روز پنجشنبه مورخ ۲۶ فروردین ۱۴۰۰ و مصادف با روز دوم ماه مبارک رمضان، «حجت الاسلام محسنی» مدیریت محترم مدرسه علمیه امام خمینی(ره) تهران در گفتگو با پرتال علوم اسلامی ثقلین به ایراد بیاناتی با موضوع «موانع تربیت نفس از دیدگاه آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام» پرداختند؛ مشروح این جلسه تقدیم حضورتان می گردد.
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ»
الحَمدُللهِ رَبِّ العَالَمِین وَ صَلَّی الله عَلَی سَیّدِنا وَ نَبیّنَا مُحَمَّدٍ وَ أهلِ بَیتِهِ الطّاهِرین
در مسیر تربیت نفس و تهذیب و سیر و سلوک معنوی، آسیب ها، آفات و رذائلی ممکن است بر ما عارض شود که انسان سالک و انسانی که می خواهد در مسیر اخلاق و عرفان قرار بگیرد، باید با این آسیب ها و رذائل آشنا شود.
سوالی که پیش می آید این است که به چه دلیلی باید با این مسائل و مشکلات آشنا شود؟
پاسخ این است که به دو دلیل باید این آشنایی را به دست بیاورد؛ دلیل اول برای جلوگیری و دلیل دوم برای درمان. منظور از جلوگیری چیست؟ منظور این است که انسان مراقب باشد دچار این آسیب ها و آفات نشود. منظور از درمان هم که واضح است؛ یعنی اگر دچار این آفات شد، چگونه خود را از این آسیب ها رها کند. انسان باید با آفت زُداها و مانع زُداها آشنا شود.
هنگامی که ما می خواهیم از یک مبدأ به مقصدی برسیم ـ که در اینجا منظور استعدادهای انسان است که می خواهیم به قلّه های کمال و شکوفایی برسانیم ـ در این مسیر فراز و نشیب وجود دارد. ممکن است درّه ی عمیقی وجود داشته باشد؛ ممکن است چاله ای در مسیر وجود داشته باشد؛ ممکن است در این مسیر مُردابی قرار گرفته باشد؛ باید این ها را بشناسیم تا گرفتارشان نشویم و اگر گرفتار شدیم، این توانایی را داشته باشیم که خودمان را از این مشکلات و آسیب ها رها کنیم.
اساساً جان انسان با گرایش به توحید آفریده شده است؛ «فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا» [۱]یعنی جان ما به صورت فطری گرایش توحیدی دارد و این گونه خلق شده است و تمامی زذائل و آسیب ها عارضی هستند و اگر در مسیر تربیت مراقب باشیم که دچار این رذائل نشویم، خیلی راحت می توانیم این فضائل را پرورش دهیم و آن ها را به قلّه کمال و انتهای شکوفایی خودشان برسانیم.
ذات باری تعالی در قرآن کریم می فرمایند: «وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا * فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا»[۲] یعنی شناخت خوبی ها از بدی ها و گرایش به خوبی ها در وجود ما قرار دارد. همانند بیماری ها و ویروس ها و میکروب ها، باید این ها را شناخت. ما هرچقدر با ویروس ها و آسیب ها و بیماری ها بیشتر آشنا بشویم، بهتر می توانیم از خودمان مراقبت کنیم که دچار آن ها نشویم و اگر دچار آن ها شدیم، درمان این بیماری ها را نیز فرا بگیریم.
در مسیر تربیت و سیر و سلوک معنوی موانعی وجود دارد که بعضی از آن ها نظری و بعضی دیگر عملی هستند. مهم ترین موانع نظری غفلت، پندار گرایی و عقل متعارف هستند و مهم ترین موانع عملی هوس مداری، گناه و دنیا گرایی می باشند که ان شاء الله در جلسات بعدی به این موارد اشاره خواهیم کرد.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
[۱] سوره روم، آیه ۳۰
[۲] سوره شمس، آیه ۷ و ۸
پاسخ دهید