنید که چشم امید من به شماست، دل من می‌سوزد که شما این همه ایمان و سختی و بیچارگی و محاصره اقتصادی و قحطی و تلاش و جنگ و جهاد و حج و صلح حدیبیه… همه را با هم نابود می‌کنید.
«اَلا، وَ قَدْ قُلْتُ ما قُلْتُ هذا عَلى مَعْرِفَهٍ مِنّی بِالْخِذْلَهِ الَّتی خامَرْتُکُمْ» می‌دانم از شما بخاری بلند نمی‌شود، ولی من حرف خود را زدم، «وَ الْغَدْرَهِ الَّتِی اسْتَشْعَرَتْها قُلُوبُکُمْ» من می‌دانم قلب‌های شما حساب و کتاب می‌کند که اگر الآن با این‌ها هم‌پیمان شویم چه چیزی بدست می‌آوریم، می‌دانم شب‌ها «زید بن ثابت» از طرف این شخص کیسه‌ی پول به درِ خانه‌ی شما می‌آورد…
«فَبِعَیْنِ اللَّهِ ما تَفْعَلُونَ» بدانید هر کاری می‌کنید در برابر چشم خداست، «وَ سَیَعْلَمُ الَّذینَ ظَلَمُوا اَىَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ».
وقتی جلسه تمام شد… اینجا جلسه‌ی ارزیابی بود، اگر این‌ها بلند می‌شدند و این عده‌ی معدود را از پا درمی‌آوردند که درمی‌آوردند. آن نفر دوم ایستاده بود تا ببیند چه اتفاقی رخ می‌دهد، دید نفر اول شروع کرد به گریه کردن. یعنی استراتژیِ گریه.
گریه برای ماست که کار تمام شده است و خبر به ما رسیده است و برای مظلومیتِ حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها گریه می‌کنیم، وگرنه آن روز که روزِ گریه نبود، آن روز روزِ سپر کردنِ سینه بود، آن روز روزِ کتک خوردن برای امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بود.
وقتی نگاه کردند و دیدند انصار همراهی نکردند، و خلیفه هم در احتجاج کم آورد، قبیله‌ی فدک را به دست حضرت داد.
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در حال رفتن به خانه بود، فاصله‌ی آنجایی که سخنرانی کرد تا خانه‌ی حضرت که راه زیادی نبود. مردم از در خارج شدند، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها خواستند از حیاط مسجد به خانه‌ی خود بروند، ملعون ازل و ابد آمد و جلوی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را گرفت.
اولین اهانت و جسارت و ضرب، بعد از نکول و سرِ جا نشستنِ آن قومی بود که باید یاری می‌کردند. وقتی مطمئن شدند آن‌ها کاری نمی‌کنند، این‌ها یک قدم براشتند.
باز هم بررسی کردند، دیدند آیا مدینه بهم می‌ریزد یا نه، آیا آشوب می‌شود یا نه. دیدند مردم قدری گریه کردند اما اتفاقی نیفتاد. صدیقه طاهره سلام الله علیها هم فعالیت خود را تشدید کردند. به این نتیجه رسیدند که باید کار را یکسره کنند. گفتند دو حالت اتفاق می‌افتد، یا حمله می‌کنیم و حتماً علی دفاع می‌کند.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرموده بود که تو دست به شمشیر نبر.
اگر امیرالمؤمنین صلوات الله علیه دفاع می‌کرد، در این جنگِ نظامیِ یک نفر به چند نفر معلوم است که کار تمام می‌شود، بعد هم می‌گویند جنگ شد.
یا علی اقدامی نمی‌کند، آنوقت کاری می‌کنیم که هر روز هزار مرتبه بمیرد و زنده شود. دیگر نمی‌شود فاطمه را تحمّل کرد.
فدای آن زهرای اطهری که یک تنه در مقابل یک شهر، آن‌ها را بیچاره کرد، مجبور شدند کفرشان را آشکار کنند. حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها کاری کرد که آن‌ها از نفاق خود بیرون بیایند. امروز هم که مسلمین باور ندارند به خانه‌ی زهرای اطهر سلام الله علیها حمله نشده است، معتقدند اگر چنین اتفاقی رخ داده باشد معلوم است که مهاجمان بی‌دین هستند، منتها انکار می‌کنند و می‌گویند ان شاء الله اصل این موضوع نبوده است، یعنی موضوع اینقدر روشن بود. حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها آن‌ها را وادار کرد که اقدام کنند، اقدام هم کردند.
روضه و توسّل
وقتی اقدام صورت گرفت، «سُلیم» نوشته است که دیگر بعد از آن حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها ملازم فراش شد، دیگر بستری شد…
یک بانوی هجده ساله دیگر حتّی توان نشستن نداشت، دیگر صدای او جوهر ندشت، دیگر نمی‌توانست حرف بزند، نمی‌توانست نفس بکشد… مانند این شب‌ها که شب شهادت است، بچه‌ها مدام دور مادر نشسته بودند…
در خانه‌ای که مادرِ جوان بیمار باشد، آن هم نه بیماری که امید به بهبود او وجود دارد، بیماری که بچه‌ها می‌دیدند پدرشان در حیاط خانه مشغول ساختنِ تابوت است، می‌دانستند پایان این امر چیست… دور مادر نشسته بودند و چیزی حواسشان را پرت نمی‌کرد، اصلاً کسی هم برای احوالپرسی نمی‌آمد که بخواهد حواس این‌ها را پرت کند. دائم دور مادر نشسته بودند، آنقدر وضع حضرت وخیم بود که این روزهای آخر عموی پیامبر (عباس) خواست برای عیادت بیاید، امیرالمؤمنین صلوات الله علیه پیغام داد که وضع او وخیم است و نمی‌توانیم میهمان بپذیریم.
بچه‌ها دور مادر نشسته بودند، آنقدر که خوف این موضوع را داشتند که لحظه‌ای سر برگردانند، وقتی برگردند کار تمام شده باشد…
زهرای اطهر سلام الله علیها محتضر شده بود، بچه‌ها دور او نشسته بودند…
وقتی مانند فردا رسید، روز آخر به کمک خواهر أسماء بنت عمیس، سَلمَی، بسختی نیمه‌نشسته شد، لباس‌های خود را عوض کرد، زخم‌ها را شست، می‌داند چه باری روی دوش امیرالمؤمنین صلوات الله علیه گذاشته است، خود او در روز زخم‌ها را شست که شب امیرالمؤمنین صلوات الله علیه مجبور نشود مدام روز زخم‌ها دست بکشد… لباس بچه‌ها را هم عوض کرد… توانی نداشت، نمی‌دانم آیا به سرِ این اطفال شانه‌ای زد و دستی به سرشان کشید یا نه…
بچه‌ها دیدند که امروز کمی حال مادر تغییر کرده و بسختی نشسته است، مدتی بود که امام حسن و امام حسین علیهما السلام از خانه بیرون نمی‌رفتند، گفتند به مسجد برویم و دو رکعت نماز شکر بخوانیم، ان شاء الله خدای متعال مادرمان را شفاء می‌دهد…
ان شاء الله خدای متعال شما را ناامید نکند…
وقتی رفتند، خیلی طول نکشید که برگشتند، نگران بودند… وقتی کسی بیمار بدحال دارد نمی‌تواند به جای فاصله‌داری برود، دل او طاقت نمی‌آورد… سبک نماز خواندند و زود برگشتند، در این فاصله که رفته بودند، صدیقه طاهره سلام الله علیها به سَلمَی فرمود: پاهای مرا رو به قبله کن، ملحفه‌ای روی صورت من بکش و عقب بایست، وقتی لحظاتی گذشت بیا و مرا صدا کن، اگر جواب ندادم علی را خبر کن…
ظاهرا حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها می‌خواست که بچه‌ها این صحنه‌ها را نبینند…
سَلمَی مضطرب و نگران عقب ایستاده بود، لحظاتی گذشت و جلو آمد، آرام این روبند را برداشت… صدیقه طاهره سلام الله علیها می‌داند که امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هم این روبند را برخواهد داشت، در یک نقلی دیدم که نوشته بود دست راست را روی صورت خود گذاشته بود… تا جایی که توانست دردهای خود را از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه مخفی کرد…
«سَلمَی» صدا زد، «یَا بِنتَ رَسُول الله»… «کَلِّمِینِی یَا فَاطِمَهُ الزَّهراء»… «یَا بِنتَ مَن دَنَا فَتَدَلیَ فَکاَنَ قَابَ قَوْسَینِْ أَوْ أَدْنیَ»… ای دخترِ پیغمبرِ معراج رفته، با من حرف بزن… دید پاسخ نمی‌دهد… روبند را سرِ جای خود گذاشت، مضطرب عقب عقب رفت، در این فکر بود که چکار کند، ناگهان امام حسن مجتبی صلوات الله علیه و امام حسین صلوات الله علیه وارد شدند…
امام حسن مجتبی صلوات الله علیه جلو وارد شد، همینکه سر مبارک او وارد خانه شد، اول مادر را نگاه کرد، دید مادر ننشسته است و روی زمین است و پارچه روی صورت اوست، فرمود: «یَا سَلمَی! مَا یُنِیمُ أُمَّنَا فِی هَذِهِ السَّاعَهِ»،[۹] الآن که وقت خواب نیست… مادر درد داشت و نمی‌توانست بخوابد… چطور در این فاصله‌ی کم خوابید؟… اگر خوابیده است چرا روی صورت او پارچه کشیده‌ای؟…
سَلمَی نتوانست خیلی مقدّمه‌چینی کند، گفت: «مَاتَتْ اُمُّکُمَا فَاطِمَه»… مادرتان راحت شد…
سَلمَی می‌گوید: دو غریبِ مادر را نگاه کردم، امام حسن مجتبی صلوات الله علیه جلو، امام حسین صلوات الله علیه هم پشت سر ایشان، امام حسن مجتبی صلوات الله علیه آمد و اول این روبند را برداشت، آرام یک مرتبه صورتِ مادر را بوسید… چرا آرام؟ چون می‌دانست این صورت درد دارد… هنوز نمی‌خواهد باور کند… آرام یک مرتبه بوسید و عرض کرد: «کَلِّمِینِی یَا أُمَّاهْ فَأَنَا اِبْنُکِ اَلْحَسَنُ»… مادر جواب مرا بده…
چند مرتبه صدا زد… همیشه امام حسن مجتبی صلوات الله علیه خود را سپرِ امام حسین صلوات الله علیه می‌کرد، هر جا سختی بود خود را جلو می‌انداخت، همیشه برادرِ بزرگ بود، اما اینجا وقتی ناامید شد برگشت و به امام حسین علیه السلام متوسّل شد… «فَجَاءَ الحُسَیْن، فَوَضَعَ خَدَّهُ تَحْتَ قَدَمَیْهَا» صورت را کفِ پای حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها گذاشت، «کَلِّمِینِی یَا أُمَّاهْ فَأَنَا اِبْنُکِ اَلْحُسَیْنُ»…
[۱]– سوره مبارکه غافر، آیه ۴۴٫
[۲]– سوره مبارکه طه، آیات ۲۵ تا ۲۸٫
[۳]– الصّحیفه السّجّادیّه، ص ۹۸٫
[۴] سوره مبارکه واقعه، آیه ۷۹
[۵] الکافی، جلد ۱ ، صفحه ۲۳۸ (عِدَّهٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْحَجَّالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ اَلْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنِّی أَسْأَلُکَ عَنْ مَسْأَلَهٍ هَاهُنَا أَحَدٌ یَسْمَعُ کَلاَمِی قَالَ فَرَفَعَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ سِتْراً بَیْنَهُ وَ بَیْنَ بَیْتٍ آخَرَ فَاطَّلَعَ فِیهِ ثُمَّ قَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ سَلْ عَمَّا بَدَا لَکَ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ شِیعَتَکَ یَتَحَدَّثُونَ أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ عَلَّمَ عَلِیّاً عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ بَاباً یُفْتَحُ لَهُ مِنْهُ أَلْفُ بَابٍ قَالَ فَقَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ عَلَّمَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ عَلِیّاً عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ أَلْفَ بَابٍ یُفْتَحُ مِنْ کُلِّ بَابٍ أَلْفُ بَابٍ قَالَ قُلْتُ هَذَا وَ اَللَّهِ اَلْعِلْمُ قَالَ فَنَکَتَ سَاعَهً فِی اَلْأَرْضِ ثُمَّ قَالَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ وَ مَا هُوَ بِذَاکَ قَالَ ثُمَّ قَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ وَ إِنَّ عِنْدَنَا اَلْجَامِعَهَ وَ مَا یُدْرِیهِمْ مَا اَلْجَامِعَهُ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا اَلْجَامِعَهُ قَالَ صَحِیفَهٌ طُولُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعاً بِذِرَاعِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ إِمْلاَئِهِ مِنْ فَلْقِ فِیهِ وَ خَطِّ عَلِیٍّ بِیَمِینِهِ فِیهَا کُلُّ حَلاَلٍ وَ حَرَامٍ وَ کُلُّ شَیْءٍ یَحْتَاجُ اَلنَّاسُ إِلَیْهِ حَتَّى اَلْأَرْشُ فِی اَلْخَدْشِ وَ ضَرَبَ بِیَدِهِ إِلَیَّ فَقَالَ تَأْذَنُ لِی یَا أَبَا مُحَمَّدٍ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّمَا أَنَا لَکَ فَاصْنَعْ مَا شِئْتَ قَالَ فَغَمَزَنِی بِیَدِهِ وَ قَالَ حَتَّى أَرْشُ هَذَا کَأَنَّهُ مُغْضَبٌ قَالَ قُلْتُ هَذَا وَ اَللَّهِ اَلْعِلْمُ قَالَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ وَ لَیْسَ بِذَاکَ ثُمَّ سَکَتَ سَاعَهً ثُمَّ قَالَ وَ إِنَّ عِنْدَنَا اَلْجَفْرَ وَ مَا یُدْرِیهِمْ مَا اَلْجَفْرُ قَالَ قُلْتُ وَ مَا اَلْجَفْرُ قَالَ وِعَاءٌ مِنْ أَدَمٍ فِیهِ عِلْمُ اَلنَّبِیِّینَ وَ اَلْوَصِیِّینَ وَ عِلْمُ اَلْعُلَمَاءِ اَلَّذِینَ مَضَوْا مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ قَالَ قُلْتُ إِنَّ هَذَا هُوَ اَلْعِلْمُ قَالَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ وَ لَیْسَ بِذَاکَ ثُمَّ سَکَتَ سَاعَهً ثُمَّ قَالَ وَ إِنَّ عِنْدَنَا لَمُصْحَفَ فَاطِمَهَ عَلَیْهَا اَلسَّلاَمُ وَ مَا یُدْرِیهِمْ مَا مُصْحَفُ فَاطِمَهَ عَلَیْهَا اَلسَّلاَمُ قَالَ قُلْتُ وَ مَا مُصْحَفُ فَاطِمَهَ عَلَیْهَا اَلسَّلاَمُ قَالَ مُصْحَفٌ فِیهِ مِثْلُ قُرْآنِکُمْ هَذَا ثَلاَثَ مَرَّاتٍ وَ اَللَّهِ مَا فِیهِ مِنْ قُرْآنِکُمْ حَرْفٌ وَاحِدٌ قَالَ قُلْتُ هَذَا وَ اَللَّهِ اَلْعِلْمُ قَالَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ وَ مَا هُوَ بِذَاکَ’ ثُمَّ سَکَتَ سَاعَهً ثُمَّ قَالَ إِنَّ عِنْدَنَا عِلْمَ مَا کَانَ وَ عِلْمَ مَا هُوَ کَائِنٌ إِلَى أَنْ تَقُومَ اَلسَّاعَهُ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ هَذَا وَ اَللَّهِ هُوَ اَلْعِلْمُ قَالَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ وَ لَیْسَ بِذَاکَ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَأَیُّ شَیْءٍ اَلْعِلْمُ قَالَ مَا یَحْدُثُ بِاللَّیْلِ وَ اَلنَّهَارِ اَلْأَمْرُ مِنْ بَعْدِ اَلْأَمْرِ وَ اَلشَّیْءُ بَعْدَ اَلشَّیْءِ إِلَى یَوْمِ اَلْقِیَامَهِ .)
[۶] المسترشد فی إمامه أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب علیه السلام، جلد ۱، صفحه ۴۰۸ (وَ رَوَى اَلشَّعْبِیُّ ، عَنْ شُرَیْحِ بْنِ هَانِی قَالَ: خَطَبَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ بَعْدَ مَا اُفْتُتِحَتْ مِصْرُ ، ثُمَّ قَالَ: وَ إِنِّی مُخْرِجٌ إِلَیْکُمْ کِتَاباً، وَ کَتَبَ: « بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ » مِنْ عَبْدِ اَللَّهِ عَلِیٍّ أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ إِلَى مَنْ قَرَأَ کِتَابِی مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ اَلْمُسْلِمِینَ : أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ اَللَّهَ بَعَثَ مُحَمَّداً (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) بَشِیراً وَ نَذِیراً لِلْعَالَمِینَ وَ أَمِیناً عَلَى اَلتَّنْزِیلِ، وَ شَهِیداً عَلَى اَلْأُمَّهِ، وَ کُنْتُمْ یَا مَعْشَرَ اَلْعَرَبِ عَلَى شَرِّ دِینٍ تَنْحِتُون فِی حِجَارَهٍ خَشِنٍ مِنْ صَفَاهٍ صُمٍّ، وَ تَسْفِکُونَ دِمَاءَکُمْ، وَ تَقْتُلُونَ أَوْلاَدَکُمْ وَ تَقْطَعُونَ أَرْحَامَکُمْ، وَ تَأْکُلُونَ « أَمْوٰالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبٰاطِلِ »، سُبُلُکُمْ خَائِفَهٌ، وَ اَلْأَصْنَامُ فِیکُمْ مَنْصُوبَهٌ ؛ فَمَنَّ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْکُمْ بِمُحَمَّدٍ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) وَ بَعَثَهُ إِلَیْکُمْ رَسُولاً، فَقَالَ: « هُوَ اَلَّذِی بَعَثَ فِی اَلْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیٰاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ اَلْکِتٰابَ وَ اَلْحِکْمَهَ وَ إِنْ کٰانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلاٰلٍ مُبِینٍ » . فَکَانَ اَلرَّسُولُ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) إِلَیْکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ بِلِسَانِکُمْ، فَعَلَّمَکُمُ اَلْکِتَابَ وَ اَلْحِکْمَهَ وَ اَلْفَرَائِضَ، وَ أَمَرَکُمْ بِصِلَهِ أَرْحَامِکُمْ، وَ حِصْنِ دِمَائِکُمْ وَ أَدَاءِ اَلْأَمَانَهِ إِلَى أَهْلِهَا، وَ نَهَاکُمْ عَنِ اَلنَّجَاسَهِ، وَ أَمَرَکُمْ بِکُلِّ خَیْرٍ یُدْنِی إِلَى اَلْجَنَّهِ وَ یُبَاعِدُ مِنَ اَلنَّارِ ، فَلَمَّا اِسْتَکْمَلَ مُدَّتَهُ مِنَ اَلدُّنْیَا تَوَفَّاهُ اَللَّهُ حَمِیداً سَعِیداً مَرْضِیّاً عِلْمُهُ ، مَشْکُوراً سَعْیُهُ، فَیَا لَهَا مِنْ مُصِیبَهٍ، خُصَّتِ اَلْأَقْرَبِینَ، وَ عَمَّتْ جَمِیعَ اَلْمُسْلِمِینَ ؛ فَلَمَّا مَضَى لِسَبِیلِهِ، تَرَکَ کِتَابَ اَللَّهِ وَ أَهْلَ بَیْتِهِ إِمَامَیْنِ لاَ یَخْتَلِفَانِ، وَ أَخَوَیْنِ لاَ یَتَخَاذَلاَنِ، وَ مُجْتَمِعَیْنِ لاَ یَفْتَرِقَانِ، قَدْ کُنْتُ أَوْلَى اَلنَّاسِ بِهِ مِنِّی بِقَمِیصِی، فَسَارَعَ اَلْمُسْلِمُونَ بَعْدَهُ، فَوَ اَللَّهِ مَا کَانَ یُلْقَى فِی رُوعِی، وَ لاَ یَخْطُرُ عَلَى بَالِی!! أَنَّ اَلْعَرَبَ تَعْدِلُ هَذَا اَلْأَمْرَ بَعْدَ مُحَمَّدٍ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) عَنِّی، فَلَمَّا أَبْطَئُوا بِالْوِلاَیَهِ عَلَیَّ، وَ هَمُّوا بِإِزَالَتِهَا عَنِّی، وَ ثَبَتَ اَلْأَنْصَارُ وَ هُمْ کَتِیبَهُ اَلْإِسْلاَمِ ، فَقَالَتْ: إِذَا لَمْ تُسْلِمُوهَا لِعَلِیٍّ فَصَاحِبُنَا سَعْدُ بْنُ عُبَادَهَ أَحَقُّ بِهَا مِنْ غَیْرِهِ!. فَوَ اَللَّهِ مَا أَدْرِی إِلَى مَنْ أَشْکُو؟ إِمَّا أَنْ تَکُونَ اَلْأَنْصَارُ ظُلِمَتْ حَقَّهَا، وَ إِمَّا أَنْ یَکُونُوا ظَلَمُونِی بَلْ حَقِّی اَلْمَأْخُوذُ، وَ أَنَا اَلْمَظْلُومُ.!. وَ قَالَ قَائِلٌ مِنَ اَلْقَوْمِ: إِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ اِسْتَخْلَفَ أَبَا بَکْرٍ فِی حَیَاتِهِ، لِأَنَّهُ أَمَرَهُ أَنْ یُصَلِّیَ بِالنَّاسِ وَ اَلصَّلاَهُ هِیَ اَلْإِمَامَهُ؛ فَعَلاَمَ اَلْمَشُورَهُ فِیهِ إِنْ کَانَ رَسُولُ اَللَّهِ اِسْتَخْلَفَهُ؟! فَأَتَى رَهْطٌ مِنْ أَصْحَابِ مُحَمَّدٍ [صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ] یَعْرِضُونَ عَلَیَّ اَلنُّصْرَهَ. مِنْهُمْ خَالِدٌ، وَ أَبَانٌ اِبْنَا سَعِیدِ بْنِ اَلْعَاصِ ، وَ اَلْمِقْدَادُ بْنُ اَلْأَسْوَدِ اَلْکِنْدِیُّ وَ أَبُو ذَرٍّ اَلْغِفَارِیُّ ، وَ عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ ، وَ سَلْمَانُ اَلْفَارِسِیُّ، وَ اَلزُّبَیْرُ بْنُ اَلْعَوَّامِ ، وَ أَبُو سُفْیَانَ بْنُ حَرْبٍ، وَ اَلْبَرَاءُ بْنُ مَالِکٍ اَلْأَنْصَارِیُّ، فَقُلْتُ لَهُمْ: إِنَّ عِنْدِی مِنْ نَبِیِّ اَللَّهِ اَلْعَهْدَ وَ لَهُ اَلْوَصِیَّهُ، وَ لَیْسَ لِی أَنْ أُخَالِفَهُ، وَ لَسْتُ أُجَاوِزُ أَمْرَهُ، وَ مَا أَخَذَهُ عَلَیَّ اَللَّهُ، لَوْ خَزَمُوا أَنْفِی لَأَقْرَرْتُ سَمْعاً وَ طَاعَهً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، فَبَیْنَا أَنَا عَلَى ذَلِکَ، إِذْ قِیلَ: قَدِ اِنْثَالَ اَلنَّاسُ عَلَى أَبِی بَکْرٍ وَ أَجْفَلُوا عَلَیْهِ لِیُبَایِعُوهُ، وَ مَا ظَنَنْتُ أَنَّهُ تَخَلَّفَ عَنْ جَیْشِ أُسَامَهَ ، إِذْ کَانَ اَلنَّبِیُّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) قَدْ أَمَّرَهُ عَلَیْهِ وَ عَلَى صَاحِبِهِ، وَ قَدْ کَانَ أَمَرَ أَنْ یُجَهِّزَ جَیْشَ أُسَامَهَ ، فَلَمَّا رَأَیْتُهُ قَدْ تَخَلَّفَ وَ طَمِعَ فِی اَلْإِمَارَهِ، وَ رَأَیْتُ اِنْثِیَالَ اَلنَّاسِ عَلَیْهِ أَمْسَکْتُ یَدِی، وَ رَأَیْتُ أَنِّی أَحَقُّ بِمَقَامِ مُحَمَّدٍ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) فِی اَلنَّاسِ مِمَّنْ قَدْ رَفَضَ نَفْسَهُ، فَلَبِثْتُ مَا شَاءَ اَللَّهُ حَتَّى رَأَیْتُ رَاجِعَهً مِنَ اَلنَّاسِ رَجَعَتْ عَنِ اَلْإِسْلاَمِ وَ أَظْهَرَتْ ذَلِکَ یَدْعُونَ إِلَى مَحْوِ دِینِ اَللَّهِ، وَ تَغْیِیرِ مِلَّهِ مُحَمَّدٍ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) فَخَشِیتُ إِنْ لَمْ أَنْصُرِ اَلْإِسْلاَمَ وَ قَعَدْتُ، أَنْ أَرَى فِیهِ ثَلْماً وَ هَدْماً، تَکُونُ مُصِیبَتُهُ عَلَیَّ أَعْظَمَ مِنْ فَوْتِ وِلاَیَهِ أُمُورِکُمُ اَلَّتِی إِنَّمَا هِیَ مَتَاعُ أَیَّامٍ قَلاَئِلَ، ثُمَّ یَزُولُ مَا کَانَ مِنْهَا کَمَا یَزُولُ اَلسَّرَابُ، وَ یَنْقَشِعُ کَمَا یَنْقَشِعُ اَلسَّحَابُ؛ وَ رَأَیْتُ اَلنَّاسَ قَدِ اِمْتَنَعُوا بِقُعُودِی عَنِ اَلْخُرُوجِ إِلَیْهِمْ، فَمَشَیْتُ عِنْدَ ذَلِکَ إِلَى أَبِی بَکْرٍ فَتَأَلَّفْتُهُ، وَ لَوْ لاَ أَنِّی فَعَلْتُ ذَلِکَ لَبَادَ اَلْإِسْلاَمُ، ثُمَّ نَهَضْتُ فِی تِلْکَ اَلْأَحْدَاثِ حَتَّى أَنَاخَ اَلْبَاطِلُ، وَ کَانَتْ « کَلِمَهُ اَللّٰهِ هِیَ اَلْعُلْیٰا » … « وَ لَوْ کَرِهَ اَلْمُشْرِکُونَ » ثُمَّ إِنَّ سَعْدَ بْنَ عُبَادَهَ ، لَمَّا رَأَى اَلنَّاسَ یُبَایِعُونَ أَبَا بَکْرٍ ، نَادَى: وَ اَللَّهِ مَا أَرَدْتُهَا حَتَّى صَرَفْتُ عَنْ عَلِیٍّ، وَ لاَ أُبَایِعُکُمْ أَبَداً حَتَّى یُبَایِعَکُمْ عَلِیٌّ، وَ لَعَلِّی لاَ أَفْعَلُ وَ إِنْ بَایَعَ، وَ أَحْبَبْتُ أَنْ أَقْطَعَ قَوْلَ سَعْدٍ فَرَکِبَ فَرَسَهُ وَ أَتَى حَوْرَانَ ، وَ أَقَامَ فِی غَسَّانَ حَتَّى هَلَکَ، وَ أَبَى أَنْ یُبَایِعَ. وَ قَامَ فَرْوَهُ بْنُ عُمَرَ اَلْأَنْصَارِیُّ ، فَقَالَ: یَا مَعْشَرَ قُرَیْشٍ هَلْ فِیکُمْ رَجُلٌ تَحِلُّ لَهُ اَلْخِلاَفَهُ، أَوْ یُقْبَلَ فِی اَلشُّورَى فِیهِ مَا فِی عَلِیٍّ ؟ قَالُوا: لاَ، قَالَ: فَهَلْ فى عَلِیٍّ مَا لَیْسَ فى أَحَدٍ مِنْکُمْ؟ قَالُوا: نَعَمْ!، قَالَ: فَمَا صَدَّکُمْ عَنْهُ؟! قَالُوا: اِجْتِمَاعُ اَلنَّاسِ عَلَى أَبِی بَکْرٍ ؟! قَالَ: أَمَا وَ اَللَّهِ لَئِنْ کُنْتُمْ أَصَبْتُمْ أَسِنَّتَکُمْ لَقَدْ أَخْطَأْتُمْ سُنَنَکُمْ، فَلَوْ جَعَلْتُمُوهَا فِی عَلِیٍّ لَأَکَلْتُمْ مِنْ فَوْقِکُمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِکُمْ؛ فَتَوَلَّى أَبُو بَکْرٍ فَصَحِبْتُهُ وَ اَللَّهِ مُنَاصِحاً، وَ أَطَعْتُهُ فِیمَا أَطَاعَ اَللَّهَ، جَاهَدَ وَ مَا طَمِعْتُ أَنْ لَوْ حَدَثَ بِهِ حَادِثٌ وَ أَنَا حَیٌّ أَنْ یَرُدَّ اَلْأَمْرَ اَلَّذِی نَازَعْتُهُ فِیهِ إِلَى طَمَعٍ مُسْتَیْقِنٍ، وَ لاَ یَئِسْتُ مِنْهُ یَأْسَ مَنْ لاَ یَرْجُوهُ، وَ لَوْ لاَ خَاصَّهُ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ عُمَرَ ، وَ أَمْرٌ قَدْ عَقَدَاهُ بَیْنَهُمَا، لَظَنَنْتُ أَنَّهُ لاَ یَدْفَعُهَا عَنِّی هَذَا، وَ قَدْ سَمِعَ قَوْلَ اَلنَّبِیِّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ) لِبُرَیْدَهَ اَلْأَسْلَمِیِّ ، وَ ذَلِکَ : أَنَّ اَلنَّبِیَّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) بَعَثَنِی وَ خَالِدَ بْنَ اَلْوَلِیدِ إِلَى اَلْیَمَنِ فَقَالَ: إِذَا تَفَرَّقْتُمَا فَکُلُّ وَاحِدٍ مِنْکُمَا أَمِیرٌ عَلَى حِیَالِهِ، وَ إِذَا اِجْتَمَعْتُمَا فَأَنْتَ یَا عَلِیُّ أَمِیرٌ عَلَى خَالِدٍ ، فَأَغَرْنَا عَلَى أَبْیَاتٍ، وَ سَبَیْنَا فِیهِمْ خَوْلَهَ بِنْتَ جَعْفَرٍ جَانَّ اَلصَّفَا ، وَ إِنَّمَا سُمِّیَتْ جَانَّ اَلصَّفَا لِحُسْنِهَا، فَأَخَذْتُ خَوْلَهَ وَ اِغْتَنَمَهَا خَالِدٌ مِنِّی! وَ بَعَثَ بُرَیْدَهَ اَلْأَسْلَمِیَّ إِلَى رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) ، فَأَخْبَرَهُ بِمَا کَانَ مِنِّی وَ مِنْ أَخْذِی خَوْلَهَ ، فَقَالَ لَهُ اَلنَّبِیُّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) : حَظُّهُ فِی اَلْخُمُسِ أَکْثَرُ مِمَّا أَخَذَ، إِنَّهُ وَلِیُّکُمْ بَعْدِی، وَ یَسْمَعُهَا أَبُو بَکْرٍ وَ عُمَرُ !. وَ هَذَا بُرَیْدَهُ لَمْ یَمُتْ، فَهَلْ بَعْدَ هَذَا مَقَالٌ لِقَائِلٍ؟!، فَلَمَّا اُحْتُضِرَ بَعَثَ إِلَى عُمَرَ فَوَلاَّهُ، فَسَمِعْتُ وَ أَطَعْتُ، وَ نَاصَحْتُ لِلدِّینِ، وَ تَوَلَّى عُمَرُ تِلْکَ اَلْأُمُورَ، وَ کَانَ مَرَضِیَّ اَلسِّیرَهِ، مَیْمُونَ اَلنَّقِیبَهِ عِنْدَهُمْ، حَتَّى إِذَا اُحْتُضِرَ، قُلْتُ فِی نَفْسِی: لَنْ یَعْدِلَهَا عَنِّی، فَجَعَلَنِی سَادِسَ سِتَّهٍ ، وَ أَمَرَ صُهَیْباً أَنْ یُصَلِّیَ بِالنَّاسِ! وَ دَعَا أَبَا طَلْحَهَ زَیْدَ بْنَ سَهْلٍ اَلْأَنْصَارِیَّ ، فَقَالَ: کُنْ فِی خَمْسِینَ رَجُلاً مِنْ قَوْمِکَ فَاقْتُلْ مَنْ أَبَى أَنْ یَرْضَى مِنْ هَؤُلاَءِ اَلسِّتَّهِ،! فَکَیْفَ قَالَ: قُبِضَ رَسُولُ اَللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) وَ هُوَ عَنْ هَؤُلاَءِ اَلسِّتَّهِ رَاضٍ، وَ قَالَ: فِی حَالَهٍ: اُقْتُلْ مَنْ أَبَى مِنْهُمْ وَ هُمْ عِنْدَهُ مِمَّنْ قَدْ رَضِیَ اَللَّهُ وَ رَسُولُهُ عَنْهُمْ، إِنَّ ذَلِکَ لَمِنَ اَلْعَجَبِ!! ثُمَّ اِجْتَمَعُوا فَمَا کَانُوا لِوِلاَیَهِ أَحَدٍ أَشَدَّ کَرَاهِیَهٍ مِنْهُمْ لِوِلاَیَتِی عَلَیْهِمْ، فَکَانُوا یَسْمَعُونِّی أُحَاجُّ أَبَا بَکْرٍ فَأَقُولُ: یَا مَعْشَرَ قُرَیْشٍ إِنَّا أَهْلَ اَلْبَیْتِ أَحَقُّ بِهَذَا اَلْأَمْرِ مِنْکُمْ مَا کَانَ فِینَا مَنْ یَقْرَأُ اَلْقُرْآنَ، وَ یَعْرِفُ اَلسُّنَّهَ وَ یَدِینُ بِدِینِ اَلْحَقِّ، فَخَشِیَ اَلْقَوْمُ إِنْ أَنَا وُلِّیتُ عَلَیْهِمْ أَنْ لاَ یَکُونَ لَهُمْ فِی اَلْأَمْرِ نَصِیبٌ مَا بَقُوا، وَ أَخَذُوا بِأَنْفَاسِهِمْ، وَ اِعْتَرَضَ فِی حُلُوقِهِمْ، فَأَجْمَعُوا إِجْمَاعاً وَاحِداً، فَصَرَفُوا اَلْوِلاَیَهَ عَنِّی إِلَى عُثْمَانَ وَ أَخْرَجُونِی مِنَ اَلْإِمْرَهِ عَلَیْهِمْ! رَجَاءَ أَنْ یَنَالُوهَا وَ یَتَدَاوَلُوهَا، ثُمَّ قَالُوا هَلُمَّ فَبَایِعْ وَ إِلاَّ جَاهَدْنَاکَ!!. فَبَایَعْتُ مُسْتَکْرَهاً، وَ صَبَرْتُ مُحْتَسِباً، فَقَالَ عَبْدُ اَلرَّحْمَنِ : یَا اِبْنَ أَبِی طَالِبٍ إِنَّکَ عَلَى هَذَا اَلْأَمْرِ لَحَرِیصٌ، قُلْتُ: حِرْصِی عَلَى أَنْ یَرْجِعَ حَقِّی فِی عَافِیَهٍ، وَ لاَ یَجُوزُ لِی عَنْهُ اَلسُّکُوتُ لِإِثْبَاتِ اَلْحُجَّهِ عَلَیْکُمْ، وَ أَنْتُمْ حَرَصْتُمْ عَلَى دُنْیَا تَبِیدُ، فَإِنِّی قَدْ جَعَلَنِیَ اَللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَوْلَى بِهِ مِنْکُمْ، وَ أَنْتُمْ تَصْرِفُونَ وَجْهِی دُونَهُ، وَ تَحُولُونَ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ، فَبُهِتُوا، « وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلظّٰالِمِینَ » اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَعْدِیکَ عَلَى قُرَیْشٍ، فَإِنَّهُمْ قَطَعُوا رَحِمِی، أَضَاعُوا سُنَّتِی، وَ صَغَّرُوا عَظِیمَ مَنْزِلَتِی، وَ أَجْمَعُوا عَلَى مُنَازَعَتِی، أَمْراً کُنْتُ أَوْلَى اَلنَّاسِ بِهِ مِنْهُمْ فَسَلَبُونِیهِ، ثُمَّ قَالُوا: أَلاَ إِنَّ فِی اَلْحَقِّ أَنْ تَأْخُذَهُ، وَ فِی اَلْحَقِّ أَنْ تُمْنَعَهُ فَاصْبِرْ کَمَداً أَوْ مِتْ مُتَأَسِّفاً حَنَقاً، وَ اَیْمُ اَللَّهِ لَوْ اِسْتَطَاعُوا أَنْ یَدْفَعُوا قَرَابَتِی کَمَا قَطَعُوا سُنَّتِی لَفَعَلُوا ، وَ لَکِنْ لَمْ یَجِدُوا إِلَى ذَلِکَ سَبِیلاً، وَ کَانَ نَبِیُّ اَللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) عَهِدَ إِلَیَّ فَقَالَ: یَا اِبْنَ أَبِی طَالِبٍ لَکَ وَلاَیَهُ أُمَّتِی مِنْ بَعْدِی فَإِنْ وَلَّوْکَ فِی عَافِیَهٍ وَ اِجْتَمَعُوا عَلَیْکَ بِالرِّضَا فَقُمْ بِأَمْرِهِمْ، وَ إِنِ اِخْتَلَفُوا عَلَیْکَ فَدَعْهُمْ وَ مَا هُمْ فِیهِ، فَإِنَّ اَللَّهَ سَیَجْعَلُ لَکَ مَخْرَجاً. فَنَظَرْتُ فَإِذَا لَیْسَ مَعِی رَافِدٌ وَ لاَ ذَابٌّ، وَ لاَ مُسَاعِدٌ إِلاَّ أَهْلُ بَیْتِی فَضَنِنْتُ بِهِمْ عَلَى اَلْمَوْتِ وَ اَلْهَلاَکِ وَ لَوْ کَانَ بِهِمْ حَمْزَهُ أَوْ أَخِی جَعْفَرٌ ، مَا بَایَعْتُ کُرْهاً، فَأَغْضَیْتُ عَلَى اَلْقَذَى وَ تَجَرَّعْتُ اَلشَّجَى، وَ صَبَرْتُ مِنْ کَظْمِ اَلْغَیْظِ عَلَى أَمَرَّ مِنَ اَلْعَلْقَمِ وَ آلَمَ القلوب [لِلْقُلُوبِ] مِنْ حَزِّ اَلشِّفَارِ، . ثُمَّ تَفَاقَمَتِ اَلْأُمُورُ، فَمَا زَالَتْ تَجْرِی عَلَى غَیْرِ جِهَتِهَا، فَصَبَرْتُ عَلَیْکُمْ حَتَّى إِذَا نَقَمْتُمْ عَلَى عُثْمَانَ أَنَّبْتُمُوهُ فَقَتَلْتُمُوهُ، خَذَلَهُ أَهْلُ بَدْرٍ ، وَ قَتَلَهُ أَهْلُ مِصْرَ ، مَا أَمَرْتُ وَ لاَ نَهَیْتُ عَنْهُ، وَ لَوْ أَمَرْتُ بِهِ لَکُنْتُ قَاتِلاً، وَ لَوْ نَهَیْتُ عَنْهُ لَصِرْتُ نَاصِراً. ثُمَّ جِئْتُمُونِی لِتُبَایِعُونِی فَأَبَیْتُ عَلَیْکُمْ فَأَمْسَکْتُ یَدِی فَنَازَعْتُمُونِی وَ رَافَعْتُمُونِی، وَ بَسَطْتُمْ یَدِی فَکَفَفْتُهَا، وَ مَدَدْتُمُوهَا فَقَبَضْتُهَا، ثُمَّ تَدَاکَکْتُمْ عَلَیَّ تَدَاکُکَ اَلْهِیمِ عَلَى حِیَاضِهَا یَوْمَ وُرُودِهَا، وَ اِزْدَحَمْتُمْ عَلَیَّ [حَتَّى] ظَنَنْتُ أَنَّ بَعْضَکُمْ قَاتِلٌ بَعْضاً، وَ أَنَّکُمْ قَاتِلِیَّ حَتَّى اِنْقَطَعَ اَلنَّعْلُ وَ سَقَطَ اَلرِّدَاءُ، وَ وُطِئَ اَلضَّعِیفُ، وَ بَلَغَ مِنْ سُرُورِ اَلنَّاسِ بَیْعَتَهُمْ إِیَّایَ أَنْ حُمِلَ إِلَیْهَا اَلصَّغِیرُ وَ خَرَجَ إِلَیْهَا اَلْکَبِیرُ، وَ تَحَامَلَ إِلَیْهَا اَلْعَلِیلُ وَ حَسِرَتْ إِلَیْهَا اَلْکُفَّارُ ، فَقُلْتُمْ بَایِعْنَا لاَ نَجِدُ غَیْرَکَ وَ لاَ نَرْضَى إِلاَّ بِکَ، فَبَایِعْنَا لاَ نَتَفَرَّقُ وَ (لاَ) نَخْتَلِفُ، فَبَایَعْتُکُمْ عَلَى کِتَابِ اَللَّهِ وَ سُنَّهِ نَبِیِّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) وَ دَعَوْتُ اَلنَّاسَ إِلَى بَیْعَتِی، فَمَنْ بَایَعَنِی طَائِعاً قَبِلْتُ مِنْهُ وَ مَنْ أَبَى تَرَکْتُهُ، فَبَایَعَنِی فِیمَنْ بَایَعَنِی طَلْحَهُ وَ اَلزُّبَیْرُ ، وَ لَوْ أَبَیَا مَا أَکْرَهْتُهُمَا کَمَا لَمْ أُکْرِهْ غَیْرَهُمَا، وَ کَانَ طَلْحَهُ یَرْجُو اَلْیَمَنَ، وَ اَلزُّبَیْرُ یَرْجُو اَلْعِرَاقَ ، فَلَمَّا عَلِمَا أَنِّی غَیْرُ مُوَلِّیهِمَا، اِسْتَأْذَنَا فِی اَلْعُمْرَهِ، یُرِیدَانِ اَلْغَدْرَهَ، فَأَتَیَا عَائِشَهَ فَاسْتَخَفَّاهَا مَعَ شَیْءٍ کَانَ فِی نَفْسِهَا عَلَیَّ؛ وَ اَلنِّسَاءُ نَوَاقِصُ اَلْعُقُولِ، نَوَاقِصُ اَلْإِیمَانِ، نَوَاقِصُ اَلْحُظُوظِ، فَأَمَّا نُقْصَانُ إِیمَانِهِنَّ فَقُعُودُهُنَّ عَنِ اَلصَّلاَهِ فِی أَیَّامِ حَیْضِهِنَّ، وَ أَمَّا نُقْصَانُ عُقُولِهِنَّ فَلاَ شَهَادَهَ لَهُنَّ إِلاَّ فِی اَلدَّیْنِ وَ شَهَادَهُ اِمْرَأَتَیْنِ بِرَجُلٍ، وَ أَمَّا نُقْصَانُ حُظُوظِهِنَّ فَمَوَارِیثُهُنَّ عَلَى اَلْأَنْصَافِ مِنْ مَوَارِیثِ اَلرِّجَالِ. وَ قَادَهُمَا عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ عَامِرٍ إِلَى اَلْبَصْرَهِ، وَ ضَمِنَ لَهُمَا اَلْأَمْوَالَ وَ اَلرِّجَالَ، فَبَیْنَا هُمَا یَقُودَانِهَا إِذَا هِیَ تَقُودُهُمَا، فَاتَّخَذَاهَا دَرِیئَهً یُقَاتِلاَنِ بِهَا وَ إِلَى خَطِیئَهٍ أَعْظَمَ مِمَّا أَتَیَا أَخْرَجَا أُمَّهُمَا زَوْجَهَ رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) وَ کَشَفَا عَنْهَا حِجَاباً سَتَرَهُ اَللَّهُ جَلَّ اِسْمُهُ عَلَیْهَا، وَ صَانَا حَلاَئِلَهُمَا مَا أَنْصَفَا اَللَّهَ وَ لاَ رَسُولَهُ فَأَصَابُوا ثَلاَثَ خِصَالٍ مِنْ حَقِّهَا عَلَى مَنْ فَعَلَهَا مِنَ اَلنَّاسِ فِی کِتَابِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، اَلْبَغْیَ وَ اَلنَّکْثَ وَ اَلْمَکْرَ، قَالَ اَللَّهُ تَعَالَى: « یٰا أَیُّهَا اَلنّٰاسُ إِنَّمٰا بَغْیُکُمْ عَلىٰ أَنْفُسِکُمْ » وَ قَالَ تَعَالَى: « فَمَنْ نَکَثَ فَإِنَّمٰا یَنْکُثُ عَلىٰ نَفْسِهِ » وَ قَالَ تَعَالَى: « وَ لاٰ یَحِیقُ اَلْمَکْرُ اَلسَّیِّئُ إِلاّٰ بِأَهْلِهِ » . فَقَدْ وَ اَللَّهِ بَغَیَا عَلَیَّ وَ نَکَثَا بَیْعَتِی، وَ غَدَرَا بِی، إِنِّی مُنِیتُ بِأَرْبَعَهٍ مَا مُنِیَ أَحَدٌ بِمِثْلِهِنَّ، مُنِیتُ بِأَطْوَعِ اَلنَّاسِ فِی اَلنَّاسِ، عَائِشَهَ بِنْتِ أَبِی بَکْرٍ وَ بِأَشْجَعِ اَلنَّاسِ اَلزُّبَیْرِ بْنِ اَلْعَوَّامِ، وَ بِأَخْصَمِ اَلنَّاسِ طَلْحَهَ بْنِ عُبَیْدِ اَللَّهِ، وَ بِأَکْثَرِ اَلنَّاسِ مَالاً یَعْلَى بْنِ مُنْیَهَ اَلتَّمِیمِیِّ ، أَعَانَ عَلَیَّ بِأَصْوَاعِ اَلدَّنَانِیرِ، وَ اَللَّهِ لَئِنِ اِسْتَقَامَ هَذَا اَلْأَمْرُ لَأَجْعَلَنَّ مَالَهُ وَ وُلْدَهُ فَیْئاً لِلْمُسْلِمِینَ ، فَأَتَیَا اَلْبَصْرَهَ وَ أَهْلُهَا مُجْتَمِعُونَ عَلَى طَاعَتِی وَ بَیْعَتِی، وَ بِهَا شِیعَتِی وَ خُزَّانُ بَیْتِ مَالِ اَلْمُسْلِمِینَ ، فَدَعَوُا اَلنَّاسَ إِلَى مَعْصِیَتِی، وَ إِلَى نَقْضِ بَیْعَتِی فَمَنْ أَطَاعَهُمْ أَکْفَرُوهُ وَ مَنْ عَصَاهُمْ قَتَلُوهُ، فَثَارَ بِهِمْ حَکِیمُ بْنُ جَبَلَهَ اَلْعَبْدِیُّ فِی سَبْعِینَ رَجُلاً مِنْ عُبَّادِ أَهْلِ اَلْبَصْرَهِ وَ کَانُوا یُسَمَّوْنَ أَصْحَابَ اَلثَّفِنَاتِ کَأَنَّ جَبَهَاتِهِمْ مِثْلُ ثَفِنَاتِ اَلْإِبِلِ، وَ أَبَى أَنْ یُبَایِعَهُمَا یَزِیدُ بْنُ اَلْحَرْثِ اَلْیَشْکُرِیُّ وَ هُوَ شَیْخُ أَهْلِ اَلْبَصْرَهِ یَوْمَئِذٍ وَ قَالَ: اِتَّقِیَا اَللَّهَ، إِنَّ أَوَّلَکُمَا قَادَنَا إِلَى اَلْجَنَّهِ فَلاَ یَقُودُنَا آخِرُکُمَا إِلَى اَلنَّارِ ؛ أَمَّا یَمِینِی فَشَغَلَهَا عَنِّی عَلِیُّ [بْنُ أَبِی طَالِبٍ] (عَلَیْهِ السَّلاَمُ) بِبَیْعَتِی إِیَّاهُ وَ أَمَّا شِمَالِی فَهَذِهِ خُذَاهَا فَارِغَهً إِنْ شِئْتُمَا!، فَخُنِقَ حَتَّى مَاتَ. وَ قَامَ عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ حَکِیمٍ اَلتَّمِیمِیُّ ، فَقَالَ: یَا طَلْحَهُ تَعْرِفُ هَذَا اَلْکِتَابَ؟ قَالَ: نَعَمْ هَذَا کِتَابِی إِلَیْکَ، قَالَ: هَلْ تَدْرِی مَا فِیهِ؟ قَالَ: اِقْرَأْهُ عَلَیَّ، فَقَرَأَهُ، فَإِذَا فِیهِ عَیْبُ عُثْمَانَ وَ دُعَاؤُهُ إِلَى قَتْلِهِ، ثُمَّ أَخَذَا عَامِلِی عُثْمَانَ بْنَ حُنَیْفٍ أَمِیرَ اَلْأَنْصَارِ فَمَثَّلاَ بِهِ، وَ نَتَفَا کُلَّ شَعْرَهٍ فِی رَأْسِهِ وَ وَجْهِهِ، وَ قَتَلاَ شِیعَتِی ، طَائِفَهً صَبْراً وَ طَائِفَهً غَدْراً، جَالَدُوا بِالسُّیُوفِ حَتَّى لَقُوا اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ صَادِقِینَ، فَوَ اَللَّهِ لَوْ لَمْ یُصِیبُوا مِنْهُمْ إِلاَّ رَجُلاً وَاحِداً مُتَعَمِّدِینَ بِقَتْلِهِ لَحَلَّ لِی قِتَالُهُمْ وَ قَتْلُ ذَلِکَ اَلْجَیْشِ کُلِّهِ؛ أَمَا طَلْحَهُ فَرَمَاهُ مَرْوَانُ بِسَهْمٍ فَقَتَلَهُ، وَ أَمَّا اَلزُّبَیْرُ فَذَکَرَ قَوْلَ رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) لَهُ: تُقَاتِلُ عَلِیّاً وَ أَنْتَ لَهُ ظَالِمٌ فَرَجَعَ مِنَ اَلْحَرْبِ عَلَى عَقِبِهِ؛ وَ أَمَّا عَائِشَهُ ، فَإِنَّ نَبِیَّ اَللَّهِ نَهَاهَا عَنْ مَسِیرِهَا، فَعَضَّتْ یَدَهَا نَدَامَهً عَلَى مَا کَانَ مِنْهَا ؛ وَ کَانَ طَلْحَهُ لَمَّا نَزَلَ بِذِی قَارٍ ، قَامَ خَطِیباً فَقَالَ: یَا أَیُّهَا اَلنَّاسُ، إِنَّا أَخْطَئْنَا فِی أَمْرِ عُثْمَانَ خَطِیئَهً لاَ یُخْرِجُنَا مِنْهَا إِلاَّ اَلطَّلَبُ بِدَمِهِ!! وَ عَلِیٌّ قَاتِلُهُ وَ عَلَیْهِ اَلْقَوَدُ، وَ قَدْ نَزَلَ ذَا قَارٍ مَعَ نَسَّاجِی اَلْیَمَنِ وَ قَصَّابِی وَ مُنَافِقِی مِصْرَ ؛ فَلَمَّا بَلَغَنِی ذَلِکَ کَتَبْتُ إِلَیْهِ أُنَاشِدُهُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) أَ لَسْتَ أَتَیْتَنِی فِی أَهْلِ مِصْرَ ؟ وَ قَدْ حَصَرُوا عُثْمَانَ !؟ فَقُلْتَ: اِنْهَضْ بِنَا إِلَى هَذَا اَلرَّجُلِ، فَإِنَّا لاَ نَسْتَطِیعُ قَتْلَهُ إِلاَّ بِکَ، أَ لاَ تَعْلَمُ أَنَّهُ سَیَّرَ أَبَا ذَرٍّ ، وَ فَتَقَ بَطْنَ عَمَّارٍ وَ آوَى اَلْحَکَمَ بْنَ اَلْعَاصِ طَرِیدَ رَسُولِ اَللَّهِ، وَ اِسْتَعْمَلَ اَلْفَاسِقَ فِی کِتَابِ اَللَّهِ اَلْوَلِیدَ بْنَ عُقْبَهَ بْنِ أَبِی مُعَیْطٍ وَ قَدْ ضُرِبَ فِی اَلْخَمْرِ وَ سَلَّطَ خَالِدَ بْنَ عُرْفُطَهَ اَلْعُذْرِیِّ وَ أَنْحَى عَلَى کِتَابِ اَللَّهِ یُحَرِّفُهُ وَ یُحْرِقُهُ!! فَقُلْتُ: لاَ أَرَى قَتْلَهُ اَلْیَوْمَ، وَ أَنْتَ اَلْیَوْمَ تَطْلُبُ بِدَمِهِ!؟ فأتیاه [فَابْنَاهُ] مَعَکُمَا عَمْرٌو وَ سَعِیدٌ، ، فخلیاه [فَخَلُّوا] عَنْهُمَا یَطْلُبَانِ بِدَمِ أَبِیهِمَا، مَتَى کَانَتْ أَسَدٌ وَ تَیْمٌ أَوْلِیَاءَ دَمِ بَنِی أُمَیَّهَ !؟ فَانْقَطَعَا عِنْدَ ذَلِکَ؛ وَ قَامَ عِمْرَانُ بْنُ اَلْحُصَیْنِ اَلْخُزَاعِیُّ صَاحِبُ رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) فَقَالَ: یَا هَذَانِ لاَ تُخْرِجَانَا مِنْ طَاعَهِ اَللَّهِ عَلَى أَنْفُسِکُمَا، وَ لاَ تَحْمِلاَنَا عَلَى نَقْضِ بَیْعَتِهِ، فَإِنَّهَا لِلَّهِ رِضًى، أَ مَا وَسِعَتْکُمَا بُیُوتُکُمَا حَتَّى جِئْتُمَا بِأُمِّ اَلْمُؤْمِنِینَ لِطَاعَتِهَا إِیَّاکُمَا مِنْ مَسِیرِهَا مَعَکُمَا، وَ کُفَّا عَنَّا أَنْفُسَکُمَا، وَ اِرْجِعَا، [مِنْ حَیْثُ جِئْتُمَا] فَأَبَیَا عَلَیْهِ؛ ثُمَّ نَظَرْتُ فِی أَهْلِ اَلشَّامِ فَإِذَا هُمْ بَقِیَّهُ اَلْأَحْزَابِ وَ حُثَالَهُ اَلْأَعْرَابِ فَرَاشُ نَارٍ، وَ ذِبَّانُ طَمَعٍ، تَجَمَّعُوا مِنْ کُلِّ أَوْبٍ وَ مَنْزِلٍ مِمَّنْ کَانَ یَنْبَغِی أَنْ یُؤَدَّبَ وَ یُدَرَّبَ وَ یُوَلَّى عَلَیْهِ، لَیْسُوا مِنَ اَلْمُهَاجِرِینَ وَ اَلْأَنْصَارِ وَ لاَ اَلتَّابِعِینَ بِإِحْسَانٍ، فَسِرْتُ إِلَیْهِمْ وَ دَعَوْتُهُمْ إِلَى اَلطَّاعَهِ وَ اَلْجَمَاعَهِ فَأَبَوْا إِلاَّ شِقَاقِی وَ عِنَادِی وَ فِرَاقِی، وَ قَامُوا فِی وُجُوهِ اَلْمُسْلِمِینَ یَنْضَحُونَهُمْ بِالنَّبْلِ، فَهُنَاکَ نَهَدْتُ إِلَیْهِمْ بِالْمُسْلِمِینَ فَقَاتَلُوهُمْ، فَلَمَّا عَضَّهُمُ اَلسِّلاحُ وَ وَجَدُوا أَلَمَ اَلْجِرَاحِ رَفَعُوا اَلْمَصَاحِفَ یَدْعُونَ إِلَى مَا فِیهَا! فَأَنْبَأْتُهُمْ أَنَّهُمْ لَیْسُوا بِأَصْحَابِ دِینٍ وَ لاَ قُرْآنٍ ، وَ أَنَّهُمْ رَفَعُوهَا خَدِیعَهً وَ مَکْراً وَ مَکِیدَهً وَ غَدْراً، فَامْضُوا عَلَى حَقِّکُمْ وَ قِتَالِکُمْ فَأَبَیْتُمْ عَلَیَّ وَ قُلْتُمْ : اِقْبَلْ مِنْهُمْ فَإِنْ أَجَابُونَا إِلَى مَا فِی اَلْکِتَابِ جَامَعُونَا عَلَى مَا نَحْنُ عَلَیْهِ مِنَ اَلْحَقِّ، وَ إِنْ أَبَوْا، کَانَ أَعْظَمَ لِحُجَّتِنَا عَلَیْهِمْ فَقَبِلْتُ مِنْهُمْ، وَ کَفَفْتُ عَنْهُمْ وَ کَانَ اَلصُّلْحُ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَهُمْ عَلَى رَجُلَیْنِ حَکَمَیْنِ یُحْیِیَانِ مَا أَحْیَى اَلْقُرْآنُ، وَ یُمِیتَانِ مَا أَمَاتَ اَلْقُرْآنُ، فَاخْتَلَفَ رَأْیُهُمَا وَ تَفَرَّقَ حُکْمُهُمَا وَ نَبَذَا حُکْمَ اَلْقُرْآنِ وَ خَالَفَا مَا فِی اَلْکِتَابِ وَ اِتَّبَعَا أَهْوَاءَهُمَا « بِغَیْرِ هُدىً مِنَ اَللّٰهِ » فَجَنَّبَهُمَا اَللَّهُ اَلسَّدَادَ، وَ رَکَسَهُمَا فِی اَلضَّلاَلِ ؛ وَ اِنْحَازَتْ فِرْقَهٌ عَنَّا فَتَرَکْنَاهُمْ وَ مَا تَرَکُونَا، فَقُلْنَا اِدْفَعُوا إِلَیْنَا قَتَلَهَ إِخْوَانِنَا، ثُمَّ کِتَابُ اَللَّهِ بَیْنَنَا وَ بَیْنَکُمْ، فَقَالُوا: کُلُّنَا قَتَلَتُهُمْ وَ کُلُّنَا اِسْتَحَلَّ دِمَاءَهُمْ وَ دِمَاءَکُمْ، فَشَدَّتْ عَلَیْهِمْ خَیْلُنَا فَصَرَعَهُمُ اَللَّهُ مَصَارِعَ اَلظَّالِمِینَ. .)
[۷] مکارم الأخلاق، جلد ۱، صفحه ۱۱۷ (مِنْ کِتَابِ مَجْمَعِ اَلْبَیَانِ عَنِ اَلصَّادِقِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ: دَخَلَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ عَلَى فَاطِمَهَ عَلَیْهَا السَّلاَمُ وَ عَلَیْهَا کِسَاءٌ مِنْ ثَلَّهِ اَلْإِبِلِ وَ هِیَ تَطْحَنُ بِیَدِهَا وَ تُرْضِعُ وَلَدَهَا فَدَمَعَتْ عَیْنَا رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لَمَّا أَبْصَرَهَا فَقَالَ یَا بِنْتَاهْ تَعَجَّلِی مَرَارَهَ اَلدُّنْیَا بِحَلاَوَهِ اَلْآخِرَهِ فَقَدْ أَنْزَلَ اَللَّهُ عَلَیَّ وَ لَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضىٰ .)
[۸] سوره مبارکه ابراهیم، آیه ۸ (وَقَالَ مُوسَىٰ إِنْ تَکْفُرُوا أَنْتُمْ وَمَنْ فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِیٌّ حَمِیدٌ)
[۹] کشف الغمه فی معرفه الأئمه ، جلد ۱ ، صفحه ۵۰۰ (وَ رُوِیَ: أَنَّهَا بَقِیَتْ بَعْدَ أَبِیهَا أَرْبَعِینَ صَبَاحاً وَ لَمَّا حَضَرَتْهَا اَلْوَفَاهُ قَالَتْ لِأَسْمَاءَ إِنَّ جَبْرَئِیلَ أَتَى اَلنَّبِیَّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لَمَّا حَضَرَتْهُ اَلْوَفَاهُ بِکَافُورٍ مِنَ اَلْجَنَّهِ فَقَسَمَهُ أَثْلاَثاً ثُلُثٌ لِنَفَسِهِ وَ ثُلُثٌ لِعَلِیٍّ وَ ثُلُثٌ لِی وَ کَانَ أَرْبَعِینَ دِرْهَماً فَقَالَتْ یَا أَسْمَاءُ اِئْتِنِی بِبَقِیَّهِ حَنُوطِ وَالِدِی مِنْ مَوْضِعِ کَذَا وَ کَذَا فَضَعِیهِ عِنْدَ رَأْسِی فَوَضَعَتْهُ ثُمَّ تَسَجَّتْ بِثَوْبِهَا وَ قَالَتْ اِنْتَظِرِینِی هُنَیْهَهً ثُمَّ اُدْعِینِی فَإِنْ أَجَبْتُکِ وَ إِلاَّ فَاعْلَمِی أَنِّی قَدْ قَدِمْتُ عَلَى أَبِی فَانْتَظَرَتْهَا هُنَیْهَهً ثُمَّ نَادَتْهَا فَلَمْ تُجِبْهَا فَنَادَتْ یَا بِنْتَ مُحَمَّدٍ اَلْمُصْطَفَى یَا بِنْتَ أَکْرَمَ مَنْ حَمَلَتْهُ اَلنِّسَاءُ یَا بِنْتَ خَیْرِ مَنْ وَطِئَ اَلْحَصَى یَا بِنْتَ مَنْ کَانَ مِنْ رَبِّهِ قٰابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنىٰ قَالَ فَلَمْ تُجِبْهَا فَکَشَفَتِ اَلثَّوْبَ عَنْ وَجْهِهَا فَإِذَا بِهَا قَدْ فَارَقَتِ اَلدُّنْیَا فَوَقَعَتْ عَلَیْهَا تُقَبِّلُهَا وَ هِیَ تَقُولُ فَاطِمَهُ إِذَا قَدِمْتِ عَلَى أَبِیکِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَأَقْرِئِیهِ عَنْ أَسْمَاءَ بِنْتِ عُمَیْسٍ اَلسَّلاَمَ فَبَیْنَا هِیَ کَذَلِکِ دَخَلَ اَلْحَسَنُ وَ اَلْحُسَیْنُ فَقَالاَ یَا أَسْمَاءُ مَا یُنِیمُ أُمَّنَا فِی هَذِهِ اَلسَّاعَهِ قَالَتْ یَا اِبْنَیْ رَسُولِ اَللَّهِ لَیْسَتْ أُمُّکُمَا نَائِمَهً قَدْ فَارَقَتِ اَلدُّنْیَا فَوَقَعَ عَلَیْهَا اَلْحَسَنُ یُقَبِّلُهَا مَرَّهً وَ یَقُولُ یَا أُمَّاهْ کَلِّمِینِی قَبْلَ أَنْ تُفَارِقَ رُوحِی بَدَنِی قَالَ وَ أَقْبَلَ اَلْحُسَیْنُ یُقَبِّلُ رِجْلَهَا وَ یَقُولُ یَا أُمَّاهْ أَنَا اِبْنُکِ اَلْحُسَیْنُ کَلِّمِینِی قَبْلَ أَنْ یَنْصَدِعَ قَلْبِی فَأَمُوتَ قَالَتْ لَهُمَا أَسْمَاءُ یَا اِبْنَیْ رَسُولِ اَللَّهِ اِنْطَلِقَا إِلَى أَبِیکُمَا عَلِیٍّ فَأَخْبِرَاهُ بِمَوْتِ أُمِّکُمَا فَخَرَجَا حَتَّى إِذَا کَانَا قُرْبَ اَلْمَسْجِدِ رَفَعَا أَصْوَاتَهُمَا بِالْبُکَاءِ فَابْتَدَرَهُمْ جَمِیعُ اَلصَّحَابَهِ فَقَالُوا مَا یُبْکِیکُمَا یَا اِبْنَیْ رَسُولِ اَللَّهِ لاَ أَبْکَى اَللَّهُ أَعْیُنَکُمَا لَعَلَّکُمَا نَظَرْتُمَا إِلَى مَوْقِفِ جَدِّکُمَا صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَبَکَیْتُمَا شَوْقاً إِلَیْهِ فَقَالاَ لاَ أَ وَ لَیْسَ قَدْ مَاتَتْ أُمُّنَا فَاطِمَهُ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَیْهَا قَالَ فَوَقَعَ عَلِیٌّ عَلَى وَجْهِهِ یَقُولُ بِمَنِ اَلْعَزَاءُ یَا بِنْتَ مُحَمَّدٍ کُنْتُ بِکِ أَتَعَزَّى فَفِیمَ اَلْعَزَاءُ مِنْ بَعْدِکِ ثُمَّ قَالَ لِکُلِّ اِجْتِمَاعٍ مِنْ خَلِیلَیْنِ فُرْقَهٌ وَ کُلٌّ اَلَّذِی دُونَ اَلْفِرَاقِ قَلِیلٌ وَ إِنَّ اِفْتِقَادِی فَاطِمَا بَعْدَ أَحْمَدَ دَلِیلٌ عَلَى أَنْ لاَ یَدُومَ خَلِیلٌ ثُمَّ قَالَ عَلِیٌّ یَا أَسْمَاءُ غَسِّلِیهَا وَ حَنِّطِیهَا وَ کَفِّنِیها قَالَ فَغَسَّلُوهَا وَ کَفَّنُوهَا وَ حَنَّطُوهَا وَ صَلَّوْا عَلَیْهَا لَیْلاً وَ دَفَنُوهَا بِالْبَقِیعِ وَ مَاتَتْ بَعْدَ اَلْعَصْرِ .)
پاسخ دهید